Ежелгі Үндістанның мемлекеті және құқық тарихын кезеңдерге болуі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

II. Негізгі бӨлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5

1) Қогамдық құрылысы
2) Ежелгі Үндістанның мемлекеті және құқық тарихын кезеңдерге
болуі
3) Мемлекеттік құрылысы.
4) Үндістаннын патшасы.
5) Сот.
6) Ежелгі Үндістандағы кұкык
7) Ежелгі Үндістандағы меншік құқығы
8) Мұрагерлік құқык.
9) Қылмыс пен жаза.
10) Сот пен процесс.

III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27

IV. Қолданған Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28

КIРIСПЕ

Үндістан жер көлемі және халқының саны женінен ете ерте уақыттардың өзінде-ақ Азия елдерінің ішіндегі ең ірілеріне жататын.
Біздің дәуірге дейінгі үшінші мыңжылдықта Үндістанның батыс-солтүстік жағында мемлекетгер болып, ол мемлекеттерде мәдениеті жоғары, өздерінің жазу әдебиеті бар тайпалар өмір сүргені мәлім. Ежелгі Үндістанның мәдениеті бірінші мыңжылдықта гүлденіп, көрші халыктарға да әсерін қатгы тигізді. Үндістан буддизм дінінің отаны.
Үндістанның географиялық жағдайы өте күрделі және әртүрлі болатын. Үндістанның жері үлкен түбек, материк сияқты аумақты, басқа дүниеден екі мүхитпен және Гималаи тауымен белініп тұр. Түбектің ортасы-Деккан жартыаралдың ең ежелгі бөлімі. Ол джунглиден, саваннадан, таулы және тасты жерлерден тұрады, құрғақшылық жиі болуына байланысты адамның өмір сүруіне қолайсыз еді. Адамдардың тұруына ең жақсы, пайдаға асатын жерлер Үндістанның батыс-солтүстік жағындағы Инд және Ганг өзендерінің арасында орналасқан аллювиалды тегіс алқаптар. Суы мол, жерлері құнарлы, климаты жұмсақ, сондықтан ежелгі кезеңнен-ақ осында ірі мемлекеттер пайда болды.
Үндістанның халқы ұлттық жағынан алуан түрлі болатын. XX ғасырдагы ресми есеп бойынша Үндістанда 220 тіл бар екен. Үндістанның негізгі халқы аласа бойлы, қара түсті "дравидтер" деген тайпалар. Олар Үндістанның орта жөне оңтүстік жағына орналасқан болатын. Тарихшылар дравидтерден де бұрын тұрған тайпалар "мунда" деп санайды. Бұл тайпалар орталық провинцияларда, Гималаи және Чото-Нагпур деген жерде тұрған. Олар Үндістанның орта және оңтүстік жағына орналасқан.
Бұл кезенде Үндістанда дравидтердің тайпалары тұрғанын айтып еттік. Олар тауда және джунглиде тұратын қарабайыр топтарға бөлінеді. Арийлер басып алғаннан бұрын оларда өркениетгіліктің көптеген белгілері болатын: сәнді қалалар салынып, сауда дамыған еді, алыс мемлекеттермен де сауда жүргізілетін.
Біздің дәуірімізге дейінгі екінші мыңжыддықта дравидте және Памир тауларынан түскен ақ тайпалар басып алып, олар Пенджаб және Ганг өзендерінің жоғары бассейніне орналасты. Осы тайпаларды арийлер деп атайды, арийлер дегеніміз ақсүйек, жақсы тұқым деп аударылады. Дравидтерді олар "дасью" деп атаған.
Осы айтқан тайпалар ғасырлар бойы көшпелі өмір сүріп, көбінесе мал бағумен айналысты. Арийлер егін шаруашылығымен де шұғылданған. Олардың күріш, күнжіт және арпа отырғызғаны белгілі. Мақтадан мата тоқу, ыдыс-аяқ жасау, қола мен темірден қару согу кәсіптерінің дамығаны анық. Егін шаруашылығының, қолөнер және мал өсірудің дамуы бірте-бірте сауданың пайда болуына әкелді.
Арийлер басып алғаннан кейін Үндістанда ауыл қауымы болғаны белгілі, ол алдымен отбасы қауымы болды да, соңынан қоныс қауымына айналып кетті. Бұл қауымдарды "вишпатья" деген старосталар, және "сабха", "самити" деген кеңес басқарды.
Үндістан жеріндегі отбасылар патриархалдық топқа жататын. Мүлік және билік тек қана өкесінің қолында жиналған еді. Әкесінің билігі кейін үлкен баласының қолына өтетін. Жер қауымның да, жан ұясының да меншігі бола алады.

