Үлгіні мата бетіне орналастыру

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

Тақырыбы: Жеке өндіріске арналған киімдерді құрастыру жобасы

Жоспары
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1. Шығармашылық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.1. Сәнге бағыты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1.2 Эскиздік жоба ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
1.2.1 Модельдің сыртқы көрінісінің техникалық сипаттамасы ... ... ... ... .15
1.3. Үлгіге сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...1 7
2. Техникалық ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
2.1. Мата таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2.2. Таңдалған үлгіге қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21 2.3.
Мата үлгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
3. Құрастыру бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
3.1. Бұйымға берілген өлшемдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
3.2. Бұйымға берілген қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
3.3. Бұйым сызбасының есептері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31
3.4. Бұйымның алғашқы сызбасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
3.5. Бұйым бөлшектерінің спецификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .38
4. Технологиялық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...39
4.1. Бұйымды дайындаудың технологиялық бірізділігі ... ... ... ... ... ..39
4.2. Құрал-жабдықтарды таңдау және тиімді өңдеуді таңдау ... ... ... ...49
4.3. Ылғалды-жылу өңдеуді таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...51
4.4. Үлгіні мата бетіне орналастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...53
5. Экономикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 54
6. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ...60
7. Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61

Кіріспе

Диплом жобасының өзектілігі:. Қазақстан Республикасының
халық жағдайын жақсартуға жеңіл өнеркәсіп саласы да өз ықпалын
тигізіп отыр. Тігін өнеркәсібі қазіргі кезде халық шаруашылығының
индустриялық саласы болып отыр. Қазіргі кезде еліміз ғылыми
техникалық жетістіктерге жетіп халық тұтынатын сапалы өнім шығаруға
мүмкіндік беретіндей дәрежеге жетіп отыр. Жеңіл өнеркәсіп саласы
әртүрлі шикізат түрінен көптеген қолданысқа ие бұйымдарды шығаратын
мамандандырылған өнеркәсіп саласы ұлттық тауар өндіруде және
еліміздің экономика саласына өзінің елеулі үлесін қосуда. Жеңіл
өнеркәсіп саласы шикізатты біріншілік қайта өңдеуден өткізеді және
дайын өнім өндіреді. Жеңіл өнеркәсіп саласының өндірістері
өндірістік – техникалық өнімдер және арнайы мамандықтарға
қолданылатын жиһаз, авиацияда, автомобильде, химиялық,
электротехникалық және басқа да өндіріс салаларына арналған бұйымдар
дайындайды.

Диплом жобасының мақсаты мен міндеттері: Жеңіл өнеркәсіп
саласының бір ерекшелігі оған салынған қаражаттың жылдам қайтарылуы
болып табылады. Жеңіл өнеркәсіп саласы техникалық прогресте үлкен
жетістіктерге жетті, олар иіру машиналары, тоқу станоктары, кардты
машиналар. Қазіргі кезде бұл машиналардың сан алуан түрлері ойлап
табылды. Жеңіл өнеркәсіп саласы қазіргі кезде де дамып, халыққа
тұтынатын бұйымдарды өндіруде.
ЭВМ-ді алғашқы жылдары қолдануда жобалауға арналған ой
туындады, онда атоматизация жобалауы конструктордың квалификациясына
талабын төмендетті. Бірақ бұл көзқарас негізделген жоқ, адамдар
механикалық жұмыстан босағанымен, көптеген мөлшерде творчествалық
жұмыстармен айналысты. Ол деген - қиын жұмыстарды шеше алатын
мүмкіндік туды дегенді білдіреді. Автоматизация жобалауы бәрінен
бұрын жетістігімен ерекшеленеді және тереңдетілген математикалық
зерттеу тәсілімен ерекшеленеді, сондықтан автоматтандыруды
жобалаудың ортақ теориясының пайда болуын қамтамасыз етеді.
Диплом жобасының жаңалығы маңыздылығы: Киім қазіргі
кезде қолданбалы өнердің туындысы ретінде қарастырылады. Ал
эксплуатациялық қасиеттерін бағалау кезінде бұйымның сән бағытына
сәйкестігі, қазіргі заманға сай безендірілуі, бұйымның сыртқы
көрінісінің тұрақтылығы, оны күту жеңілдігі үлкен мағынаға ие.
Сондықтан жоғары сапалы бұйымдарды шығару үшін, тек қана озық
технологияны қолданып қана қоймай, тұтынушылар сұранысында ескеру
қажет.
Киімнің адамдар тұрмысындағы рөлі алуан түрлі. Оның
басты қызметі алуан түрлі. Оның басты қызметі – адам денесін
қоршаған ортадағы келеңсіз құбылыстардан, ыстық-суықтан қорғау. Көне
дәуірлерден бастап киімнің жыныстық және әлеуметтік бөлінушілік
сияқты қосымша қызметі де пайда болды. Соңғы қызметін діни -
ғұрыптық рөл атқаратынынан байқаймыз.
Ұзақ уақыт аралығында адамдардың жалпы әлеуметтік және
мәдени дамуына байланысты киімнің жынысқа бөлушілік қызметінен
өзіндік бір үрдісін байқауға болады.
Қазіргі кезде әр түрлі жаңа құрылымды химиялық талшықтар мен жіптер,
иірім жіптерді тігін бұйымына қолданудың арқасында, киімдерге
арналған материалдардың ассортименті тоқтаусыз кеңейіп жаңаланып
отырады. Өйткені, олар өздерінің әр түрлі қасиеттерімен
ерекшеленеді, пішу және тігін бұйымын өндірудің технологиялық
процесіне, химиялық тазарту және бояу параметрлеріне ықпалын
тигізеді.
Қазіргі өркендеу кезеңінде тігін бұйымдарының сапасы
қолданылған техника және технология негіздеріне, өндірісті
ұйымдастыру деңгейімен механикаландыру дәрежесіне тікелей
байланысты. Тігін өндірісінде шығарылатын өнім ассортименті мен
бұйым моделі сән онерімен бағытына негізделіп, ғылыми- техникалық
жаналықтар негізінде шығарылған жаңа материалдардың түрі кеңінен
қолданылатындықтан, болашақ мамандар бұйымды өндіруде жаңа
материалды өңдеу технологиясын және қолданылатын әр алуан құрал
жабдықтарды меңгеруі қажет.
Қазақ халқының киімдеріне халықтың шығу тарихы, экономикалық,
әлеуметтік және климаттық жағдайлары бейнеленген ертедегі салт-
дәстүрлері көрініс тапқан.
Адам әрдайым қоғамда, ортада өмір сүреді, сондықтанда
қоғамда болып жататын қозғалыстар жеке адамды айналып өтпейді.
Моданы қоғамның күнделікті көріністерінің белгісінің бірі десек,
одан қателеспейміз.
Киім ерекшелігі жасқа, әлеуметтік жағдаиына, өмірге деген
көз қарасына, күнделикти тұрмысқа байланысты анықталған. Бұл
нормалар мен талаптар қолданылатын матаға, сурет бинесине, түсіне,
көлеміне, пішініне және киім бөліктеріне әсер етеді.
Берілген модельдің қоятын талаптарына сай үлгідегі сұранымды
есепке ала отырып, қазіргі заманға сай жас қыздардың кешкі сәнді
көйлегін ойлап шығару.
- Ұлттық нақыштағы көйлектер жайлы теориялық мағлұмат беру;
- Әр түрлі сұлбадағы көйлектер эскизін, матасын таңдау;
- Қажетті өлшемін, есебін, сызбасын орындау;
- Тігілудің тиімді әдісін, құрал-жабдығын таңдау;
Дипломдық жобаның құрылымы:5 бөлімнен тұрады.
- Шығармашылық бөлім, Техникалық ұсыныс, Құрастыру бөлім,
Техникалық бөлім, Экономикалық бөлім.
- Көйлек өрнектерінің орналасуы және безендірілуі
қарастырылды;

