География сабақтарында модульдік оқыту технологиясы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 ГЕОГРАФИЯНЫ ОҚЫТУДАҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ
ТЕХНОЛОГИЯЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1Инновациялық білім беру технологияларын енгізу
ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 5
1.2 Білім беру процесінде инновациялық технологияларды
пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... .9
1.3 Географияны оқытудағы педагогикалық
технологиялар ... ... ... ... ... .. ..13
2 ГЕОГРАФИЯНЫ ОҚЫТУДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН
ИННОВАЦИЯЛЫҚ
ӘДІСТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
..34
2.1 Географияны оқытуда модульдік технологияларды
қолдану ... ... ... ...34
2.2 Географияны оқытуда компьютерлік технология мен мультимедияны
пайдалану
мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..41
2.3 Проблемалық технологияларды география сабақтарында қолдану
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 51
2.4 Жобалау технологиясын география сабақтарында қолдану
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 56
2.5 Географияны оқытуда инновациялық технологияларды қолдану
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 64
2.6Дамытушылық оқыту технологиясын география сабақтарында қолдану
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 65
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 74
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .76
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі уақытта егемен елде әлемдік білім
беру кеңістігіне шығуға бағытталған білім берудің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл
оқу үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты. Себебі, білім беру
парадигмасы өзгерді, білім беру мазмұны жаңартылды, жаңа тәсілдер мен жаңа
қарым-қатынастар пайда болды. Маңызды мәселелердің бірі болашақ ұрпақты
тәрбиелеу мен тәрбиелеудегі педагогтардың инновациялық қызметінің педаго-
гикалық негіздерін білу болып табылады.
Мектепте инновациялық білім беру технологияларын пайдаланудың
объективті қажеттілігі мен оны іске асыру үшін педагогикалық жағдайларды
анықтау мүмкін еместігі, білім берудегі инновациялық технологиялар
негізінде білім беру процесін жетілдіру қажеттілігі және педагогикалық
теория мен практикада осы мәселе бойынша барабар емес зерттеулер арасында
айқын қарама-қайшылық бар. Осы қайшылықтар мен инновациялық технология-
лардың артықшылықтарын анықтау үшін географияны оқытудағы инновация-лық
технологиялардың тиімділігі тақырыбы қарастырылады.
Қазіргі заманғы география оқушыларды табиғаттың ерекше фактілеріне,
үрдістері мен құбылыстарына тарту үшін үлкен әлеуетке ие. Бұл оқушыларды
осы іс-әрекет туралы ойлануға, олардың романға деген құштарлығын және
баланың білімге деген сүйіспеншілігін арттыруға мүмкіндік береді. Мектеп
географиясының мазмұны және оның басқа пәндермен интеграциясы мектеп
оқушыларын оқыту үшін негізгі оқу базасы болып табылады.
Зерттеудің өзектілігі географияны оқытудағы инновациялық білім беру
технологияларын қолданудың рөлі мен орнын анықтауға негізделген. Сондай-ақ,
білім берудегі инновациялық технологиялардың толық сипаттамасы мен
түрлеріне, білім географиясына, шолуға, презентацияларға және толық ақпарат-
қа баса назар аударылады.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Біз тақырыптың мазмұнын ашу үшін
баспасөзде жарияланған бірнеше ғылыми жұмыстар мен ғылыми мақалаларға
сүйенеміз. Атап айтқанда: Ю. А. Иванов "Оқыту географиясының әдіснамасы",
И. В. Душина, В. Б. Пяминин, Е. А. Тамогняя "Методология және технология
географиясы", М.М. Жанпеисова, "Студенттердің даму құралы ретінде модульдік
оқыту технологиясы", А.Е. Абов Географияны оқытуда қолданыла-тын
инновациялық технологияларды "Мектепте оқытуда инновациялық білім беру
технологияларын қолданудың педагогикалық шарттары"сияқты әдебиет-терді
қолдану арқылы сипаттады.
Диплом жұмысының мақсаты мен міндеттері. Географияны оқытудағы
инновациялық технологияларды сипаттау және географияны оқытудың тиімділігін
арттыру арқылы студенттік шығармашылық тәжірибесін қалыптастыру.
Зерттеу барысында келесі міндеттер анықталды:
- Географияны оқытуда инновациялық технологияларды қолдану мен
қолданудың теориялық моделі және білім беру әдіснамасын ғылыми негіздеу;
- Географияны оқытудағы жаңа инновациялық технологиялардың түрлерін
сипаттау, оларды оқу үрдісінде қолдану мен пайдаланудың маңыздылығы мен
тиімділігін көрсету;
- Географияны оқытуда инновациялық технологияларды қолдану арқылы
оқушылардың шығармашылық қызметін ұйымдастырудың тиімді формаларын анықтау.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Инновациялық білім беру
технологияларын пайдаланудың әдісі мұғалім қызметінде ұйымдастыра отырып,
оқушылардың жеке, топпен жұмыс жасау негізінде білім алуымен ұштасады.
Жалпы инновациялық ғылым негізінде келесі проблемалар анықталуда:
1. Ғылымның педагогикалық инновациясы-білімнің ерекше саласы.
2. Педагогикадағы инновациялық процестер-әдістемелік зерттеу пәні.
3. Заманауи педагогикадағы инновациялық бағыттарды дамытудың
жетекші бағыттары.
4. Білім беру жүйесіндегі инновациялық даму үрдістері.
5. Педагогикалық инновацияның құрылымы, құрылымы және
функциялары.
6. Педагогикадағы инновациялық процестерді жүзеге асыру үшін
қажетті жағдайлар.
7. Педагогикадағы инновациялық үдерістерді ұйымдастыру және енгізу
бойынша қызмет ауқымы.
Оқытудың әр түрлі технологиясын қолдану арқылы жеке тұлғаның қорша-ған
ортаға, дүниеге өз көзқарасын қалыптастыруға жол ашады. Жеке тұлғаның
қиялын дамыту барысында оларды бақылуға, зерттеуге, ойлауға, сөйлеуге, ойын
толық жеткізуге үйретеді, шығармашылық қабілетін дамытады.
Диплом жұмысының құрылымы мен көлемі. кіріспеден, екі бөлімнен,
қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және 77 беттен тұрады.
1 ГЕОГРАФИЯНЫ ОҚЫТУДАҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
1.1 Инновациялық білім беру технологияларын енгізу ерекшеліктері
Қазіргі әлемдегі ізгілендіру үдерістері оқу орындарына қойылатын жаңа
талаптарды анықтайды. Технология мен ғылымның өсуі мектеп мазмұнын қайта
құруға және оқыту мен оқыту ортасын қайта қарауға, әсіресе кәсіби
біліктілігі мен мұғалімнің жеке тұлғасын ескере отырып, барлық педагогика-
лық үдерістің тұлғалық бағдарына деген сұраныстың өсуіне алып келді.
Бүгінгі күні мектеп бағдарламасын жақсарту үшін инновациялық білім беру
технологияларын пайдалану тиімділігі практикамен дәлелденген. Бұл мәселені
теориялық негіздеуді талап етеді. Сондықтан біз инновациялық білім беру
технологиялары түсінігін айқын түсінумен, оқытудың теориясы мен
тәжірибесіндегі проблема жағдайын талдағымыз келеді. Зерттеу педагоги-
калық технологиялар, инновация ұғымдарын және инновациялық білім беру
технологиялары концепциясын анықтауға негізделген.
Жалпы ғылыми инновация ұғымы жүйе қызметіндегі мақсатты өзгеріс
ретінде анықталады. Бұл түрлі салаларда сапалы және сандық өзгеріс болуы
мүмкін.
Қарастырылып отырған мәселе, сәйкесінше, оның тұжырымдамалық жағдайы
1980-ші жылдардағы педагогиканың пәні болды. Мысалы: P. Квач инновациялық
динамикадағы бағытты көрсетеді.
Білім берудегі инновациялар және педагогикалық инновациялар
терминдері ғылыми категориялар ретінде қолданылады, И.Р. Юсуфбекованың
категориялық аппараты педагогикалық оқулықта. Автор күрделі және көп
өлшемді педагогикалық инновацияның неологиялық, аксиологиялық және
праксиологиялық сипаттамаларын ерекшелейді.
Инновациялық прогресс рәсімдер мен құралдар жиынтығын көрсетеді.
Ғылыми инновациялар, идеялар-әлеуметтік идеялар көмегімен қамтамасыз ететін
инновациялық қызмет түрлері, оның ішінде жаңа білім беру жүйелерін енгізу,
сондай-ақ процестерді басқарудың осы жүйесін қалыптастыру.[1]
Білім берудегі инновациялар арнайы әзірленген, педагогикалық бастама-
лар ретінде кездейсоқ ашылған болып саналады. Инновациялық процесс
термині жаңашылдық, қабылдау, бағалау және пайдалану ретінде айқындалады.
Көптеген жылдар бойы білім беру жүйесінің дамуы сыртқы факторлар-мен
анықталды. Бұл осы даму үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз етуге мүмкіндік
береді. Қазақстан Республикасының ғылыми әлеуеті көптеген салаларда әлемдік
стандарттарға сәйкес келеді. Сондықтан ол білім берудегі инновацияларды
дамыту үшін негіз бола алады.
Білім - бұл оқу нәтижесі. Сөзбе-сөз мағынасында бұл оқылатын пән
ұғымының қалыптасуын білдіреді. Білім беру табиғатта және қоғамда ғылымда
жинақталған білімді, іскерлікті және дағдыларды талап етеді және оларды
өмірде тиімді пайдалана білуді талап етеді.
Технология - әдетте алдын ала берілген қасиеттері бар материалдарды
алу мақсатында бастапқы материалдарды өңдеуге жатады. Көптеген ғалым-
педагогтер кез келген қызмет технология немесе өнер болуы мүмкін деп
айтады. Өнер интуицияға негізделген, ал технология ғылымға негізделген.
Білім-педагогикалық ғылымның базалық тұжырымдамасы, ал инновация-лық
білім беру технологиялары-педагогикалық технологиялардың бірі.
Инновациялық білім беру технологияларын нақты шешімге сәйкес ғалым-дар
әзірлеген ғылыми негізделген бағдарламалар шеңберінде оқу процесінде мектеп
мұғалімдері пайдалана алады. Себебі, мектеп ғылымның теориялық дамуының
негізгі бөлігі болып табылады.[2]
Бүгінгі күні педагогикалық ойлаудың даму деңгейі, сондай-ақ адам үшін
қажетті білім деңгейі айқын. Сондықтан ең бастысы-оқушылардың өзін-өзі
дамытуын, олардың шығармашылығын, жеке қасиеттерін арттыруды қам-тамасыз
ету. Инновациялық білім беру технологияларын таңдау және іріктеу және
олардың мағынасын түсінбеу білім беру процесінің дамуына кедергі келтіреді.
Бірқатар авторлардың пікірінше, инновациялық білім беру технология-
ларын енгізу бойынша мұғалімнің қызметін қарастыру үшін бастапқы әдісна-
малық алғышарттар: жүйелілік, тұлғаға бағытталған, әрекеттілік, синергетика-
лық, контекстік қатынастар. Мұғалімнің заманауи білім беру технологияларына
қарым-қатынасының мазмұны мен әдістерін анықтау, олардың құндылығын
анықтау, ұсынылған білімді таңдау мен таңдауды көрсету маңызды. Бұл тек
маңызды, белсенді қызмет арқылы қол жеткізуге болады.
Мектепте инновациялық білім беру технологияларын енгізуде педагогика
лық қызметтің мәні мен құрылымына негізделген болғандықтан, оны талдау
инновациялық қызметтің құрылымын анықтауға мүмкіндік береді.
Жалпы, инновация термині XIX ғасырда ғылымға кірді. XIX ғасырдың
екінші жартысында инновациялар әлеуметтік өзгерістердің жалпы үрдістерінің
кезеңі ретінде қарастырылды және олардың негізгі элементтері атап өтілді:
жаңашыл, инновация, бағалаушылар. Процестің ауыспалы кезеңі кез
келген жаңа жазбаларға сәйкес бағалаушылардың әрекеттерінде өзгереді.
Инновациялық динамика-бұл жаңа білімдерді техника немесе әлеуметтік
шындық, сондай-ақ жаңа білімдердің тауарлық немесе сервистік моделіне
айналдыру сатысының қисынды реттелген технологиясы.[3]
Педагогикалық инновациялар феноменологиясы инновациялық ағын ұғымын
енгізеді. Бұл тұжырымдамаға педагогикалық жаңалықтарға жақсы қарайтын түрлі
сипаттағы мұғалімдер кіреді. Инновациялық мұғалім жаңа педагогикалық
жүйенің авторы, өзара байланысты идеялар мен олармен бай-ланысты
технологиялар жиынтығының авторы.
Сонымен қатар, зерттеушілердің оқытушылардың инновациялық және
педагогикалық процесіне қатысы бар басқа да факторларды атап өтуге болады.
Оларға жатады:
- жаңалықтар мақсаты;
- инновацияларды енгізу тәсілі;
- жаңалықтар мотивациясы;
- мектепте жаңашылдықты бекіту;
- қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыру;
- көз жеткізу үшін, бұл оның өнімділігін арттырады.
Новация ұғымы (лат.NOVUS-жаңа) жаңа кіріспе ретінде
түсіндіреміз. Ғылыми әдебиетте "жаңашыл" орыс сөзі енгізу ортасында жаңа
элементтердің (жаңалықтардың) пайда болуына алып келетін мақсатты өзгеріс
ретінде анық-талады. Әрине, бұл жаңа жаңартумен байланысты. Дегенмен,
барлық жаңа нәрселер әрқашан тиімді емес. Себептері келесідей:
Біріншіден, жаңалық өзекті мәселелерді шешудің құралы болып табыл-
майды. Іс жүзінде, мұғалімдер жиі мектеп шешуге тиіс мәселелерді оқымайды,
кейде бұл бір жақты тәртіпте қарастырылады.
Екіншіден, әрбір жаңа құрал нақты жағдайларда туындайтын белгілі
бір педагогикалық проблемаларды шешуге бағытталған. Алайда көптеген мұғалім-
дер жағдайды талдап қана қоймай, оларға не ұнайтынына көңіл бөлуді қалайды.
Үшіншіден, ғалымдар жаңа қолданушылар санының артуы және оларды
игеруде жаңа тәжірибенің пайда болуы жаңалық нәтижелерінің тиімділігін
күшейтетінін анықтады. Сондықтан, өзгермелі жағдайларда жаңа құралдарды
пайдалануға ішкі сенім болса да, мұғалімдер, психологтар немесе әлеуметтану-
шылар бақыламайтын экспериментті бақылауды ескеру қажет.[4]
Ғылыми әдебиетте жаңашыл немесе жаңа құрал ұғымы бір-бірінің
синонимі болып табылады және инновация, жаңа кіріспе ұғымымен бөлінген.
Инновация-бұл нағыз құрал (жаңа әдіс, әдіснама, технологиялар,
бағдарламалық қамтамасыз ету және т.б.), ал инновация-бұл құралды игеру
процесі. Дұрыс таңдалған инновация жаңа мақаланың барынша табысты жұмы-сын
қамтамасыз етуі тиіс. Жаңа құрал мектептің даму мәселелерін шешуге
мүмкіндік беретін болса, табысты болып саналатын жаңа құралды енгізу болып
табылады.
Инновациялық процесс-бұл жаңалықты әзірлеу, пайдалану және тарату
жөніндегі кешенді қызмет (құру, әзірлеу). Білім беру процесінде орталық
орын алатын білім беру процесін инновациялық деп санауға болады. Өйткені
оның мақсаты-жастарға тұлғаның жаңа қасиеттерін қалыптастыруда жаңа білім
беру.