II. Негізгі бӨлім

1) Қогамдық құрылысы

Ежелгі Үндістанның әлдеқашаннан келе жатқан әлеуметтік-таптық жүйесі касталарға, готраларға белінеді. "Каста" португал тілінен шыққан сөз, ол тайпалық рудың тазалығын көрсетеді. Арийлер мен дравидтердің түстері әр түрлі, сондықтан каста Үндістанда адамдардың түсіменде белтіленген. Касталар бір аудандағы туыскан адамдар, жалпы мамандығы да, діни әдеттері мен әлеуметгік деңгейіне де бірдей болған.
Касталарға брахмандар, кшатрийлер, вайшьялар, шудралар жатады. Жоғары үш каста-екітуған, "двиджати", "движати-ариас". Жоғары касталар үстемдік жасауға жөне жеңілдіктерге ие болуға құқылы.
Брахмандар. Пуруши деген алғашқы адамның ауызынан жаратылған. Оқу, білім, дін ілімін, құрбандық шалу, өзіне жөне езгеге арнап садақа үлестіру жөне садақа алу ісін құдай брахманға белгілеген. Ману зандарының 96-бабында (бірінші тарау) былай делінген: "Тірі нөрселердің бәрінің ішіндегі ең қасиеттісі - жандылар, ал жандылардың ішінде адам, ал адамдардың ішінде брахмандар болып саналады".
Бағыныштыларын қорғау, садақа үлестіру, құдайы құрбандық шалу, дін ілімін оқыптану істерін құдай кшатрийге белгіледі. Кшатрий Пурушидің қолынан жаратылған. Тек кшатрийлер қарулануға құқығы бар.
Вайшийлер. Мал бағуды, үлестіруді, құдайы құрбандық шалуды, дін ілімін оқып үйренуді, саудамен жер ендеуді құдай вайшийге көрсетті. Сонымен, бүкіл пайдалы жұмысты бейшилер істейтін болды. Олар Пурушидің санынан жаратылған, олар қауымның толық құқығы бар қарапайым мүшесі.
Ең төменгі төртінші каста-шудралар, олар бір рет туғанға жатады және Пурушидің табанынан жаратылған, сондықтан тек қана жоғары үш варнаға аянбай қызмет кылуға тиісті. Шудралар ең лас жерде жүретін адамдар. Шудралар қауымның теңсіз мүшесі.
Касталардың арасындағы теңсіздікті Ежелгі Үндістанның білімпаздары табиғаттың адамдарды біркелкі жаратпауынан деп түсіндіреді. Шудралар "инициация" әдетінен өтпейді, неге десек, олар қауымға қарсы шығатын бөтен адамдардан құралған, қауымның көмегінен айырылған, жерін жоғалткан, яғни тәуелді әрі толық құқығы жоқ тайпалардың өкілдерінен тұратын. Инициация әдетінен өтпегеннен кейін олар тек қана бір рет туды деп саналады. Шудраларға қасиетті Веда кітаптарын оқуға тыйым салынды. Олардың кейбір діни салыстар мен қоғамдық мерекелерге қатысуға да құқығы болмайтын еді. Сонымен бірге жер иеленуге, жоғарғы екімет аппаратында қызметке тұруға құқығы жоқ. Үндістанның сословиелік бөлінуі ете мықты және айқын болатын. Жоғары топтар сословиелік-касталық белінуді пайдаланып, өздерінің құқықтарын қорғап, өзара ынтымақта өмір сүрді. Үндістанның этникалық ала шұбарлығында, мемлекеттер бірігіп және ыдырап жатқан жағдайда қасталық жүйесі, олардың топтық сословиелік бірлігін кррғады.
Қасталардың арасында мықты шекара құрылған. Тек қана езінің кастасынан шыққан адаммен ғана некелесу шарт. Екі рет туғандар алғашқы некеге әйелді өзінің варнасынан алады, ал екінші некеге тұрғанда теменгі кастадан (бір каста төме"н) әйел алуға болады (3-тарау, 13-бап). Брахманның баласы шудрадан өйел алса немесе шудраның әйелі одан бала тапса, брахман өзінің брахман атағынан айырылады және оның баласы чандал болып саналады. Ману заңдарында өке - шешесін сыйлайтын, жақсы адам болатын бала тек қана екі жағы бір біріне тец некеден туатын балалар деп айтылады.
Ақсүйектер мен құлдардың арасындағы шекара өте терең. Брахманға тиіскен адамның тиген жері кесіліп алынуға тиісті. Брахмандар елім жазасына кесілмейді, оларға тартылатын ең ауыр жаза - шашын алу. Әлемдегі бар нәрселер түгелдей брахмандардың меншігі болып табылады, туған кездегідей мәртебесінің жоғары болуына байланысты тек брахман ғана осының бәріне құқылы, -делінген 100-багіта. (Ману зандары. 1-тарау). Брахман шудраны олтірсе оған тск қана тазарту жазасы кесіледі, өйткені шудраиың өмірі иттің, мысықтың, қарганың еміріне тең болын саналған. Шудра брахманды жамавдаса немесе абыздың жүріс-тұрысы туралы жаман сөз айтса, оның ауызына ені он бармақ ыстық темір тығады. Каста жүйесі рулық ақсүйектердің және арийлердің тазалығын енгізгені түсінікті. Екі түрлі касталардың және басқалардың бір біріне қарыздары болатын болса, төменгі касталардың өкілдерін қарызы үшін құлдыққа айналдыру салтқа енгізген. Ал жоғары қастаның екілдері қарызын бөліп төлеуге құқығы болатын. Брахмандардың меншігін ешкім, тіпті патша да тартып ала алмайды. Брахмандардың патшаға ақыл-кеңес айтуға құқығы бар, патша оларға сыйлық беруге міндетті.
Кшатрийлер бүкіл халықты қорғау үшін туған. Брахмандар мен кшатрийлер тату тұрып, бір біріне квмектесетін болса, бақытқа жетеді. Патша негізінен кшатрийлердің кастасынан шығуы тиіс.
Құлдар. Құлдықтың басты кездері: соғыс кезінде тұтқынға түсу, қарызын бере алмай құлдыққа түсу, қылмыс істегені үшін құлдыққа түсу болып саналады.
Чандалдар. Қоғамдық сатының ең төменгі бөлегінде чандалдар жатады. Чандалдардың үйлері бәрінен де бөлек орналасқан, өздері көшпелі-өмір сүреді. Олардың қоғамдық құдықты, басқа да жалпы жерлерді пайдалануға құқықтары болмайтын, кешеге шыға алмайтын, олардың бар дүниесі ит пен есек, киетіндері елген адамдардың киімі. Чандалдар бір жерде тұрақты тұрмауы керек, жүрт үйықтап жатқанда қалада жүрмсуі керек.