1. Шығармашылық бөлім
1.1 Сәнге бағыттама
Сәндік киімдер. Әйелдердің сәндік киімдері белгілі бір
үлгімен емес, әркімнің өз талғамына қарай тігіледі. Сәндік киімдер
жібектен, жүн матадан, тоқымадан, химиялық талшықтардан тоқылған
маталардан , ал кешкі көйлектер барқыттан, қамқадан, зерлі матадан
тігіледі.
Қазіргі заманғы костюмді құрастыру және модельдеу – көркем
сурет шығармашылығына жатады. Ал кез келген көркем сурет
шығармашылығында кешен маңызды орын алады.
“Композиция”, яғни кешен сөзі латынның “composіtіo” сөзінен
шыққан. Ол жалпы алғанда “құрастыру, біріктіру, байланыстыру ”
деген мағынаны білдіреді.
“Костюм кешені” ұғымның астарында костюм бөліктерінің барлығын
бүтіндікке келтіру жолы жатыр.
Жақсы, сәтті ойластырылған киім кешенінде артық қосып-алар
ештеңе болмайды. Кейде тіпті дизайнерге киімнің бүтіндігін сақтап
қалу үшін костюмнің әдемі бір бөлігінен бас тартуға тура келеді.
Киімнің қарапайым түрлерін адамдар палеолит кезеңінде-ақ
пайдалана бастаған. Киім формасының дамуында неолит кезеңінде
сапалы секіріс жасалды. Осы кезде тоқу, яғни жіп пен матаның пайда
болуы байқалады.
Киім – бұл адам денесін қоршаған ортаның әр түрлі әсерінен
(ыстық, суық және ылғалдан, шаң-тозаңнан, т.б.) қорғап тұратын және
өсімдіктектес, жануартектес немесе жасанды жолмен тоқып шығарылған
маталардан тігілген бұйым немесе бұйымдар жиынтығы.
Сонымен қатар киім адамның материалдық мәдениетінің бір
элементі болып табылады. Ол адамзат қоғамының экономиканың,
техниканың мәдениетінің өзіндік ерекшелігін, оның дәстүрін,
эстетикалық талғамын айшықтай түседі.
Киім бір уақытта бірнеше роль атқарады: қорғаныштық, яғни адам
ағзасының қалыпты күйін сақтайды, әлеуметтік, яғни тұлғаның қандай
да бір әлеуметтік немесе кәсіптік топқа жататындығын анықтайды;
Ұлттық, яғни халықтың көркемдік дәстүрінің көрсеткіші ретінде;
эстетикалық, яғни адамның бет-бейнесін белгілі бір кезеңнің
эстетикалық идеалға жақындату, әсемдеу, көріктендіруі болып
табылады.
“Киім” ұғымын кең түрде алып қарастыратын болсақ, бас киімдер,
аяқ киім т.б. көптеген бұйымдарды жатқызуға болады.
Қазіргі кезде әлемнің көптеген елдерінде жалпы еуропалық киім
қабылданған соның ішінде : әйелдерге – көйлектер, белдемшелер. Осы
аталған киімдерді негізге ала отырып, әлеуметтік, географиялық және
экономикалық ерекшеліктері ескерілген түрлі формалар ойлап
шығарылды. Жалпы еуропалық киіммен қатар, ұлттық киім үлгілері үлкен
сұранымға ие.
Ғылым өндірістік бірлестік іріктеуі бойынша киімдер екі үлкен
топқа бөлінеді.
Таңдалған модель тұрмыстық киім тобына жатады, соның ішінде
әлемнің бір киер көйлегі болғандықтан, салтанатты кештерге арналған
киім болып табылады.
Жоғарыда аталған функциялармен қатар, костюм адамның ішкі жан
дүниесінен де біраз мағлұмат бере алады. Біздің киген киімізге
қарап, айналадағылар біз туралы дәлме-дәл анықтама беріп, мінез-
құлқымыз жайлы тұжырым да жасай алады. Мұндайда “Киіміне қарап қарсы
алып, ақылына қарап шығарып сал” деген нақыл еріксіз еске түседі.
“Моданы тұрақсыздығы үшін үнемі сынға алуға болады. Тіпті
оның ағысын тоқтатуға талпынуға да болады. Бірақ ол, ең алдымен
өзіміздің кедейлігімізге әкеліп соқпай ма? Біздің айналамыздың
барлығы әрқашан өзгерісте болады ғой. Ешқандай ұсыныстар,
көрсеткіштер, бұйрықтар немесе басқа да мода-көрсеткіштер, бұйрықтар
немесе басқа да моданы “қатырып тастауға” бағытталған іс-әрекеттер,
оның бағытталған жылдамдығын тоқтата алмайды”.
В.Зайцев “Такая изменчивая мода ...”
Мода тек костюм дамуының маңызды факторы болып қана қоймайды,
ол бүтін бір қоғамның маңызды факторы.. Моданы әр кезеңде, әртүрлі
көзқарастар тұрғысынан зерттеді. Әлеуметтік психология және
психоанализ, нарықтық капитализм экономикасы және мәдениеттану -
қандай жағдайда да мода адамзат қоғамының даму динамикасын
анықтайтын маңызды бөлім (компонент) болып табылады.
Әр еуропалық тілде “мода” сөзіне сай сөздер бар: французша
“mode”, итальяндық “moda”, немістің “Mode”, ағылшынның “mode”.
“Мода” сөзі латынның “modus” - өлшем, ереже, деген сөзінен
шыққан. Моданы зерттеушілер оған төмендегідей анықтамалар берді.
Мода - әлеуметтік ақпаратты өңдеудің ерекше өлшемі, түрі,
сипаты (психолог Л.Петровтың анықтамасы).
Мода – бір топ адамның жаңашылдыққа жауап ретіндегі әсерінің
типі (әлеуметтік психолог Э.Богардустың анықтамасы).
Мода мәдениетінің барлық құбылыстарына дерлік таралады, атап
айтқанда үнемі өзгерісте болатын материалдық және рухани
құндылықтарға: өнер, әдебиет, ғылым (әсіресе медицина, әлеуметтану,
экономика, философия), техника, саясат, идеология, спорт.
Мода тарихы костюм дамуының тарихымен тығыз байланысты
болғандықтан, көпшілік мода ең алғаш киім пайда болғанда туды, яғни
алғашқы қауымдық құрылыста туды деп жаңсақ пікірлер айтады. Мода
әлеуметтік-қоғамдық және мәдени құбылыс ретінде одан кеш пайда
болды.
Костюм тарихын зерттеуші ғалымдар мен өнертанушылар мода ХІV
ғасыр аяғы - ХV ғасыр басында туғанына сенімді.
Киімді көркемдік қабылдау белгілі бір мөлшерде оның стильдік
бағытына байланысты.
Сөздіктегі анықтамаларға сүйенер болсақ, стиль сәулет өнері,
бейнелеу өнері, қолданбалы қолөнерде біркелкі бейнелі – пластикалық
құрылым жасайтын тұрақты және біртұтас көркемдік жүйе.
Стиль модамен тығыз байланыста бола тұрса да, өзінің
тұрақтылығымен ерекшеленеді. ХХ ғасырдың атақты модельері Коко
Шанель “Мода келеді, кетеді – стиль қалады!” деп айтқан.
Мода тенденцияларының тоқтаусыз өзгеруіне қарамастан аталған
стильдер ХХ ғасырдың әр уақыт аралығындағы киімінде өз орнын
тапқан және де бұл стильдер ХХІ ғасырда да өз өзектілігін жоғалта
қоймақ емес, бұл олардың дәстүрлі стильдер деп аталуына негіз
болады.

