Оқушылардың жеке ерекшеліктерін есепке алу негізінде орта мектепте информатиканы саралап оқытуды ғылыми негіздеу

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

М.МӘМЕТОВА АТЫНДАҒЫ ҚЫЗЫЛОРДА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖОҒАРЫ КОЛЛЕДЖІ

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Орта мектепте информатика пәнін саралап оқытудың психологикалық-педагогикалық негізі
Мамандығы: 0111000 Негізгі орта білім беру
Біліктілігі: 0111093 Информатика пәні мұғалімі
Тобы: И-И-16

Орындаған: Мырзамұрат С
Жетекшісі: Абайдулаева Р

Қызылорда, 2020 ж.

МАЗМҰНЫ
І КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
ІІ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЖЕКЕ ЕРЕКШЕЛІГІНЕ НЕГІЗДЕЛГЕН ИНФОРМАТИКА
ПӘНІН САРАЛАП ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСІ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
2.1 Оқушылардың жеке ерекшелігін диагностикалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
2.2 Мектептегі информатика пәнін саралап оқыту әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
ІІI ИНФОРМАТИКА ПӘНІН САРАЛАП ОҚЫТУ ТӘСІЛІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...21
3.1
3.2
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 9
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30

КІРІСПЕ
Зерттеу өзектілігі
Жалпы білім берудің жаңа, қазіргі заманғы сапасына қол жеткізудің маңызды сәттерінің бірі білім беруді саралауды қамтамасыз ету болып табылады. Сынып-оқу жүйесі шеңберінде жеке тұлғаға бағытталған оқытуды жүзеге асыру әртүрлі тәсілдерді, атап айтқанда, оқытуды дараландыру мен оқытуды саралауды пайдаланады. Дифференциалды тәсіл негізінде жеке тұлғаға бағытталған оқытуды жүзеге асыру оқушының интеллектуалдық даму деңгейін, сондай-ақ оның осы пән бойынша дайындығын, оның қабілеттері мен кепілпаттарын ескеруді талап етеді. Әлемдік тәжірибеде оқушылардың жеке ерекшеліктерін есепке алу мәселелері үнемі көтеріледі. Бұл қажеттілік айқын, себебі оқушылар әр түрлі көрсеткіштер бойынша бір-бірінен ерекшеленеді. Оқытудағы жеке ерекшеліктерді есепке алу белгілі психологтар мен педагогтардың: Я. А. Коменскийдің (жас және жеке ерекшеліктерді есепке алу принципі), C.Выготский (жақын даму аймағы), П. Я. Гальперин (ақыл-ой іс-әрекетінің кезең-кезеңмен қалыптасу теориясы) T.В. Занкова, В.В. Давыдова (дамыта оқыту теориясы) және т. б. жұмыстарында көрсетіледі. Бір мұғалім бір мезгілде оқушылардың үлкен тобымен айналысады. Қазіргі заманғы мектепте жеке ерекшеліктерді есепке алу қажеттілігі оқытуды дараландырудың түйінді мәселесі болып табылады. Бұл проблеманы оқытуды дифференциациялау арқылы ішінара шешуге болады. Оқытудың дифференциациясы әр түрлі оқу пәндері үшін, соның ішінде информатика үшін де қолданылады. Оқу процесіне информатикамен енгізілген ақпараттық технологиялардың дидактикалық әлеуеті, информатиканың пәнаралық кең байланыстары, сондай-ақ информатиканы оқыту мазмұнының едәуір қолданбалы құраушысы (Ақпараттық технологиялар құралдары және оларды адам қызметінің түрлі салаларында пайдалану әдістері) дифференциалды оқыту идеяларын барынша толық іске асыруға мүмкіндік береді, бұл оқытуды саралаудың табиғи саласын алдын ала айқындайды. Информатиканы басқа пән сияқты оқыту кезінде оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескеру маңызды. Бүгінгі күні информатиканы саралап оқытудағы оқушылардың жеке ерекшеліктерін есепке алу мәселесі шешілмеген.
Зерттеу мақсаты
Оқушылардың жеке ерекшеліктерін есепке алу негізінде орта мектепте информатиканы саралап оқытуды ғылыми негіздеу.
Зерттеу нысаны
Жалпы білім беретін орта мектепте информатиканы оқыту үдерісі.
Зерттеу пәні
Жалпы білім берудің негізгі сатысындағы оқушылардың жеке ерекшеліктерін есепке алу негізінде информатиканы оқытуды саралау
Зерттеу міндеттері
* Психологиялық және педагогикалық әдебиетті талдау негізінде сараланған оқыту проблемасына әртүрлі көзқарастарды қарастыру, оның компоненттерін және олардың өзара іс-қимылын анықтау; сараланған оқытуды ұйымдастыруда маңызды оқушылардың жеке ерекшеліктері туралы түсініктерді нақтылау.