2) Ежелгі Үндістанның мемлекеті және құқық тарихын кезеңдерге
болуі

Ежелгі Үндістанның мемлекет және құқық тарихының негізгі кезендері мыналар боп саналады:
1. Алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырап, құл иеленушілік құрылыстың, құл иеленушілік мемлекеттің пайда болу кезеңі;
2. Ганга және Үнді жазықтығындағы құл иеленушілік мемлекеттер;
3. Маурьялардың орталықтанған мемлекеті;
4. Үнді мемлекетіндегі дағдарыс және феодалдану.
Бұлардың әрқайсысына кысқаша тоқталып етер болсақ, бірінші кезеңі шамамен екінші мыңжылдықтың екінші жартысына жатады. Үндістанға басып кірген арийлерде бұл уақытта әлі патриархат сатысындағы рулық кұрылыс қалыптасты. Бұл құрылыстың негізгі ұйымдары "рулық одақ" кана болды (латын тілінде'"ру", бұл сөзден славяндардың "әйел" деген сөзі шыққан).

3) Мемлекеттік құрылысы.

Үндістанның саяси тарихы біздің дәуірімізге дейінгі бірінші мыңжылдыққа таман зерттеле бастады.
IV-ғасырда Солтүстік Үндістанда бірнеше мемлекеттер пайда болды:
олардың арасындағы ең ірілері Магадха мен Кошала. Біздің дәуірімізге дейінгі VI-V ғасырларда олардың арасында үстемдік үшін қым-қиғаш күрес болды. VI-ғасырда Үндістанның патшалықтары Парсының Ахеменидтер басқарған мемлекетімен араласып, тығыз қарым-қатынас құрды. Парсының Дарий патшасы Үндістанның сатраптарына салык телетіп тұратын. V-ғасырда Магадха патшалығы Кошала мемлекетін өзіне бағындырып, Гималаи мен Ганітың ортасындағы аудандардың бәрін басып алды. Бұл кезең Магадха патшалығының гулденген уақыты еді.
327-жылы А. Македонский жүз мың әскерін бастап шығыскд қарай бет алды. Мақсаты - Азия мемлекеттерін өзіне бағындыру. Оның әскерлері Никея деген қаладан шығып, Согдиана мен Бактриядан етіп, Қабылдың жанынан өтіп Үндістанның батыс-солтүстігіне шықты. Бұрын Парсы патшаларына бағынған Гандхара тайпасы Александрға қосылды. Пуру мемлекетінің Пор деген патшасы Македонскийге ерекше қарсылық көрсеткені мәлім. Александр 12000 адамды өлтіріп, Гифазис-деген өзенге дейін жетті. Содан кейін әскерлері әрі жүргісі келгей, қарсылық көрсеткеннен кейін, ол кейін қарай бұрылды. Әскердің бір жартысын ол теңізбен отанына жіберіп, бір бөлегін езі баскарып, Гедрозия құмдарымен алып кетеді. Кейбір гарнизондарды Үндістанда қалдырады.
А. Македонский жорығының дүниежүзілік тарихтағы маңызы бөлек. Оның басып алушылық соғыстары екі түрлі мәдениетті, эллинистік сияқты батыс - шығыстың мәдениеттерін қосты. Македонский кеткеннен кейін Үндістанда ұлттық бостандық алу қозғалысы басталды. Оны Чандрагупта деген ешкімге белгісіз адам басқарды. Біреулер оны шудра дейді, біреулер патшаның тұқымы деп санайды. 318 жылы Чаидрагупта солтүстік Үндістанды өзіне бағындырып ірі мемлекет құрып, ол қазіргі Ауғанстанның, солтүстік Үндістанның және Белужстанның жерлерін біріктірді. Чандрагуптаның ісін оның Биндусара деген баласы және Ашока деген немересі жалғастырды. Ашока әкесінен қалған мемлекетті күшейтіп, жаңадан көптеген қалалар салды, жер суаратын жүйелерді нығайтш. Ол мемлекетгі басқарған кезенде мемлекеттік аппарат бір орталыққа бағынды, бюрократиялық процестер күшейіп, патшаның сарайы бәрін басқаратын болды. Ішхі және сыртқы сауда қызды. Оңтүстік Үндістан Тамила, Бирма, Сирия және Египетпен сауда жүргізді.
Біздің дәуірімізге дейінгі 563-жылы Үндістанда Будда туды. Будда-Сидхартха Гаутама Будда атақты бай рудан шыкқан. Ол 29 жасқа келгенде адамдардың өмірі, тіршілігі туралы ойланып түсінгісі келеді. Гаутама қалған өмірін аштықта, терең ойда өткізген. Өзінің шығарған философиясымен ағарту жұмысын дамытып, адамдарға түсіндіргісі келді. Онъщ пікірінше, әрбір адам Нирванаға (жарықтану, жарық болу) жету үшін әділетті, дұрыс өмір сүруі керек. 483 жылы Будда қайтыс болғаинан кейін осы буддизм діні Үндістанға және басқа да шығыс мемлекеттерше тарады. Ашока буддизм дінін мемлекеттік дін ретінде қабылдады. Ашокадан кейінгі кезең, буддизмнің алтын ғасыры. Бірақ 183 жылы
Пушьямирита Шунга Маурья тұқымының соңғы императорынан билікті тартып алғаннан кейін Үндістанға индуизм діиі қайтып келді. Бірақ біздің дәуірдің бірінші ғасырының соңывда Кушан империясы қайтадан буддизм дінін таратты. Буддизм діні бүкіл Азия мемлекеттеріне тарап, сол елдердің әдетгерімен, жергілікті діндерімен араласып, бірте-бірте кушйе—бердь Қазір буддистердің саны 500 миллионнан көп.
Ашока елгеннен кейін Үндістан мемлекеті ыдырап кетті де, оның туқымдары тек қана Магадха мемлекетінде үстемдігін сақтап қадды.
Үндістанның мемлекеттік қурылысы монархияға жатады. Бірақ бұл монархияның өзіне тән ерекшеліктері едәуір.

