Қазақ тілінің сөзжасам жүйесі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Silkway халықаралық университеті

Тілдік пәндер кафедрасы

Қазақ тілі мен әдебиеті мамандығы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Қазақ тілінің сөзжасам жүйесі. Сөзжасамдық тәсілдер»

Пәні: Қазіргі қазақ тілінің сөзжасамы мен морфологиясы

Орындаған: Анварова Динара

ІІ курс 117-81 топ

Жетекші: ф. ғ. к., доцент м. а.

Ақылбаева Г. И.

Шымкент, 2020

Silkway халықаралық университеті

Тілдік пәндер кафедрасы

Курстық жұмысты орындауға арналған

ТАПСЫРМА

Студент: Анварова Динара Каримжановна

Тақырыбы: «Қазақ тілінің сөзжасам жүйесі. Сөзжасамдық тәсілдер»

1. Курс жұмысының тақырыбы

2. Мақсаты

3. Тапсырмалар

4. Тақырыпқа қатысты сұрақтар тізімі:

а) теориялық бөлім бойынша

б) әдістемелік тізім бойынша

в) практикалық бөлім бойынша

5. Курстық жұмысқа кіретін мәліметтер:

а) әдебиет дереккөздері бойынша

б) оқытушы дайындаған нұсқа бойынша

6. Ұсынылған әдебиеттер тізімі

7. Бақылау мерзімінде курстық жұмыс бөлімдерінің ұсынылуы:

25% - «10» . 03. 2020 ж.

50% - « 31» . 03. 2020ж.

75% - «14» . 04. 2020 ж.

100% - «05». 05. 2020 ж.

Курстық жұмыстың жетекшісі:

Ф. ғ. к., доцен м. а. Ақылбаева. Г. И. « ». 05. 2020ж.

Тапсырманы орындауға қабылдаған

Студент Анварова Д. К. « ». . 2020ж.

Курстық жұмысты қорғау

ХАТТАМАСЫ № ___

«___» 2020ж.

Қатысқандар:

(оқытушылар саны)

Күн тәртібінде:

1. Филология факультеті, 5В011700 - Қазақ тілі мен әдебиеті мамандығы, топ студенті

жетекшілігімен

«» тақырыбында курстық жұмысын қорғау

Тыңдаушылар:

Сұрақтар: 1.

Сөйлегендер:

Қаулы:

Комиссия төрағасы:

(дәрежесі) (қолы) (т. а. ж. )

Хатшы:

(дәрежесі) (қолы) (т. а. ж. )

Күні:

Жоспар:

Кіріспе

I тарау. Қазақ тілінің сөзжасам жүйесі.

1. 1 Сөзжасамның зерттелу тарихы.

II тарау. Сөзжасам тәсілдері және оның зерттелуі.

2. 1 Сөзжасамдық тәсілдердің бөлінісі.

2. 2 Синтетикалық тәсіл.

2. 3Аналитикалық тәсіл.

2. 4Лексика-семантикалық тәсіл.

Қорытынды .

Пайдаланған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе

Біз әлеуметтік жаңалықтарға жаңа атау қажет екенін білеміз және бұл сөз әрқашан қажеттіліктерге жауап береді. Бұл тіл үнемі дамып келе жатқандықтан, тілді қалыптастыру жүйесі үнемі дамып, дамып келеді.

Сөздерді қалыптастыру 1991 жылы университеттің оқу жоспарына енгізіліп, содан бері қазақ тілі мен әдебиетін оқитын студенттер жеке пән ретінде оқытыла бастады.

Бұл тақырыпты оқу бағдарламасына енгізу сөзжасамның белгілі бір тілдік сала ретінде танылуына байланысты. Бүгінгі күні сөзжасам мәселесі зерттелмеген. Сөзжасам жеке сала болып танылмаған кезде, ол морфология саласына жатқызылып, морфология курсымен бірге оқытылып келді. Бірақ, морфология құрамында сөзжасам мәселелерінің тек сөз таптарының сөзжасамы ғана қамтылды. Сөзжасамның басқа мәселелері ол кезде зерттелмеді де, окытылмады.