Соңғы уақытта жеке тұлға мен қарым-қатынасты зерттеуге қызығу-шылық
мәселесі әлеуметтанушылардың назарында. Соңғы жылдары жинақ-талған
педагогикалық білім берудің, оның мазмұнының фундаментальды сипаты мен оны
педагогикалық практикаға қосу және оны пайдалану күрделі-лігі арасындағы
контраст өсуде. Бүгінгі таңда жаңа ғылыми, практикалық және тәжірибелік
білім құру үдерісі мен педагогикалық тәжірибе нәтижелерін зерттеу үдерісі
арасында елеулі өзгерістер орын алды.
Педагогикалық инновациялық тәсіл педагогикадағы инновацияны құру,
басқару және қолдану процестерін біріктіретін инновациялық үдерістердегі
инновациялық қызмет көлемін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Бұл қайшы лық
инновациялық білім берудің ерекше саласы ретінде педагогтік инновация ны
дамыту проблемасын анықтады. Міне, практикада жаңаларды құру және қолдану
процестерін біріктіру тәсілдері.
Бұл талдау инновацияның педагогикалық теориясын, қоғамдағы иннова-
циялық процестердің жалпы теориясының ерекше бөлігі ретінде инновациялық
үдерістерді көрсететін және педагогикалық инновацияны құрайтын жетекші
санаттар мен қағидаттарды тереңдете әзірлеудің қажеттілігін көрсетеді.
Жалпы инновациялық ғылым негізінде келесі проблемалар анықталуда:
1. Ғылымның педагогикалық инновациясы-білімнің ерекше саласы.
2. Педагогикадағы инновациялық процестер-әдістемелік зерттеу пәні.
3. Заманауи педагогикадағы инновациялық бағыттарды дамытудың
жетекші бағыттары.
4. Білім беру жүйесіндегі инновациялық даму үрдістері.
5. Педагогикалық инновацияның құрылымы, құрылымы және
функциялары.
6. Педагогикадағы инновациялық процестерді жүзеге асыру үшін
қажетті жағдайлар.
7. Педагогикадағы инновациялық үдерістерді ұйымдастыру және енгізу
бойынша қызмет ауқымы.
Біздің тәжірибеміз көрсеткендей, инновациялық прогресс рәсімдер мен
құралдар жиынтығын көрсетеді. Олардың көмегімен олар ғылымда, иннова-цияда,
әлеуметтік салада, соның ішінде білім беруде жаңа инновацияларға айналады.
Осылайша, жаңа идеялар идеясын қамтамасыз ететін инновациялық қызмет,
сондай-ақ процестерді басқарудың осы жүйесін қалыптастыру.
Инновациялық қызмет-бұл дәстүрлі қызметтен түбегейлі ерекшеленетін
адам. Адам қызметтің негізгі түрлерінің бірі болып табылады. Бұл барлық
уақытта қайшылықтар болған жағдайда жүзеге асырылады. Егер іс-әрекеттің
дәстүрлі модельдері тиімсіз болса, одан әрі жетілдіру қажетті нәтиже
бермейді.
Инновация бөлінеді:
- білім беру мазмұнындағы инновациялар;
- технологиядағы инновациялар;
- білім беру жүйесіндегі инновация;
- педагогикалық құралдар жүйесіндегі инновациялар.
Жаңа білім беру жүйесін қалыптастыру тұрғысынан инновациялар мен
бастамалар (орталықсыздандырылған) олардың пайда болуы дәстүрлердің-
Әлеуметтік және мәдени дәстүрлердің жалпы заңдылықтарына байланысты екенін
көрсетеді. Жаңа салт-дәстүрлі ілгерілеу бұрынғы салт - дәстүрлердің пайда
болуының барлық алғышарттары жағдайында ғана мүмкін болады.
Осыған байланысты инновациялық білім беру қызметін жобалаудың базалық
әдіснамалық қағидатын құруға болады. Оның мәні, бірінші кезекте білімді
басқару жүйесіндегі инновациялық сала элементтерінің жай-күйі,
мүмкіндіктері және жүйелі түрде өрлеуі зерттеледі. Төменде инновациялық
коммуникация элементтерін талдау кезінде анықталған тәжірибені пайдалану
кезінде инновациялық білім беру жүйелерін әзірлеудің негізі келтіріледі.
[5]
1.2 Білім беру процесінде инновациялық технологияларды пайдалану
Өркениетті мемлекеттерде әлемдік үрдістерге байланысты ұлттық білім
беру жүйесін жетілдіру процесі жүріп жатыр. Өзін-өзі жетілдіру, базалық
білім беру жүйесін өзін-өзі жетілдіру сапасының негізінде жатқан үрдістер
қатарына: үздіксіз білім беруге көшу, құзыреттілік білім беру, жаңа
ақпараттық технологияларды пайдалану, ашықтық, білім беруді өзектендіру,
іргелі білім беру, білім беруді ізгілендіру, инновациялық әдістер жатады
Білім беру мазмұны-педагогика білдіреді өте күрделі көп қырлы
тұжырымдамасы. Білім беру мазмұны-бұл жеке тұлғаны қалыптастырудағы, білім
мен дағдыларды игерудегі, бизнес пен дағдыларды қалыптастырудағы, ақыл мен
сезімді дамытудағы, оның немесе оның көзқарасын қалыптастырудағы адам
тұлғасы.
Жалпы білім беру мазмұны бір жағынан оқу-танымдық іс - әрекет, екінші
жағынан іс-әрекетті дамыту құралы болып табылады.
Қазіргі уақытта мектеп оқу үдерісін ұйымдастырудың жаңа үлгілерін
жасауда, сыныпта оқытудың кейбір технологиялық элементтерін пайдалануда
жаңа қадамдар жасайды. Мектеп мұғалімдерінің міндеті оқушыларды білікті
балаларды тәрбиелеп, тұтас білім беруге үйрету болып табылады. Бұл үшін,
әрине, мұғалімдер өз тәжірибесінде оқытудың тиімді әдістерін пайдалануы
тиіс. адамды дарынды, жаңа жаңашыл етіп жасау үшін мұғалім жаңа оқыту
әдістерін қолдану есебінен мотивацияны, шығармашылық ізденісті, пәнге деген
сүйіс-пеншілікті арттырады.
Инновация ағылшын тілінен инновация, инновация деген сөзден
аударылады. Жиырмасыншы ғасырдың басындағы инновациялық үдерісті толық
түсінуде экономист И. Шумпетер экономикалық жүйенің дамуындағы
өзгерістердің жаңа комбинациясын талдады. Алпысыншы жылдары И. Шумпетер
мен Г. Менчеш ғылымдағы инновация терминін енгізді. Ғылым мен техниканың
жаңа ғылыми жаңалығы ашылған сәттен бастап инновация, инновациялық
процесс және инновациялық әлеует терминдері жалпы ғылым терминологиясы
жүйесін байытады.
Инновацияның жалпы ғылыми идеясы жүйелік қызметтің барлық өзгерістерін
айқындайды. Бұл жүйе элементтерінің және әр түрлі салалардың сапалық және
сандық өзгеруі.
Қызмет түріне бейімделген біліктілік-арнайы білім беру әрекеттерін
ұғыну нәтижесінде туындайтын өзін-өзі ұйымдастырған білім және іскерлік,
онда оқушы уақыт өте келе өзінің жеке білім беру әрекеттерін түзетуге
мүмкіндігі бар. Оқытушы оқушылардың қарым-қатынасын, бейімділігін,
мүдделері мен құзыреттілігін анықтап, жаттығуларға қандай өзгерістер
енгізілгенін, яғни әртүрлі жағдайларға бейімделуге ықпал ететін құзыреттер
жиынтығын жасап, құрастыруға және оқушыларды бірге жұмыс істеуге
ынталандыруға тиіс.
Технологиялар негізінде оқытудың жаңа технологиялары оқушыларға өзін-
өзі тану тәсілін ұсынуға қабілетті болуы тиіс. Оқулықтарда теориялық және
практикалық материалдарды ұсыну қабілеті осы мақсатқа жету үшін оқушылар
өзін-өзі оқытуға бейімделуі мүмкін. [6]
Тренингтің негізгі мақсаты-өз бетінше дами алатын және дами алатын
тұлғаны қалыптастыру, тақырып бойынша материалдарды ұсыну осы мақсатқа
сәйкес болуы тиіс. Мұғалімнің міндеті баланың алға жылжу ниетін ескере
отырып, оның шығармашылық қабілеттерін жақсарту болып табылады.
Қазіргі заманғы талаптарға сай мұғалім-шығармашыл, рухани жетілген,
әлеуметтік жетілген, өзін-өзі жетілдіруге ұмтылған, педагогтік құралдардың
толық әлеуетіне ие. Мен тәрбие жұмысын ұйымдастыруда және іске асыруда
қолданылатын инновациялар мен жаңа технологиялар командасы осы міндет-терді
табысты орындау үшін пайдаланылуы тиіс деп санаймын.
ХХІ ғасырдың аты инновациялық технологиялар саласындағы білім мен
ғылымның бағыты мен дамуына үлкен үміттің кілті болып табылады. Білімді
адамдардың болашағы белгісіз. Өскелең ұрпақты сапалы, адамгершілік
тәрбиелеу мен тәрбиелеу бүгінгі күннің басты талабы болып табылады.
ХХІ ғасыр деңгейінде қазақстандық білім беру мекемелері әлемдік
стандарттар деңгейінде білім беру және кәсіби дайындық проблемасымен
айналысады,ал жетекші университеттердің дипломдары бүкіл әлемде танылуы
тиіс. Осы міндеттерді орындау үшін студенттер мен мамандар қазіргі қоғам
үрдістеріне сәйкес инновациялық технологиялар мен білім негізінде оқытудан
өтуі тиіс.
Бүгінгі күні оқу орындарында теориялық және практикалық жұмыста
педагогикалық инновациялық технологиялардың әртүрлі нұсқалары бар. Әр түрлі
жіктеулер қолданылады, қазіргі уақытта бұл жіктеулер әртүрлі қолданылады.
Білім берудің негізгі себебі-білім беру. Оқыту-мұғалім мен оқушы есепке
алатын жеке процесс. Белгілі бір мақсаттың толық іске асырылуы оқытудың
тиімді ұйымдастырылуымен сипатталады.
Білім беру, тәрбие және дамыту функцияларын пайдалану қажет. Әрбір
педагогикалық технология адамның өзін-өзі дамуы мен оның шығармашылық
қабілеттеріне қолайлы жағдай жасау үшін қажетті объективті әдіснамалық
мүмкіндіктерді қамтиды.
Педагогикалық ғылымда балаларды оқыту және тәрбиелеу жаңа технологиялар
бойынша әдістемелік жүйенің негізгі мақсаты болып табылады. Жаңа технология
өзін-өзі танудағы оқу құралдарын оқытуға, ізгілендіруге және пайдалануға
көмектеседі [7].
Гуманитарлық пәндерде оқытудың инновациялық әдістерін қолданудың
педагогикалық шарттары: инновациялық ізденістің қажеттілігі; инновациялық
әдістерді білу; инновациялық әдістердің тиімді тәсілдерін қарастыру; инно-
вациялық әдістерді алу; білім беру ұйымдарының инновациялық әдістері мен
нысандарын пайдалану; инновациялық әдістердің болуы; инновациялық
әдістердің үздік тәжірибелерін енгізу.
Жаңа оқытудың негізгі түрлері жеке және топтық оқыту болып табылады.
Мұнда негізгі мақсат оқушыға деген сенімді нығайту, оның беделі мен
абыройын өз жұмысына жауап беру қабілеті негізінде нығайту болып табылады.
Бұл инновациялық оқытудың педагогикалық шарттарын игерген жағдайда ғана
тиімді болады.
Білім беру әлемінің бір бөлігі болу:
- ең алдымен, инновациялық технологиялар және білім беру, оқыту және
тәрбиелеу бағыттарын жаңғырту;
- екіншіден, пәндердің материалдық базасының байлығы мен үйлесімі;
- үшіншіден, оқушылардың өзін-өзі жүзеге асыруын бақылау және бағалау;
- төртіншіден, білімді, тәжірибелі, тәжірибелі мамандардың дағдыларына
жіті көңіл бөлу және басқа оқу орындарымен тәжірибе алмасу қажет;
- бесіншіден, ақпараттық технологиялар бойынша телебағдарламалардың
арнайы бағдарламалары;
- алтыншыдан, жастар үлкен жауапкершілік алып, жақсы көреді;
- жетіншіден, болашақтың алдыңғы жоспарына шықпайтын жаңа мемлекеттік
білім беру бағдарламасы елде баланың жасын, оның мүдделері мен
артықшылықтарын ескере отырып жүзеге асырылуы тиіс.
Қазақстан Республикасындағы біздің ғалымдарымыздың тәжірибесін талдау
мектепте инновациялық білім беру технологияларын қолданудың қазіргі жай-
күйін анықтау үшін негіз болып табылады.
Инновациялық білім беру технологияларының әртүрлілігі мұғалімнен оларды
таңдау критерийлерін анықтауды талап етеді. [8]
Қазіргі географияны оқытудың ғылыми-идеологиялық мәселелері.
- географиялық кеңістіктің барлық деңгейлерін зерттеу;
- табиғат пен қоғам арасындағы қатынастарды түсіну;
- жаһандық, өңірлік және жергілікті құбылыстардың мәнін түсіну;
- қазіргі әлемдегі саяси, экономикалық, әлеуметтік қатынастарды түсіну
және болжау.
Қолданбалы міндеттері:
- әр түрлі географиялық білім көздері туралы ақпарат беру;
- географиялық картада жұмыс істеуді үйреніңіз;
- ақпараттық технологиялармен жұмыс істей білу, географиялық
модельдеу мен болжаудың базалық дағдыларына үйрету;
- географиялық әдістерді қолдана отырып, табиғи техногендік және
әлеуметтік-экономикалық құбылыстарды үйрету;
- географиялық білімді күнделікті өмірде қолдану қабілеті.
Қоғамдағы өзгерістер мұғалімдердің жұмысына жоғары талаптар қояды.
Мұғалім оқушыларды оқытып қана қоймай, сонымен қатар оқушыларды зерттеумен,
шығармашылық зерттеулермен айналысуға және адамды қоғам талап ететін
деңгейде үйретуі керек.
Географиялық білім берудің мақсаты географиялық орта ретінде белгілі
көзқарастар мен ұстанымдар жүйесін қалыптастыру болып табылады. Біз
оқушыларды географиялық ғылым негіздеріне, ғаламшар әлеміне, оның табиғаты
мен адамдарына, географиялық карта мен бірінші географиялық білім мен
осьтерге үйретуіміз керек.
Қосымша материалдар оқушылардың уәждемесі, географиялық білімнің
құндылығын түсіндіру және оларды зерделеу үшін қажет. Оқушылардың ынтасын
қалыптастыратын қосымша материалдар қамтиды:
- географиялық білімнің адам өміріндегі рөлі.
- табиғи компоненттер мен табиғи кешендердің адам өмірі мен
шаруашылығында, табиғатты қорғауда және оларды ұтымды пайдалану
тәсілдерінде маңызы. Қосымша материалдарды пайдалана отырып, студенттер
жергілікті материалдарды пайдалануы тиіс. Географиялық білімді тиімді
пайдалану ауданның сипатын, экономикалық және экологиялық жағдайын
бағалауға ықпал етеді.
- туған жерді әлемнің географиялық бөлігі ретінде көру. Өз елінің
жетістіктерін мақтан етуге және олардың проблемаларына өз үлесін қосуға.
- карталардың, географиялық иллюстрациялардың, сипаттамалардың
көмегімен әр түрлі ақпарат көздерін бағалай білуді жақсарту.