* Қазіргі заманғы компьютерлік технологиялар негізінде саралап оқытуды ұйымдастыруда маңызды оқушылардың жеке ерекшеліктерін анықтаудың диагностикалық жүйесін негіздеу және жүзеге асыру.
* Оқушылардың жеке ерекшеліктерін есепке алу негізінде информатиканы саралап оқытудың әдістемелік жүйесінің мақсатты, мазмұнды және іс жүргізушілік компоненттерін әзірлеу.
Зерттеу болжамы: информатика пәнін сыныптық жүйеде оқытудың тиімділігі артады, егер:
:: оқушылардың жеке ерекшеліктеріне ұқсас біртекті топтарды құруға негізделген информатика бойынша сараланған оқытуды жүзеге асыру;
:: біртекті топтар құру, оқушылардың жеке ерекшеліктерін анықтайтын диагностикалық жүйені құру;
:: оқушылардың жеке ерекшеліктеріне сүйене отырып, біртекті топтарда информатиканы сараланған оқытудың әдістемелік жүйесін, оның ішінде мақсатты, мазмұндық және процедуралық компоненттерді құру
Курстық жұмыстың құрылымы
Курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, екі тақырыпшадан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, қорытындыдан және қосымшалардан тұрады.

І ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЖЕКЕ ЕРЕКШЕЛІГІНЕ НЕГІЗДЕЛГЕН ИНФОРМАТИКА
ПӘНІН САРАЛАП ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСІ

1.1 Оқушылардың жеке ерекшелігін диагностикалау
Оқушылардың білім алу диагностикасы, олардың зияткерлік даму деңгейі - оқу процесінің маңызды элементтерінің бірі, оның дұрыс ұйымдастырылуына көбінесе педагогикалық процесті басқарудың тиімділігі, сондай-ақ оны ұйымдастырудың тиімділігі де байланысты. Информатиканы саралап оқытуды жүзеге асыру дифференциацияға негізделген жеке ерекшеліктерді есепке алуға негізделуі тиіс. Осы ерекшеліктерді есепке алу оқыту сапасын арттыруға ықпал етеді. Информатиканы сапалы саралап оқытуды жүзеге асыру үшін арнайы түрде жобаланған оқушылардың жеке ерекшеліктерін зерттеудің диагностикалық әдістерін пайдалану қажет. Біз оқушылардың ерекшеліктерін диагностикалаудың "қағаз" әдістемелерін пайдалану мүмкіндігін жоққа шығармаймыз, бірақ біздің ойымызша, деректерді жинақтауды, сақтауды және өңдеуді жедел жүзеге асыруға мүмкіндік беретін диагностикалаудың компьютерлік нұсқасының артықшылықтарын пайдалану керек. Өйткені деректер сандар жиынтығынан артық емес. Ең бастысы-сандарды емес, олардың интерпретациясын, мұғалімдер, психологтар, мектеп әкімшілігі талап еткен формада көрсету. Бұл міндетті шешу үшін өте күрделі математикалық аппарат қажет. Педагогика ғылымдарының докторы, профессор Д. Ш. Матросовтың басшылығымен Юурмудың Әлеуметтік психология кафедрасының оқытушылары, психология ғылымдарының кандидаты Н. Н. Мельникова және Д. М. Полевпен бірге оқушы туралы психологиялық-педагогикалық ақпаратты жинау, сақтау және ұсыну жүйесі, сондай-ақ мектептегі білім беру үдерісінің сапасын бақылау жүйесі болып табылатын "психологиялық-педагогикалық мониторинг" компьютерлік диагностикалық жүйесі әзірленді. "Психологиялық-педагогикалық мониторинг" диагностикалық жүйесі оқушылардың жеке ерекшеліктерін анықтайды, атап айтқанда: биологиялық ерекшеліктері (көру, есту, денсаулықтың жалпы жағдайы және т. б.); зияткерлік ерекшеліктері (назар аудару, есте сақтау, ойлау және т. б.); оқу еңбегінің дағдылары (күн тәртібін сақтау, Оқу, жазу, есептеу және т. б.); негізгі қарым-қатынастар (оқуға, мұғалімге, ұжымға және т. б. қарым-қатынас); тұрмыстық құбылыстар (материалдық-тұрмыстық жағдайлар, отбасының әсері және т. б.);; кейбір моральдық қасиеттер (оқудағы табандылық, оқудағы қиындықтарды жеңуге ұмтылу, оқу пәнінің ілімі, қоғамдық жұмыстағы белсенділік және т.