4) Үндістаннын патшасы.

Патша кшатрий кастасынан ғана шығып отырған. Түсінік бойынша кшатрий құдайдың тұқымы, құдай оны осы жердің адамдарының бәрін сақтап қалу үшін шығарған. Патша от, жел, күн жөне ай, өділеттік соттың бастығы, ол ең жоғары адам. Бірақ Ману зандары бойынша патшаның құқықтары шектеулі, ол бір жағынан брахмандардың берген ақыддарын тындауы керек, екінші жағынан ол кейбір талаптарға сәйкес болуға тиісті.
Ману зандары бойынша патша сұлу, кемшілігі жоқ, брахмандардың жеке меншігін сыйлайтын және олардың ақылдарын алатын адам. Ману зандарының 7 тараудың 11-бабында былай делінген: "Ақылсыздықпен өз елін азапқа салған патша тез арада ағайын-туысқандарымен бірге елден және өмірден айырылады". Патша езінің патшалығын қорғау үшін батыр адам болуға тиісті. Патша сот ісін басқарады, жаза кеседі, салық жинайды, бұның бәрі бірге "стхана" деп аталады. Брахмандарды сыйлау, халықты қорғау, соғыста батырлық көрсету сияқты әдістер патшаны шаттыққа кенелтуі тиіс. Патшаның жаман мінез-құлықтан: сөз тасудан, күштеуден, озбырлықтан, етірікшіліктен, араздықтан, меншік құқығын бұзудан, сезбен қорлаудан және таяқпен күш көрсетуден аулақ болуы шарт.
Жоғарғы қызметкерлерді патша рулық ақсүйектерден тағайындайтын. Үндістанның шексіз деспотиясы ежелгі каста жүйесімінде қажеты байланысты болатын. Патша 7-8 министрді тағайындайтын, олар патшаның малайлары болып саналады.
Мемлекеттің ежелгі кезеңінде патша өскери және сот ведомстволарын кұрды. Патшаның негізгі көмек беретін ұйымдарының бірі - өскер. Ол төртке бөлінеді: жаяу өскер, атты әскер, пілдер жөне доңғалақшалар. Ол кездегі Үндістан әскерінің негізгі күштері пілдер мен доңғалақшалар. Пілдерді Үндістанның халқы ең бірінші болып үйреткен және пайдаланған. Бейбітшілік кезеңде әскерлер ауылдардың арасында орналасқан. Соғыс кезінде әскерді баю үшін пайдаланатын еді. Веда зандарының мөтіндерінде былай делінген: соғыс кезінде тапқан табыстың бір бөлегін патша өскерлердің арасында белуге тиісті (Ману зандары, 7-бап). Әскерді патшаның өзі басқарды, сондықтан тапқан табыстың көбін өзіне қалдырды. Әскери қызметкер кшатрийге жататын, бұл касталық әскер болатын. Кшатрийден басқа қасталар қаруды тек қана ұлы апат, ауыртпашылыктар кезінде ғана ұстауға құқылы болатын. Армия қоғамдық тәртіпті де қорғайтын еді.
Үндістанның патшасы қолына сот функцияларын да жинақтады. Ману зандарында бұл туралы былай делшген: Патша жазаны өзі кеспесе, күштілер әлсіздерді балық сияқты куырып жейді. Тәртіп болу үшін патша сот қызметін жүргізуі керек. Ману заңдары бойынша сот қызметі брахмандарды және кшатрийлерді қорғау үшін жүзеге асатын.
Патша мемлекеттік мүлікті басқарады және дхарманың қорғаушысы болып саналады.
Идеологиялық қызмет брахмандардың қолында болатын. Жалпы мемлекет құрылғаннан кейін Үндістанның халқы бір құдайға сенетін болды. Бір құдайға сену праджапи деп аталады. Тек брахмандар ғана қасиетті Веда деген кітапты оқып, діни әдеттерді орындауды басқарды, садақа берді жөне садақа жинады. Патшаның қызметкерлері орталық және жергілікті басқару қызметкерлеріне бөлінді.
Патшаға ақыл, кеңес беретін жоғары кызметкерлер жеке тұратын. Патша кеңесі матрипаришад деп аталды. Бұған қызметкерлерімен қатар қалалардың екілдері кіретін. Маурья империясы құрылған кезде басқарудың бері солардың қолында жинақталған еді. Патша шаруашылығын жүргізетін кызметкерлер жайлауларды, патша сарайын, қазынасын жөне салық жинауды басқаратын. Ману зандары бұл адамдар туралы былай дейді: олар өділетті, ақылды жөне мықты болуга тиісті. Қызметкерлердің арасындағы ең басшысы салық жинаушы, басшы қазынаны басқарушы және сенопати-әскер басшысы болып бөлінді. Бұлардан басқа жоғары абыз-пурохита, жоғарғы сот қызметкерлері және балалардың бас тәрбиешісі де жоғарғы қызметкерлерге жататын. Патшаның көптеген құпия жансыздары болатын. Олар инспекторлық әрі тыңшылық міндеттерін де орындайтын, патша оларды күні-түні қабылдайтын еді.
Маурья империясының жергілікті басқаруы өте күрделі болатын. Тікелей патшаның езіне жерлердің бір белегі ғана бағынатын еді. Тұтас патшалық провинцияға бөлінді, оларды патшаның туысқандары басқаратын. Провинцияның басшысы салық жинады, тәртіпті қарғады және құрылыс жұмыстарын жүргізді. Провинпиялар округтерге бөлініп, оларды округтің бастығы баскарды. Ол грамика деп аталды. Қауымдағы салық жинау, тәртіп қорғау, кемек беру міндеттері соның мойнында болатын. Қауымның жер суару, діни мерекелерін өткізу, тонаушылардан қорғау мәселелерін олар халық жиналысында қосымша шешетін еді. Ал жерді сату, жер учаскелерінің шекарасын өзгертуді ақсақалдардың кеңесі шешіп отырды.