Географиялық білім берудің маңызды көзі географиялық картаны зерттеу,
географиялық деректерді алу дағдыларын дамыту болып табылады. Күнделікті
өмірде, өмір салты, географиялық, саяси және экономикалық көздерде, Еңбек
және жұмыспен қамту мәселелерін шешу үшін карталарда, компьютерлік
әдістерде қолдану үшін қосымша материалдарды қалай пайдалану керектігін
біліңіз, сондай-ақ тұрғылықты жері бойынша табиғи ортаны бағалаңыз.
Оқушылардың хабардар болуы, есте сақтау, қиял, азаматтық бейнелер,
эстетикалық тұрғыдан қолайлы орта, өмірдің көрінісі, өздігінен білім алу
және қабілеттерін дамыту. Сонымен қатар жаңа бастаған мұғалімдердің қазіргі
басылымдарында газеттер мен журналдарды пайдалану өте маңызды. [9]
Әрбір сабақ бізге сайттың жергілікті компоненттері, ел мен оның орнын
тану, оны қорғау және болашақ ұрпақтың сақталуы туралы баяндайды.
- туған жерді зерттеу ғылымына бейімделген оқытушы.
- оқушы-барлаушы, оның аға-інілері мен апа-қарындастары үшін геогра-
фияның жаңа аспектісі.
- сабақ - қызығушылықты ояту, визуалды қабылдау, жаңалықтарды ашу.
- сабақтың сынып бөлмесі - бұл мүмкін болса табиғат табиғаты, яғни
оқушының тірі табиғатпен, оның компоненттерімен өзара әрекеттесуі және
ассоциацияның танылуы.
- сабақ мұғалімнің көзқарасы емес, оқушының презентациясы болуы
керек.
- сабақ түрі-студенттік қарым-қатынас пен табиғаттың ерікті сыныбы.
Жалпы педагогикалық ғылымда баланы оқыту мен тәрбиелеудің мақсаты
толыққанды индивидты қалыптастыру болып табылатындықтан, мұнда да жаңа
технологияның әдіснамалық жүйесінің басты құрамдас бөлігі - оқыту мақсаты
бар. Бұл мақсат өзін-өзі дамытуға ұмтылатын адамды қалыптастыру, сондықтан
оның өзін-өзі тану жөніндегі қызметі белсендірілуі тиіс. Бұл мақсат оқыту
әдістемесінің қалған бөлігінің өзара байланысты үлгілерінде өзгерістерді
талап етеді.[10]
1.3 Географияны оқытудағы педагогикалық технологиялар
Педагогикалық технологиялар білім беру үдерісінде өз орнын алды.
Технология (грек техникасы-өнер, шеберлік, шеберлік және ... логика-ғылым),
өңдеу, құру, модификация күйі, қасиеттері, Шикізат, материал немесе
жартылай фабрикат, ол өндіріс процесінде өңделеді
Базалық анықтама-дан, бұл ұғым оқу процесінің теориясы мен практикасына
өндірістік саладан кіргенін көруге болады. Дегенмен, оқытудың оқу үрдісін
технологияландыру туралы тағы да Ұлы чех педагогы Я.А. Коменский 400 жыл
бұрын айтқан болатын. Ол оқыту "техникалық", яғни үйрететін нәрселердің
бәрі табысқа жетер еді. Олар оқыту үдерісіне технологиялық тәсілдің негізгі
мақсатын қалыптастырды: кепілді нәтиже. Жоспарланған нәтижеге әкелетін
оқытудың мұндай механизмі Я.А. Коменский" дидактикалық машина"деп атады.
Оқу үрдісінде педагогикалық технологияларды қолдану ХХ ғасырдың 60-шы
жылдарының басында американдық, ал кейінірек еуропалық мектептерде де
жатады. Оқыту теориясында "педагогикалық технологиялар" термині пайда
болады және мынадай сұраққа жауап іздеу басталады: оқу процесінде кепілді
нәтижеге қалай қол жеткізу керек? Педагогикада кейін педагогикалық
практикада дидактикалық мәселелерді шешу нақты белгіленген мақсатпен оқу
процесін басқару арқылы мүмкін болатындай етіп, оған қол жеткізу нақты
сипаттамаға және анықтау. Психологиялық-педагогикалық әдебиетте біз
"педагогикалық технология" ұғымының әртүрлі түсіндірмесін кездестіреміз. В.
М. Монахов педагогикалық технологияны барлық бөлшектерде ойластырылған
бірлескен педагогикалық модель ретінде анықтайды оқу үдерісін жобалау,
ұйымдастыру және өткізу бойынша қызметті жүзеге асырады.
И.П. Волков педагогикалық технология деп жоспарланған оқыту
нәтижелеріне қол жеткізу процесінің сипаттамасын түсінеді.
И. В. Душина оқыту технологиясы деп оқытудың тиімділігін арттырудың
осындай тәсілдерін түсінеді, нәтижесінде нақты берілген нәтижеге ие оқу
процесін жобалау.
ЮНЕСКО – ның анықтамасы бойынша педагогикалық технология-білім беру
нысандарын оңтайландыруды өз міндетіне алатын техникалық және адами
ресурстарды және олардың өзара іс-қимылын ескере отырып, білім беру және
игеру процесін құрудың, қолданудың және анықтаудың жүйелі әдісі.
Педагогикалық технологиялардың маңызды ерекшеліктері:
- өткізілетін сабақтың нақты және нақты белгіленген мақсаты;
- оқыту әдістері, тәсілдері мен құралдары, Оқу үдерісін ұйымдастыру
формалары және оқушылардың танымдық іс-әрекетінің түрлері арқылы сабақтың
мақсатына жету бойынша мұғалімнің басқару іс-әрекетінің қатаң реттілігі;
- сабақтың мақсатына жетудің барынша рұқсат етілген кепілдігі;
- оқушылардың танымдық іс-әрекетін айқын басқару.[11]
География сабақтарында модульдік оқыту технологиясы. Модуль термині
(лат, modulus – шара) педагогикаға информатикадан келді, модульдік оқыту
технологиясы 60-шы жылдардың соңында пайда болды және шетелдік педагогикада
тез тарады. Біздің мектепте модульдік оқыту өткен ғасырдың 90 - шы жылдары
П. А. Юцявиченаның және П. И. Третьякованың зерттеулерінің арқасында
қолданыла бастады. Қазіргі уақытта модульдік оқыту технологиясы география
сабақтарында кеңінен қолданылады.
Модульдік оқыту-бұл дидактикалық жүйе, оның негізінде оқу
материалын блоктық беру идеясымен біріктірілген аралас бағдарламалық оқыту
идеясы жатыр. Г.К. Селевконың жіктеуінде модульдік оқыту технологиясы
репродук- тивті технологиялар тобына жатқызылған. Алайда, модульдік
технология режиміндегі оқушылардың оқу іс-әрекеті оқу материалын меңгерудің
әртүрлі деңгейлерінде зерделеуді болжайтынына сүйене отырып, бұл нұсқада ол
шығармашылық, дамытушы технологиялар болуы мүмкін.
Технологияның негізгі элементі құрылымдық-функционалдық түйін
немесе модуль болып табылады. Оқыту модулі - бұл оқу мазмұны мен оны
меңгеру технологиясы біріктірілген оқу пәні мазмұнының логикалық аяқталған
бөлігі.
Модульдік оқыту технологиясы келесі негізгі принциптерді анықтайды:
1. Модульдік Бұл қағидат ішінде оқу материалы оқу элементтері
жүйесі түрінде құрылымдалатын блоктар – модульдер түріндегі оқу
материалының бірліктерін құрудың тұтастығы мен аяқталуын,толықтығы мен
қисындылығын болжайды.
2. Мәселелікті. Оқушылардың өзіндік танымдық іс-әрекетінің
басқару деңгейін жүзеге асыру мүмкіндігін және оқушылардың оқу міндеттерін
шешуге қатысу дәрежесін анықтайды.
3. Вариативтілік (икемділік) принципі сынып оқушыларының жеке-
психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, модульдің мазмұндық бөлігін
түзету мүмкіндігін қамтамасыз етеді.
4. Паритет принципі (ынтымақтастық) мұғалімнің оқушылардың өзіндік
танымдық іс-әрекетін белсендіру бойынша қызметін қарастырады. Бұл ретте
мұғалім кеңес беру-үйлестіру функциясын орындайды, ал модульдік бағдарла-
маға таным процесін басқарудың кейбір функциялары беріледі, оқушылардың
өзін-өзі басқару үдерісіне өзінің танымдық іс-әрекетімен өзгеруі мүмкін.
[12]
География курсының модульдік құрылымы келесі элементтерден тұрады:
- барлық мектептік географиялық білім мазмұнында ашылған бірінші
тәртіптегі модульдермен(М-1Т);
- екінші тәртіптегі модульдермен (М-2Т), әрбір мектеп курсының
мазмұны мен ұсынылған: географияның бастапқы курсы, материктер мен елдер
геогра- фиясы курсы, әлем географиясы курсы және жалпы география курсы;
- мазмұнмен ұсынылған үшінші тәртіп модульдермен (М-3Т) мектеп
география курсының тақырыптарына сәйкес;
- төртінші тәртіп модульдермен (М-4Т), мектептегі география курсының
параграфтары мазмұнымен ұсынылған;
- география курсының тиісті параграфының оқу элементтерінің мазмұны-
мен ұсынылған бесінші тәртіп (М-5Т) модульдерімен.
Технологияның негізгі құрылымдық элементі оқу құралы ретінде және
оқу бағдарламасы ретінде әрекет ететін оқу модулі болып табылады. Модуль
оқытудың құралы ретінде мақсатты іс-әрекет жоспары, ақпарат банкі (мектеп
оқулықтары, географиялық карталар, оқушыларға арналған оқу құралдары,
көрнекі, оның ішінде электрондық оқыту құралдары және т.б.) және ұйым-
дастыру жөніндегі әдістемелік басшылық ұсынылған модульдік оқыту-
бағдарламасы.
- дидактикалық мақсаттар курстың кешенді мақсаттарымен ұсынылған
география, сабақтың кіріктірілген мақсаттары мен сабақтың әрбір мазмұнды
модулінің жеке мақсаттары;
- оқушылардың субъектілік тәжірибесін анықтау бойынша мұғалімнің
қызметі;
- білім беру модулінің мазмұнын меңгерудің әртүрлі деңгейлерінде
зерделеу бойынша оқушыларға арналған тапсырмалар;
- нақты сынып оқушыларының танымдық мүмкіндіктеріне бейімделген
оқушылардың танымдық іс-әрекетінің ұтымды әдістері мен тәсілдері;
- оқушылардың танымдық іс-әрекетінің нәтижелерін бақылау және
бағалау аппараты.
Модуль бағдарламасын орындау бойынша оқушылардың қызметі оқылатын
тақырып бойынша қажетті және жеткілікті ақпараттармен қамтамасыз етілуі
тиіс.
Мектеп географиясының бір курсы бойынша оқытудың модульдік
бағдарламасын әзірлеу бойынша мұғалімнің іс-қимыл жүйесін қарастырайық
1.Үшінші және төртінші тәртіп модульдерінің мазмұнын бөліп көрсете
отырып, география курсын пысықтау, бұл ретте үшінші тәртіп модульдері курс
тақырыптарымен, ал төртінші тәртіп модульдері сабақ тақырыптарымен көр-
сетілгенін есте сақтау қажет.
2.Оқу бағдарламасына сәйкес үшінші ретті модульдерге кешенді
дидактикалық мақсаттар, ал төртінші ретті модульдерге кіріктірілген дидакти-
калық мақсаттар айқындалсын.
3.Төртінші тәртіптің әрбір модулінде (сабақта) бесінші тәртіптің
модуль дерін-оқылатын тақырыптың танымдық блоктарының мазмұнына сәйкес келе-
тін оқу элементтерін (ОЭ) бөлу және олардың әрқайсысы үшін жеке дидак-
тикалық мақсаттарды (ЖДМ) анықтау.
4. Оқушылар үшін модульдік сабақтың оқу элементтерінің(ОЭ) мазмұнын
меңгеру бойынша тапсырмалар әзірлеу.
5. Модульдік бағдарламаның ОЭ мазмұнын меңгеру бойынша оқушылар- дың
танымдық іс-әрекетінің нәтижелерін бақылау және бағалау жүйесін әзірлеу.
6. Оқу элементтерінің мазмұнын меңгеру барысында оқушылар жұмыс
істеуі тиіс оқыту құралдарын таңдау. [13]
Модульдік оқыту технологиясын қолдана отырып, сабақ тақырыбының
мазмұнын оқу алгоритмін келтіреміз. Сабаққа дайындық кезеңінде мұғалім
сабақ тақырыбы бойынша модульдік бағдарлама әзірлейді. Бағдарлама оқыла-
тын тақырыптың әрбір оқу элементі (танымдық блогы ) бойынша нақты жеке
дидактикалық мақсаттармен, әрбір оқу бағдарламасының мазмұнын зерделеу
бойынша оқушыларға арналған тапсырмалармен ұсынылған, дұрыс орындалған
тапсырма үшін бағалау баллдарымен және қорытынды. Әзірленген модульдік
бағдарлама сыныптың барлық оқушылары үшін тираждалады және сабақ басталар
алдында оқушыларға таратылады.Үй тапсырмасын тексергеннен кейін, сабақ
тақырыбын және мақсатты уәждемені жариялағаннан кейін мұға- лім оқушылардың
біріне бірінші танымдық модуль-оқу элементінің тапсырма- сын дауыстап оқуды
ұсынады,оқылатын тақырып мазмұнының танымдық блогы. Тапсырмаларды орындау
ерекшеліктері аз түсіндірілгеннен кейін (егер бұл қажет болса) әрбір оқушы
бірінші оқу элементінің (ОЭ1) тапсырмаларын өз бетінше орындайды. Бұл ретте
мұғалім кеңесші және көмекші қызметін атқарады. Барлық оқушылар ОЭ1
тапсырмаларын орындағанын анықтай оты- рып, мұғалім бір үстел үстінде
отырған оқушыларға оқу элементінің орын- далған тапсырмалары бар
дәптерлермен алмасуды ұсынады. Одан әрі мұғалім әрбір тапсырма бойынша
дұрыс шешім оқиды, ал оқушылар оны дұрыс орын-даған жағдайда осы оқу
бағдарламасы бойынша модульдік бағдарламада анық-талған баллдарға сәйкес
әрбір орындалған тапсырма үшін тиісті балл санын қояды, дәптерлерді
жолдастарына қайтарады. Оқушылар оқу элементінің тапсырмаларын орындағаннан
және өзара тексеру жүргізгеннен кейін, қажет болған жағдайда, оқушылардың
назарын оқу элементі мазмұнының ең маңызды компоненттеріне түсіндіреді және
аударады және сол сұрақтарды қайталауға, түсінуге және меңгеруге мүмкіндік
береді, оқушылар тиісті тапсырмаларды орындау кезінде қателіктер жіберді.
Бірінші оқу элементінің (ОЭ1) тапсырма-сын орындай отырып, мұғалім оқылатын
сабақ тақырыбы бойынша модульдік бағдарламаның екінші оқу элементінің (ОЭ2)
тапсырмаларын оқушылардың орындауын ұйымдастыруға кіріседі. Модульдік
бағдарламаның барлық таным-дық оқу элементтерінің тапсырмаларын
орындағаннан кейін мұғалім оқушы-ларға жалпы әр оқу элементінің
тапсырмаларын орындау үшін және бағалау шкаласы бойынша алынған балдардың
саны жаңа тақырыптың мазмұнын зерделеу бойынша сабақта жұмыс үшін қорытынды
баға қою. Мұғалім зерде-ленген материалды қорытып, бекітуді жүргізген кезде
сабақта жұмыстың қорытынды бағасы сабақтың нәтижелері мен осы кезеңін
ескере отырып қойылуы мүмкін. Бұдан әрі рефлексия және үй тапсырмасы кезеңі
қажет.