б.). Біз осы компьютерлік диагностикалық жүйені мектептің орта және жоғары буынында (5-7 сыныптар) психологиялық диагностиканың типтік құралы ретінде қарастырамыз. "Психологиялық-педагогикалық мониторинг" компьютерлік диагностикалық жүйесі оқушылардың зияткерлік және жеке тұлғалық саласын диагностикалауды, сондай-ақ педагогикалық консилиумды қамтиды. Тестілеуді оқушы мен компьютермен диалог режимінде толық өткізеді. Тестілеу үдерісі аяқталғаннан кейін оқушыларға алынған нәтижелерді психологиялық түсіндіру беріледі, ол толық кілтте сақталады және осы қағидат бойынша құрылған мәтін болып табылады. "Сіздің кемшіліктеріңіз-сіздің абыройыңыздың жалғасы". Бұл мәтін оқушының нәтижелеріне байланысты өзгереді. Мұғалім мен психолог үшін ақпарат барынша толық және толық түрде беріледі. Бұл тұлғаның дамуында орын алған бұзушылықтарды анықтауға, осы бұзушылықтарды жою бойынша түзету іс - шаралар жүйесін құру туралы шешім қабылдауға, сынып ұжымының ерекшеліктеріне талдау жасауға, мұғалім-оқушы қарым-қатынасына талдау жасауға мүмкіндік береді. "Психологиялық-педагогикалық мониторинг" диагностикалық жүйесінің құрылымын келесі блоктар мен өзара байланыс түрінде ұсынуға болады
Тестілеу
Өңдеу
Түзету
Зияткерлік
Оқушыларға кері байланыс
Психологиялық-педагогикалық ұсынымдар жүйесі
Жеке басын куәландыратын

Оқушы, сынып, параллель бойынша мәліметтерді өңдеу
Осындай оқушыны іздеу жүйесі
Педагогикалық консилиум
Педагогикалық консилиум
Түзету жүйесі

Деректерді басқа оқу орындарының деректерімен салыстыру

1-сур. Диагностикалық жүйенің құрылымы

Таңдалған тесттер жиынтығы төмендегілерді бақылауға мүмкіндік береді:
* интеллекттің табиғи құрамдас бөлігі,
* негізгі ойлау операциялары кешенінің қалыптасуы (салыстыру, талдау, синтез, абстрагирлеу, жалпылау)
* дерексіз материалмен жұмыс сапасы,
* табиғи жады мүмкіндіктері,
* сатып алынған дағдыларын меңгеру тәсілдерімен жанама есте сақтау,
* алған міндетке сәйкес өз іс-әрекеттерін бақылай білу
* жұмыс қабілеттілігінің динамикасы (оқушының жұмысқа қосылуының сапалық ерекшеліктері, шаршау ерекшеліктері, жұмыстың әдеттегі қарқыны)
"Интеллект" блогының тестілерін орындау нәтижесінде оқушы кейбір ұпай алады, оны IQ (Intellectual Quotient-интеллект коэффициенті, әртүрлі ойлау әрекеттерін талап ететін тапсырмаларды орындау қабілеті). Интеллектті зерттеу блогы оқушымен одан әрі жұмыс істеу үшін базалық болып табылады. Алынған нәтижелер негізінде форми оқытудың табыстылығын болжайды,бұл нақты оқушы, оқушы тобы немесе жалпы сынып үшін білім беру желісін оңтайлы түрде құруға мүмкіндік береді. Тестілеу кезінде алынған ақпарат жеке тұлғаны зерттеу мәліметтерімен және педагогикалық консилиуммен толықтырылады. Қолда бар интеллектуальды әлеуетті іске асырудың табыстылығы көбінесе жеке тұлғаның ерекшеліктерімен анықталатындықтан, жеке тұлғаның тестілеуі жоғары интеллектуалдық деңгейі бар оқушылардың үлгермеушілік себептерін анықтауға, сондай-ақ нақты оқушы үшін педагогикалық ДДҰ-ның ең барабар шараларын белгілеуге мүмкіндік береді. Педагогикалық консилиум оқушының табысты стилінің сыртқы өлшемі болып табылады және оқыту процесінде зияткерлік функциялардың іске асырылуын сараптамалық бағалауды көздейді. Жеке тұлғаны диагностикалау блогы монито рингтің екінші тест блогы болып табылады. Онда оқушылар тұлғасының келесі ерекшеліктері зерттеледі:
* мотивация құрылымы, мотивация жүйесінің тұрақтылық дәрежесі, оқыту үшін идеал нұсқадан құрылымның ауытқуы,
* әр түрлі оқу пәндеріне қатынасы,