Этникалық стиль модада ХХ ғасырдың басынан бастап кең етек
жайды. Ұлттық мәдениетке деген қызығушылық ұлттық өнерді зерттеудің,
сақтаудың қажеттілігін түсіну негізгі себепші болған еді.
Этникалық стильде орындалған киім, ұлттық костюмде дәлме-дәл
қайталануы керек.
Ұлттық киім мен қазіргі заман талабына сай киім арасындағы
байланыс неғұрлым нәзік болса, соғұрлым дайын бұйым әдемі, жоғары
талғамға сай болады.
Егер кеңістіктегі форманы жазықтыққа түсіретін болсақ сұлбаны
алуға болады.
Силуэт – форманың жазықтықта қабылдануы. Киім дамуының ұзақ
уақыты бойы сұлбаның көптеген түрлері пайда болады, бірақ олардың
барлығына бірнеше негізгі түрлерге біріктіруге болады.
Көйлек сұбасы қынамалы болғандықтан сұлбаның осы түріне кеңірек
тоқталғанды жөн көрдік.
“Қынамалы сұлба” ұғымының астарында екі түрлі форма жатыр.
Олар “Х сұлбасы” және “құмсағат” деп аталады. Бұл екі форманың
өзіндік ұқасастықтары бар: фигураны қынап тұратын кеудеше, белдің
өте жіңішке болуы.
“Х сұлбасы” (кеудеше және белдемше) екі трапецияны еске
салады, бел сызығында өзара қосылған.
“Құмсағат” сұлбасымен жасалған бұйым кішкене қынамалы кеудеше
және жіңішке тар етекті белдемшеден тұрады. Бұл жерде кеудешенің
кішкене көлемі, белдемшенің де сондай көлемімен сай келіп, бел
сызығымен бөлініп тұрады. Бұл сұлба орта бойлы сұңғақ қыздардың
мүсінінің артықшылықтарын айқындай түседі.
Пропорция бұйым формасын құрастыруда маңызды композициялық
құрал болып табылады.
“Пропорция” сөзін Цицерон біздің эрамызға дейінгі І ғасырда
қолдануға енгізген.
Пропорция – бүтіннің ішіндегі бөліктерді өзара біріктіретін
қозғалысты қамтамасыз ететін байланыс.
Пропорциялық қатынастарды дұрыс таңдау дайын бұйымның өзін
және адам фигурасын қабылдауда маңызы зор. Костюмнің сәтті
ұйымдастырылған бөліктері мен элементтері адам фигурасына әдемілік
береді және келбеттің кейбір кешіліктерін жасыруға көмектеседі.
Бұйымның композициялық тұтастығы ең алдымен тепе-теңдікті,
яғни форманың барлық элементтері мен бөліктері өзара тепе-теңдікте
қарастырылады.
Адам фигурасының тепе-теңдігінің негізгі шарттарының бірі –
симметриялы болу. Симметрия - бұл бірдей, тең бөліктердің бір-
бірімен салыстырғандағы заңдылықтың орналасуы.
- әйнекті симметрия;
- орталық осътік симметрия;
- спираль тәрізді симметрия.
Спираль тәрізді симметрия жағдайында композиция элементтердің
осьтің айналасында орналасуы арқылы жасалады және сонымен бірге сол
осьтің бойымен қозғалады.