Технологияның дидактикалық маңыздылығы келесі позициялармен
анықталады:
- оқылатын тақырыптың мазмұнын меңгеру бойынша оқушыларды белсенді
дербес танымдық қызметке тарту;
- географиялық білім мазмұнын меңгеру деңгейі бойынша сараланған
танымдық қызметті жүзеге асырумен;
- оқушының танымдық өзін-өзі тануын (әуесқой, өзін-өзі тану,
өзін-өзі бақылау, өзін-өзі түзету);
- өзін-өзі дамыту үдерісін жүзеге асыру, өзін-өзі көрсету және
өзін-өзі жүзеге асыру;
- оқу үрдісінде мұғалімнің өзгеру рөлі: мұғалімнен білім беру ақпарат-
ының тасымалдаушысы ретінде мұғалімге-сыныптағы оқушының танымдық
белсенділігін ұйымдастырушы және үйлестірушісі. [14]
Жобалық оқыту технологиясы. Қазіргі уақытта жобалық оқыту технологиясы
география пәні мұғалімдеріне кеңінен танымал болды. АҚШ-та алғаш рет
әзірленген жобалар әдісі осындай технологияның ізашары болғаны белгілі.
Жоба (лат.projectus-алға тасталған), жоспар, ой, мәтін немесе оның алдын
ала жасалуының сызбасы ретінде түсіндіріледі. Жобалар әдісі теориялық
тұжырымдамаларға негізделді, негізгі принципі "бөлу арқылы оқыту"принципі
болған прагматикалық педагогика. Жоба әдісінің ерекше ерекшелігі оқу іс-
әрекеті "өмірдің бәрі, бәрі өмір үшін"принципі бойынша құрылды. Бұл принцип
оқушылардың оқу іс-әрекетінің мотивациялық аспектісін қалыптастырды, ол
білімнің оқушы өзінің өмірлік тәжірибесінен шыққан және алыс болашақта
емес, тікелей қолданылуы мүмкін болғанда берік меңгерілетіндігімен
анықталған, жобаның мазмұнымен анықталған нақты практикалық міндеттерді
шешу үшін.
Қазіргі уақытта жобалық оқыту технологиясы біртіндеп және біртіндеп
күрделенетін практикалық тапсырмалар-жобаларды жоспарлау және орындау
процесінде білім мен шеберлікті алуға бағытталған оқыту жүйесі ретінде
қарастырылады. Жобалық оқыту технологиясының мәні практикалық бағыт-тағы
проблеманы шешу бойынша мұғалім ұйымдастырған зерттеу жобалау қызметі
арқылы оқушылардың өзіндік танымдық іс-әрекеті. Бұл ретте, оқу қызметін
ынталандыру прагматикалық педагогика принциптерімен күшейтіле-тін қызмет
уәждерінің болуымен анықталады.
География оқу пәні бұл тұрғыда ерекше. Оның мазмұны жобалық оқытудың
мәніне сәйкес келеді, ол көптеген оқу пәндерінің мазмұнымен ықпал-дасуға,
ғылыми білімді біріктіруге, себеп-салдарлық байланыстарды құруға мүмкіндік
береді, туындайтын сұрақтарға жауап табу, жүргізілген жобалық жұмыстың
нәтижелерін практикада қолдану. Жобалық тапсырмаларды орындау бойынша жұмыс
мұғалімге мүмкіндік береді оқушы таңғажайып нәрсемен жанасуға мүмкіндігі
бар шынайы, олар әлі белгісіз және оны тану барысында
ізденуші ретінде іске асырылады, шығармашылыққа қабілетті тұлға.
Географияны оқытуда технологияны қолданудың ерекшелігі-жобалық
қызметтің өлкетану бағыты. Мектеп географиясына қатысты жобалық оқыту
нұсқалары жобалау тапсырмаларын тек сабақта немесе бірқатар сабақтарда ғана
емес, сонымен қатар сабақтан тыс уақытта қоршаған ортаны пайдаланатын
зертхана ретінде тапсырмаларды орындауды көздейді.
Жобалық оқыту мақсаты келесі позициялармен берілген:
- өз мүмкіндіктеріне әркімнің сенімділігін арттыруға жәрдемдесу табыс
жағдайы арқылы өзін-өзі жүзеге асыру мүмкіндігі бар, ол оқушыға маңызды,
сенімді, жобалық тапсырманы орындауға және өзін-өзі сезінуге мүмкіндік
береді, жобаны орындаудың жалпы ісіне өз мүмкіндіктері мен қосқан үлесі
және оның нәтижесі ретінде тұлғалық өсу мен өзін-өзі дамыту түсінігін
сезіну;
-шығармашылық тапсырмаларды орындау барысында бірлескен іс-әрекет,
ынтымақтастықтың рөлі, нәтижесін алу үшін ұжымдық жұмыстың маңыздылығын
ұғыну және сол арқылы тұлғаның коммуникативтік қасиеттерін қалыптастыруға
ықпал ету;
-проблеманы, проблемалық жағдайды анықтау, гипотезаны қалыптастыру
және дәлелдеу, жобалық зерттеу нәтижелері бойынша қорытындылар және т. б.
бойынша зерттеу іскерліктерін қалыптастыру.
Қарастырылып отырған жобалық оқыту технологиясының принциптік
ерекшеліктері:
- ұсынылған жобалық тапсырмаларды шешу қажеттілігіне негізделген,
оқушылардың назарын алынатын білімнің практикалық маңыздылығына аудару және
оларды сатып алуда жеке қызығушылықты қалыптастыру;
- оқушылардың жобалық қызмет түрлерін еркін таңдауы, бұл жобаға
қатысушылардың осы қызметке қызығушылығы мен сайып келгенде оның
нәтижелілігін анықтайды;
-танымдық іс-әрекетті тек бір пән арнасында ғана емес, сонымен қатар
оқу жоспарының басқа да пәндерін жобалау мүмкіндігі;
-жобалық тапсырмаларды орындау барысында оқушылардың жан-жақты
білімнің маңыздылығы мен қажеттілігін сезінуі.
Жобалық оқыту технологиясының бастапқы дидактикалық ережелері:
1.Гуманизм принципі: оқу-тәрбие үрдісінің орталығы-оқушы, оның табиғи
құбылыстары мен бейімділігін дамыту.
2.Білім беру процесі оқу пәнінің логикасында емес, оқушы үшін тұлғалық
мағынасы бар іс-әрекет логикасында құрылады, бұл оның оқуға деген
уәждемесін арттырады.
3.Оқушының өз даму деңгейіне шығуын қамтамасыз ететін жоба жұмысының
жеке қарқыны.
4.Оқу жобаларын әзірлеудің кешенді тәсілі, бұл жобалық зерттеуге
қатысатын оқушы тұлғасының тиісті қасиеттерін дамытуға ықпал етеді.
5.Базалық білімді терең, саналы игеру жобаның түрлі танымдық-зерттеу
міндеттерін шешу кезінде оларды пайдалану процесімен қамтамасы. [15]
Жобалардың сыныптамалық сипаттамалары.Оқу процесінде жобалық оқытуды
қолдану үшін, жобалардың әртүрлі болуы мүмкін және олардың барлық түрлілігі
типологиялық белгілермен (өлшемдермен) анықталады. Мұндай типологиялық
белгілер: жобада басым қызмет, заттық-мазмұнды сала, жобаны үйлестіру
сипаты, жобаға қатысушылардың саны, ұзақтығы жобаны орындау.
Жобада басым қызмет ретінде типологиялық белгіге сәйкес зерттеу,
шығармашылық, рөлдік (ойын), таныстыру-бағдарлы (ақпараттық), практика-лық-
бағдарлы (қолданбалы) жобалар бөлінеді. Белгіленген жобалардың тән
ерекшеліктерін қарастырайық.
Зерттеу. Жобалардың бұл түрі ғылыми зерттеу логикасына толық немесе
толығымен бағынады. Жобаны әзірлеу келесі қызметті талап етеді: зерттеу
мәселелерін анықтау, зерттеу тақырыбын дәлелдеу және тұжырымдау, объектіні,
затты, зерттеу міндеттері мен әдістерін анықтау, ақпарат көздерін іздеу
және іріктеу, гипотезаны ұсыну, оның дәлелдемелері, нәтижелерді,
қорытындыларды талқылау, нәтижелерді ресімдеу және оларды таныстыру, жаңа
мәселелерді белгілеу, зерттеу барысында ашылған және зерттеудің одан әрі
бағытын белгілейтін. [16]
Шығармашылық. Мұндай жобалар сценарий түрінде нәтижелерді ресім-деуді
көздейді бейнефильм, драматургия, мереке сценарийі, альбом, күнделік және
т.б. Шығармашылық жобаларда ғылыми зерттеу құрылымы жоқ, оқушылардың
бірлескен қызметі зерттеу нәтижелерін таныстыру формасына сүйене отырып
дамиды.
Рөлдік (ойын). Мұндай жобаларда қызметтің басым түрі рөлдік ойын болып
табылады. Қызмет құрылымы жобаға қатысушылар алған рөлдерді ойнату
ережелеріне бағынады.
Таныстыру-бағдарлы (ақпараттық). Жобалардың бұл түрі қандай да бір
объект туралы ақпаратты іздеуге және жинауға бағытталған. Ол табиғи-
аумақтық кешендерді, табиғи-шаруашылық жүйелерін, әлемдік шаруашылық
географиясын, адамзаттың жаһандық және аймақтық мәселелерін және т. б.
зерделеу кезінде географияның мектеп курсын зерттеу аспектісінде талап
етілуі мүмкін. Мұндай түрдегі жобалар ойластырылған құрылымды, ақпаратты
іздеу және өңдеу барысы бойынша жобаға қатысушылардың қызметін жүйелі
түзетуді, жиналған ақпаратты таныстырудың тиісті нысандарын талап етеді.
Таныстыру-бағдарлы жобаның құрылымы мынадай болуы мүмкін:
- жобаның мақсаты, оның өзектілігі және мектеп пәнінің оқылатын
мазмұнына сәйкестігі, бұл жағдайда география;
-жобаны орындау үшін ақпарат көздері: әдеби, картографиялық,
графикалық, статистикалық, электронды және т. б.;
-алынған ақпаратты өңдеу: талдау, топтау, жалпылау, салыстыру,
дәлелденген қорытындылар;
-жобалық зерттеу нәтижесі: реферат, күнделік, альманах, карта,
баяндама, хабарлама, бейнефильм;
-презентация: демонстрация, қорғау, талқылау.
Таныстыру-бағдарлы жобалар көбінесе бөлігі болады зерттеу жобаларын
іске асыру және оның келесі кезеңдерін іске асыруды болжайтын зерттеу
қызметіне интеграцияланады:
- ақпараттық іздестірудің мәні мен бағыттарын анықтау;
- аралық нәтижелерді белгілеумен іздеу кезеңдерін таңдау;
- бастапқы іздеу бағыттарын түзету;
- жобалық зерттеудің нақтыланған бағыттары бойынша ақпаратты одан
әрі іздестіруді жалғастыру;
- жиналған ақпаратты жинақтау және талдау;
- жалпы қорытынды, қорытынды, нәтижелерді ресімдеу және презента-цияны
өткізу (нәтижелерді сыртқы бағалау мүмкін).[17]
Практикалық-бағдарлы (қолданбалы). Жобалардың бұл түрі оның қатысу-
шылары қызметінің алдыңғы анық белгіленген түпкілікті нәтижесінен ерекше-
ленеді. Географияның мектеп пәні тұрғысынан мұндай жобалар айқын көрінеді.
Жобалау қызметінің құрылымында міндетті түрде зерттеу объектісін өзгерту
немесе түзету бойынша ұсыныстар болуы тиіс. Практикалық-бағдарлы жобалар
мұқият ойластырылған құрылымды, әр оқушының іс-әрекет түрлері бойынша нақты
қатысуын, дәлелді қорытындыларды, жобаны ресімдеуді, нәтижелерді
таныстыруды, оқушылардың жобалық іс-әрекетінің нәтижелерін практикалық
пайдалану бойынша ұсыныстарды талап етеді.
Пәндік-мазмұнды сала сияқты осындай белгі (өлшем) бойынша моно-
проектілер мен пәнаралық жобаларды бөледі.
Монопроектілер бір пәннің (географияның) мазмұндық желілерінің
аспектісінде жүзеге асырылады. Жобалық зерттеу проблемасын таңдау үшін оқу
бағдарламасы бөлімдерінің аса маңызды және күрделі тақырыптары анықталады.
Әрине, жобамен жұмыс істеу барысында білім мен басқа да оқу пәндерінің
тартылуы мүмкін. Мұндай жобалар да кезеңдер бойынша нақты құрылымдауды
талап етеді: әрбір кезеңдегі танымдық іс-әрекеттің мақсат-тарын,
міндеттерін және түрлерін анықтау, оқушылар жобаны орындаудың әрбір
кезеңінде меңгеруі тиіс білім мен іскерлікті болжау.
Монопроект әр оқушының рөлін анықтай отырып, топтарда жұмыс жасауды
көздейді, бұл ретте үлестік қатысуды таңдауды оқушылардың өздері жүзеге
асырады, олар түпкілікті нәтижені таныстыру нысанын де таңдайды. Монопроект
форматында зерттеу, шығармашылық, рөлдік, таныстыру-бағдар-лы, практикалық-
бағдарлы жобалар орындалады. Мысалы, экологиялық жоба-лардың тақырыптары
болуы мүмкін: Біздің жердің табиғаты мен экологиясы, Біздің қаламыздың
жасыл желегі, Біз немен демаламыз, Біз ішетін су және т.б.[18]
Пәнаралық жобалар. Мұндай жобалардың ерекшелігі-оларды орындау кезінде
оқушылардың бірнеше, көбінесе ұқсас емес оқу пәндері бойынша білім алуы
қажет: математика, тарих, биология, әдебиет, химия. Олар, әдетте, сабақтан
тыс уақытта орындалады. Олар орындалу мерзімі бойынша ұзақ, кезеңдер
бойынша нақты құрылымдауды, тапсырмалардың нақтылығын, білікті
оқушылардың іс-әрекеттерін үйлестіру, барлық шығармашылық топтардың
үйлесімді жұмысы.
Орындаушылардың қызметін үйлестіру сипаты бойынша ашық және жасырын
координациясы бар жобаларды ажыратады.
Ашық координациямен. Мұндай жобаларда мұғалім рөлінде болатын
үйлестіруші, жобаланған міндеттерді орындау бойынша топтардың немесе
жекелеген оқушылардың қызметін үйлестіру бойынша функцияны орындайды. Қажет
болған жағдайда ол жеке кезеңдерді орындауды ұйымдастыруды өзіне алады:
кездесулерді, мамандардың сұхбаттарын ұйымдастыру, сауалнамаларды әзірлеу
және т. б.
Жасырын координациясы бар жобалар. Мұндай жобаларда үйлестіруші-нің
рөлі жобаға қатысушылар үшін көрінбейді. Ол әдетте жобаның толық құқылы
қатысушыларының бірі ретінде әрекет етеді. Мектеп практикасында мұндай
түрдегі жобалар әдетте пайдаланылмайды.