* баланың өз тұлғалық қасиеттерін өзіндік бағалау мен рефлексия қалыптастыру,
* баланың маңызды әлеуметтік ортамен: ата-аналармен, құрдастарымен, мұғалімдермен өзара қарым-қатынас жүйесі,
* оқыту үдерісінде мұғалім мен оқушының өзара іс-қимылының ерекшеліктері осы мониторинг блогының негізгі міндеті-білім беру оқу нәтижелеріне барынша әсер ететін оқушылардың жеке ерекшеліктері және тұлғалық жаңалықтардың қалыптасуын бақылау. Әдістемелердің іріктелген кешені Өзара байланысты жүйені ұсынады және ең құнды ақпарат әр түрлі тест нәтижелерінің арақатынасын талдаудан алынады. Жеке блок параметрлерінің әрқайсысы дерлік қайталанады, бұл алынған нәтижелердің сенімділігін арттыру үшін қажет. Педагогикалық консилиум оқушының нақты оқу мүмкіндіктерін барынша толық сипаттайтын және оларды ескере отырып тиімді дараландырылған оқытуды құруға болатын параметрлерді іздестіруге психологиялық және педагогикалық тәсілдерді барынша біріктіруге мүмкіндік береді. Бұл блоктың негізгі міндеті-оқушы туралы деректерге кейбір адамның пікірін енгізу. "Объективті бақылаушы". Мұғалімдердің міндеті-педагогикалық консилиумның барлық тармақтары бойынша оларды жоғары, орта немесе төмен деңгейге жатқызу арқылы таныс оқушыларды бағалау. Мұғалімге ұсынылатын консилиум тармақтары қандай (теория тұрғысынан) нәтижелер есте сақтау, проблемалар мен міндеттерді шешу, тұлғааралық қарым-қатынас және т. б. туралы сыртқы құбылыстарды сипаттайды. Мұғалім оқушыларды бағалау нәтижесінде біз тағы бір деректерді аламыз. Ол психологиялық тесттердің мәліметтерімен қатар, оларды түсіндіру мүмкіндігін едәуір кеңейтеді. Бағалардың сәйкес келуі нәтижелерді түсіндіруде сенімділік арттырады, сәйкес келмеу келісу себептерін бағытталған іздестіруге мүмкіндік береді (көбінесе қарастырылып отырған нақты жағдайдың негізгі проблемалары). Диагностикалық жүйе заманауи компьютерлік технологиялар негізінде құрылған және оқушылардың тұлғааралық қарым-қатынас саласы мен интеллект, жеке тұлғаның ерекшеліктерін стандартталған диагностикалауға мүмкіндік береді. Оқушының зияткерлік саласының нәтижелері оқудағы әлеуетті мүмкіндіктерді сипаттайды. Оқушының тұлғалық саласының нәтижелері олардың оқу жетістіктеріне әсер ету дәрежесін көрсетеді. Педагогикалық консилиум оқушының нақты оқу мүмкіндіктерін барынша толық жазатын параметрлерді іздестіруге психологиялық және педагогикалық тәсілдерді барынша біріктіруге мүмкіндік береді, оларды ескере отырып тиімді сараланған оқытуды құруға болады. Компьютерлік психологиялық-педагогикалық мониторинг және үлгерім нәтижелері үш типологиялық топтарды: шығармашылық, өнімді және репродуктивті қалыптастыру үшін негіз болып табылады. Әр топтың сипаттамаларына сәйкес педагогтардың іс-әрекеттері анықталады. Білім берудің негізгі ерекшеліктерінің бірі оның дифференциациясы болып табылады. Дифференциация (лат. - айырмашылық) - бүтіннің әр түрлі бөліктерге, қалыптарға, сатыға бөлінуі. Білім берудің дифференциациясы-жеке тұлғаны қалыптастырудың негізгі принциптерінің бірі. Оның негізінде оқушылардың жеке ерекшеліктерін есепке алу қажеттілігі жатыр. Әрбір оқушыға сараланған оқытудың түрлі нысандарын - мектеп типтерін, мамандандырылған сыныптарды, оқу бағдарламаларын, оқулықтарды, оқу қарқынын, сыныптан тыс және оқудан тыс әртүрлі түрлерін таңдауға мүмкіндік беру қажет. Бұл үшін оқушылардың сұраныстарына сай икемді, білім беру жүйесі құрылуы тиіс. Оқытудың дифференциациясы қазіргі уақытта мектепті жаңартудың негізгі бағыттарының бірі болып табылады. Оқытудың дифференциациясының мәнін талдауды "оқытуды дифференциациялау" ұғымының өзін талдаудан бастау қажет. Қазіргі уақытта педагогикалық және психологиялық әдебиетте "оқытудың дифференциациясы" ұғымының жалпы қабылданған бірыңғай анықтамасы жоқ. Ю. К. Бабанский, Н. К. Гончаров, Н. М. Шахмаев және т.