1.2 Эскиздік жоба
1.2.1 Модельдің сыртқы көрінісінің техникалық
сипаттамасы
Әр дәуірге, әрбір тарихи кезеңге сәйкес киімнің өзіне тән
формасы, пішімі, өңделуі мен материалдары, матаның түсі мен
суреттері, заттардың жиынтығы және олардың костюмге үйлесімі болды,
мұның өзі осылармен бірге белгілі бір стиль жасайды. Киімстилі –
мұның өзі дәуірдің сондай-ақ жекелеген мемлекеттің мәдениеті мен
экономикасы туралы, адамның қоғамдағы жағдайы, оның таптық тегі
туралы ой топшылауға мүмкіндік беретін кез-келген дәуірдің өзіне тән
айнасы.
Киім ассортименті – мұның өзі тұтынышылар сұранымын
қанағаттандыру үшін өнеркәсіп шығаратын түрі мен мақсаты алуан түрлі
бұйымдардың жиынтығы.
Әрбір ассортимент тобы типтік ұсыныстардың жиынтығы болады.
Типтік ұсыныс дегеніміз – ол аталмыш топ бұйымдарына тән
сипаты бар негізгі конструкциялық-технологиялық белгілерді мейлінше
мол қамтыған бұйым.
Жалпы белгілері бойынша киім – тұрмыстық, спорттық, өндірістік
және формалық түрлерге бөлінеді
Сырт киімге: пальто, қысқа пальто, сулық плащ, жекет, белдемше,
шалбар, желет, көйлек, халат, блузка, тағы басқалар жатады.
Киімді маусымдық кездерде киілуіне қарай қыстық, көктем-
күздік, жаздық деп бөлінеді.
Киімге қойылатын талаптар алуан түрлі болып келеді. Олардың
гигиеналық, әсемдік, пайдалану, техникалық, үнемділік деп бөледі.
Сырт киім бұйымдары пайдалануы тәсіліне қарай жоғарғы және белден
төменгі киімдер болып бөлінеді. Кескініне қарай бұйымдар тік
пішінді, жартылай қынамалы, қыналған және кең етекті болып бөлінеді.
Бұйымның кеудесі әртүрлі жағалы немесе жағасыз болуы мүмкін.
Модаға байланысты киім жаңарып және жетіліп отырады.
Конструкциялау – мұның өзі нәтижесінде киімнің сыртқы пішіні
мен құрылымы анықталатын прцесс. Үлгілер, суреттер, есептеулер
тігудің нәтижесі болып табылады. [1].
Конструкциялаудың инженерлік және көркемдік түрлері болады.
Инженерлік конструкциялау – бұйымның техникалық құрылымын
творчествалық жағынан алдын ала анықтайды.
Көркем конструкциялау – болашақ бұйымның көркем бейнесін
іздестіруге және заттай бейнесін іздестіруге де байланысты.
Суретші шешетін негізгі міндет бұйымныңк көзге көрінетін
сырттай пішінін ішкі құрылымымен, оның қызметін тұтынушының және
қоршаған ортаның мақсатымен, кейпімен үйлестіру болып табылады.
Түр, түс, материалдар өңдеу үлгілерінің басқа да белгілері өзінің
эстетикалық жетілдіруі жағынан адамның эмоциялық талғамын
қанағаттандыруы тиіс.
Конструкциялау – өнімді жобалаудың құрамдас бөлігі.
Киім дегеніміз – оның өзі адам денесін мүшедлеп немесе
тұтастай бүркеп тұратын жабындылар жиынтығы.
Тұрмыстық киім дегеніміз – ол әртүрлі тұрмыстық және қоғамдық
жағдайларда киіп жүруге арналған бұйымдар жиынтығы.
Спорт киімі – оның өзі спорттық алуан түрлерімен шұғылдануға
арналған киім.
Өндірістік киім – бұл да өндірісте, ауыл шарушылығында,
медецинада, транспортта және тағы сондай жерлерде әртүрлі жұмыстарды
орындауға арналған киім.
Формалық киім – осы киімді киген адамның ведомствалық немесе
өндірістік тегінен сыр беретін киім.
Күнделікті киім – ол күнделікті қолданылатын және салыстырмалы
түрде қатаң формалармен ерекше көзге түсетін, әсемделуі мен өңделу
саны біркелкі келетін киім.
Ерулік киім – ол әртүрлі салтанаттарға, мерекелер мен демалуға
арналған киім.
Әйел киімнің ассортиментіне: көйлек, халат-көйлек, халат,
көйлек-пальто, көйлек-костюм, сарафан, туника, блузка, блуз-жемпір,
жилет, фигаро, жакет, көйлек-камбезон, шалбарлы-костюм, белдемше
жатады.[2].
Дипломдық жобаның тақырыбы: Классикалық стильдегі әйелдер
костюмі, сәндік бағытқа сүйене отырып таңдалып, сәндік бағыттың
барлық талаптарына сәйкес орындалады.
Костюмді жүйе ретінде қарастыра отырып, біз оның әрдайым
қозғалыста болуын байқаймы. Костюмдегі сәннің бірінен кейін бірі
алмасуы негізінде пішіндер алмасуынан үзіліссіз қозғала дамуын
көрсетеді.
Киімнің пішіні өте күрделі болып келеді де, ал мүшелеу
сызықтары, яғни құрастыру және сандық тігістері коп және күрделі
түрде кездеседі. Бұлардың пішін құру әдістерін, заңдылықтарын,
композициялық талдауын ішкі құрлымын үйлестіру мақсатымен талдап
игеру, үлгілердің элементтерін жазық бөолшектер арқылы пішінді құру
әдістерін байқауға мүмкіндік береді.