5) Сот.

Үндістанның соты патша және қоғамдағы соттар болып екіге бөлінетін. Қауымның соттары каста бойынша құрылған. Олар қауымның арасындағы істердің кепшілігін ездері қарайтын. Он ауылға бір сот жұмыс істейтін. Ол үш адамнан тұратын еді. Қалалардың әкімдері қылмыскерлерге карсы күресті күшейтті. Оларды ұстап, іздеп, түрмеге салу да олардың міндетгеріне жататын еді. Жоғарғы сотгы патшаның өзі басқарды. Ол брахмандармен және тәжірибелі ақылшыларымен біріктіріп "сабха" деген сот алқасын құрды. Патшаның жыл сайын кешірім жариялауға құқығы болатын.

6) Ежелгі Үндістандағы кұкык

Ежелгі Үндістан мемлекеті туралы сез қозғамас бұрын ежелгі кезде "Үндістан" ұғымы қандай мағына бергеніне тоқталып өтейік. Сөз болып отырған дәуірде бұл елдің атауы болмаған. Бізге дейін жеткен әдеби мұраларда (мейлінше кейінірек шыққан) "Бхаратаварша" ("бхараттар елі") деген сез кездеседі. Бұл еөз Үндістанның солтүстік бөлігіне немесе Ганга аңғарына ғана байланысты болған төрізді. Үнді мифологиясыңца Үндістан - түбегі "Джамвудьипа" деп аталады, бірақ бұл атау кең түрде қолданылмаған.
"Үндістан" сөзі елдің солтүстік-батыс бөлігіндегі езен атынан шыққан. Үнділердің өздері оны "Синдху", ирандықтар "Хинду", гректер "Индос", ал оның жағалауы тұрғындарын "индтер" деп атаған. "Үндістан" (Индия) сөзінің астарында "индтер елі" немесе "үнділер өлкесі" деген мағына жатыр.
Ежелгі Үндістанның мемлекеті мен құқығында Ежелгі Шығыстың бүкіл құл иеленушілік мемлекеттеріне тән типтік белгілермен қоса біраз өзгешеліктер де бар. Ол өзгешеліктерге қоғамның касталық құрылымы жатады. Бұл құрылым мемлекеттік белгі ретінде бүгінгі күнге дейін сақталған. Сол сияқты Үндістанда ұзақ уақытқа дейін селолық (ауылдық) қауымдық белгілері сақталып қалған.
Елі және халқы. Ежелгі Үндістанның мемлекеті "Үндістан" деп аталатын орасан үлкен түбектің солтүстік бөлігінде, Үнді және Ганга өзендерінің мал және егін шаруашылығымен айналысуға өте қолайлы жағалауларында орналасты. Бұл аудандарда бұрыннан байқалған су таішшлығы ерте кезден бастап-ақ суармалы жүйе жасауды қажет етті.
XX ғасырға дейін Үндістанның ежелгі тарихы ғалымдарға б. д. дейінгі 2-мыңжылдықтың ортасынан, яғни оларды арий тайпаларының жаулап алған кезінен бастап белгілі. Бірақ XX ғасырдың 20-жылдары Махенджо-Даро мен Хараппа маңайында жүргізілген археологиялық қазба жұмыстары бұл ұлы елдің ежелгі тарихы туралы түсініктерді едәуір терендетгі. Ғалымдар Махенджо-Даро мен Хараппаның болтан кезеңін б. д. дейінгі 3-мыңжылдыққа жөне материалдык мәдениеттің мұндай жоғары деңгейіне жеткен қоғам сөзсіз таптық қоғам деген тужадзыміа— келді. Сол себептен Үндістан жерінде қоғам мен мемлекетгің дамуы, пайда болу кезеңі Египет пен Месопотамиядағы мемлекеттердің пайда болу кезеңімен шамалас.
Б. д. дейінгі екінші мыңжылдықтың ортасында солтүстік-батыс жағынан Үндістан аумағында арийлердің көшпелі тайпалары ене бастады.
("Ария" сөзі ежелгі үнді тілінде "санскрит"-"аристократ" дегенді білдіреді). Алғашында ол халықтыц атын білдіретін. Үндістанды жаулап алғаннан кейін "ария" сөзі халық атауы мағынасынан айрылып, "қайырымды" дегенді білдіре бастады. Жергілікті халыққа байланысты "төменгі" деген сөзге қарама-қарсы қолданылатын болды. Жергілікті тұрғындармен аяусыз күрес жүргізе отырып, олар алдымен Пенджабты және Үнді езені бассейнінің жерлерін басып алды, одан соң Ганга озені бассейнінің аумағына кіріп, оны да жаулап алды. Бұл арийлік басқыншы тайпалар ежелгі үнді өркениетін, үнді мәдениетін құртып жіберді. Олар жергілікті тұрғындардың жартысын өздеріне бағындырды, жартысы езіліп-жаншылып, ыдыратылып, Декан таулы жазығына және басқа да тіршілікке, өмір сүруге қолайсыз өңірлерге қуылды.