б. еңбектерінде дифференциация оқушылардың типологиялық жеке-психологиялық ерекшеліктерін және мұғалім - оқушылардың ерекше өзара байланысын ескере отырып, оқытуды ұйымдастырудың ерекше түрі ретінде қарастырылады. И. Унт әр түрлі оқу жоспарлары, бағдарламалары бойынша жеке оқыту үшін қандай да бір ерекшеліктер негізінде топтастырылған түрде оқушылардың ерекшеліктерін есепке алуды оқытуды саралау деп түсінеді. И. С. Якиманская әрбір оқушыға жеке көзқарасқа негізделген оқытудың дифференциациясы білімді меңгеру процесінде тұлғаның өзін-өзі дамуы мен өзін-өзі жүзеге асыруы үшін нақты жағдайларды қамтамасыз етуі тиіс деп санайды. Психологиялық-педагогикалық және әдістемелік зерттеулерді жинақтау негізінде оқытуды саралау тұжырымдамасы әзірленді,онда "дифференциация білім беру жүйесін демократияландыру мен ізгілендірудің анықтаушы факторы ретінде әрекет етеді" деп атап көрсетіледі. Бұл жұмыста 3 басты көзқарастан білім беруді саралаудың мақсаты айқын анықталған. Психологиялық-педагогикалық көзқарас тұрғысынан саралаудың мақсаты-әрбір оқушының қызығушылықтары мен қабілеттерін дамыту үшін оңтайлы жағдай жасауға негізделген оқытуды дараландыру. Әлеуметтік тұрғыдан саралаудың мақсаты-қоғам дамуының қазіргі кезеңінде қоғамның әрбір мүшесінің әлеуметпен өзара қарым-қатынасындағы мүмкіндіктерін барынша толық және ұтымды пайдалануға ұмтыла отырып, қоғамның шығармашылық, интеллектуалдық, кәсіби әлеуетін қалыптастыруға мақсатты ықпал ету. Дидактикалық тұрғыдан саралаудың мақсаты-принципті өзге уәждемелік негізде негізделген оқушыларды саралап оқытудың жаңа әдістемелік жүйесін құру жолымен мектептердің пісіп-жетілген проблемаларын шешу. Қазіргі уақытта бірқатар психологиялық-педагогикалық, дидактикалық және әдістемелік зерттеулерде әзірленетін жеке тұлғаға бағытталған оқыту моделі оқушылардың жеке ерекшеліктерін барынша ашу үшін жағдай жасауға бағытталған. Бұл үшін негіз болуы мүмкін:
1) тиісті деңгейдегі білім беру бағдарламасын таңдау, бірақ мемлекеттік стандартта белгіленген міндетті деңгейден төмен емес;
2) саралау мен интеграцияның ақылға қонымды үйлесімі;
3) оқушылардың қабілеттерін, қызығушылықтарын барынша дамытатын іс-әрекет жүйесін құру, оқушыларға жан-жақты іс-әрекет тәжірибесін беру;
4) әлеуметтік ортада қолайлы жағдайлар жасау.
Осылайша, тұлғаның дамуы оқушының белсенділігін, дербестігін, бастамашылдығын іске асыру кезінде жүзеге асырылады. Информатиканы саралап оқытудың әдістемелік жүйесін іске асыру оқушылардың жеке ерекшеліктерін диагностикалау негізінде жүзеге асырылады және келесі негізгі кезеңдерден тұрады: диагностикалық, мазмұндық-әдістемелік, бақылау-бағалау. Дифференциалды оқытуды жүзеге асырудың бірінші кезеңі - диагностикалық - оқушылардың жеке ерекшеліктеріне ұқсас гомогенді топтарды қалыптастыру. Дифференциалдық оқыту технологиясының мағынасын және оны информатика бойынша оқу процесінде қолдану мақсатын түсіндіру үшін оқушылармен алдын ала әңгіме жүргізу ұсынылады. Мұндай әңгіме оң уәжді қалыптастыру үшін пайдалы болады. Әңгімелесу соңында оқушылардың жеке ерекшеліктерін диагностикалау және информатика бойынша дайындық деңгейін алдын ала анықтау үшін кіретін пәндік тестілеу жүргізіледі. Алынған нәтижелерді талдау негізінде 3 типологиялық топ қалыптасады:
1. Репродуктивті топ,
2. Өнімді топ,
3. Шығармашылық топ.