Сөз өңдеу кейінірек шет тілі мен орыс тіл білімінің жеке лингвистикалық тармағы ретінде танылса да, ол қазақ тіл білімінен жиырма жыл өткен соң танылды. Ол оқу бағдарламасына біз үшін шикізат ретінде қосылды. Сөзжасамның қазақ тіл білімінің дербес саласы ретінде танылуы 1989 жылы басталды. 1989 жылы жарық көрген «Қазіргі қазақ тілі жүйесі» - бұл қазақ тілінің ерекше саласы.

Сөздерді өңдеу - негізгі лингвистикалық құбылыс. Жаңа тілдердің пайда болуымен қазақ тілінің лексикасы мен лексикасы толықтырылды. Сөздерді өңдеу және оны тілде қолдану ережелері ұзақ уақыт бойы қолданылып келді, дамыды және өзгерді. Толығымен жасалған. Сондықтан жаңа сөз тиісті тілде көрсетілмейді. Бұл тілде көрсетілген ережелерге сәйкес жасалады. Сөздерді өңдеу тақырыбы студенттерге осы ережелер мен олар туралы нақты ғылыми ақпарат береді.

Бұл курстық жұмыстың мақсаты: сөзжасамның лингвистиканың дербес саласы ретінде танылуы, оның өзін-өзі тәрбиелеу пәнімен байланысы, сөзжасам жүйесі, сөзжасамдық бірліктер, сөзжасам үлгілері, сөзжасау әдістері, сөзжасау әдістері, туынды сөздер, олардың түрлері, сөзжасам. сөзжасамның мағынасы, сөздердің әр тобының сөзжасамдық т. с. с., сөзжасамдық мәселелерді зерттеу, яғни тілдің сөзжасамдық жүйесі. Осы курстық жұмыстың мақсаты: сөзжасамның тіл білімінің дербес саласы болып танылуы оның өзіндік зерттеу нысанасы болуымен байланыстылығын, сөзжасам тілдің сөзжасамдық жүйесін, сөзжасамдық бірліктерді, сөзжасам заңдылықтарын, сөзжасамның амал-тәсілдерін, сөздердің жасалу жолдарын, сөзжасам арқылы жасалған туынды сөздерді, олардың түрлерін, сөзжасамдық үлгілерді, сөзжасамдық мағынаны, әр сөз табының сөзжасамын т. б. толып жатқан сөзжасамға қатысты мәселелерді, яғни тілдің сөзжасам жүйесін зерттеу.

Курстық жұмыстың міндеттері:

Қазақ тіл білімінде сөзжасам жүйесінің қалыптасқан кезеңдеріне тоқтала отырып, тәсілдерін ажырату.

1.: 2.

Қазақ тіл білімінде сөзжасам жүйесінің қалыптасқан кезеңдеріне тоқтала отырып, тәсілдерін ажырату.: Сөзжасам жүйесінің зерттелуін көрсету.

Тілдің сөзжасам жүйесінде жұмыс істейтін барлық үш әдіс ежелгі. Олар үшке бөлінгенімен, әрқайсысының өзіндік сипаттамалары бар.

Сөздің қалыптасуының үш әдісі арасында сөздің қалыптасуына қатысатын адамдардың көзқарасы тұрғысынан да, мағынаның негізін құрайтын адамдар арқылы да, тіпті қайта өрлеу тұжырымдамасының мөлшері мен жаңа сөздің ерекшелігі жағынан да айтарлықтай айырмашылықтар бар. Бұл айырмашылықтар сөз құрудың үш әдісін тануға әкелді. Соның бірі - аналитикалық әдістер арқылы қалыптасқан етістіктер. Сөз құрудың үш әдісі арасында сөздің қалыптасуына қатысатын адамдардың пікірі тұрғысынан да, мағынаның негізін құрайтын адамдар арқылы да, қайта туылу тұжырымдамасының өлшемдері мен жаңа сөздің ерекшелігі жағынан да айтарлықтай айырмашылықтар бар. Бұл айырмашылықтар сөзжасамның үш тәсілін тануға әкелді. Соның бірі - аналитикалық әдістермен құрылған етістіктер.

I тарау. Қазақ тілінің сөзжасам жүйесі.

1. 1 Сөзжасамның зерттелу тарихы

Қазақ тілінде сөздердің қалыптасуы туралы көптеген ғылыми мақалалар бар. Н. Оралбаеваның 1989 жылы жарық көрген «Қазіргі қазақ тілінің сөзжасамдық жүйесі» атты еңбегінде негізгі туынды тамырларға, сөзжасам әдістеріне, сөзжасамдық бірліктерге, сөзжасамдық қасиеттерге жан-жақты талдау жасалған. . сөзжасам жүйесінде сөз топтары. 1991 жылы жазылған С. Исаевтың “Қазіргі қазақ тілі” (морфология) курсы бойынша теориялық және практикалық сабақтың мазмұны” атты методикалық нұсқауда сөзжасамға қатысты мәліметтер берілген. Бұдан кейін сөзжасам туралы арнайы сөз қозғалмаса да, “Қазақ тілінің грамматикасы” (1967), Ә. Төлеуовтің “Сөз таптары” (1982), А. Ысқақовтың “Қазіргі қазақ тілі” (1991), А. Ибатовтың “Сөздің морфологиялық құрылымы” (1983), А. Қалыбаева мен Н. Оралбаеваның “Қазіргі қазақ тілінің морфемалар жүйесі” (1986) деген еңбектерінде осы мәселеге қатысты біраз мәліметтер қарастырылады. Н. Оралбаеваның “Қазіргі қазақ тіліндегі сан есімнің сөзжасам жүйесі” (1988), “Қазіргі қазақ тілінің сөзжасам жүйесі” (1989), “Қазақ грамматикасы” (2002), „Аналитикалық тәсіл арқылы жасалған етістіктің фрагменттері“ т. б. зерттеулерді атап кеткен жөн.

Бүгінгі таңда қазақ тілінде сөзжасамның шоғырландырылған жүйесі бар, ол, әрине, ұзақ мерзімді дамудың нәтижесі. Тіліміздің сөзжасам жүйесінің негізі ежелгі түрік тілінен басталып, содан бері дамыған, біріктірілген, күрделі, реттелген, анықталып, қазіргі жүйелік деңгейге жетті.

Кез-келген тілдің сөзжасам жүйесі ұзақ уақыт бойына қалыптасады, бұл қысқа мерзімді құбылыс емес. Сондықтан бұл түрік тілдеріне, оның ішінде қазақ тіліне де қатысты.

Бүгінгі таңда қазақ тілінде сөзжасамның шоғырланған жүйесі бар, ол, әрине, ұзақ мерзімді дамудың нәтижесі. Тіліміздің сөзжасам жүйесінің негізі көне түрік тілінен басталды (ең көне жазба ескерткіштердің тілі), содан бері ол толығырақ, күрделі, реттелген, анықталып, қазіргі жүйелік деңгейге жетті. Кез-келген тілдің сөзжасам жүйесі ұзақ уақыт бойына қалыптасады, бұл қысқа мерзімде тез қалыптасатын құбылыс емес. Сондықтан бұл түрік тілдеріне, оның ішінде қазақ тіліне де қатысты.

Бүгінгі таңда қазақта сөзжасамның орталықтандырылған жүйесі бар, ол ұзақ мерзімді дамудың нәтижесі. Тілдік сөзжасам жүйесінің негізі ежелгі түркі тілінен басталады (ең көне жазба ескерткіштің тілі), содан кейін тереңге, тереңдікке, дәйектілікке, анықтауға және қазіргі деңгейге жетеді. жүйесі. Кез-келген тілдің сөзжасам жүйесі ұзақ уақыт бойы қалыптасқан, бұл қысқа мерзімді құбылыс емес. Сондықтан бұл түрікке, оның ішінде қазақ тіліне де қатысты.

Ежелгі жазба тілі түркі тілі ретінде-оның жарқын дәлелі. Орыс тілінде туынды сөздің емле тамыры бар:сөзжасам, сөзжасамдық сөз, бұл сөзді қолданудағы құнды нәрсе. Басқа сөзбен айтқанда, ежелгі жазбада жаңа сөз жұрнақтан (тир-ИГ, Билл-ИГ, УР-ушх, Эль-Ман, от-УНЧ), аралас сөздерден(кунтуз, темір көшірме, қара құм) тұрады. Бұл мысал ежелгі түрік тілдеріндегі морфологиялық, синтаксистік және семантикалық әдіс-тәсілдерімен сүйемелденді. Мысал ретінде ежелгі түркі халықтарының негізін құрайтын қазіргі заманғы сөзжасам жүйесінің қазақ тілін келтіруге болады. Түркі тілінің ежелгі түрік сөздерінің білім беру жүйесі әртүрлі. Содан бері түркіменнің қазіргі күрделі сөзжасам жүйесі қалыптасты, оның ішінде тіл:қазақ тілі түркі тілдерінде пайда болды, бірақ содан бері үнемі дамып келеді. Осылайша, қазіргі қазақ тілі білім беру-тіл дамуы ұзақ уақыт бойы болатын күрделі сөзжасамдық жүйе. Сөз жасау жүйесінің тілінде ежелгі құбылыстар сөзсіз. Өйткені, сөзжасам, сөз және өрнек-бұл күн сайын тұрақты құбылыс емес, олар күн сайын жаңартылмайды. Тілдің сөзжасау жүйесі тілдің дамуы кезінде назардан тыс қалмайды. Сондықтан сөзжасам жүйесі өзгереді, бірақ баяу және ол ең алдымен сөйлеу белсенділігін баяулататын немесе сөзжасамның белгілі бір түрлерін иелену мен қолданудың мәнін кеңейтетін белгілі бір кезеңде тілді үлгілеудің белсенді жұмысында тұрады. Мысалы, ежелгі жазба ескерткіштері тіліндегі деривациялар саны және қазіргі тілдердегі туынды сөздер саны, бір Қазіргі тіл туынды сөздермен өте бай. Ол сөзжасау жүйесімен тікелей байланысты. Тіл нысаны, сөзжасау жүйесінің тілі болмайды. Сондықтан сөздердің құрылымы өзгерді, бірақ өзгеріс өте баяу жүреді, әдетте белгілі бір кезеңде тілге байланысты құралдар белсендіріледі немесе кеңейтіледі, ал кейбір сөздер жоғалады. Мысалы, ежелгі жазбаша тілде туындылар заманауи жұмыс тілдеріне бай туынды болуы мүмкін және әр түрлі. Белгісіз жағдайларда, ол зат ретінде тілге қатысты, бұл тікелей байланысты композицияның ауызша жүйесі бұл сезімнің түбірінің лексикалық мәні жаңа сөздердің лексикалық мағынасының негізінде жатыр, өйткені тілдегі лексикалық мәні екінші лексикалық мән негізінде қалыптасады. 5 бұл жұмыс бүкіл сөздің мәнімен байланысты, себебі жаратудың негізі бала. 5 туынды сөздердің нұсқасымен ұқсастығы, ұқсастығы және семантикалық байланысы. Осылайша, мағыналық сөздер арқылы өте тығыз байланысқан сөздердің мағынасы шығарылады, бұл еркін құбылыс болып табылады, бірақ заңдылық әрқашан сөйлеуде сақталады. Сөздерді жасаудағы оның рөлі өте күшті. Бір сөзге бір тамыр сөзі ретінде қатысатын әрбір сөз лексикалық мәнге ие. Олар жеке сөздер ретінде пайдаланылатын сөздерді қамтиды. Бұл негізінен осы заңға қатысты. Өте сирек жағдайларда, қазіргі тілді дамыту кезінде кейбір шығармаларды тілде маңызы жоқ сөздер ретінде қарастыруға болады. Сіздің сөздеріңіз-бұл олардың бөлігі, сіз оларды пайдаланбайсыз. Бұл жағдайда лексиканың негізгі сөздері маңызды емес. Бірақ қазіргі кезеңде маңызы сөздік-бұл жасы баспалдақтар, ұя, ұялар, Буджу, Сали, Сали, Австралия, Буджу . Қазіргі уақытта олар құлап қалмау үшін және Қорда үнемдеуді пайдалану үшін дербес тілді пайдаланбайды. Сондықтан олардың лексикалық мәні анық көрсетілмеген, танылмаған, бірақ егер шығармашылық тамыр болса, онда бұл лексикалық мағынаның басты сөзі. Сөздіктің мәні жоқ түбірі жоқ еді. Тіл тамырларының барлық түрлері жаңа сөздерді жасауға қатыса алады. Олардың атаулары: Негізгі тамыр, туынды түбір, аралас сөз, қос сөз, сөздің аббревиатурасы. Бұл сөздің көптеген тамыры (негізгі түбірі), туынды нәтижесінде пайда болатын сөзжасамдық қызмет. Осылайша, туынды сөздер лексика мен сөзжасамда мағыналық сөз ретінде жаңа сөзжасам жасауға қатысады.

Туынды сөздер арнайы тоқталуды қажет етеді. Бұл арада туынды сөз жасауға осы түбірлердің негіз сез қызметінде қодданылуы сөз болып отыр. Алайда аталған түбірлердің сөз жасауға қатысы бірдей дәрежеде емес. Соңдықтан тіддің сөзжасам жүйесіңдегі түбір сөздердің атқаратын қызметінде де ерекшелік бар. Мәселен, негізгі түбірлер сөзжасам ісіне ең белсенді қатысатын түбірлер: бас-тық, кез-де, ақ-та, жи-ын, біл-ім, тау-лы, өнім т. б. Туынды түбірлер де сөзжасамға қатысады, бірақ олар негізгі түбірлерден өнімсіз. Ал біріккен сөз, қос сөздер мен қысқарған сөздер жаңа сөз жасауға сирек қатысады, олардың сөзжасамдық қабілеті нашар: бүгін-гі, биыл-ғы, колхоз-шы, совхоз-шы, бес-алты-сыз, алпыс-жетпіссіз, Екібастұз-дық, белбеу-лет. б. Сөз жасау ісіне тілдің сөздік құрамындағы сөз атаулының қатысы да бірдей дәрежеде емес. Тілімізде байырғы сөздермен қатар басқа тідден енген сөздер де өте көп. Осы екі топтағы сөздердің сөзжасамға қатысын салыстырғанда, оларда айырма бар. Байырғы сөздердің сөзжасам әрекетіне қатысы белсенді түрде болса, басқа тідцен енген сөздер сөзжасамға одан әлдеқайда бәсең түрде қатысады. Тілдегі әр негізгі түбір талай туынды сөздің жасалуына негіз болған. Мысалы, жел деген негізгі түбір сөзден 110 туынды түбір жасалған. Олардың бәрі бір түбірден тараған бір сөзжасамдық ұяға жатады. Мұндай сөзжасамдық ұялар тідде жиі кездеседі және олардың құрамы өте күрделі. Қазіргі тілде бір сөзжасамдық ұяның құрамындағы туынды сөздердің саны жүзден артуы жиі кездесетін құбылыс болса, көне жазба ескерткіштер тілінде ондай жағдай мүлдем кездеспейді. Осының өзі-ақ сөзжасам көрсеткіштерінің өнімділігі күшейгенін, қызметі артқанын анық көрсете алады. Бұл сөзжасамдық жүйенің дамуының нәтижесі. Сонымен бірге қазіргі тілде қызмет етіп жүрген сөзжасамдық көрсеткіштердің негізі көне жазба ескерткіштер тілінде болғанымен, сөзжасамдық көрсеткіштердің ол кезде атқарған қызметі мен қазіргі атқарып отырған қызметінің арасында үлкен айырмашылық бар. Оны сол кездегі туынды сөздер мен қазіргі туынды сөздерді сан жағынан салыстыру арқылы көреміз. Өйткені туынды сөздер - сөзжасамдық тәсілдердің тілде атқарған қызметінің нәтижесі.

Тіліміздің сөздік қорынан туынды түбір сөздердің кең орын алатынын сөзжасамдық ұялар анық дәлелдейді. Өйткені әр сөзжасамдық ұя бір негізгі түбір сөзден қанша туынды түбір сөз жасалғанын анық, ашық көрсетеді. Сөзжасамдық ұя бір сөздің негізінде туынды түбір сөздердің жасалуының барлық жолын, тетігін ашып береді. Әр сөзжасамдық ұяда бір негізгі түбір сөз және одан туған туынды түбірлер болады.

Әр сөзжасамдық ұядағы туынды түбір сөздердің бәрінің құрамында түп негіз сөз үнемі қатысып отырады. Мысалы, бас, басшы, басшылық, басқар, басқарма т. б. деген бас негізгі түбірінен тараған сөзжасамдық ұядағы туынды түбір сөздердің бәрінің құрамында бас негізгі түбірі бар. Бір сөзжасамдық ұядағы туынды түбір сөздердің бәрі бір негізгі түбір сөзден өрбігендіктен, олар түбірлес сөздер деп аталады.

Түбірлес сөздер бір сөзжасамдық ұяның ғана құрамына қатысты болады. Олай болса, әр сөзжасамдық ұя әр түрлі түбірлес сөздерден тұрады. Сөзжасамдық ұядағы туынды түбірлердің бәрі біріне-бірі тікелей жасалған туынды түбір болуы міндетті емес. Тек ұядағы сөзжасамдық тізбекте ғана біріне-бірі тікелей жасалған, біріне-бірі негіз болатын сөздер болады. Ал бір сөзжасамдық ұяда бірнеше сөзжасамдық тізбек бола береді де, әр тізбек түп негіз сөзден өрбиді.

Сөзжасамдық ұядағы туынды сөз атаулының бәрі бірінен-бірі тікелей туындай бермейді. Сондықтан сөзжасамдық ұяға ондай талап қойылмайды, мұнда бір ұядағы сөздердің бәрінің құрамында бір негізгі түбірдің болуы шарт болып саналады.

Сөзжасам өрісіндегі туынды сөздер әр түрлі сөз топтарына енуі мүмкін. Мысалы, жоғарыда аталған білім саласында білім, білік, білім, біліктілік, сын есім, зат есімдерден басқа, білімді, білімсіз, білімді, білімді, білікті, білікті емес, білімді, тәжірибелі, білімді, жақсы білетін және т. б. жақсы хабардар, жақсы хабардар, жақсы хабардар, жақсы білетін, білетін, білдіретін, білдіретін, білетін, білетін, білетін етістіктер де бар.

Әр сөзжасамдық ұялар құрамы жағынан түрліше. Өйткені сөзжасамдық ұядағы туынды сөздердің саны әр түрлі. Құрамы жағынан сөзжасамдық ұяның белгілі бір тұрақты көлемі жоқ. Ол үлкен де, кіші де бола береді. Сөзжасамдық ұяның көлемі түп негіз сөздің сөзжасамдық қабілетінің күштілігіне, құнарлылығына, өнімді-өнімсіздігіне байланысты.

Сөзжасамдық ұяның ең кіші мүшесі сөзжасамдық жұп, ал сөзжасамдық жұп сөзжасамдық тізбектен орын алады. Яғни сөзжасамдық тізбек те сөзжасамдық ұяның негізгі мүшесі.

Сөзжасамдық тізбектің мүшелері сөзжасамның қалыптасу кезеңдері арқылы өсіп, көбейеді, сондықтан сөзжасам сатысы болмаса сөз қалыптастыру тізбегі, сөзжасам ұясы болмайды. Ұядағы сөзжасамдық тізбектердің саны сөзжасам қызметінен бастап көбейді. Сондықтан сөзжасам өрісі де сөзжасам құрылымының негізгі мүшесі болып табылады. Сөзжасамдық ұяның бұл мүшелері оның құрылымын, жасуша сөзжасам жүйесін құрайды.

Осы мүшелерсіз сөзжасамдық ұя болуы мүмкін емес, сондықтан сөзжасамдық жұп, сөзжасамдық тізбек, сөзжасамдық тарам, сөзжасамдық саты сөзжасамдық ұяны құрайтын негізгі мүшелер болып табылады.

Сөзжасамдық ұя қанша сөзден құралса да, онда сөзжасамдық жұп болады. Сөзжасамдық ұяның ең кішісінде бір, екі туынды сөз болады. Мысалы, жи - жиын, ек - егін - егінші - егіншілік, бас - басшы - басқар - бастық т. б.

Негізгі сөз бен туынды түбір сөздің жиынтығы сөзжасамдық жұп деп саналады. Ол негіз сөз бен одан жасалған туынды түбір сөзден ғана құралатындықтан, олардың мағынасы байланысты болады. Яғни жұп тек мағынасы байланысты сөздерден құралады.

Сөзжасамдық ұядағы түбірлес сөздер мағынасы байланысты сөздер деген заңдылықтың түп негізі сөзжасамдық жұптан басталады.

Сөзжасамдық жұптардың мағыналары бір-бірімен байланысты екенін ескеру қажет. Өйткені, сөзжасамдық жұптардың алғашқы жұбы - туынды сөз, екінші жұбы - туынды сөз. Туынды сөздің мағынасы оны жасайтын сөздің мағынасына негізделеді.

Туынды сөзді құрайтын түбір сөздің мағынасы туынды сөзден алынып тасталмайды, ол сақталады, белгілі бір дәрежеде өзгереді. Сондықтан сөзжасамдық жұптағы сөздердің мағыналары байланысты.

Бір жұпта туынды болған сөз келесі жұпта сөз тудырушы негіз қызметін атқарады. Осымен байланысты тізбектегі бір туынды сөз әр жұптың құрамына кіріп, әрқайсысында әр түрлі қызмет атқарады. Тек ұядағы бірінші жұптың алғашқы сыңары мен тізбектегі соңғы жұптың соңғы сыңары ғана бір қызмет атқарады.

Жұп сыңарларының осы қызметіне қарай ұядағы туынды сөздердің мағынасында түп негіз сөздің мағынасынан ерекшелік күшейеді. Мәселен, сөзжасамдық ұядағы басшы - басқар, басқар - басқарма, басқар - басқарт, басқарт - басқартқыз сияқты сөзжасамдық жұптарды алсақ, олардың қайсысының болсын мағынасы түп негіз сөз болған бас етістігінен алыстьаған. Бірақ оларда түп негіз етістіктің ізі аңғарылады.

Сөзжасамның тіл білімінің дербес саласы деп бірден қалыптасқан мәсе-ле емес екені. Жалпы тіл білімінде сөзжасамның дербес сала болып танылуының түркі тілдеріне әсері. Сөзжасам - дербес сала.

Сөзжасамның тіл білімінің негізгі салаларының көбімен байланыстылығы, тіл білімінде бірімен-бірі байланыспайтын саланың кездеспеуі, олардың ортақ объектілері, яғни нысандарының болуымен байланыстылығы.

Сөзжасамның морфологиямен байланысының күштілігі, ол байланыстың ұзақ уақыт сөзжасамның морфология құрамында қаралуына себеп болғаны. Сонымен бірге олардың айырмасы. Тілде сөзжасам көрсеткіші мен қолданылған сөз лексема.

Тілде сөзжасам көрсеткіші мен қолданылған сөз лексема болып саналса, сөз түрлендіруші қосымшамен қолданылған сөз формасы болып танылады, яғни олар тілдегі екі басқа құрылыстарға жататыны туралы.

Сөзжасамның синтаксиспен байланысы. Сөзжасамның аналитикалық тәсіл арқылы жаслған күрделі сөздердің табиғаты, құрылысы жағынан синтаксистегі сөз тіркестерімен ұқсастығы, ол ұқсастық осы тілдегі екі саланың байланысынан туғаны.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.