Бұл елдің мемлекеті мен құқық тарихының 2 кезеңіне келсек, ол шамамен б. д. дейінгі 2-мыңжылдықтың екінші жартысынан бастап, дәлірек айтсақ, б. д. дейінгі VI-IV ғасырларға келеді. Бұл Үндістанның құл иеленушілік мемлекеттерінің өркендеген дәуірі. Осы кезеңце ел нарығының дамуы жоғары деңгейге жетті. Өзен алқаптары елдін, маңызды нарықтық аймақтарына айналды. Ирригациялык құрылыстар тізбесі кеңейді. Джунглилердің көптеген жерлеріжыртылып, егін салынды. Макта мен күріш өсіруге ерекше маңыз берілді. Бау - бақша істері қаркынды дамыды. Қолөнері ауыл шаруашылығынан белінді. Үндістанның құл иеленушілік нарығында тауар өндірісі маңызды рел атқара бастады. Тұтыну өнімін өндіріп қана қоймай, енді қосымша кұн өндірісі epic алды. Бұл жетістіктер сауданың өркендеуіне, ескі қалалардың өсіп, жаңа қалалардың пайда болуына әкелді. Олардың арасына байланыс орнату ішкі сауданың дамуына әкеліп, одан соң сыртқы саудаға ықпал тигізді.
Өндіргіш күштердің дамуы елдің жеке бөліктерінщ арасында нарықтық байланыс орнатып, олардың бірігуіне жағдай жасады. Өндіргіш күштердің дамуымен, сауданың есуімен бірге Үндістанда құлдарды және ерікті қауымдастарды қанау күшейе түсті. Жоғарыда айтып өткеніміздей, жаңа құл иеленушілік мемлекеттің пайда болуы жаңа жағдайға байланысты рулық-тайпалық институттардың өзгеруіне, идеологиадағы езгерістерге әкелді. Әдет-ғұрып құқықтары мен ауызша дәстүрлер енді мемлекеттің қажеттілігін өтей алмайтын еді.
"Дін ілімі", яғни, "Қасиетті ашылулар" (Веда) вдебиетіне жататын аса бай сутра (дәл аудармасы "жіп", яғни, тізбеленген, шумақталған осиеттер) шығармалары болатын. Үндістанның құқық көздері осы ежелгі сутралардан бастау алады. Сутрайардың қозғайтыны - дін, философия, этика, күнделікті өмір мәселелері. Ол ежелгі өсиеттер "смритиге" қатысты. Сутраларды кей кезде "веданға" деген, бірақ эдет бойынша олар қасиетгі "канондар" арасына кірмейді, керісінше, "веда" мәтіні түсінік беруге, сол сұрақтар арқылы бағыт алады.
Ведаларга дәстүрлер, этимология, грамматика, фонетика, метрика және астрономия кіреді. Оларға жататын діни дәстүрлер туралы трактаттар камасутралар, грихьясутралар бар. Грихьясутралардың айтар тағылымдары ерекше. Бұл жинақта үй ішілік салттар, яғни, үй қожайынына байланысты түрлі ақыл-кеңестер айтылады. Грихьясутралар шамамен шраутасутралардың кезеңіне жатады.
Драхмасутралар мазмұны жағынан олардан кең, яғни, оларда үй ішілік дәстүрлер мен отбасылық тұрмыс ережелерін, адамдардың әлеуметтік өмірін ретке келтіру және тұрғындардың түрлі топтарының жағдайлары, олардың мемлекетпен қарым-қатынасы туралы, т. б. жазбалар бар. Ғалымдар бұл жинақтарды б. д. дейінгі I мыңжылдықтың екінші жартысына, дәлірек айтар болсақ, б. д. VI-VIII ғасырларына жатқызады.
Сутралардың негізінде біртіндеп ғылыми және саяси шығармалар, шастралар пайда болды. Сол сияқты эпикалық және этикалық құқықтық сипатгағы дхармашастралар келіп шықты. Олар дұрыс жүйеленген, елеңмен жазылып, оқып, меңгеруге, есте сақтауға арналған трактаттар. Оларда бейнеленген брахмандық доктрина сутралардың идеялық мазмунымен тікелей ұқсас болып келеді. Бірақ жүйелілігі жағынан сутралардан өзгеше. Шастраларда кептеген әдет-ғұрыптық концепциялар, белгілі-бір шығармалардың құрастырылған уақыты туралы айтылған пікірлер ондағы мәліметтердің дөл екендігін растай алмайды.