Екінші кезеңде - мазмұнды әдістемелік - педагогикалық қарым - қатынасты жүзеге асыру жоспарланып отыр. Бұл педагогикалық әсер оқушылардың (оқушылар тобының) көрінетін ерекшеліктерін ескере отырып жүзеге асырылуы тиіс. Оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, иформатиканы саралап оқытудың әдістемелік жүйесі арқылы сананы ақпараттандыруды оқытудың өзара байланысты мақсаттарының, мазмұнының, әдістерінің, құралдары мен нысандарының жиынтығы, әсіресе білім алушылардың жеке ерекшеліктеріне байланысты. Оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, информатиканы саралап оқытудың әдістемелік жүйесі келесі компоненттерден тұрады:
1) мақсатты, оқушылардың жеке ерекшеліктеріне байланысты информатиканы оқыту мақсаттарының вариативтілігін қамтамасыз ететін; 2) мазмұнды, оқушылардың зияткерлік саласының ерекшеліктері негізінде информатика бойынша білім мазмұнын іріктеуді жүзеге асыратын; 3) іс жүргізу, оқушылардың оқу іс-әрекеті тәсілдерінің, информатиканы оқыту құралдарының, әдістерінің, оқушылардың жеке ерекшеліктеріне байланысты олардың білімі мен іскерлігін бақылау құралдарының, формаларының вариативтілігін болжау. Оқыту мақсаттарының вариативтілігін қамтамасыз ететін маңызды шарттар мыналар болып табылады: 1)оқу мотивациясын қолдау, ақпаратпен жұмыс істеудің тиімді тәсілдерін қалыптастыру, шығармашылық тапсырмаларға, шығармашылық топтың оқушылары үшін жоғары күрделілік бойынша міндеттерге шоғырландыру; 2)күрделілігі орташа деңгейдегі тапсырмалар арқылы оқу уәждемесін қолдау үшін жағдайларды қамтамасыз ету, өнімді топ оқушылары үшін ақпаратпен жұмыс істеу тәсілдерін қалыптастыру;
3)репродуктивті топ оқушылары үшін оқу қызметінде нақты алгоритмдерді қалыптастыру және күрделілігі төмен деңгейдегі тапсырмаларды сапалы орындауға жағдай жасау. Оқушылардың оқу мақсаттарының вариативтілігін қамтамасыз ететін маңызды шарттар мыналар болып табылады:
1)қажетті білім алу және шығармашылық тапсырмаларды, күрделілігі жоғары міндеттерді шешуді үйрену, шығармашылық топ оқушыларының шешудегі дербестігін, жеке жұмыс стилін қалыптастыру; 2)өнімді топ оқушыларының күрделілігі орташа деңгейдегі тапсырмаларды шешуді үйрену;
3)репродуктивті топ оқушыларының күрделілік деңгейі төмен тапсырмаларды сапалы шешу үшін білім мен іскерлікті меңгеру.
Оқушылардың белгіленген топтарымен жұмыс кезінде оқу іс-әрекетінің тәсілдерін сипаттаймыз. Шығармашылық топтың оқушылары ақылдылыққа ие, мұғалім түсіндіретін материалды оңай түсіне алады, материалды талдай алады, аса күрделі тапсырмаларды орындай алады тамаша жады бар ақпараттың үлкен көлемін тез және ұзақ есте сақтай алады есте сақтау тәсілдерін қолдана алады. Өнімді топтың оқушылары орта ойлау қабілеттеріне ие, әдетте зерттелетін материалды меңгереді, орташа күрделіктегі тапсырмаларды жақсы орындайды, әдеттегі, орташа жадыға ие болады, көбінесе материалдың механикалық қайталануын қолданады, орташа қарқынмен жұмыс істейді, тапсырмалардың көпшілігімен уақытында орындалады. Репродуктивті топтың оқушылары жаңа материалды қиындықпен түсінеді, оны талдай алмайды, тіпті тапсырмаларды нашар орындайды, стандартты бағдарламамен ұсынылады, нашар жады бар, материалды қиындықпен үйренеді, барлығы өте тез ұмытады, өте баяу жұмыс істейді, басқа оқушыларға үлгермейді, бұл ретте тапсырмаларды дұрыс орындайды; немесе мектепке тек қана мәжбүрлеумен барады, не оқуға тікелей қызығушылық жоқ, мектепке деген көзқарасы теріс. Мазмұнды жобалауда, жаңа жағдайлармен оқытудың әдістері мен құралдарын таңдауда біз оқушылардың жеке ерекшеліктерін есепке алуды есептейміз. Репродуктивті топтың оқушылары үшін оқытудың негізгі әдістері репродуктивті, сөздік, көрнекі және практикалық болып табылады. Репродуктивті сипаттағы практикалық жұмыстарда оқушылар үлгі бойынша бұрын немесе меңгерілген білімді ғана қолданады. Репродуктивті жаттығулар практикалық дағдылар мен дағдыларды пысықтауға тиімді ықпал етеді. Өнімді топтың оқушылары үшін проблемалық оқыту әдістерін қолдану ұсынылады. Оқытудың проблемалық іздеу әдістерін қолдану кезінде мұғалім мынадай тәсілдерді қолданады: қиын жағдай (сұрақ қояды, тапсырма