1.3. Үлгіге сипаттама.
Бұл классикалық стилдегі әйелдер костюмі қынамалы силуэттегі
тік пішіндегі ағылшын стиліндегі сән үлгісіне байланысты ұзындығы
белден төмен белдемше тізеге дейін немесе сәл төмен болып келеді.
Қазіргі заман талабына сай ұлттық ерекшеліктерге қайшы келмейді.
Жалпы белгісі бойынша салтанатты кешкі көйлек, ал пайдалану әдісі
мен орны жөнінен жас қыздарға салтанатты кештерге киюіне арналған
сәндік көйлек. Бұл сәндік көйлек - қынамалы сұлбалы, ашық көк түсті
гефюр матадан тігілген.
Костюмның алдыңғы және артқы бойы бірнеше бөліктен құралып,
ұзына бойы тұтастай тігілген.
Алдыңғы бой тұтас пішілген,қарапайым ғана келген,екі жерден
бүкпе түсіре отырып тігіледі.
Артқы бой да тұтас пішіліп,арқа тұсына үшбұрышты формада ойық
орналасқан.Көйлек еденге дейінгі ұзындықта,жеңсіз пішілген. Сонымен
қатар қазақ киімді сәндік пен салтанаттың да өлшемі саналған.
Күнделікті киетін киімдерден басқа жылдар бойы әже сандығының
бұрышында сақталып, сәті келгенде жарық етіп шығатын киімдер
болған.[1,3].
Әйел көйлегін пішудің екі түрі болған: бірі - ұзыннан тұтастай
пішу де, екіншісі - мықынға дейін бөлек пішіп, кейін қосып тігу.
Қазақтар әйел көйлегінде міндетті түрде жең болуын ойластырған. Сол
жеңнің өзіне бір немесе екі қатар желбір жасау арқылы да
көркемдік жаға қарастырылды.
Тұтастай тігіліп, мойнынан тобыққа дейін төгіліп тұратын
көйлектер әдетте ерекше мәнді жағдайларға арналады. Ойын-сауыққа,
той-думанға арналған бір киер құнды маталардың ең қымбат
түрлерінен тігілетін болған. Оның үстіне бұл көйлектерге қосымша
әшекей бедерлі жасалады. Көйлектердің көрініп тұратын кеуде тұсына
алтын жіптермен зер жүргізіледі немесе басқадай кестелер төгіледі.
Жиын-тойларда киетін көйлектердің ұзындықтары да ерекше болған.
Олар тура жерге тиер тиместей етіп өте ұзын тігіледі.
“Біз тәуелсіз мемлекетпіз” деп кеуде соқаннан пайда шамалы.
Қайта жұмылып сол тәуелсіздікті тұғырлы етуге қызмет қылған абзал.
Тәуелсіздік тұғырының бір қыры – сән өнері. “Киімге қарап бағалау” –
бүгінгі дүниенің ерекшелігі. Қазақ жұрты қандай дегенге беретін
жауабымыздың біреуі ұлттық киім болуы тиіс. Әрине, баяғы уақыттың
белгісі болып музейлерде тұрған киімдер емес, ұлттық ерекшелік пен
осынау ХХ ғасырдың соңындағы сән талаптары үйлестіріле тігілген
киімдер.
Қазақстандағы сән мен сымбаттың, әдемілік пен әсемдіктің
ордаларының бірінші кезектегі міндеттері - қазақтың ұлттық киім
үлгілерін қазіргі заман талабына сай қайта жаңғырту, жаңарту және
оларды көпшілікке жеткізе білу. Киім мәдениетін көтеру, сән
үлгілерін үздіксіз насихаттау жолындағы ізденістердің нәтижесі
ретінде біз ұсынып отырған қыздардың кешкі сәнді көйлегі “теңізге
қосылған тамшыдай” болып, қыздар қауымның көңілінен шығып жатса,
нұр үстіне нұр болар еді. Біз бұл киім үлгісін кейбір сәнге құмар
қыздардың талғамдарына, көзқарастарына сүйене отырып жасап
шығардық.
Әрине, әр адамның талабы, талғамы әр түрлі десек те, бұл
дипломдық жұмыста жоғарыда аталған көптеген деректерге сүйене
отырып, қазақтың ұлттық менталитетіне қайшы келмейтін,осы заманғы
талаптармен үйлестіре ойластырылған көйлек үлгісін ұсынып отырмыз.