"Дхарма" терминінің мағынасы ете кең, соның ішіндегі бастысы, әр кезевде әдебиет жанрының әр түріне байланыстылығын білдіреді. Бұл сөзді әдетте индивид (жеке адам) күнделікті емірінде басшылыққа алуға тиіс этика нормаларының жиынтық атауы ретінде қолданды. Дхармашастралар өзіндік кодекстер, олар қоғамның әр түрлі әлеуметтік топтарының мүшелеріне арнаған брахмандардың ақыл-өңеш зерімейтін өсиеттері. Бұнымен қоса бұл мәтіндер құқық нормаларын да көрсетеді (соның ішінде қылмыстық және азаматтық құқық салаларындағы), олар мемлекеттік басқарудың ұзақ уақыт бойғы тәжірибесінің нәтижесінде пайда болған. Дхармашастралар заң шығарудың негізі ғана, бірақ басты зандардың кодекстері емес.
"Құдай заңы" мен ежелгі үнділік дхарманың екеуін бір нөрсе деп түсіну қате. Әйтсе де ортақ нәрселері көп. Осының нәтижесінде дхармашастралар ез мазмұны жағынан өр тектес болып келеді. Олар азаматтық жөне қылмыстық заң шығару ісіне байланысты өсиеттерді ғана емес, сонымен бірге өр түрлі варналардың міндеттеріне байланысты жанұялық, тұрмыстық, культтық, санитарлық-гигиеналық жазбаларды, т. б. біріктірді.
Ману Заңдары діни, этикалық және заң туралы өсиеттердің кең түрдегі жинағы.
Бұл өсиеттерді үш бөлімге бөліп қарауға болады: олардың біріншісін брахмандардың түрлі діни есиеттері құрайды, екіншісін нормалар, яғни, мемлекеттік биліктің ұйымдасуы мен оның азаматтармен қарым-қатынасын реттейтін нормалар жиыны, үшіншісін азаматтык. және қылмыстық істер нормалары құрайды.
Ману Заңдары өлеңмен жазылған (шлоклен). Жинақ 12 белімнен тұрады. Әр бөлімі өте коп шлоктардан құралған.
Брахманизм мен буддизмнің шиеленіскен күресі түсында пайда болғандықтан, Many Зандарынан сол күрес корініс тапкан.
Буддизм б. д. дейінгі VI-V ғ.ғ. пайда болған. Ол құл иеленушілік құрылыстың ыдырауының алғашқы белгілері байқала бастаған кезең еді. Ашоктың түсында буддизм мемлекеттік дін боп жарияланды. Брахманизм буддизмнің жэне мемлекеттің алдында жеңіліс тапты да, күрес жүргізе тұрып, жойылып кетпеулері үшін "адамдар атасы" - "Ману өсиеттері" деген осы жинақты жасаған.
Жинақтың 12 болімінде де әлемнің пайда болуы, сословиенің қызметтері туралы, үй қожайынының құқықтары мен міндеттері туралы, мұрагерлік құқықтары, патшаның қызметі, оның саясатының принциптері және үкімет басқару, Вр түрлі дәстүрлердің іске асуы туралы, дәруіштер мен тақуаларға деген өсиеттер және дұрыс өмір сүрудің нормалары туралы т. б. айтылған.
Ерекше назар аудартатыны - ол эр түрлі әлеуметтік топтардың жағдайлары, бұл жерде "Ману-смрити" дхармасутраның ежелгі дәстүрлеріне жол берген. Яғни, мүнда 4 варнаның өкілдерінің тәртіп нормаларына ерекше көңіл аударылады.
Енді осы азаматтардың арнайы санаттарының құқықтық жағдайына ерекше тоқтала кеткен жен. Қоғамдық емірдің әр кезеңінде әрбір варна (сословие) әр түрлі сатыға ие болған. Ал олардың өкілдері қоғамда сол сатыға сәйкес орын алады. Ману заңцары бойынша тұрғындар төрт түрлі үрпаққа беріліп отыратын жабық әлеуметтік топқа немесе варнаға бөлінді. Олар: брахмандар, кшатрийлер, вайшийлер, шудралар. Алғашқы үшеуінің өкілдері екі рет тугандар деп саналды.
Брахмаңдар. Екі рет туғандардың алгашқысы-брахмандар. Олар өздерін құдайдың үртынан жаралғандармыз деп түсіндірді (Ману Заңдары, 31-бап, 1-тармақ). Тек солар ғана дінді уағыздай алатын еді. Олардың міндеттері діни ілімді меңгеріп, үйреніп, өзі және өзгелер үшін құдайға құрбандық берулері керек. Құрбандықтарды беріп қана қоймай, сый түрінде алып тұратын еді. Яғни, олар барлық салықтар мен толемдерден босатылды. "Адамдардың ішіндегі ең қасиеттісі болып саналады" (1 тарау, 96-бап), "тіршіліктің иесі болып, ең жоғарғы орында тұрады" (1 тарау, 97-бап), "Әлемдегі бар нәрсенің бәрі брахмандардың меншігі болып табылады" (1 тарау, 100-бап). Оларға ешқашан тән жазасы белгіленбейтін. Бәрі, тіптен патшалар да брахманның пікірімен санасатын. "Егер радж брахмандардың акыл-кеңесіне жүгінбейтін болса, -делінген занда, -ол балшыққа батқан сиырдай болып өледі" (Ману зандары).