ұсынады, эксперименталды тапсырма) жасайды, проблемалық жағдайды шешудің ықтимал тәсілдерін ұжымдық талқылауды ұйымдастырады, қорытындылардың дұрыстығын растайды, дайын проблемалық тапсырманы ұсынады. Оқушылар бұрынғы тәжірибе мен білімге негізделе отырып, проблемалық жағдайды шешу жолдары туралы болжам жасайды, бұрын алған білімдерін жинақтайды, құбылыстардың себептерін анықтайды, олардың шығу тегін түсіндіреді, проблемалық жағдайды шешудің неғұрлым ұтымды нұсқасын таңдайды. Оқытудың проблемалық іздеу әдістері кезінде көрнекі құралдар есте сақтауды белсендіру мақсатында емес, сабақта проблемалық жағдайларды жасайтын эксперименттік тапсырмаларды қою үшін қолданылады. Проблемалы-іздеу жаттығулары оқытушының тапсырмасы бойынша білім алушылар өз бетінше белгілі бір іс-қимыл түрлерін орындай алатын жағдайда қолданылады. Шығармашылық топтың оқушылары үшін алдын-ала жағдайға қосымша өнімді сипаттағы, қызметтің шығармашылық бағытын болжайтын әдістерді қолдану қажет. Оқу сабақтарының қазіргі түрлерін - теориялық (лекциялар, конференциялар, пәнішілік семинарлар, кешенді семиналар, факультативтік курстар, элективті курстар), аралас (сабақ, экскурсиялар), практикалық (фронтальды зертханалық сабақтар, пәндер бойынша практикумдар, факультативтік практикумдар және т. б.), еңбекке баулу (оқу шеберханаларындағы сабақтар және т. б.) қарап, осы нысандардың барлығы "Информатика және АКТ" пәні үшін де қолданылатыны туралы қорытынды жасауға болады. Информатика курсында негізгі нысан оқу жұмысы болып табылады, сондықтан сабақтың құрылымын дидактикалық процесс ретінде қарастырамыз. Сабақтарды жіктеуге әртүрлі тәсілдер бар. М. И. Махмутова, В. А. Онищука, Н. А. Сорокина және т.б. сабақтардың жіктелуі белгілі және танымал. А. В. Усова сабақтың әр түрлі құрылымдарының тиімділігін тексеру барысында сабақта оқушылардың білім беру қызметін белсенді ұйымдастыруды қамтамасыз ететін оңтайлы анықталды:
1) Дәстүрлі, алдыңғы сабақ материалын меңгеруді, жаңа материалды баяндауды, оның игерілуі мен бекітілуін тексеруді, үй тапсырмасын қамтиды.
2) Жаңа материалды оқу (мұғалімнің түсіндіруі), оқушымен жеке жұмыс немесе оны меңгеру және бекіту мақсатында дидактикалық материалмен жұмыс істеу; фронтальды сұрау, граммды бақылау және жеке сұрау бойынша материалды меңгеруді тексеру; үй тапсырмасы; алынған білімді практикада қолдана білуді жетілдіру бойынша жаттығулар.
3)Оқушылардың оқулықпен және үлестірмелі материалмен өзіндік жұмысы негізінде жаңа материалды оқу; өзіндік жұмысын тексеру; мұғалімді жинақтау және нақтылау; үй тапсырмасы; алған білімдерін тәжірибеде қолдана білуді жетілдіру бойынша жаттығулар.
4) Бақылау нәтижелерін талдау немесе міндеттерді шешу кезінде пайда болатын проблемалық жағдайды түсінуге (ұғынуға) оқушыларды дайындау үшін берілген үй тапсырмасын тексеру; проблеманы тұжырымдау және оқушыларды оны шешу тәсілдерін іздеуге тарту; проблеманы шешу. Оның дұрыс шешілуін тексеру; проблеманы шешу (әңгімелесу) нәтижесінде алынған жаңа білімді меңгеруді тексеру, эксперименттік және сапалы тапсырмаларды (сұрақ-жауап) шешу; үй тапсырмасы. В. А. Онищукпен сабақтың келесі классификациясы ұсынылды.
* жаңа білімді меңгеру сабағы;
* дағдыны меңгеру сабағы;
* білімді, дағдыларды және іскерлікті қолдану сабағы;
* білімді жинақтау және жүйелеу сабағы;
* білімді бақылау және түзету сабағы;
* аралас сабақ
В. А. Онищуктың пікірінше сабақтың құрылымы мұғалім мен оқушылардың білім беру логикасы мен қызметінің түрлерімен ғана емес, сонымен қатар оқушының танымдық қызметінің заңдылықтарымен байланысты. В. А. Онищук сабақтың әр түрі үшін "оңтайлы" құрылымды әзірледі. Оның пікірінше, егер сабақтың ең болмағанда бір кезеңін жіберіп алса, онда бұл сабақтың мақсаттарын орындауға теріс әсер етеді. Әр сабақтың құрылымын қарастырайық.
1) Жаңа білімді меңгеру сабағы: тірек білімді өзектендіру; оқу іс-әрекетін ынталандыру; сабақтың тақырыбын, мақсаты мен міндеттерін хабарлау; жаңа материалды қабылдау және алғашқы ұғыну; жаңа материалды ұғыну және алғашқы есте сақтау; білімді жинақтау және жүйелеу; сабақтың қорытындысын шығару; үй тапсырмасын хабарлау.
2) Дағдылар мен іскерлікті меңгеру сабағы: оқушылардың тірек білімі мен практикалық тәжірибесін өзектендіру (алдын ала жаттығулар); оқу іс-әрекетін уәждеу; сабақтың тақырыбын, мақсаты мен міндеттерін хабарлау; жаңа материалды оқу (кіріспе жаттығулар); алған білімдерін алғашқы рет қолдану (сынама жаттығулар); дағдыны меңгеру мақсатында оқушылардың стандартты жағдайларда білім мен іс-әрекеттерді қолдануы (жаттығу жаттығулары); шеберлікті қалыптастыру мақсатында білім мен дағдыларды жаңа немесе өзгертілген жағдайларға шығармашылық көшіру (шығармашылық жаттығулар); сабақтың қорытындысын шығару; үй тапсырмасын хабарлау.
3) Білімді, дағдыларды және іскерлікті қолдану сабағы: қойылған міндеттерді шығармашылық шешу үшін қажетті оқушылардың тірек білімі мен іс-әрекеттерін өзектендіру; оқу іс-әрекетін уәждеу; сабақтың тақырыбын, мақсаты мен міндеттерін хабарлау; тапсырманы талдау, оның шығармашылық элементтерін шешу тәсілдерін ашу; қажетті жабдықтарды дайындау; жұмыстың практикалық бөлігін өз бетінше орындау; сабақта алынған білімді және іс-әрекеттерді орындау тәсілдерін жинақтау және жүйелеу; мұғалімнің бақылауы, тапсырманы орындау барысында оқушылардың өзін-өзі бақылау; үй тапсырмасын хабарлау.
4) Білімді жинақтау және жүйелеу сабағы: оқу қызметін уәждеу; сабақтың тақырыбын, мақсаты мен міндеттерін хабарлау; жекелеген фактілерді, оқиғаларды, құбылыстарды қорыту; ұғымдарды қайталау және қорыту және оларға сәйкес білім жүйесін меңгеру; негізгі теориялық ережелер мен ғылымның жетекші идеяларын қайталау және жүйелеу; сабақтың қорытындысын шығару; үй тапсырмасын хабарлау.
5) Білімді бақылау және түзету сабағы: оқу іс-әрекетін уәждеу; сабақтың тақырыбын, мақсаты мен міндеттерін хабарлау; оқушылардың нақты материалды білуін және пәндер мен құбылыстарда қарапайым сыртқы байланыстарды аша білуін тексеру; оқушылардың негізгі ұғымдарды білуін тексеру; оқушылардың білімді түсіну тереңдігін және оларды қорыту дәрежесін тексеру; оқушылардың стандартты жағдайларда білімді қолдануы; стандартты емес жағдайларда білімді қолдануы; орындалған тапсырмаларды жинау, оларды тексеру, талдау және бағалау; сабақтың қорытындысын шығару; үй тапсырмасын хабарлау.
6) Біріктірілген сабақ өзінің мәні бойынша бірдей екі немесе бірнеше дидактикалық мақсатқа ие (мысалы, білімді меңгеру және оларды оқушылардың қолдануы). Мұндай комбинациялар көп болуы мүмкін және көптеген мектеп сабақтары аралас ретінде құрылады. А. В. Усова белгілеген сабақтың барлық кезеңдері В. А. Онищук сабақтың құрылымы мен құрылымына тән. Біздің көзқарасымызша, "ақпараттық және АКТ" пәні үшін ең толық және қолдануға ыңғайлы в. А. Онищук ұсынған сабақтың құрылымы болып табылады. Информатика сабақтарында екі немесе бірнеше бірдей дидактикалық мақсаттар қойылған және шешілетін сабақтың біріктірілген түрі жиі қолданылады. Біздің ойымызша, дифференциалды тәсілді іске асыруды ескере отырып, біріктірілген сабақ Ю. К. Бабанскиймен ашылып, келесі кезеңдерді қамтиды:
1) Оқушыларды жаңа материалды меңгеруге дайындау. Бұрын өткен материал бойынша сұрау. Оқушыларға саралап қарау арқылы фронтальды және дуалды сұрау, практикалық тапсырмалар және т. б. сұрақтардың мазмұны. Бұрын зерттелген жаңа материалмен логикалық байланыстарды орнату, оқушылардың алдында сабақ міндеттерін ұсыну, оларды оқушылардың қабылдауын қамтамасыз ету.
2) Ең маңызды және күрделі мәселелерді, мәселелерді қою тәсілдерін, проблемалық жағдайларды жасауды, оларды шешуді, қабылдауды ұйымдастыруды, нөсерлеуді және оқушылардың игерілетін білімді, іскерлікті және дағдыларды практикада қолдануды көрсете отырып, оқу материалының мазмұнын зерттеудің негізгі кезеңдері.
3) Оқушылардың зерттелген материалды бекіту бойынша сараланған сипаттағы жаттығулар мен өзіндік жұмыс
4) Оқушылардың білімін, іскерлігін және дағдыларын меңгеруін бақылау. Бақылау сұрақтары мен сараланған сипаттағы тапсырмаларды ұстау.
5) Сабақ түйіндемесі.
6) Үй ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.