Таба нан

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
2.1. Нанның тарихы
2.2. Нан ассортименттері
2.4. Нан сапасына қойылатын талаптар
2.5. Органалептикалық қасиеттері
2.6. Физика-химиялық қасиеттері
2.7. Нан сақтау шарттарының әсері
2.8. Технологиялық жоғалулар және шығыстар
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Нанның тарихы
Нан - неолит дәуірінде-ақ пайда болып, даярлануы тарих тереңінде жатқан өнімнің бір түрі. Алғашқы нан жарма мен судан даярланған, сол сияқты су мен ұнды кездейсоқ немесе арнайы мақсатта тәжірибелеу қорытындысынан туындаған пісірме ботқаның түрінде болды. Қазіргі уақытта ертеректегі нанның жалғасын бүкіл әлемде әр алуан жармадан даярлайды, мысалы, мексикалық тортилья, үндінің чапатиі, қытай poa ping-і, шотландық сұлы жұқа наны, солтүстік америкалық жүгері жұқа наны және эфиопия инжері. Шелпек түріндегі нан көптеген ежелгі өркениетті елдердің тағамы болды: шумерлер арпа шелпегін жеді, ал б.з.д. ХІІ ғасырдағы мысырлықтардың көшедегі шатырлардан та деп аталатын қатты шелпектер сатып алуға мүмкіндіктері болды
Ашытқыдан жасалған нан алғашқы рет Мысырда жергілікті жерде астықтың өсуіне қолайлы жағдайлардан пайда болды деп есептеледі, ал мұндай нанды даярлауға екі қасиетке ие болған бидай сұрпын шығару қажеттігі туындады. Мысырдың ертединастиялық кезеңінде жасалған алғашқы жетілдіруде алдын ала отқа кептірмей бастыратын бидай түрі табылды және өсірілді. Ашытқыдан жасалған нанның туындауына көмегі болған құрамында жеткілікті көп мөлшерде балауызы (ақуыз) бар бидай сұрпын табу екінші жаңалық болып табылды. Алғашқы ашытқы қамыры б.з.д. XVII ғасырда қолданыла бастады, алайда осындай қамыр илеуге болатын бидай өте сирек кездесті. Мұндай бидайдың жетіспеушілігі б.з.д. IV ғасырға дейін Мысыр мен Грекия арасындағы 300 жылдық қалыпқа келген сауда байланысы бола тұра Ежелгі Грекияға осы бидай түрінің жеткізілмеуінен қорытынды жасауға болады.
Нанның алғашқы түрі үшін қамырды ашытудың көптеген түрі бар. Ашытқы ретінде ауада болатын бактерияларды қолдануға болатын. Бұл үшін қамырды бірашама уақыт ашық ауада қалдыруға болатын еді. Бұл технология нан ашытқысын жасауда қазіргі уақытқа дейін қолданылып отыр. Үлкен Плиний галдар мен ибериялықтар сырадан алынған көпіршікті басқа халықтар жасаған наннан да жеңілірек (тығыздау) етіп жасау үшін қолданады. Сыра орнына шарап ішкен ежелгі дүниенің сол бөлігінде ашытқы ретінде жүзім шырыны мен ұн қоспасынан тұратын немесе шарап сіңірілген бидай кебектері қолданылды. Бірақ нан даярлауда қамырдың кішкене тілімін қалдырып, келесі күні ашытқы негізі ретінде қолдануға қалдыру тәсілі біршама кеңірек таралды.
Көне заманның өзінде нанның әр алуан түрлері болды. Ежелгі грекиялық Афиней Даналар тойы шығармасында көне уақытта даярланған нанның кейбір түрлерін, тәтті тоқаш, печенье және басқа да пісірулерді суреттейді. Нан сұрыптарының арасында шелпек, бал қосылған нан, көкнәр дәні себілген саңырауқұлқ түріндегі бөлкелер және негізгі әскери тағам - шанышқымен қыздырылған еспе нандар еске алынады. Сол сияқты нанды даярлауда қолданылған ұнның түрі мен сапасының өзгешелік қасиеттері болды. Дифил атап өткендей, бидайдан пісірілген нан арпа нанына қарағанда құнарлырақ, жеңіл таралады және сапасы да әрдайым жақсы болатын. Құндылығы жағынан тазартылған (жақсы еленген) ұн алғашқы орынды, кәдімгі бидай ұны - одан кейінгі, ал оның соңындағы орынды еленбеген ұннан жасалған нан иемденді.