Қатысушылар саны бойынша жобалар:
- жеке тұлғалар, жобалау қызметіне әр түрлі сыныптарда оқитын екі
оқушы қатысса немесе жобаны бір оқушы орындайды;
- бір сыныптың екі оқушысы орындайтын жұптар;
- топтық, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 ГЕОГРАФИЯНЫ ОҚЫТУДАҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ
ТЕХНОЛОГИЯЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1Инновациялық білім беру технологияларын енгізу
ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 5
1.2 Білім беру процесінде инновациялық технологияларды
пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... .9
1.3 Географияны оқытудағы педагогикалық
технологиялар ... ... ... ... ... .. ..13
2 ГЕОГРАФИЯНЫ ОҚЫТУДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН
ИННОВАЦИЯЛЫҚ
ӘДІСТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
..34
2.1 Географияны оқытуда модульдік технологияларды
қолдану ... ... ... ...34
2.2 Географияны оқытуда компьютерлік технология мен мультимедияны
пайдалану
мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..41
2.3 Проблемалық технологияларды география сабақтарында қолдану
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 51
2.4 Жобалау технологиясын география сабақтарында қолдану
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 56
2.5 Географияны оқытуда инновациялық технологияларды қолдану
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 64
2.6Дамытушылық оқыту технологиясын география сабақтарында қолдану
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 65
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 74
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .76
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі уақытта егемен елде әлемдік білім
беру кеңістігіне шығуға бағытталған білім берудің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл
оқу үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты. Себебі, білім беру
парадигмасы өзгерді, білім беру мазмұны жаңартылды, жаңа тәсілдер мен жаңа
қарым-қатынастар пайда болды. Маңызды мәселелердің бірі болашақ ұрпақты
тәрбиелеу мен тәрбиелеудегі педагогтардың инновациялық қызметінің педаго-
гикалық негіздерін білу болып табылады.
Мектепте инновациялық білім беру технологияларын пайдаланудың
объективті қажеттілігі мен оны іске асыру үшін педагогикалық жағдайларды
анықтау мүмкін еместігі, білім берудегі инновациялық технологиялар
негізінде білім беру процесін жетілдіру қажеттілігі және педагогикалық
теория мен практикада осы мәселе бойынша барабар емес зерттеулер арасында
айқын қарама-қайшылық бар. Осы қайшылықтар мен инновациялық технология-
лардың артықшылықтарын анықтау үшін географияны оқытудағы инновация-лық
технологиялардың тиімділігі тақырыбы қарастырылады.
Қазіргі заманғы география оқушыларды табиғаттың ерекше фактілеріне,
үрдістері мен құбылыстарына тарту үшін үлкен әлеуетке ие. Бұл оқушыларды
осы іс-әрекет туралы ойлануға, олардың романға деген құштарлығын және
баланың білімге деген сүйіспеншілігін арттыруға мүмкіндік береді. Мектеп
географиясының мазмұны және оның басқа пәндермен интеграциясы мектеп
оқушыларын оқыту үшін негізгі оқу базасы болып табылады.
Зерттеудің өзектілігі географияны оқытудағы инновациялық білім беру
технологияларын қолданудың рөлі мен орнын анықтауға негізделген. Сондай-ақ,
білім берудегі инновациялық технологиялардың толық сипаттамасы мен
түрлеріне, білім географиясына, шолуға, презентацияларға және толық ақпарат-
қа баса назар аударылады.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Біз тақырыптың мазмұнын ашу үшін
баспасөзде жарияланған бірнеше ғылыми жұмыстар мен ғылыми мақалаларға
сүйенеміз. Атап айтқанда: Ю. А. Иванов "Оқыту географиясының әдіснамасы",
И. В. Душина, В. Б. Пяминин, Е. А. Тамогняя "Методология және технология
географиясы", М.М. Жанпеисова, "Студенттердің даму құралы ретінде модульдік
оқыту технологиясы", А.Е. Абов Географияны оқытуда қолданыла-тын
инновациялық технологияларды "Мектепте оқытуда инновациялық білім беру
технологияларын қолданудың педагогикалық шарттары"сияқты әдебиет-терді
қолдану арқылы сипаттады.
Диплом жұмысының мақсаты мен міндеттері. Географияны оқытудағы
инновациялық технологияларды сипаттау және географияны оқытудың тиімділігін
арттыру арқылы студенттік шығармашылық тәжірибесін қалыптастыру.
Зерттеу барысында келесі міндеттер анықталды:
- Географияны оқытуда инновациялық технологияларды қолдану мен
қолданудың теориялық моделі және білім беру әдіснамасын ғылыми негіздеу;
- Географияны оқытудағы жаңа инновациялық технологиялардың түрлерін
сипаттау, оларды оқу үрдісінде қолдану мен пайдаланудың маңыздылығы мен
тиімділігін көрсету;
- Географияны оқытуда инновациялық технологияларды қолдану арқылы
оқушылардың шығармашылық қызметін ұйымдастырудың тиімді формаларын анықтау.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Инновациялық білім беру
технологияларын пайдаланудың әдісі мұғалім қызметінде ұйымдастыра отырып,
оқушылардың жеке, топпен жұмыс жасау негізінде білім алуымен ұштасады.
Жалпы инновациялық ғылым негізінде келесі проблемалар анықталуда:
1. Ғылымның педагогикалық инновациясы-білімнің ерекше саласы.
2. Педагогикадағы инновациялық процестер-әдістемелік зерттеу пәні.
3. Заманауи педагогикадағы инновациялық бағыттарды дамытудың
жетекші бағыттары.
4. Білім беру жүйесіндегі инновациялық даму үрдістері.
5. Педагогикалық инновацияның құрылымы, құрылымы және
функциялары.
6. Педагогикадағы инновациялық процестерді жүзеге асыру үшін
қажетті жағдайлар.
7. Педагогикадағы инновациялық үдерістерді ұйымдастыру және енгізу
бойынша қызмет ауқымы.
Оқытудың әр түрлі технологиясын қолдану арқылы жеке тұлғаның қорша-ған
ортаға, дүниеге өз көзқарасын қалыптастыруға жол ашады. Жеке тұлғаның
қиялын дамыту барысында оларды бақылуға, зерттеуге, ойлауға, сөйлеуге, ойын
толық жеткізуге үйретеді, шығармашылық қабілетін дамытады.
Диплом жұмысының құрылымы мен көлемі. кіріспеден, екі бөлімнен,
қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және 77 беттен тұрады.
1 ГЕОГРАФИЯНЫ ОҚЫТУДАҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
1.1 Инновациялық білім беру технологияларын енгізу ерекшеліктері
Қазіргі әлемдегі ізгілендіру үдерістері оқу орындарына қойылатын жаңа
талаптарды анықтайды. Технология мен ғылымның өсуі мектеп мазмұнын қайта
құруға және оқыту мен оқыту ортасын қайта қарауға, әсіресе кәсіби
біліктілігі мен мұғалімнің жеке тұлғасын ескере отырып, барлық педагогика-
лық үдерістің тұлғалық бағдарына деген сұраныстың өсуіне алып келді.
Бүгінгі күні мектеп бағдарламасын жақсарту үшін инновациялық білім беру
технологияларын пайдалану тиімділігі практикамен дәлелденген. Бұл мәселені
теориялық негіздеуді талап етеді. Сондықтан біз инновациялық білім беру
технологиялары түсінігін айқын түсінумен, оқытудың теориясы мен
тәжірибесіндегі проблема жағдайын талдағымыз келеді. Зерттеу педагоги-
калық технологиялар, инновация ұғымдарын және инновациялық білім беру
технологиялары концепциясын анықтауға негізделген.
Жалпы ғылыми инновация ұғымы жүйе қызметіндегі мақсатты өзгеріс
ретінде анықталады. Бұл түрлі салаларда сапалы және сандық өзгеріс болуы
мүмкін.
Қарастырылып отырған мәселе, сәйкесінше, оның тұжырымдамалық жағдайы
1980-ші жылдардағы педагогиканың пәні болды. Мысалы: P. Квач инновациялық
динамикадағы бағытты көрсетеді.
Білім берудегі инновациялар және педагогикалық инновациялар
терминдері ғылыми категориялар ретінде қолданылады, И.Р. Юсуфбекованың
категориялық аппараты педагогикалық оқулықта. Автор күрделі және көп
өлшемді педагогикалық инновацияның неологиялық, аксиологиялық және
праксиологиялық сипаттамаларын ерекшелейді.
Инновациялық прогресс рәсімдер мен құралдар жиынтығын көрсетеді.
Ғылыми инновациялар, идеялар-әлеуметтік идеялар көмегімен қамтамасыз ететін
инновациялық қызмет түрлері, оның ішінде жаңа білім беру жүйелерін енгізу,
сондай-ақ процестерді басқарудың осы жүйесін қалыптастыру.[1]
Білім берудегі инновациялар арнайы әзірленген, педагогикалық бастама-
лар ретінде кездейсоқ ашылған болып саналады. Инновациялық процесс
термині жаңашылдық, қабылдау, бағалау және пайдалану ретінде айқындалады.
Көптеген жылдар бойы білім беру жүйесінің дамуы сыртқы факторлар-мен
анықталды. Бұл осы даму үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз етуге мүмкіндік
береді. Қазақстан Республикасының ғылыми әлеуеті көптеген салаларда әлемдік
стандарттарға сәйкес келеді. Сондықтан ол білім берудегі инновацияларды
дамыту үшін негіз бола алады.
Білім - бұл оқу нәтижесі. Сөзбе-сөз мағынасында бұл оқылатын пән
ұғымының қалыптасуын білдіреді. Білім беру табиғатта және қоғамда ғылымда
жинақталған білімді, іскерлікті және дағдыларды талап етеді және оларды
өмірде тиімді пайдалана білуді талап етеді.
Технология - әдетте алдын ала берілген қасиеттері бар материалдарды
алу мақсатында бастапқы материалдарды өңдеуге жатады. Көптеген ғалым-
педагогтер кез келген қызмет технология немесе өнер болуы мүмкін деп
айтады. Өнер интуицияға негізделген, ал технология ғылымға негізделген.
Білім-педагогикалық ғылымның базалық тұжырымдамасы, ал инновация-лық
білім беру технологиялары-педагогикалық технологиялардың бірі.
Инновациялық білім беру технологияларын нақты шешімге сәйкес ғалым-дар
әзірлеген ғылыми негізделген бағдарламалар шеңберінде оқу процесінде мектеп
мұғалімдері пайдалана алады. Себебі, мектеп ғылымның теориялық дамуының
негізгі бөлігі болып табылады.[2]
Бүгінгі күні педагогикалық ойлаудың даму деңгейі, сондай-ақ адам үшін
қажетті білім деңгейі айқын. Сондықтан ең бастысы-оқушылардың өзін-өзі
дамытуын, олардың шығармашылығын, жеке қасиеттерін арттыруды қам-тамасыз
ету. Инновациялық білім беру технологияларын таңдау және іріктеу және
олардың мағынасын түсінбеу білім беру процесінің дамуына кедергі келтіреді.
Бірқатар авторлардың пікірінше, инновациялық білім беру технология-
ларын енгізу бойынша мұғалімнің қызметін қарастыру үшін бастапқы әдісна-
малық алғышарттар: жүйелілік, тұлғаға бағытталған, әрекеттілік, синергетика-
лық, контекстік қатынастар. Мұғалімнің заманауи білім беру технологияларына
қарым-қатынасының мазмұны мен әдістерін анықтау, олардың құндылығын
анықтау, ұсынылған білімді таңдау мен таңдауды көрсету маңызды. Бұл тек
маңызды, белсенді қызмет арқылы қол жеткізуге болады.
Мектепте инновациялық білім беру технологияларын енгізуде педагогика
лық қызметтің мәні мен құрылымына негізделген болғандықтан, оны талдау
инновациялық қызметтің құрылымын анықтауға мүмкіндік береді.
Жалпы, инновация термині XIX ғасырда ғылымға кірді. XIX ғасырдың
екінші жартысында инновациялар әлеуметтік өзгерістердің жалпы үрдістерінің
кезеңі ретінде қарастырылды және олардың негізгі элементтері атап өтілді:
жаңашыл, инновация, бағалаушылар. Процестің ауыспалы кезеңі кез
келген жаңа жазбаларға сәйкес бағалаушылардың әрекеттерінде өзгереді.
Инновациялық динамика-бұл жаңа білімдерді техника немесе әлеуметтік
шындық, сондай-ақ жаңа білімдердің тауарлық немесе сервистік моделіне
айналдыру сатысының қисынды реттелген технологиясы.[3]
Педагогикалық инновациялар феноменологиясы инновациялық ағын ұғымын
енгізеді. Бұл тұжырымдамаға педагогикалық жаңалықтарға жақсы қарайтын түрлі
сипаттағы мұғалімдер кіреді. Инновациялық мұғалім жаңа педагогикалық
жүйенің авторы, өзара байланысты идеялар мен олармен бай-ланысты
технологиялар жиынтығының авторы.
Сонымен қатар, зерттеушілердің оқытушылардың инновациялық және
педагогикалық процесіне қатысы бар басқа да факторларды атап өтуге болады.
Оларға жатады:
- жаңалықтар мақсаты;
- инновацияларды енгізу тәсілі;
- жаңалықтар мотивациясы;
- мектепте жаңашылдықты бекіту;
- қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыру;
- көз жеткізу үшін, бұл оның өнімділігін арттырады.
Новация ұғымы (лат.NOVUS-жаңа) жаңа кіріспе ретінде
түсіндіреміз. Ғылыми әдебиетте "жаңашыл" орыс сөзі енгізу ортасында жаңа
элементтердің (жаңалықтардың) пайда болуына алып келетін мақсатты өзгеріс
ретінде анық-талады. Әрине, бұл жаңа жаңартумен байланысты. Дегенмен,
барлық жаңа нәрселер әрқашан тиімді емес. Себептері келесідей:
Біріншіден, жаңалық өзекті мәселелерді шешудің құралы болып табыл-
майды. Іс жүзінде, мұғалімдер жиі мектеп шешуге тиіс мәселелерді оқымайды,
кейде бұл бір жақты тәртіпте қарастырылады.
Екіншіден, әрбір жаңа құрал нақты жағдайларда туындайтын белгілі
бір педагогикалық проблемаларды шешуге бағытталған. Алайда көптеген мұғалім-
дер жағдайды талдап қана қоймай, оларға не ұнайтынына көңіл бөлуді қалайды.
Үшіншіден, ғалымдар жаңа қолданушылар санының артуы және оларды
игеруде жаңа тәжірибенің пайда болуы жаңалық нәтижелерінің тиімділігін
күшейтетінін анықтады. Сондықтан, өзгермелі жағдайларда жаңа құралдарды
пайдалануға ішкі сенім болса да, мұғалімдер, психологтар немесе әлеуметтану-
шылар бақыламайтын экспериментті бақылауды ескеру қажет.[4]
Ғылыми әдебиетте жаңашыл немесе жаңа құрал ұғымы бір-бірінің
синонимі болып табылады және инновация, жаңа кіріспе ұғымымен бөлінген.
Инновация-бұл нағыз құрал (жаңа әдіс, әдіснама, технологиялар,
бағдарламалық қамтамасыз ету және т.б.), ал инновация-бұл құралды игеру
процесі. Дұрыс таңдалған инновация жаңа мақаланың барынша табысты жұмы-сын
қамтамасыз етуі тиіс. Жаңа құрал мектептің даму мәселелерін шешуге
мүмкіндік беретін болса, табысты болып саналатын жаңа құралды енгізу болып
табылады.
Инновациялық процесс-бұл жаңалықты әзірлеу, пайдалану және тарату
жөніндегі кешенді қызмет (құру, әзірлеу). Білім беру процесінде орталық
орын алатын білім беру процесін инновациялық деп санауға болады. Өйткені
оның мақсаты-жастарға тұлғаның жаңа қасиеттерін қалыптастыруда жаңа білім
беру.