Патша олардың тек кеңестерін тындап қана қоймай, сыйлық жасап, көңілін табуы тиіс болды. (VII тарау, 13-бап). Брахмандарға сот және өзге мемлекеттік істерді шешу тапсырылатын (VIII тараудың 1, 2баптары). Олар өзге варна өкілдерінен өз қалағандарын талап ете алатын. Брахмандар ешкімнің кол астында болуы мүмкін емес. Жеке басы қасиетті болғандықтан, өз ілімімен ерекше ауыр жазаларға жол ашатын. Брахмандарға қолданылатын жазалар да жеңіл еді. Олар туралы ксйінірек тоқтай аламыз.
Екінші варна (екі рет туғандар)-кшатрийлср. Олардан көбіыесс әскербасылары және радждар шығады. Олар Ману Заңдары бойынша құдайдың қолынан жаралған (І-тарау, 31-бап). Олардың міндеттері бұкіл әлемді қорғау (VII тарау, 2-бап), соның ішінде бірінші болып брахмандарды корғау. Бұл варна көбінесе қоғамдық тәртіпті қорғаушылар варнасы. Және олар қасиетгі дін ілімдерін оқып, құрбандық шалулары керек. Maнy зандарының 1-тарауы, 89 бабында былай делінген: "Қарамағындағыларды. қорғау, қайыр-садақа үлестіру, құрбандық шалу, құдай өсиеттерін оқып-үйрену және адамдардың ашыналықпен айналысуына жол бермеу міндетгерін кшатрийге көрсетіп отыру".
Үшінші турған варна-вайшийлер. Бұл ең көп өкілді варна. "Ол варна өкілдерін Құдай санынан жаратқан", делінген Ману зандарының 1 тарау, 31-бабында. Бұл варна алдыңғы екі варнаға кірмеген бүкіл еріктілерді, яғни, жер өңдеушілер, қолөнершілер, саудагерлер тағы баскаларды біріктірді. Ману зандарының 1 тарау, 90-бабында көрсетілгсндей: "Мал бағу, садақа үлестіру, құдайы күрбандық шалу, дін ілімін оқып-үйрену, сауда, өсімқорлық және жер өндеуді құдай вайшийге белгіледі". Бұдан өзге бұл варна иелерінің міндеттері - асыл тастардыд құнын айыра білу, тауардың сапасын ажырату, өз меншігін ұлғайту. Ману завдары бойынша бұл варна иелерінің қаналушы тапка жататынын аңғаруға болады. Өйткеыі Заң алдында да, адамдар алдында да вайшийдің рөлі брахманнан 3 есе кем. Вайшийлер мемлекетке жоғары салықтар төлеп тұруға міндетті.
Ең томенгі варна-шудралар. Дәрежесі жоғарыдағы үш варнадан айтарлықтай темен. Оны үстем тап өкілдері "құдайдың табанынан жаралғаидықтан" (1 тарау, 91-бап) деп түсіндірді. Бұлар, яғни, шудралар әскер бағындырып алған тайпалардың мүшелері. Формальды түрде құлдар емес, жеке басына ерікгі варна. Бірақ саяси құқыктары мен бостандықтары жоқ. Ману заңдарында бұларға бір-ак қызмет белгілеп берген: "Шудра үшін рахатқа әкелетін жоғары дхарма-ол жасампаз брахмандарға қызмет көрсету және дін ілімін оқыған үй қожайындарына іс қылу" (IX тарау, 334-бап). Шудралардың құқықтары мен бостандықтарының шектелгендігін Ману зандарының кез келген түсынан көруте болады. Әсіресе, "брахманға ілудра^ әйелге үйленудің дұрыс еместігі" (3 тарау 14, 170-баптар туралы, қылмыс пен жаза туралы бөлімінде), азаматтардың аружданы туралы айтылған жерлерден көруге болады.
Ерікті адамдардың ең төменгі сатысында және варнадан тыс тұрған адамдар тобы ол "аластатылғандар". Бұларды "чандалдар" деп те айтады. Бұл топқа ауыр қылмыс жасап, ортасынан қуылғандар, отбасымен ауруға (жүқпалы) шалдыққандар, аралас некеден туғаіщар жатады. Чандалдардың мекен-жайы көпшіліктен бөлек, киімдері де өзгеше, олар иттің терісінен тігілген киімдер киюі қажет. Басқа жүртшылық бұлармен ешқашан, ешқандай қарым-қатынас жасамайтын. Тек қайыр-садақа ғана беретін. Бірақ "аластатылғандар" ол садақаны шіркеулердің жанында қара киініп, қара жамылып, қолын көрсетпей алулары шарт.
Ежелгі Үндістанда аса көп болмағанмен, құлдар да бар еді. Құлдар сияқты еріксіз көпшіліктің шығу себептері мынадай:
1) соғыс кезінде тұтқынға түскен әскери тұтқындарды құлға айналдыру нәтижесінде;
2) құлдардың табиғи ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.