2. Техникалық ұсыныстар.
2.1. Мата таңдау
Қандай да бір бұйымды тігу үшін, оны тігуге таңдалып алынған
маталардың қасиеттерін білу керек.
Пішу, тігу, және бұйымды пайдалану кезінде көптеген
факторлар матаның қасиеттеріне, сапасына өз әсерін тигізбей
қоймайды. Бұл әсер етуші факторлардың ең бастысы – матаның,
талшықтың құрамы. Матаның сыртқы түрі, иіліп-созылғыштығы,
сетінегіштігі т.б. көптеген қасиеттері осы талшықтың құрамына
байланысты.
Матаның қасиеттері құрамындағы талшықтың қасиетімен анықталады.
Мысалы, мақта және зығыр маталары оның құрамындағы талшық тәрізді
гигиеналық көрсеткіштері өте жоғары: қоршаған ортадан алған ылғал
тарту, гипоаллергендік, ауа өткізгіштігі және жылу сақтағыштығы да
жоғары; таза жүн маталары ылғалды жылумен өңдегенде тез қалпына
келеді; синтетикалық талшықтардан тоқылған маталар беріктігімен,
тозбауымен ерекшеленеді. [4].
Екінші бір маңызды фактордың бірі – айқаспаның түрі. Матаның
тығыздығы, сетінегіштігі, серпімділігі, созылғыштығы, отыру
дәрежесі, ы.ж.ө. кезінде өзгеріске ұшырауы және эстетикалық
көрсеткіштері де айқаспаға байланысты.
Таңдалған бұйымды тігу үшін іріктеп алған жібек матасы атластық
айқаспамен тоқылған.
Жібек және атласты айқаспаларда маталардың оң бетінде сопақ,
ұзын жапқышы болады, сондықтан да олардың өң беті тегіс және жылтыр.
Атластық айқаспа маталардың бет жағы негізгі жіптерден тұрады. Бұл
әдіспен жібектен креп-сәтен, жібек және жартылай жібек астарлық
маталар тоқылады. Жібек және атластық айқаспа матаның үйкелісіне
төзімділігін арттырады. Мұндай маталардың кемшілігі – сусып,
ыдырағыш, төсегенде, тіккенде сырғымалы.

Маталардың қасиеттері үшке бөлінеді.
қалыңдығы мықтылығы гигроскопиялық

ені созылғыштығы бу және су
ұзындығы сапасы өткізгіштік
салмағы қыртыстануы ауа өткізгіштік
серпімділігі шаң тұтқыш
драпталынуы жылу сақтағыш
қаттылығы электрленгіштік
тозбауы

Жібек және атластық айқаспамен тоқылған маталар жоғары
тығыздығымен сипатталады. Сонымен бірге, саржалық және полотнолық
айқаспамен тоқылған маталармен салыстырғанда қалың және салмағы
ауырлау болып келеді. Креп-сәтен матасының біртегіс беті үйкеліске
төзімді. Сонымен қатар, бұл маталар жұмсақтығымен және иілгіштігімен
ерекшеленеді.
Креп-сәтен матасының арқау және негіз жіптерінің тығыз болуы
нәтижесінде және атластық айқаспамен тоқылғандықтан матаның өң
беті тегіс және жылтыр болып келеді; матаның теріс беті, крептік
жіптен құралғандықтан, біраз кедір-бұдырлы. Креп-сәтенді тігін
өндірісіне көбінесе көйлек, жейде тігуге пайдаланылатын
болғандықтан біз де осы матаға тоқталдық.
Бұл матаның қоршаған ортадан ылғал тарту қабілеті жақсы.
Синтетикалық маталардың басым көпшілігі сызықтық тығыздығы 3,8-
6,5 текс жіптерден тоқылады; ең жұқа әрі жеңіл маталар 1,7-2,2 текс
дара талшықтардан тоқылады. Текстурленген немесе бұл жіптердің
тегіс, жатық жіптермен құрамасын пайдаланып тоқылатын маталарды
шығаруда кең өріс алуда. Матаға жылтырақ түр беру үшін жіптерге
кескінделген капрон жіптерін араластырады.
Төсемдік маталар. Тігін бұйымдарының кейбір бөлшектеріне
қаттылық беріп, формасын сақтау үшін төсемдік материалдар
қолданылады. Олар флезилин және дублирин маталары.

2.2. Таңдалған үлгіге қойылатын талаптар.

“Адамда барлығы да әдемі болуы керек - ішкі жан дүниесі де,
денесі де, киімі де, ойы да” деп А.П.Чехов айтқандай, қоғам ағымы
өзгерген сайын, адамдардың талғамы да өзгереді. Киімге қатысты
айтар болсақ, уақыт өткен сайын адамдардың талғамы жоғарылап, оған
қойылатын талаптар күнделікті өсіп отырады. Бұйымға белгілі бір
талап қоюдың маңыздылығы халықты сәнді де ұнамды киіммен қамтамасыз
етуде болып отыр.
Жалпы киімдерді тігу арасында олардың әрқайсысына белгілі
талаптар қойылады.
Талаптар – бұл киімде қандай қасиеттердің бар екенін және
оның сыртқы ортамен, денемен, қозғалыспен өзара әсері болып
табылады. Қазірге кезде киімге қойылатын талаптарды жүзеге асыру
үнемділік пен киімнің өнімділігін, адамның материалдық және
мәдени талаптарын қамтамасыз етеді.
Эстетикалық талап – бұл мата түрлерінің әдемілігіне, көркем
безендіріліп, матаның және түйме, ілгектердің, яғни фурнитуралардың
түр мен түске қарай іріктелініп алуы жатады.
Эргонометриялық талаптар бұйымның киюге ыңғайлылығын,
пайдалануға төзімді болуды қамтамасыз етеді. Киюге ыңғалылық -
адамның еркін қозғалып, тыныстауына, киімнің оңай киіліп-шешілуіне
негізделген ұғым, ал пайдалануға төзімділігі дегеніміз әбден
тозғанға дейін киюге болатындығы, сыртқы ортаның әртүрлі
әсерлеріне ұзақ уақыт төтеп бере алатындығы.
Гигиеналық талап - бұйымның мақсатына байланысты физикалық
және химиялық қасиеттеріне көңіл бөлу. Киімнің жылуды сақтауын,
киімнің ішкі қабатында ауа алмасуын қамтамасыз етуі, шыққан тердің
сорғуына себепші, сыртқы дымқылдан сақтауын осы гигиеналық
талаптардың санатына жатқызамыз.
Экономикалық талап, өзінің аты да айтып тұрғандай, үнемділік
ұғымымен сәйкестендіруге болады. Яғни бұйымның әдемі, ыңғайлы
болуына жағдай жасай отырып, бұйымдарды дайындаудың өзіндік құнын
төмендетуді, матаны мейлінше үнемді жұмсауды қарастырады. Өңдеу
барысында, тігін өндірісінде бұйымды әзірлеуге кететін уақытты
қысқарту мақсатында, әрі сапалы бұйым шығару мақсатында жаңа
техникалар мен технологияларды пайдалану тиімді.
Техникалық талаптар киімді тігіп шығару барысында мемлкеттік
стандарт және техникалық шарттар талабына сәйкес келетіндей болып
орындаулы керек. [5].
2.3.Мата таңдау үлгілері
Таңдалған мата ең алдымен келесі міндеттерге жауапты болу
керек:
- Экологиялық жағымды
- Эстетикалық әдемі
- Эргономиялық ыңғайлы
- Утилитарлы – тәжірибелік мәні болу керек
Мата таңдау кезінде сіз міндетті түрде білу керексіз:
- Қандай бұйымды тіккіңіз келеді?
- Мата қандай қасиеттерге ие болу керек?
- Матамен жұмыс істеу қандай дағдыны талап етеді?
Егер сіз жакет пен белдемшені таңдасаңыз, ең бірінші ескеретін
мәселе мата дем алу керек. Жаман мата болмайды, тек қана таңдалған
мата модельге сәйкес болмауы мүмкін.
Мата таңдауға арналған негізгі үш тест бар :
Матаның тығыздығын анықтау үшін матаны жұдырығыңызға
салып , біраз уақыт қысып, содан кейін босатуыңыз.
Егер мата жиырылып, формасын тез жоғалтса, бұл матадан киім
тігу өте ауыр болады және тігілетін бұйым тез жиырылып отырады.
Матаның тұрақтылығын тексеру үшін үлкен саусақтарыңыз арқылы
тартыңыз.
Егер өрімдер жібі босап, содан кейін жиналмаса, онда бұл
тігілген бұйым форманы ұстамайды.
Талшықтар құрамы.
Табиғи талшықтар - үтіктеу мен форма беруге тез бейімделеді,
тігістер аса көрінбейді.
Синтетикалыцқ талшықтар – формаға жаман отырады, үтіктеу орны
қалып қоюы мүмкін, үтіктеп қатпарлар қалып қоюы мүмкін.
Орташа және орташа қара тондағы бұйымдар тігіс қосымшаларын,
көрсетпейді, әрлеу өте қара тондағы матада үтік орны қалып қояды,
тез кірленбейді.
Ашық тондағы бұйымдар тігіс кезінде аса көңіл аударуды міндет
етеді.Егер сіз ашық тонды бұйымды таңдасаңыз ішкі жақтағы ақаулар ,
қисық тігістер өңінде көрініп тұрады.
Сонымен, сәндік тенденцияларының ең қызықты бөлігі – бұл
түстік гамма. Осы маусымдағы сәндік түстер:
- Сәйкес түстер – қызыл және жасыл;
- Содан соң көк түстің палитрасы – қара және қара көктен бастап
ашық
көкшілге дейін;
- Біртүсті сұр түстер, тағы да басқа түстердің енуімен;
- Қоңыр түстің арасынан – құм және ағаш қабығы тәріздес түстер;
- Сары – мыс түстес;
- Ақшыл түстер де өте сәнді;
- Жасыл түс – хакидің әр түрлі түстері және теңіз түстері;
- Ашық қызыл түстер;
- Тоқ сары түстері де сәнге кіреді.
Осы маусымда келесі модельдер мен бағыттар сәнді болады:
- Жакеттер мен жилеттер;
- Рок стиліндегі киімдер;
- Банан-шалбарлар;
- Қысқа көйлектер мен белдемшелер.
Алдағы маусымда басты рольде ерекше текстуралы және түпнұсқалы
фактуралы материалдар ойнайды. Өзекті элементтер-табиғи беткейлерге
ұқсату, яғни бүріскен, қатпарлы, кедір-бұдырлау,ағаш қабығы немесе
жердің жарылған бедерін еске түсіреді. Орталық назарда-қомақтылық,
көлемділік айқын көрінген құрылымды бедерлі қабылған және дөңес
өрнек, нақышты, әр түрлі текстуралы фетрге ұқсас жұмсақ, иірілімсіз
букле сияқты иірімжіптен тоқылған маталар. Мысал ретінде сәнді
маталарға жаккард, репс, рогожка, букле, шұға, твилді жатқызуға
болады. Сондықтан да ұсынылып отырған сән үлгіде шұға матасы
таңдалған. [6].
Шұға күрделі айқаспа түріне жатады. Өрім нәтижесінде матаның
бет жағында бедерлі өрнек пайда болады. Оның құрамы жартылай жүнді
және аппаратты, бір текті боялған иірімжіпті өрім. Сырт беті әдемі,
жұмсақ, жылу ұстағыш, желден қорғағыш, гигроскопиялығы жақсы,
қыртыстанбайды және жақсы жия үтіктеледі.
Шұға матасы жұмсақ болғандықтан,киімнің тұрақтылық формасын
ұстауы үшін тоқыма емес қатырмалы дублерин пайдаланылды. Қатырма
дублерин матаға жақсы жабысады, ауа өткізгіш, суға, химиялық әсерге
тұрақты.
Тағы астарлық мата, үлкен түймелер, батырмалар қолданылды.
Астарлық материалдың құрылымы ацетаттық жіптерден тоқылған, саржалық
айқаспа. Материал серпімді, тозуға тұрақты, сырғымалы, жатық
боялған.
Үлкен 3 түйме жамылғыда сәндік қызмет атқарады, оларға түймелік
жасалмайды. Бұл жерде Idealжіптері қолданылды. Олардың беріктігі
жоғары, сапасы жақсы, ЫЖӨ тұрақты.
3. Құрастыру бөлімі
3.1. Бұйымға берілетін өлшем
“Жеті рет өлшеп, бір рет кес” дегендей қандай киімді болмасын
тікпес бұрын, оның сыртқы пішіні мен құрылымын анықтап алу керек.
Бұл процесс – конструкциялау деп аталады. Конструкциялау процесі
нәтижесінде алынған үлгілер, суреттер, есептеулер дайын бұйымның
сәнді, фигураға қонымды болып шығуының негізі бола алады.
Сондықтан да оған үлкен мән беру керек.
Конструктордың орындауына тура келетін неғұрлым жауапты да
күрделі жұмыстардың бірі киім бөлшектерінің сызбасын құру жөніндегі
жұмыс болып табылады. Мұндай жұмысты орындаудың күрделілігі тек
сурет түрінде ғана берілген бұйым бөлшектерінің сызбасын-жазбасын
конструктор құру тиіс екендігінде болып отыр.
“Модаға немқұрайды емес, сергек қараңыздар өйткені ол жап-жас
қалпында өмірден өтеді” деген белгілі модельер Жан-Коктоның сөзін
ескерсек, моданың қазіргі заман талабына сай өзгеруі, тіпті мата
ассортиментінің толыға түсіуі де конструктордың шеберлігін арттыра
түсуге талап қойып отыр. Өйткені, жаңа талапқа сай, конструктор да
өз шеберлігін үнемі жетілдіріп отырып, киім конструкциялаудың жаңа
қыр-сырын ашуы тиіс. Егер киімнің формасы мен сыртқы түрінің
күрделі конструкциясы мен құрылымы болатындығын ескерсек, онда оның
сызбасын есептеп, үлгісін құрастыру да күрделі әрі еңбекті көп
керек ететіндігі айқындала түседі. Дипломдық жобада арқау етіп
алынып отырған жас қыздардың салтанатты кешке арналған көйлегінің
конструкциясы мен құрылымы орташа күрделі болып келеді. [7].
Үлгіні дайындау үшін алдымен бұйымның негізгі сызбасын
сызып, есебін шығарудың алдында адам денесінің өлшемі мен формасы
туралы сан және сапалық ақпараттар алу керек. Ол үшін
антропометриялық зерттеулер жүргізіледі.
Конструктордың жұмысында адамның сыртқы тұлғасының формасын
анықтайтын негізгі морфологиялық белгілерді білудің маңызы зор.
Оларға жалпы өлшемдік белгілер, дене пропорциясы, дене бітімі,
сымбат жатады.
Дене тұлғасы көйлек арқылы да өлшенеді. Бойы өлшенетін адам аяқ
киім кимеуі керек. Әйелдер денесінің өлшемдері ГОСТ-1722-72
талаптарына сәйкес жүргізіледі.
Адам денесін өлшеуге әртүрлі құрал-жабдықтар, аспаптар
қолданады. Орам, бой, көлденең және име өлшем белгілері полотнолы
лентамен өлшенеді. Тізеден жоғары нүктелер биіктігі Мартиннің
портатипі антропометрмен өлшенеді.
Өлшеген кезде бұйымды тұлғаға ықшамдай түседі, оның тұтас
формасын да, жекелеген бөліктерін де іздестіріп дәл анықтайды.
Алғашқы өлшем алғанда, бұйымның жалпы формасы, негізгі
конструкциялық, конструктивті сәндік және сәндік жүйелерінің
байланысы, конфигурациясы мен орналасуы анықталады. Әдетте, өлшем
екі мәрте жүргізіледі. Атап айтқанда бой биіктігін – Б, жалпы барлық
биіктіктерді – В, орамдарды – О немесе жартылай орам – С,
ұзындықтарды – Д, кеңдікті – Ш, диаметрлерді – d әріптерімен
белгілейді.
Өлшеу бұйымның формасы мен өлшемдерін жалпы бағалаудан
басталады. Сонан соң жеңнің ұзындығы мен ені анықталады, оны
ойықтан бөліп, бұйымның бойлық бөлігінің өлшемдері мен оның денеге
қонымының сапасы анықталады. Біздің жағдайымызда көйлек жеңсіз
болғандықтан есептеулерге жеңге қатысты өлшемдерді енгізбеуге
болады. Келесі сатыда модельдің сәндік- конструктциялық моделі
өзгертіледі.