Соңғы уақытта жеке тұлға мен қарым-қатынасты зерттеуге қызығу-шылық
мәселесі әлеуметтанушылардың назарында. Соңғы жылдары жинақ-талған
педагогикалық білім берудің, оның мазмұнының фундаментальды сипаты мен оны
педагогикалық практикаға қосу және оны пайдалану күрделі-лігі арасындағы
контраст өсуде. Бүгінгі таңда жаңа ғылыми, практикалық және тәжірибелік
білім құру үдерісі мен педагогикалық тәжірибе нәтижелерін зерттеу үдерісі
арасында елеулі өзгерістер орын алды.
Педагогикалық инновациялық тәсіл педагогикадағы инновацияны құру,
басқару және қолдану процестерін біріктіретін инновациялық үдерістердегі
инновациялық қызмет көлемін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Бұл қайшы лық
инновациялық білім берудің ерекше саласы ретінде педагогтік инновация ны
дамыту проблемасын анықтады. Міне, практикада жаңаларды құру және қолдану
процестерін біріктіру тәсілдері.
Бұл талдау инновацияның педагогикалық теориясын, қоғамдағы иннова-
циялық процестердің жалпы теориясының ерекше бөлігі ретінде инновациялық
үдерістерді көрсететін және педагогикалық инновацияны құрайтын жетекші
санаттар мен қағидаттарды тереңдете әзірлеудің қажеттілігін көрсетеді.
Жалпы инновациялық ғылым негізінде келесі проблемалар анықталуда:
1. Ғылымның педагогикалық инновациясы-білімнің ерекше саласы.
2. Педагогикадағы инновациялық процестер-әдістемелік зерттеу пәні.
3. Заманауи педагогикадағы инновациялық бағыттарды дамытудың
жетекші бағыттары.
4. Білім беру жүйесіндегі инновациялық даму үрдістері.
5. Педагогикалық инновацияның құрылымы, құрылымы және
функциялары.
6. Педагогикадағы инновациялық процестерді жүзеге асыру үшін
қажетті жағдайлар.
7. Педагогикадағы инновациялық үдерістерді ұйымдастыру және енгізу
бойынша қызмет ауқымы.
Біздің тәжірибеміз көрсеткендей, инновациялық прогресс рәсімдер мен
құралдар жиынтығын көрсетеді. Олардың көмегімен олар ғылымда, иннова-цияда,
әлеуметтік салада, соның ішінде білім беруде жаңа инновацияларға айналады.
Осылайша, жаңа идеялар идеясын қамтамасыз ететін инновациялық қызмет,
сондай-ақ процестерді басқарудың осы жүйесін қалыптастыру.
Инновациялық қызмет-бұл дәстүрлі қызметтен түбегейлі ерекшеленетін
адам. Адам қызметтің негізгі түрлерінің бірі болып табылады. Бұл барлық
уақытта қайшылықтар болған жағдайда жүзеге асырылады. Егер іс-әрекеттің
дәстүрлі модельдері тиімсіз болса, одан әрі жетілдіру қажетті нәтиже
бермейді.
Инновация бөлінеді:
- білім беру мазмұнындағы инновациялар;
- технологиядағы инновациялар;
- білім беру жүйесіндегі инновация;
- педагогикалық құралдар жүйесіндегі инновациялар.
Жаңа білім беру жүйесін қалыптастыру тұрғысынан инновациялар мен
бастамалар (орталықсыздандырылған) олардың пайда болуы дәстүрлердің-
Әлеуметтік және мәдени дәстүрлердің жалпы заңдылықтарына байланысты екенін
көрсетеді. Жаңа салт-дәстүрлі ілгерілеу бұрынғы салт - дәстүрлердің пайда
болуының барлық алғышарттары жағдайында ғана мүмкін болады.
Осыған байланысты инновациялық білім беру қызметін жобалаудың базалық
әдіснамалық қағидатын құруға болады. Оның мәні, бірінші кезекте білімді
басқару жүйесіндегі инновациялық сала элементтерінің жай-күйі,
мүмкіндіктері және жүйелі түрде өрлеуі зерттеледі. Төменде инновациялық
коммуникация элементтерін талдау кезінде анықталған тәжірибені пайдалану
кезінде инновациялық білім беру жүйелерін әзірлеудің негізі келтіріледі.
[5]
1.2 Білім беру процесінде инновациялық технологияларды пайдалану
Өркениетті мемлекеттерде әлемдік үрдістерге байланысты ұлттық білім
беру жүйесін жетілдіру процесі жүріп жатыр. Өзін-өзі жетілдіру, базалық
білім беру жүйесін өзін-өзі жетілдіру сапасының негізінде жатқан үрдістер
қатарына: үздіксіз білім беруге көшу, құзыреттілік білім беру, жаңа
ақпараттық технологияларды пайдалану, ашықтық, білім беруді өзектендіру,
іргелі білім беру, білім беруді ізгілендіру, инновациялық әдістер жатады
Білім беру мазмұны-педагогика білдіреді өте күрделі көп қырлы
тұжырымдамасы. Білім беру мазмұны-бұл жеке тұлғаны қалыптастырудағы, білім
мен дағдыларды игерудегі, бизнес пен дағдыларды қалыптастырудағы, ақыл мен
сезімді дамытудағы, оның немесе оның көзқарасын қалыптастырудағы адам
тұлғасы.
Жалпы білім беру мазмұны бір жағынан оқу-танымдық іс - әрекет, екінші
жағынан іс-әрекетті дамыту құралы болып табылады.
Қазіргі уақытта мектеп оқу үдерісін ұйымдастырудың жаңа үлгілерін
жасауда, сыныпта оқытудың кейбір технологиялық элементтерін пайдалануда
жаңа қадамдар жасайды. Мектеп мұғалімдерінің міндеті оқушыларды білікті
балаларды тәрбиелеп, тұтас білім беруге үйрету болып табылады. Бұл үшін,
әрине, мұғалімдер өз тәжірибесінде оқытудың тиімді әдістерін пайдалануы
тиіс. адамды дарынды, жаңа жаңашыл етіп жасау үшін мұғалім жаңа оқыту
әдістерін қолдану есебінен мотивацияны, шығармашылық ізденісті, пәнге деген
сүйіс-пеншілікті арттырады.
Инновация ағылшын тілінен инновация, инновация деген сөзден
аударылады. Жиырмасыншы ғасырдың басындағы инновациялық үдерісті толық
түсінуде экономист И. Шумпетер экономикалық жүйенің дамуындағы
өзгерістердің жаңа комбинациясын талдады. Алпысыншы жылдары И. Шумпетер
мен Г. Менчеш ғылымдағы инновация терминін енгізді. Ғылым мен техниканың
жаңа ғылыми жаңалығы ашылған сәттен бастап инновация, инновациялық
процесс және инновациялық әлеует терминдері жалпы ғылым терминологиясы
жүйесін байытады.
Инновацияның жалпы ғылыми идеясы жүйелік қызметтің барлық өзгерістерін
айқындайды. Бұл жүйе элементтерінің және әр түрлі салалардың сапалық және
сандық өзгеруі.
Қызмет түріне бейімделген біліктілік-арнайы білім беру әрекеттерін
ұғыну нәтижесінде туындайтын өзін-өзі ұйымдастырған білім және іскерлік,
онда оқушы уақыт өте келе өзінің жеке білім беру әрекеттерін түзетуге
мүмкіндігі бар. Оқытушы оқушылардың қарым-қатынасын, бейімділігін,
мүдделері мен құзыреттілігін анықтап, жаттығуларға қандай өзгерістер
енгізілгенін, яғни әртүрлі жағдайларға бейімделуге ықпал ететін құзыреттер
жиынтығын жасап, құрастыруға және оқушыларды бірге жұмыс істеуге
ынталандыруға тиіс.
Технологиялар негізінде оқытудың жаңа технологиялары оқушыларға өзін-
өзі тану тәсілін ұсынуға қабілетті болуы тиіс. Оқулықтарда теориялық және
практикалық материалдарды ұсыну қабілеті осы мақсатқа жету үшін оқушылар
өзін-өзі оқытуға бейімделуі мүмкін. [6]
Тренингтің негізгі мақсаты-өз бетінше дами алатын және дами алатын
тұлғаны қалыптастыру, тақырып бойынша материалдарды ұсыну осы мақсатқа
сәйкес болуы тиіс. Мұғалімнің міндеті баланың алға жылжу ниетін ескере
отырып, оның шығармашылық қабілеттерін жақсарту болып табылады.
Қазіргі заманғы талаптарға сай мұғалім-шығармашыл, рухани жетілген,
әлеуметтік жетілген, өзін-өзі жетілдіруге ұмтылған, педагогтік құралдардың
толық әлеуетіне ие. Мен тәрбие жұмысын ұйымдастыруда және іске асыруда
қолданылатын инновациялар мен жаңа технологиялар командасы осы міндет-терді
табысты орындау үшін пайдаланылуы тиіс деп санаймын.
ХХІ ғасырдың аты инновациялық технологиялар саласындағы білім мен
ғылымның бағыты мен дамуына үлкен үміттің кілті болып табылады. Білімді
адамдардың болашағы белгісіз. Өскелең ұрпақты сапалы, адамгершілік
тәрбиелеу мен тәрбиелеу бүгінгі күннің басты талабы болып табылады.
ХХІ ғасыр деңгейінде қазақстандық білім беру мекемелері әлемдік
стандарттар деңгейінде білім беру және кәсіби дайындық проблемасымен
айналысады,ал жетекші университеттердің дипломдары бүкіл әлемде танылуы
тиіс. Осы міндеттерді орындау үшін студенттер мен мамандар қазіргі қоғам
үрдістеріне сәйкес инновациялық технологиялар мен білім негізінде оқытудан
өтуі тиіс.
Бүгінгі күні оқу орындарында теориялық және практикалық жұмыста
педагогикалық инновациялық технологиялардың әртүрлі нұсқалары бар. Әр түрлі
жіктеулер қолданылады, қазіргі уақытта бұл жіктеулер әртүрлі қолданылады.
Білім берудің негізгі себебі-білім беру. Оқыту-мұғалім мен оқушы есепке
алатын жеке процесс. Белгілі бір мақсаттың толық іске асырылуы оқытудың
тиімді ұйымдастырылуымен сипатталады.
Білім беру, тәрбие және дамыту функцияларын пайдалану қажет. Әрбір
педагогикалық технология адамның өзін-өзі дамуы мен оның шығармашылық
қабілеттеріне қолайлы жағдай жасау үшін қажетті объективті әдіснамалық
мүмкіндіктерді қамтиды.
Педагогикалық ғылымда балаларды оқыту және тәрбиелеу жаңа технологиялар
бойынша әдістемелік жүйенің негізгі мақсаты болып табылады. Жаңа технология
өзін-өзі танудағы оқу құралдарын оқытуға, ізгілендіруге және пайдалануға
көмектеседі [7].
Гуманитарлық пәндерде оқытудың инновациялық әдістерін қолданудың
педагогикалық шарттары: инновациялық ізденістің қажеттілігі; инновациялық
әдістерді білу; инновациялық әдістердің тиімді тәсілдерін қарастыру; инно-
вациялық әдістерді алу; білім беру ұйымдарының инновациялық әдістері мен
нысандарын пайдалану; инновациялық әдістердің болуы; инновациялық
әдістердің үздік тәжірибелерін енгізу.
Жаңа оқытудың негізгі түрлері жеке және топтық оқыту болып табылады.
Мұнда негізгі мақсат оқушыға деген сенімді нығайту, оның беделі мен
абыройын өз жұмысына жауап беру қабілеті негізінде нығайту болып табылады.
Бұл инновациялық оқытудың педагогикалық шарттарын игерген жағдайда ғана
тиімді болады.
Білім беру әлемінің бір бөлігі болу:
- ең алдымен, инновациялық технологиялар және білім беру, оқыту және
тәрбиелеу бағыттарын жаңғырту;
- екіншіден, пәндердің материалдық базасының байлығы мен үйлесімі;
- үшіншіден, оқушылардың өзін-өзі жүзеге асыруын бақылау және бағалау;
- төртіншіден, білімді, тәжірибелі, тәжірибелі мамандардың дағдыларына
жіті көңіл бөлу және басқа оқу орындарымен тәжірибе алмасу қажет;
- бесіншіден, ақпараттық технологиялар бойынша телебағдарламалардың
арнайы бағдарламалары;
- алтыншыдан, жастар үлкен жауапкершілік алып, жақсы көреді;
- жетіншіден, болашақтың алдыңғы жоспарына шықпайтын жаңа мемлекеттік
білім беру бағдарламасы елде баланың жасын, оның мүдделері мен
артықшылықтарын ескере отырып жүзеге асырылуы тиіс.
Қазақстан Республикасындағы біздің ғалымдарымыздың тәжірибесін талдау
мектепте инновациялық білім беру технологияларын қолданудың қазіргі жай-
күйін анықтау үшін негіз болып табылады.
Инновациялық білім беру технологияларының әртүрлілігі мұғалімнен оларды
таңдау критерийлерін анықтауды талап етеді. [8]
Қазіргі географияны оқытудың ғылыми-идеологиялық мәселелері.
- географиялық кеңістіктің барлық деңгейлерін зерттеу;
- табиғат пен қоғам арасындағы қатынастарды түсіну;
- жаһандық, өңірлік және жергілікті құбылыстардың мәнін түсіну;
- қазіргі әлемдегі саяси, экономикалық, әлеуметтік қатынастарды түсіну
және болжау.
Қолданбалы міндеттері:
- әр түрлі географиялық білім көздері туралы ақпарат беру;
- географиялық картада жұмыс істеуді үйреніңіз;
- ақпараттық технологиялармен жұмыс істей білу, географиялық
модельдеу мен болжаудың базалық дағдыларына үйрету;
- географиялық әдістерді қолдана отырып, табиғи техногендік және
әлеуметтік-экономикалық құбылыстарды үйрету;
- географиялық білімді күнделікті өмірде қолдану қабілеті.
Қоғамдағы өзгерістер мұғалімдердің жұмысына жоғары талаптар қояды.
Мұғалім оқушыларды оқытып қана қоймай, сонымен қатар оқушыларды зерттеумен,
шығармашылық зерттеулермен айналысуға және адамды қоғам талап ететін
деңгейде үйретуі керек.
Географиялық білім берудің мақсаты географиялық орта ретінде белгілі
көзқарастар мен ұстанымдар жүйесін қалыптастыру болып табылады. Біз
оқушыларды географиялық ғылым негіздеріне, ғаламшар әлеміне, оның табиғаты
мен адамдарына, географиялық карта мен бірінші географиялық білім мен
осьтерге үйретуіміз керек.
Қосымша материалдар оқушылардың уәждемесі, географиялық білімнің
құндылығын түсіндіру және оларды зерделеу үшін қажет. Оқушылардың ынтасын
қалыптастыратын қосымша материалдар қамтиды:
- географиялық білімнің адам өміріндегі рөлі.
- табиғи компоненттер мен табиғи кешендердің адам өмірі мен
шаруашылығында, табиғатты қорғауда және оларды ұтымды пайдалану
тәсілдерінде маңызы. Қосымша материалдарды пайдалана отырып, студенттер
жергілікті материалдарды пайдалануы тиіс. Географиялық білімді тиімді
пайдалану ауданның сипатын, экономикалық және экологиялық жағдайын
бағалауға ықпал етеді.
- туған жерді әлемнің географиялық бөлігі ретінде көру. Өз елінің
жетістіктерін мақтан етуге және олардың проблемаларына өз үлесін қосуға.
- карталардың, географиялық иллюстрациялардың, сипаттамалардың
көмегімен әр түрлі ақпарат көздерін бағалай білуді жақсарту.