Ортағасырдағы Еуропада нан тағамның негізгі орнын алып қана қоймай, үстел жабдығының бір бөлігі болып табылды.Үстелдің стандартты жабдығына ылғалды өзіне сіңіріп алатын тәрелке ретінде шамамен 15см де 10 см болатын кебір нан кесектері қойылды. Ас ішіліп болған соң, тәрелке рөлін атқарған бұл нанның кесектері желініп қойылды, кедейлерге беріліп немесе олармен иттерін тамақтандырды. Тек XVғасырда мұндай тағамға арналған ыдыстарды ағаштан жасап, нан тәрелкелерді қолдануды тоқтатты.
Кесілген нан көптеген елдерде танымал болды.
Отто Фредерик Роведдер нан кескішті ойлап тапқыш болып есептелді. 1912 жылы Роведдер нан кесе алатын машинада жұмыс істей бастады, кесілген нандар кеуіп қалады деп есептеп, бірақ наубайханалар мұндай машиналарды зауықсыз қолданды. Тек 1928 жылы Роведдер нанды кесе отырып орайтын машина ойлап тапқанда, кесілген нан мәшһүр бола бастады. Мұндай нанды даярлайтын машиналарды қолданған алғашқылардың бірі Чилликотадағы, Миссуридегі наубайханалар болды.
Ұрпақтар аралығында кедейлер сұр және қара (қара бидай) нанын жегенінде, байлар үшін ақ нан жақсырақ болып есептелді. Алайда,XX ғасырда кейбір бұқара топтардың арасындағы жақсырағы керісінше болды - ақ нан құндылығы еленбей төменгі топтарға арналған деп есептеліп ассоциацияланғанда, сұр және қара нанды оның қоректілік құндылығының жоғарылығынан көбірек жеді.Кейінгі жылдарда қамырды автоматты түрде даярлайтын үйде пісірілген
Нан - ең азы ұн мен судан тұратын қамырды пісіру, булау немесе қуыру жолы арқылы даярланатын азық-түлік өнімдері тобындағы біріктіретін атау. Көп жағдайда тұз қосылады, сол сияқты ашытқы сияқты қопсытқыш та бар. Сонымен бірге нанның кейбір сұрыптарына (зире дәні, жаңғақ, мейіз, кептірілген өрік және түйірлер (күнжіт, мак тұқымдары) сияқты) дәмдеуіштер қосылады.
Адам тағамында нан тәуліктік қажеттілікті 30%-ға дейін қамтамасыз ететін (күніне 450г нан қабылданса) ақуыздың негізгі көзі болып табылады. Бірақта нан ақуызы лизин және треонинге тапшы. Бидай нанына қарағанда қара бидай нанының ауыспайтын аминқышқылдары біршама жоғарырақ болады. Нанның минералды заттарының ішінде темір адамның қажеттілігін қанағаттандырады. Көмірсулар (крахмал) нанның негізгі компоненті. Ол басқа да қанттармен бірігіп энергетикалық заттың қызметін атқарады. Көмірсуға адамның қажеттілігін I сұрып бидай ұны нанында 50%, қара бидай нанында 40% қамтамасыз етеді. В витамині бүтін дән нанында 0,27%, ал жоғары сорт нанында 0,11 мг%, В2 - 0,13 және 0,06 мг%, РР витамині 4,20 және 0,92 мг%. Сондықтанда кейбір аймақтарда жоғары және I сұрып бидай ұны нанында 0,4 мг В1 және В2, 2 мг РР витаминін қосады. А және С витамині нан құрамында мүлдем болмайды.
Нанның сіңімділігі оның сапасы жөнінде түсінік беретін органолептикалық көрсеткіштеріне бірінші кезекте дәмі, хош иісі, жұмсақтығына байланысты. Нан сапасы оның құрамына кіретін негізгі шикізаттардың құрамы мен қасиеттері және қамырдың дайындалу кезіндегі жүретін процестермен негізделеді.
Казіргі кездегі нан зауыттары жаңа технологиялар мен нан өнімдерінің ассортиментін кеңейту арқылы нан өндірісінің технологиялық процестерін жоғары деңгейде автоматизациялау және механизациялаумен сипатталады.
Нан - ұннан дайындалатын тағам. Дәстүрлі қазақ қоғамында нан пісірілуіне, қоспасына қарай әр түрлі аталған. Әдетте пешке пісірілгендерін нан отқа көміп пісірілгендерін күлше, табаға, тандырға пісірілгендерін бәтір, қазанға пісірілгендерін қарыма, майға пісірілгендерін бауырсақ, жайма деп атаған. Бұларды қамыр түрлеріне қарай ашыған, ашымаған деп те ажыратып атаған. Алайда жалпы тілдік ұғымда ұннан пісірген тағамдардың бәрін бір сөзбен нан деп атау қалыптасқан. Қазақтардағы ең ежелгі нан түрі ашытылмаған қамырдан жасалынған "қазақтың қара қатырмасы" болған. Қамырды ашытып, нан пісіру технологиясы үндіеуропалық халықтарға тән. Қамырды илеу үшін жалпы қалыптасқан тәсіл бойынша жылы тұзды судан басқа шалап, қымыз, шұбат, сүт,сорпа, сондай-ақ ащы қосып илесе дәмді болады.
Нанның негізгі үш түрі
Этнологтардың пікірінше, қазақ халқында астықтан нан өнімдерін пісіріп дайындаудың негізгі үш түрі бар:
1)Нанды қоламтаға көміп пісіру (көне тәсіл);
2) табаға, қазанға, тасқа жауып пісіру (көшпелілердің ежелгі тәсілі);
3) тоң майға, өсімдік (сұйық) майына қуырып пісіру.
1-тәсіл бойынша көмеш, қоламта нан, күлше дайындалды. Мұнда қамырды дөңгелектей жазып оттың шоқ араласпаған ыстық қоламтасына көміп пісіреді. Егер ұсақтап кесіп қоламтаға көмсе, ол тоқаш деп аталған. нанды осылайша пісіру мен оның аталуы орта ғасырларда да "көмәч" күлге көмілген нан, "күзмән" көмпеш нан делінген. Таба, тас, қазанға нан пісіру кезінде қамыр жабыспас үшін оған май жағылған. Қыздырылған табаның көлеміндей етіп қамыр жайылған соң, бетіне тағы бір таба төңкеріп шоққа тығып қою немесе бетіне бір нәрсе жауып, шоқ үстіне қою арқылы таба нан пісірілген. Ыстық қазанға, қыздырылған, жалпақ жұқа тасқа қарыма нан, қазан жаппа дайындалған. Ішіне туралған ет салынып табаға пісірілгендерін кісе нан, ашытып пісіргендерін бөлке нан деп атаған. Қамыр жаймаға малдың, құстың етін орап, пешке пісірген бөкпе нанды бәліш, ертеректе бүйрек, бүйрекше нан деп те атаған. М.Қашқари еңбегінде май жағып, тандыр немесе ошақтағы қазанға қарып пісірген нанның қақурған, жұқмын деген жаппа нан түрлері кездеседі. Қазіргі таңда Қазақстанда нанның 200-ден астам түрі дайындалады.
Нан және нан өнімдерінің кең ассортименті келесі топтарға жіктеуге болады: ұн түрі бойынша - қарабидай, бидай наны және қарабидай және бидай ұнының қоспасынан жасалған нан; пісіру тәсілі бойынша - қалыпта пісірілген және пеш табанында пісірілген; пішіні бойынша- батон, булка, өрме нан және т.б.; рецептура бойынша - жай (ұн, су, тұз, және ашытқы қосылып жасалған), байытылған (негізгі шикізатқа 3-6 % (100 кг ұнға) қант және сірне қосылған, ал кейбір сорттарға 7% көп емес май және дәмдеуіштер қосылған) және майқоспалы (көп мөлшерде (7-30 % қант, 7-15 % май және т.б.) қосылған; өңдеу және пісіру әдісі бойынша -өлшенетін және дара; тағайындалуы бойынша - жай және емдәмдік.
Қарабидай нанының жай және жақсартылған сорттарын пісіреді. Нанның жай сорттарын еленген, кебекті және кебексіз ұннан алынады; пеш табанында және қалыптарда пісіріп, өлшенетін және дара түрін шығарады. Нанның байытылған сорттарын сірне және уыт қосып еленген, кебекті және кебексіз ұннан дайындайды; кейбір сорттарынына тмин, кориандр немесе анис қосады. Жақсартылған сорттарына Бородиндық, Мәскеу, Рижск және тағы басқа нандары жатады.
Әлем халықтарындағы нанның түрлері
Нан-тамақ өнімдерініңең танымал түрі. Көптеген елдерде оны даярлаудың өзіндік ұлттық рецепті болады.
Қазақстан
Таба нан
Таба нан -- жоғары немесе бірінші сорттты ұннан май, сүт қосып иленеді. Қамырлы бір табаның үстіне екінші табаны төңкеріп жауып, шоқтық қоламтасына көміп пісіреді. Оны пешке немесе духовкаға пісіруге де болады.
Егер таба қоламтаға көмілсе, оны аудару керек. Таба нанды ашытыл немесе айнытпай пісіруге болады. Ашытылған қамыр жұмсақ, ашытылмаған қамырлы қатты етіп, иін қандыр илейді. Ашытылғая қамырлы орап, жылы жерге қояды, ал ашытылмаған қамырлы су шүберекке орап, 20 минуттай тоңазытқышқа (астыңғы жағына) салады. Содан кейін қамырлы табаньщ үлкендігіне қарай 1 -- 1,5 ем етіп жайып, майланған табаға салады. Қамыр жақсы ашу үшін екі-үш рет көтерілуі керек. Көтерілген қамырлы қолды сулап басып-басып қою керек, ол қайта көтеріледі.
1 кт бидай ұйы, 1 ас қасық ашытқы, 1 шай қасық тұз, 2 жұмыртқа, 200 г май керек. Құйрық май қосыл ған таба нан. Май салып қатты иленген қамырлы табаның үлкендігіндей етіп 1 ем қалыңдықта жайып, майланған әрі қыздырылған табаға салып отқа (шоқтық ыстық қоламтасына) қояды, немесе бу пешіне салады. Нан табаға салынған соң бармақпен әр жерінен тесіп, сол жерге ұсақ туралған құйрық май салады. Бетіне тағы бір таба жабылады. Құйрық маймен пісірілген таба нан өте дәмді, хош иісті болады. 1 кг бидай ұйы, 1 ас қасық ашытқы, 150 г құйрық май, 1 шай қасық тұз, 200 г маргарин керек
Бауырсақ
Бауырсақ - Қазақтың ұлттық тағамы. Бауырсақ - бидай ұнын ашытып, әртүрлі үлгіде жасап, майға пісіреді. Қазақтың той, мереке дастарқанында міндетті түрде бауырсақ болуға тиісті. Ыстық бауырсаққа сары май жағып жесең, өте дәмді. Бауырсақ қырғыз, татар, башқұрт, ноғайларда да кездеседі.
Үй бауырсағы
Дәмді бауырсақ үшін керек заттар: сұйық май, 1 жұмыртқа, қаймақ, ұн, құрғақ ашытқы, жылы су, қант және тұз. Қаймақты ашыған айран немесе майонезбен алмастыруға болады. Негізінен бауырсақтар әр өңірде әртүрлі жасалынады. Мысалы, үлкен, домалақ, ішіндегі қамыры мол, сыртқы түсі аппақ бауырсақтар пісіріледі, олардан кішірек, жақсылап қуырылған қып-қызыл өріктей бауырсақтар пісіріледі, іші қуыс домалақ сары бауырсақтар, кіп-кішкентай тіске салғанда қыртылдап беретін ши бауырсақтар, төрт бұрыш пішінді ішінде қамыры мол сары бауырсақтар, төрт бұрышты жалпақ бауырсақтар тағы басқа түрлі бауырсақтар кездеседі.
Ресей, Украина, Беларусь
Каравай -- орыс аспаздығында кең тараған, бірақ әр түрлі өнімдерге қатысты айтылатын сөз. Кішкентай домалақ немесе сопақша салмасыз тоқаштар мен пирожкилерді де, кейбір облыстарда қалың таба нандарды, басқа облыстарда үлкен ватрушкаларды немесе үлкен майқоспалы жартьшай тәтті тоқаштарды да каравай деп атайды. Мұндай алуан түрлілік "каравай" сөзі -- орыс сөзі емес, тмин, нақтырақ, үнді тмині -- ажгон, зере дегенді білдіреді, осыдан тмин қосылған барлық нан өнімдері алғашқыда каравай деп аталған. Ал орыс халқы өнімді алдымен құрамын емес, сыртқы қалпын бағалайтын болғандықтан "каравай" сөзідомалақ пішінді өнімдерге қатысты қодданылған. XIX ғ. барлық домалақ нандарды каравай деп атаған.
Батыс Европа
Бисквит (лат. bis - екі рет және сосtus -- пісірілген) -- ұн, қант және жұмыртқалардан дайындалған кондитерлік қамыр. Әдетте, жұмыртқа мөлшері ұн мөлшерінен көбірек болады. Бисквит жартылай дайын өнім ретінде көлемді құрылымымен, жұмсақ консистенциясымен, сары түсімен ерекшеленеді.
Үндістан
Наан (перс. نان‎, хинди नान, урду نان, в.-пандж. ਨਾਨ, пушту نان‎, уйг. نان, курд. nan, кит. 馕) -- үнді асханасындағы сұлыдан жасалған нан. Сонымен қатар бұл өнім Ауғанстанда, Иранда, Непалда, Пәкістанда, Өзбекстанда, Тәджікстанда кеңінен таралған. Түрік тілдерінде(мысалы, қазақ, қырғыз, өзбек, ұйғыр тілі, т.б.) наанды нан деп айтады. Наанның негізг ібөлігін жұмсақ қамыры құрайды. Қосымша тағам ретінде қасына күріш, картоп езбесі, сыр ,фарш қосылады. Ал дәмдеуіштерден тмин, пияз, мейіз қосылады.Наанды шәймен ішкенде, сорпа ішкенде қолданады.
Орта Азия
Тандыр нан -- ұлттық нан.
Ішкі Азия елдерінде (қырғыздарда, қазақтарда, ұйғырларда, өзбектерде, тәжіктерде) тандыр нан, ұлттық қолданба болған -- тандырда пісіріледі. Тандыр нанның құрамына -- бидай ұны, су, ашытқы, қаймақ, маргарин, түрлі дәндер, күнжіт, мак т.б. қосылады.Негізінен тандыр нанның өзін немесе түрлі тамақ-астар (палау, сорпа т.б) мен жейді. Тандыр нанды ыстық кезинде қаймақ, сары май менен жегенде дәмді болады.
Тандыр нанды жасаудың көп түрі бар, әр ұлт өзгеше дәмді пісіреді.Жайылған қамырды түбі жалпақ, ауыз жағы кішірек, кірпіштен күмбездеп салынған тандыр пешінің қызған қабырғасынажапсырып пісіреді. Қазір қалалардажұртшылыққа қолма-қол ыстық нан пісіріп беру үшін осы тандыр пешінің газбен қыздырылатын үлкен түрлері пайдаланылады. Ашыған қамырдан пісірілген тандыр нан үлпілдеген жұмса, өте жеңіл болады
Италия
Пицца (итал. pizza) -- Италияның ұлттық тағамы. Ашыған қамырдан дайындалатын, ашық бетіне күрделі салма салынған таба нан немесе пирог. Қамырға ашытқы көбірек салынады (1 кг ұнға 60 г ашытқы). Салма ретінде шұжық, жіңішке шұжық, саңырауқұлақ, зәйтүн, қызанақ, тәтті бұрыш және т.б. қолданылады. Көптеген түрлерінде салмаға ысқыланған қатты ірімшік қолданылады.
Тарихы
Пиццаның прототиптері (алғашқы нұсқалары) көне гректер мен римдіктерде болған. Ол кейбір астардың нан үзінділеріне салынған күйінде дастарханға қойылған. Қызанақтардың Еуропаға әкелінуімен байланысты 1522 жылы Неапольде итальяндық пицца үлгісі қалыптасты. XVII ғасырда пицца даярлайтын арнайы адамдар (pizzaiolo,
Маргарита пиццасы
Пиццаны дайындау екі түрлі әдіспен жүргізіледі. Бірінші тәсілде піскен таба нанның үстіне салмасын салып дайын болғанша қайта пісіреді, ал екінші тәсілде салманы шикі қамыр үстіне салып пісіреді. Пиццаларды шағын табаларда пісіреді. Дайын тағам үстіне өсімдік майын себелеп көктермен әшекелейді.
Астағы қолданылуы
Дәстүрлі классикалық пиццаны қолдану алдында арнайы пышақпен 4, 6, 8 және көбірек бөліктерге кесіп қолмен жейді.
Нан сапасын арттыру мақсатында ұнға немесе қамырға қосылатын арнайы заттар жақсартқыштар деп аталады. Қазіргі кезде нан пісіруде жақсартқыштар ретінде әр ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.