Типтік фигураның өлшем мінездемесі
Өлшем 88. Ұзындығы164. Талшығы 92. ГОСТ 17326-74
Кесте -1
Рс Өлшем белгілерініңШартты Өлшем мөлшері ,см Айырмашылығы
атауы белгісі
Берілген Типтік өлшемде Биіктікте
фигураға фигураға
1 2 3 4 5 6 7
1 Бойы Р 163 164 - +1,0
13 Мойынның Сш 17 17,5 +0,5 -
жартылай орамы
14 Кеуденің бірінші СгІ 42 42,7 +0,7 -
жартылай орамы
15 Кеуденің екінші СгІІ 46 46,2 +0,2 -
жартылай орамы
16 Кеуденің үшінші СгІІІ 45 44 -1,0 -
жартылай орамы
18 Белдің жартылай Ст 34 32,8 -1,2 -
орамы
19 Мықынның Сб 46,5 46 -0,5 -
жартылай орамы
28 Иық орамы Оп 28 26,9 -1,1 -
31 Иық кеңдігі Шп 13,0 13,1 +0,1 -
35 Кеуденің биіктігі Вг 26 25,5 -0,5
36 Белдің алдынан Дтп 42 43,3 - +1,3
есептегендегі
ұзындығы
40 Иықтың жауырын Дтс 42 43 - +1
қырларын ескерген

белге дейінгі
биіктігі
43 Арқа жақтан Дтс І 43,5 43 - +0,5
есептегенде бел
жүйесінен мойын
негізіндегі
нүктеге
дейінгі қашықтық
61 Бірінші алғы Дтп І 43,3 - -
белдің ұзындығы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.