Географиялық білім берудің маңызды көзі географиялық картаны зерттеу,
географиялық деректерді алу дағдыларын дамыту болып табылады. Күнделікті
өмірде, өмір салты, географиялық, саяси және экономикалық көздерде, Еңбек
және жұмыспен қамту мәселелерін шешу үшін карталарда, компьютерлік
әдістерде қолдану үшін қосымша материалдарды қалай пайдалану керектігін
біліңіз, сондай-ақ тұрғылықты жері бойынша табиғи ортаны бағалаңыз.
Оқушылардың хабардар болуы, есте сақтау, қиял, азаматтық бейнелер,
эстетикалық тұрғыдан қолайлы орта, өмірдің көрінісі, өздігінен білім алу
және қабілеттерін дамыту. Сонымен қатар жаңа бастаған мұғалімдердің қазіргі
басылымдарында газеттер мен журналдарды пайдалану өте маңызды. [9]
Әрбір сабақ бізге сайттың жергілікті компоненттері, ел мен оның орнын
тану, оны қорғау және болашақ ұрпақтың сақталуы туралы баяндайды.
- туған жерді зерттеу ғылымына бейімделген оқытушы.
- оқушы-барлаушы, оның аға-інілері мен апа-қарындастары үшін геогра-
фияның жаңа аспектісі.
- сабақ - қызығушылықты ояту, визуалды қабылдау, жаңалықтарды ашу.
- сабақтың сынып бөлмесі - бұл мүмкін болса табиғат табиғаты, яғни
оқушының тірі табиғатпен, оның компоненттерімен өзара әрекеттесуі және
ассоциацияның танылуы.
- сабақ мұғалімнің көзқарасы емес, оқушының презентациясы болуы
керек.
- сабақ түрі-студенттік қарым-қатынас пен табиғаттың ерікті сыныбы.
Жалпы педагогикалық ғылымда баланы оқыту мен тәрбиелеудің мақсаты
толыққанды индивидты қалыптастыру болып табылатындықтан, мұнда да жаңа
технологияның әдіснамалық жүйесінің басты құрамдас бөлігі - оқыту мақсаты
бар. Бұл мақсат өзін-өзі дамытуға ұмтылатын адамды қалыптастыру, сондықтан
оның өзін-өзі тану жөніндегі қызметі белсендірілуі тиіс. Бұл мақсат оқыту
әдістемесінің қалған бөлігінің өзара байланысты үлгілерінде өзгерістерді
талап етеді.[10]
1.3 Географияны оқытудағы педагогикалық технологиялар
Педагогикалық технологиялар білім беру үдерісінде өз орнын алды.
Технология (грек техникасы-өнер, шеберлік, шеберлік және ... логика-ғылым),
өңдеу, құру, модификация күйі, қасиеттері, Шикізат, материал немесе
жартылай фабрикат, ол өндіріс процесінде өңделеді
Базалық анықтама-дан, бұл ұғым оқу процесінің теориясы мен практикасына
өндірістік саладан кіргенін көруге болады. Дегенмен, оқытудың оқу үрдісін
технологияландыру туралы тағы да Ұлы чех педагогы Я.А. Коменский 400 жыл
бұрын айтқан болатын. Ол оқыту "техникалық", яғни үйрететін нәрселердің
бәрі табысқа жетер еді. Олар оқыту үдерісіне технологиялық тәсілдің негізгі
мақсатын қалыптастырды: кепілді нәтиже. Жоспарланған нәтижеге әкелетін
оқытудың мұндай механизмі Я.А. Коменский" дидактикалық машина"деп атады.
Оқу үрдісінде педагогикалық технологияларды қолдану ХХ ғасырдың 60-шы
жылдарының басында американдық, ал кейінірек еуропалық мектептерде де
жатады. Оқыту теориясында "педагогикалық технологиялар" термині пайда
болады және мынадай сұраққа жауап іздеу басталады: оқу процесінде кепілді
нәтижеге қалай қол жеткізу керек? Педагогикада кейін педагогикалық
практикада дидактикалық мәселелерді шешу нақты белгіленген мақсатпен оқу
процесін басқару арқылы мүмкін болатындай етіп, оған қол жеткізу нақты
сипаттамаға және анықтау. Психологиялық-педагогикалық әдебиетте біз
"педагогикалық технология" ұғымының әртүрлі түсіндірмесін кездестіреміз. В.
М. Монахов педагогикалық технологияны барлық бөлшектерде ойластырылған
бірлескен педагогикалық модель ретінде анықтайды оқу үдерісін жобалау,
ұйымдастыру және өткізу бойынша қызметті жүзеге асырады.
И.П. Волков педагогикалық технология деп жоспарланған оқыту
нәтижелеріне қол жеткізу процесінің сипаттамасын түсінеді.
И. В. Душина оқыту технологиясы деп оқытудың тиімділігін арттырудың
осындай тәсілдерін түсінеді, нәтижесінде нақты берілген нәтижеге ие оқу
процесін жобалау.
ЮНЕСКО – ның анықтамасы бойынша педагогикалық технология-білім беру
нысандарын оңтайландыруды өз міндетіне алатын техникалық және адами
ресурстарды және олардың өзара іс-қимылын ескере отырып, білім беру және
игеру процесін құрудың, қолданудың және анықтаудың жүйелі әдісі.
Педагогикалық технологиялардың маңызды ерекшеліктері:
- өткізілетін сабақтың нақты және нақты белгіленген мақсаты;
- оқыту әдістері, тәсілдері мен құралдары, Оқу үдерісін ұйымдастыру
формалары және оқушылардың танымдық іс-әрекетінің түрлері арқылы сабақтың
мақсатына жету бойынша мұғалімнің басқару іс-әрекетінің қатаң реттілігі;
- сабақтың мақсатына жетудің барынша рұқсат етілген кепілдігі;
- оқушылардың танымдық іс-әрекетін айқын басқару.[11]
География сабақтарында модульдік оқыту технологиясы. Модуль термині
(лат, modulus – шара) педагогикаға информатикадан келді, модульдік оқыту
технологиясы 60-шы жылдардың соңында пайда болды және шетелдік педагогикада
тез тарады. Біздің мектепте модульдік оқыту өткен ғасырдың 90 - шы жылдары
П. А. Юцявиченаның және П. И. Третьякованың зерттеулерінің арқасында
қолданыла бастады. Қазіргі уақытта модульдік оқыту технологиясы география
сабақтарында кеңінен қолданылады.
Модульдік оқыту-бұл дидактикалық жүйе, оның негізінде оқу
материалын блоктық беру идеясымен біріктірілген аралас бағдарламалық оқыту
идеясы жатыр. Г.К. Селевконың жіктеуінде модульдік оқыту технологиясы
репродук- тивті технологиялар тобына жатқызылған. Алайда, модульдік
технология режиміндегі оқушылардың оқу іс-әрекеті оқу материалын меңгерудің
әртүрлі деңгейлерінде зерделеуді болжайтынына сүйене отырып, бұл нұсқада ол
шығармашылық, дамытушы технологиялар болуы мүмкін.
Технологияның негізгі элементі құрылымдық-функционалдық түйін
немесе модуль болып табылады. Оқыту модулі - бұл оқу мазмұны мен оны
меңгеру технологиясы біріктірілген оқу пәні мазмұнының логикалық аяқталған
бөлігі.
Модульдік оқыту технологиясы келесі негізгі принциптерді анықтайды:
1. Модульдік Бұл қағидат ішінде оқу материалы оқу элементтері
жүйесі түрінде құрылымдалатын блоктар – модульдер түріндегі оқу
материалының бірліктерін құрудың тұтастығы мен аяқталуын,толықтығы мен
қисындылығын болжайды.
2. Мәселелікті. Оқушылардың өзіндік танымдық іс-әрекетінің
басқару деңгейін жүзеге асыру мүмкіндігін және оқушылардың оқу міндеттерін
шешуге қатысу дәрежесін анықтайды.
3. Вариативтілік (икемділік) принципі сынып оқушыларының жеке-
психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, модульдің мазмұндық бөлігін
түзету мүмкіндігін қамтамасыз етеді.
4. Паритет принципі (ынтымақтастық) мұғалімнің оқушылардың өзіндік
танымдық іс-әрекетін белсендіру бойынша қызметін қарастырады. Бұл ретте
мұғалім кеңес беру-үйлестіру функциясын орындайды, ал модульдік бағдарла-
маға таным процесін басқарудың кейбір функциялары беріледі, оқушылардың
өзін-өзі басқару үдерісіне өзінің танымдық іс-әрекетімен өзгеруі мүмкін.
[12]
География курсының модульдік құрылымы келесі элементтерден тұрады:
- барлық мектептік географиялық білім мазмұнында ашылған бірінші
тәртіптегі модульдермен(М-1Т);
- екінші тәртіптегі модульдермен (М-2Т), әрбір мектеп курсының
мазмұны мен ұсынылған: географияның бастапқы курсы, материктер мен елдер
геогра- фиясы курсы, әлем географиясы курсы және жалпы география курсы;
- мазмұнмен ұсынылған үшінші тәртіп модульдермен (М-3Т) мектеп
география курсының тақырыптарына сәйкес;
- төртінші тәртіп модульдермен (М-4Т), мектептегі география курсының
параграфтары мазмұнымен ұсынылған;
- география курсының тиісті параграфының оқу элементтерінің мазмұны-
мен ұсынылған бесінші тәртіп (М-5Т) модульдерімен.
Технологияның негізгі құрылымдық элементі оқу құралы ретінде және
оқу бағдарламасы ретінде әрекет ететін оқу модулі болып табылады. Модуль
оқытудың құралы ретінде мақсатты іс-әрекет жоспары, ақпарат банкі (мектеп
оқулықтары, географиялық карталар, оқушыларға арналған оқу құралдары,
көрнекі, оның ішінде электрондық оқыту құралдары және т.б.) және ұйым-
дастыру жөніндегі әдістемелік басшылық ұсынылған модульдік оқыту-
бағдарламасы.
- дидактикалық мақсаттар курстың кешенді мақсаттарымен ұсынылған
география, сабақтың кіріктірілген мақсаттары мен сабақтың әрбір мазмұнды
модулінің жеке мақсаттары;
- оқушылардың субъектілік тәжірибесін анықтау бойынша мұғалімнің
қызметі;
- білім беру модулінің мазмұнын меңгерудің әртүрлі деңгейлерінде
зерделеу бойынша оқушыларға арналған тапсырмалар;
- нақты сынып оқушыларының танымдық мүмкіндіктеріне бейімделген
оқушылардың танымдық іс-әрекетінің ұтымды әдістері мен тәсілдері;
- оқушылардың танымдық іс-әрекетінің нәтижелерін бақылау және
бағалау аппараты.
Модуль бағдарламасын орындау бойынша оқушылардың қызметі оқылатын
тақырып бойынша қажетті және жеткілікті ақпараттармен қамтамасыз етілуі
тиіс.
Мектеп географиясының бір курсы бойынша оқытудың модульдік
бағдарламасын әзірлеу бойынша мұғалімнің іс-қимыл жүйесін қарастырайық
1.Үшінші және төртінші тәртіп модульдерінің мазмұнын бөліп көрсете
отырып, география курсын пысықтау, бұл ретте үшінші тәртіп модульдері курс
тақырыптарымен, ал төртінші тәртіп модульдері сабақ тақырыптарымен көр-
сетілгенін есте сақтау қажет.
2.Оқу бағдарламасына сәйкес үшінші ретті модульдерге кешенді
дидактикалық мақсаттар, ал төртінші ретті модульдерге кіріктірілген дидакти-
калық мақсаттар айқындалсын.
3.Төртінші тәртіптің әрбір модулінде (сабақта) бесінші тәртіптің
модуль дерін-оқылатын тақырыптың танымдық блоктарының мазмұнына сәйкес келе-
тін оқу элементтерін (ОЭ) бөлу және олардың әрқайсысы үшін жеке дидак-
тикалық мақсаттарды (ЖДМ) анықтау.
4. Оқушылар үшін модульдік сабақтың оқу элементтерінің(ОЭ) мазмұнын
меңгеру бойынша тапсырмалар әзірлеу.
5. Модульдік бағдарламаның ОЭ мазмұнын меңгеру бойынша оқушылар- дың
танымдық іс-әрекетінің нәтижелерін бақылау және бағалау жүйесін әзірлеу.
6. Оқу элементтерінің мазмұнын меңгеру барысында оқушылар жұмыс
істеуі тиіс оқыту құралдарын таңдау. [13]
Модульдік оқыту технологиясын қолдана отырып, сабақ тақырыбының
мазмұнын оқу алгоритмін келтіреміз. Сабаққа дайындық кезеңінде мұғалім
сабақ тақырыбы бойынша модульдік бағдарлама әзірлейді. Бағдарлама оқыла-
тын тақырыптың әрбір оқу элементі (танымдық блогы ) бойынша нақты жеке
дидактикалық мақсаттармен, әрбір оқу бағдарламасының мазмұнын зерделеу
бойынша оқушыларға арналған тапсырмалармен ұсынылған, дұрыс орындалған
тапсырма үшін бағалау баллдарымен және қорытынды. Әзірленген модульдік
бағдарлама сыныптың барлық оқушылары үшін тираждалады және сабақ басталар
алдында оқушыларға таратылады.Үй тапсырмасын тексергеннен кейін, сабақ
тақырыбын және мақсатты уәждемені жариялағаннан кейін мұға- лім оқушылардың
біріне бірінші танымдық модуль-оқу элементінің тапсырма- сын дауыстап оқуды
ұсынады,оқылатын тақырып мазмұнының танымдық блогы. Тапсырмаларды орындау
ерекшеліктері аз түсіндірілгеннен кейін (егер бұл қажет болса) әрбір оқушы
бірінші оқу элементінің (ОЭ1) тапсырмаларын өз бетінше орындайды. Бұл ретте
мұғалім кеңесші және көмекші қызметін атқарады. Барлық оқушылар ОЭ1
тапсырмаларын орындағанын анықтай оты- рып, мұғалім бір үстел үстінде
отырған оқушыларға оқу элементінің орын- далған тапсырмалары бар
дәптерлермен алмасуды ұсынады. Одан әрі мұғалім әрбір тапсырма бойынша
дұрыс шешім оқиды, ал оқушылар оны дұрыс орын-даған жағдайда осы оқу
бағдарламасы бойынша модульдік бағдарламада анық-талған баллдарға сәйкес
әрбір орындалған тапсырма үшін тиісті балл санын қояды, дәптерлерді
жолдастарына қайтарады. Оқушылар оқу элементінің тапсырмаларын орындағаннан
және өзара тексеру жүргізгеннен кейін, қажет болған жағдайда, оқушылардың
назарын оқу элементі мазмұнының ең маңызды компоненттеріне түсіндіреді және
аударады және сол сұрақтарды қайталауға, түсінуге және меңгеруге мүмкіндік
береді, оқушылар тиісті тапсырмаларды орындау кезінде қателіктер жіберді.
Бірінші оқу элементінің (ОЭ1) тапсырма-сын орындай отырып, мұғалім оқылатын
сабақ тақырыбы бойынша модульдік бағдарламаның екінші оқу элементінің (ОЭ2)
тапсырмаларын оқушылардың орындауын ұйымдастыруға кіріседі. Модульдік
бағдарламаның барлық таным-дық оқу элементтерінің тапсырмаларын
орындағаннан кейін мұғалім оқушы-ларға жалпы әр оқу элементінің
тапсырмаларын орындау үшін және бағалау шкаласы бойынша алынған балдардың
саны жаңа тақырыптың мазмұнын зерделеу бойынша сабақта жұмыс үшін қорытынды
баға қою. Мұғалім зерде-ленген материалды қорытып, бекітуді жүргізген кезде
сабақта жұмыстың қорытынды бағасы сабақтың нәтижелері мен осы кезеңін
ескере отырып қойылуы мүмкін. Бұдан әрі рефлексия және үй тапсырмасы кезеңі
қажет.
Технологияның дидактикалық маңыздылығы келесі позициялармен
анықталады:
- оқылатын тақырыптың мазмұнын меңгеру бойынша оқушыларды белсенді
дербес танымдық қызметке тарту;
- географиялық білім мазмұнын меңгеру деңгейі бойынша сараланған
танымдық қызметті жүзеге асырумен;
- оқушының танымдық өзін-өзі тануын (әуесқой, өзін-өзі тану,
өзін-өзі бақылау, өзін-өзі түзету);
- өзін-өзі дамыту үдерісін жүзеге асыру, өзін-өзі көрсету және
өзін-өзі жүзеге асыру;
- оқу үрдісінде мұғалімнің өзгеру рөлі: мұғалімнен білім беру ақпарат-
ының тасымалдаушысы ретінде мұғалімге-сыныптағы оқушының танымдық
белсенділігін ұйымдастырушы және үйлестірушісі. [14]
Жобалық оқыту технологиясы. Қазіргі уақытта жобалық оқыту технологиясы
география пәні мұғалімдеріне кеңінен танымал болды. АҚШ-та алғаш рет
әзірленген жобалар әдісі осындай технологияның ізашары болғаны белгілі.
Жоба (лат.projectus-алға тасталған), жоспар, ой, мәтін немесе оның алдын
ала жасалуының сызбасы ретінде түсіндіріледі. Жобалар әдісі теориялық
тұжырымдамаларға негізделді, негізгі принципі "бөлу арқылы оқыту"принципі
болған прагматикалық педагогика. Жоба әдісінің ерекше ерекшелігі оқу іс-
әрекеті "өмірдің бәрі, бәрі өмір үшін"принципі бойынша құрылды. Бұл принцип
оқушылардың оқу іс-әрекетінің мотивациялық аспектісін қалыптастырды, ол
білімнің оқушы өзінің өмірлік тәжірибесінен шыққан және алыс болашақта
емес, тікелей қолданылуы мүмкін болғанда берік меңгерілетіндігімен
анықталған, жобаның мазмұнымен анықталған нақты практикалық міндеттерді
шешу үшін.
Қазіргі уақытта жобалық оқыту технологиясы біртіндеп және біртіндеп
күрделенетін практикалық тапсырмалар-жобаларды жоспарлау және орындау
процесінде білім мен шеберлікті алуға бағытталған оқыту жүйесі ретінде
қарастырылады. Жобалық оқыту технологиясының мәні практикалық бағыт-тағы
проблеманы шешу бойынша мұғалім ұйымдастырған зерттеу жобалау қызметі
арқылы оқушылардың өзіндік танымдық іс-әрекеті. Бұл ретте, оқу қызметін
ынталандыру прагматикалық педагогика принциптерімен күшейтіле-тін қызмет
уәждерінің болуымен анықталады.
География оқу пәні бұл тұрғыда ерекше. Оның мазмұны жобалық оқытудың
мәніне сәйкес келеді, ол көптеген оқу пәндерінің мазмұнымен ықпал-дасуға,
ғылыми білімді біріктіруге, себеп-салдарлық байланыстарды құруға мүмкіндік
береді, туындайтын сұрақтарға жауап табу, жүргізілген жобалық жұмыстың
нәтижелерін практикада қолдану. Жобалық тапсырмаларды орындау бойынша жұмыс
мұғалімге мүмкіндік береді оқушы таңғажайып нәрсемен жанасуға мүмкіндігі
бар шынайы, олар әлі белгісіз және оны тану барысында
ізденуші ретінде іске асырылады, шығармашылыққа қабілетті тұлға.
Географияны оқытуда технологияны қолданудың ерекшелігі-жобалық
қызметтің өлкетану бағыты. Мектеп географиясына қатысты жобалық оқыту
нұсқалары жобалау тапсырмаларын тек сабақта немесе бірқатар сабақтарда ғана
емес, сонымен қатар сабақтан тыс уақытта қоршаған ортаны пайдаланатын
зертхана ретінде тапсырмаларды орындауды көздейді.
Жобалық оқыту мақсаты келесі позициялармен берілген:
- өз мүмкіндіктеріне әркімнің сенімділігін арттыруға жәрдемдесу табыс
жағдайы арқылы өзін-өзі жүзеге асыру мүмкіндігі бар, ол оқушыға маңызды,
сенімді, жобалық тапсырманы орындауға және өзін-өзі сезінуге мүмкіндік
береді, жобаны орындаудың жалпы ісіне өз мүмкіндіктері мен қосқан үлесі
және оның нәтижесі ретінде тұлғалық өсу мен өзін-өзі дамыту түсінігін
сезіну;
-шығармашылық тапсырмаларды орындау барысында бірлескен іс-әрекет,
ынтымақтастықтың рөлі, нәтижесін алу үшін ұжымдық жұмыстың маңыздылығын
ұғыну және сол арқылы тұлғаның коммуникативтік қасиеттерін қалыптастыруға
ықпал ету;
-проблеманы, проблемалық жағдайды анықтау, гипотезаны қалыптастыру
және дәлелдеу, жобалық зерттеу нәтижелері бойынша қорытындылар және т. б.
бойынша зерттеу іскерліктерін қалыптастыру.
Қарастырылып отырған жобалық оқыту технологиясының принциптік
ерекшеліктері:
- ұсынылған жобалық тапсырмаларды шешу қажеттілігіне негізделген,
оқушылардың назарын алынатын білімнің практикалық маңыздылығына аудару және
оларды сатып алуда жеке қызығушылықты қалыптастыру;
- оқушылардың жобалық қызмет түрлерін еркін таңдауы, бұл жобаға
қатысушылардың осы қызметке қызығушылығы мен сайып келгенде оның
нәтижелілігін анықтайды;
-танымдық іс-әрекетті тек бір пән арнасында ғана емес, сонымен қатар
оқу жоспарының басқа да пәндерін жобалау мүмкіндігі;
-жобалық тапсырмаларды орындау барысында оқушылардың жан-жақты
білімнің маңыздылығы мен қажеттілігін сезінуі.
Жобалық оқыту технологиясының бастапқы дидактикалық ережелері:
1.Гуманизм принципі: оқу-тәрбие үрдісінің орталығы-оқушы, оның табиғи
құбылыстары мен бейімділігін дамыту.
2.Білім беру процесі оқу пәнінің логикасында емес, оқушы үшін тұлғалық
мағынасы бар іс-әрекет логикасында құрылады, бұл оның оқуға деген
уәждемесін арттырады.
3.Оқушының өз даму деңгейіне шығуын қамтамасыз ететін жоба жұмысының
жеке қарқыны.
4.Оқу жобаларын әзірлеудің кешенді тәсілі, бұл жобалық зерттеуге
қатысатын оқушы тұлғасының тиісті қасиеттерін дамытуға ықпал етеді.
5.Базалық білімді терең, саналы игеру жобаның түрлі танымдық-зерттеу
міндеттерін шешу кезінде оларды пайдалану процесімен қамтамасы. [15]
Жобалардың сыныптамалық сипаттамалары.Оқу процесінде жобалық оқытуды
қолдану үшін, жобалардың әртүрлі болуы мүмкін және олардың барлық түрлілігі
типологиялық белгілермен (өлшемдермен) анықталады. Мұндай типологиялық
белгілер: жобада басым қызмет, заттық-мазмұнды сала, жобаны үйлестіру
сипаты, жобаға қатысушылардың саны, ұзақтығы жобаны орындау.
Жобада басым қызмет ретінде типологиялық белгіге сәйкес зерттеу,
шығармашылық, рөлдік (ойын), таныстыру-бағдарлы (ақпараттық), практика-лық-
бағдарлы (қолданбалы) жобалар бөлінеді. Белгіленген жобалардың тән
ерекшеліктерін қарастырайық.
Зерттеу. Жобалардың бұл түрі ғылыми зерттеу логикасына толық немесе
толығымен бағынады. Жобаны әзірлеу келесі қызметті талап етеді: зерттеу
мәселелерін анықтау, зерттеу тақырыбын дәлелдеу және тұжырымдау, объектіні,
затты, зерттеу міндеттері мен әдістерін анықтау, ақпарат көздерін іздеу
және іріктеу, гипотезаны ұсыну, оның дәлелдемелері, нәтижелерді,
қорытындыларды талқылау, нәтижелерді ресімдеу және оларды таныстыру, жаңа
мәселелерді белгілеу, зерттеу барысында ашылған және зерттеудің одан әрі
бағытын белгілейтін. [16]
Шығармашылық. Мұндай жобалар сценарий түрінде нәтижелерді ресім-деуді
көздейді бейнефильм, драматургия, мереке сценарийі, альбом, күнделік және
т.б. Шығармашылық жобаларда ғылыми зерттеу құрылымы жоқ, оқушылардың
бірлескен қызметі зерттеу нәтижелерін таныстыру формасына сүйене отырып
дамиды.
Рөлдік (ойын). Мұндай жобаларда қызметтің басым түрі рөлдік ойын болып
табылады. Қызмет құрылымы жобаға қатысушылар алған рөлдерді ойнату
ережелеріне бағынады.
Таныстыру-бағдарлы (ақпараттық). Жобалардың бұл түрі қандай да бір
объект туралы ақпаратты іздеуге және жинауға бағытталған. Ол табиғи-
аумақтық кешендерді, табиғи-шаруашылық жүйелерін, әлемдік шаруашылық
географиясын, адамзаттың жаһандық және аймақтық мәселелерін және т. б.
зерделеу кезінде географияның мектеп курсын зерттеу аспектісінде талап
етілуі мүмкін. Мұндай түрдегі жобалар ойластырылған құрылымды, ақпаратты
іздеу және өңдеу барысы бойынша жобаға қатысушылардың қызметін жүйелі
түзетуді, жиналған ақпаратты таныстырудың тиісті нысандарын талап етеді.
Таныстыру-бағдарлы жобаның құрылымы мынадай болуы мүмкін:
- жобаның мақсаты, оның өзектілігі және мектеп пәнінің оқылатын
мазмұнына сәйкестігі, бұл жағдайда география;
-жобаны орындау үшін ақпарат көздері: әдеби, картографиялық,
графикалық, статистикалық, электронды және т. б.;
-алынған ақпаратты өңдеу: талдау, топтау, жалпылау, салыстыру,
дәлелденген қорытындылар;
-жобалық зерттеу нәтижесі: реферат, күнделік, альманах, карта,
баяндама, хабарлама, бейнефильм;
-презентация: демонстрация, қорғау, талқылау.
Таныстыру-бағдарлы жобалар көбінесе бөлігі болады зерттеу жобаларын
іске асыру және оның келесі кезеңдерін іске асыруды болжайтын зерттеу
қызметіне интеграцияланады:
- ақпараттық іздестірудің мәні мен бағыттарын анықтау;
- аралық нәтижелерді белгілеумен іздеу кезеңдерін таңдау;
- бастапқы іздеу бағыттарын түзету;
- жобалық зерттеудің нақтыланған бағыттары бойынша ақпаратты одан
әрі іздестіруді жалғастыру;
- жиналған ақпаратты жинақтау және талдау;
- жалпы қорытынды, қорытынды, нәтижелерді ресімдеу және презента-цияны
өткізу (нәтижелерді сыртқы бағалау мүмкін).[17]
Практикалық-бағдарлы (қолданбалы). Жобалардың бұл түрі оның қатысу-
шылары қызметінің алдыңғы анық белгіленген түпкілікті нәтижесінен ерекше-
ленеді. Географияның мектеп пәні тұрғысынан мұндай жобалар айқын көрінеді.
Жобалау қызметінің құрылымында міндетті түрде зерттеу объектісін өзгерту
немесе түзету бойынша ұсыныстар болуы тиіс. Практикалық-бағдарлы жобалар
мұқият ойластырылған құрылымды, әр оқушының іс-әрекет түрлері бойынша нақты
қатысуын, дәлелді қорытындыларды, жобаны ресімдеуді, нәтижелерді
таныстыруды, оқушылардың жобалық іс-әрекетінің нәтижелерін практикалық
пайдалану бойынша ұсыныстарды талап етеді.
Пәндік-мазмұнды сала сияқты осындай белгі (өлшем) бойынша моно-
проектілер мен пәнаралық жобаларды бөледі.
Монопроектілер бір пәннің (географияның) мазмұндық желілерінің
аспектісінде жүзеге асырылады. Жобалық зерттеу проблемасын таңдау үшін оқу
бағдарламасы бөлімдерінің аса маңызды және күрделі тақырыптары анықталады.
Әрине, жобамен жұмыс істеу барысында білім мен басқа да оқу пәндерінің
тартылуы мүмкін. Мұндай жобалар да кезеңдер бойынша нақты құрылымдауды
талап етеді: әрбір кезеңдегі танымдық іс-әрекеттің мақсат-тарын,
міндеттерін және түрлерін анықтау, оқушылар жобаны орындаудың әрбір
кезеңінде меңгеруі тиіс білім мен іскерлікті болжау.
Монопроект әр оқушының рөлін анықтай отырып, топтарда жұмыс жасауды
көздейді, бұл ретте үлестік қатысуды таңдауды оқушылардың өздері жүзеге
асырады, олар түпкілікті нәтижені таныстыру нысанын де таңдайды. Монопроект
форматында зерттеу, шығармашылық, рөлдік, таныстыру-бағдар-лы, практикалық-
бағдарлы жобалар орындалады. Мысалы, экологиялық жоба-лардың тақырыптары
болуы мүмкін: Біздің жердің табиғаты мен экологиясы, Біздің қаламыздың
жасыл желегі, Біз немен демаламыз, Біз ішетін су және т.б.[18]
Пәнаралық жобалар. Мұндай жобалардың ерекшелігі-оларды орындау кезінде
оқушылардың бірнеше, көбінесе ұқсас емес оқу пәндері бойынша білім алуы
қажет: математика, тарих, биология, әдебиет, химия. Олар, әдетте, сабақтан
тыс уақытта орындалады. Олар орындалу мерзімі бойынша ұзақ, кезеңдер
бойынша нақты құрылымдауды, тапсырмалардың нақтылығын, білікті
оқушылардың іс-әрекеттерін үйлестіру, барлық шығармашылық топтардың
үйлесімді жұмысы.
Орындаушылардың қызметін үйлестіру сипаты бойынша ашық және жасырын
координациясы бар жобаларды ажыратады.
Ашық координациямен. Мұндай жобаларда мұғалім рөлінде болатын
үйлестіруші, жобаланған міндеттерді орындау бойынша топтардың немесе
жекелеген оқушылардың қызметін үйлестіру бойынша функцияны орындайды. Қажет
болған жағдайда ол жеке кезеңдерді орындауды ұйымдастыруды өзіне алады:
кездесулерді, мамандардың сұхбаттарын ұйымдастыру, сауалнамаларды әзірлеу
және т. б.
Жасырын координациясы бар жобалар. Мұндай жобаларда үйлестіруші-нің
рөлі жобаға қатысушылар үшін көрінбейді. Ол әдетте жобаның толық құқылы
қатысушыларының бірі ретінде әрекет етеді. Мектеп практикасында мұндай
түрдегі жобалар әдетте пайдаланылмайды.
Қатысушылар саны бойынша жобалар:
- жеке тұлғалар, жобалау қызметіне әр түрлі сыныптарда оқитын екі
оқушы қатысса немесе жобаны бір оқушы орындайды;
- бір сыныптың екі оқушысы орындайтын жұптар;
- топтық, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz