Натрий және калий

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Жоспары:
І. Кіріспе бөлімі
ІІ. Негізгі бөлімі:
1.Д.И. Менделеевтің периодтық жүйесінде орналасу ретіне байланысты
элементтердің биологиялық маңызы
2.s-элементтердің биологиялық маңызы және олардың косылыстарының
медицинада қолданылуы
3. р-элементтердің биологиялық маңызы және олардың қосылыстарының
медицинада қолданылуы
4. d-элементтердің биологиялық маңызы және олардың қосылыстарының
медицинада қолданылуы
ІІІ. Қорытынды бөлімі
ІҮ. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Вернадскийдің анықтамасы бойынша ағзада жинақталып, әртүрлі
биологиялық қызмет атқаратын элементтерді биогенді деп атайды. Элементтер
электрондық орбитальдардың толуына байланыста s-, p-, d- деп жіктеледі.
s-элементтер Д. И. Менделеевтің периодтық жүйесінің IA және IIA негізгі
топшасында орналасқан. Сыртқы электрон қабатында бір (s1-элементтер)немесе
екі (s2 элементтер) электроны бар. Олар электрондарын онай беріп бір және
екі зарядты оң иондарға айналады. s-элементтер катиондарының гидроксидтері
негіздік қасиет көрсетеді. (Ba(OH2) басқасы) ол Э-OH ионды байланыстың
әлсіздігінен болады. Сондықтан да s-элементтерді сілтілік және сілтілік-жер
металдары деп атайды. Топтарда s-элементтері гидроксидтерінің негіздігі
жоғардан төмен қарай артады (мысалы, LiOH тан CsOH қарай) ал период бойынша
(s1- ден s2 элементке өткенде) артады. s-элементтердің тұздары
күшті негізден және әлсіз қышқылдың қалдығынан түзілген болса ғана
гидролизге ұшырайды.
p- Элементтерге Д.И Менделеевтің периодтық жүйесінің IIIA-VIIIA
топтарына орналасқан элементтер жатады. Олардың ішінде практикалық маңызы
бар катиондар AL, Pb, As жатады. p- элементтердің гидроксидтері амфотерлік
қасиет танытады.
p- Элементтер ауыспалы валенттілік көрсетеді, сондықтан әр түрлі қышқылдар
түзеді, элементтің тотығу дәрежесі өскен сайын қышқылдың күші артады p-
элементтердің көбісі оттекті қышқылдар,және топ элементтері ғана оттексіз
қышқылдар түзеді.
Д.И. Менделеевтің периодтық жүйесінде 33 d-элемент бар: олар
төртінші, бесінші және алтыншы периодтарда 10 d элементтен орналасқан. Олар
s және p- элементтердің арасында орналасқан. d- элеметтерге тән ерекшелік,
олардың атомдарының орбитальдары электронмен толтырылуы сыртқы қабаттан
емес одан одан кейінгі ішкі қабаттан басталады. d- элементтерде валентті
болып энергетикалық жақын тоғыз орбитальдар болады: бір ns-орбитальдар, үш
np-орбитальдар және бес(n-1) орбитальдар.

Д.И. Мевделеевтің периодтык жүйесінде орналасу ретіне байланысты
элементтердің биологиялық маңызы
Тірі ағзаларда химиялық элементтердің таралу заңдылығын зерттей
отырып. А.П. Виноградов тірі ағзадағы химиялық элементтердің сандық мөлшері
жалпы түрде олардың рет нөміріне кері тәуелді болатындығын атап көрсетті.
Ағза үшін элементтердің жеткілікті болуы ерігіштігі мен ұшқыштыгына,
комплекс түзгіштігіне және тотығу-тотықсыздану реакцияларына бейімділігіне
байланысты болады. Көбінесе адам ағзасында Na+, К+, Мg2+, Са2+ жеңіл мeталл
иондары және d1 элементтеріне жататын Мп+, Ғе2+, Со3+, Zп2+ болады.
А.П. Виноградов бойынша, тірі заттың химиялық сандық құрамы-ол атом
нөмірінің периодтық функциясы.
Элементтердің биологиялық белсенділігі Д.И. Менделеевтің периодтық
жүйесіндегі орнымен анықталады, яғни элементтердің атом құрылысына,
байланысты болады. Бірақ бұл қызықты тэуелділік жетік зерттелмеген.
Периодтық жүйеде I топтың s-элементтерінің ішінде негізгі молекулалар мен
макромодеқулалар' (ақсыл заттар, ңуклеин қышқылдары, полисахаридтер)
құрамына кіретін сутегі eрекше орын алады.
Калий және натрий иондары жасушалар аралығына орналасқан: натрий иондары
жасуша сыртындағы сұйықта, ал калий иондары жасуша ішінде болады.
8-элементтерінің II тобында сүйек құрамына кіретін (Са, Мg) сүйектер
ұлпаларының құрамына кірмейтін (Sr, Ва, Rа) орналасқан. Кальций иондарының
қанның ұюуына, жүйке тамырларының оянуына, жэәне қан тамырларына әсерінің
биологиялық функциялары жетік зерттелген.
II топтың S-элементтерінің атом массасы өскен сайын олардың ұлылық қасиеті
өседі және ағзадағы олардың мөлшері азаяды (мысалы, адам денесінде
стронцийдің мөлшері 10%, барий 10-5, радий 10- 12%).
ІУ-УІ топтың р-элементтерін де осы сияқты (С, N, О. Р, S)
негізгі биогенді элементтерге жатқызады, ауыр р-элементтер (Zп, РЬ, Аs, Sb,
Ві, Se, Те) тірі ағза үшін жоғары улылығымен сипатталады.
VII топтың р-элементтердің (Ғ, СІ, Вг, J) атомдык салмағы оскен сайын
биологиялық активті органикалық қосылыстар түзуге бейім болады.
d-Элемеңттер негізгі
топтың қосымша топшаларында орналасқандықтан негізгі биогенді
микроэлементтерге (Си, Zп, Сr, Мп, Ғе, Со, Мо т.б.) жатады.
d-Элементтер де s-және р-элементтер сияқты жалпы заңдылықпен
сипатталады, атомдық массасы өскен сайын ол элемёнттердің улылық қасиеті
күшейе түседі, ал ағзадағы проценттік мөлшері кемиді.
s-элементтердің биологиялық маңызы және олардың косылыстарының медицинада
қолданылуы
ІА тобынын S—элементтері.
Сутек. Биосферада сутек бос күйінде кездеспейді. Биосферада ол табиғи су,
газдар және органикалық заттардың құрамында болады. Сутек ағзадағы
көмірсутек ақсылдар, ма.йлар жэне нуклеин қышқылдарының құрамына кіреді.
Сутек ор.ганиқяльік. қосылыстардың құрылысын. түзуге қатыспайды. Тірі
жасушалар массасының 90% құрайтын суда сутегі атомдарының негізгі мөлшері
болады. С.у жасушалар жүйесінде еріткіш қызметін атқарады.
Салмағы.70 қг адам ағзасының 45л су күрайды. Ағзада екі түрлі құрамды
электролит болады: ішкі жасушалық онда калий катиондары және жасуша
сыртындағы, онда натрий иондары болады.
Сутегінің екінші бір қосылысы-сутегінің асқын тотығы Н202 ағзада эртүрлі
тотығу-тотықсыздану процестері нәтижесінде зат алмасудың қосымша өңімі
ретінде түзіледі және каталаза ферменттерінің әсерінен ыдырайды:
Каталаза
H2O2 ←→H2O+1\2 O2

Литий. Бұл микроэлемент. Ол тірі ағзалардың тұрақты құрамды бөлігі. Литий
ионы сілтілік металдардың ішінде ең радиусы кішісі, сулы ерітінділерде
күшті гидратталған, осы гидратталған түрінің радиусы Nа+ және К+ радиусынан
жоғары болады. Бұл мембрана жасушаларының иондық каналдары арқылы Lі+
өтуіне бөгет жасайды. Li+ иондары, кейбір ферменттер активтілігіне әсер ете
отырып, бас миы қатпарлары жасушаларында Nа+- К+ иондық теңдігін реттейді.
Сондықтан құрамында литий ионы бар дәрілер жүйке ауруларын емдеуде
қолданылады.
Натрий және калий. Иондары ағзада кең таралган, біріншісі жасуша аралық
сүйықтарда, ал екіншісі жасуша ішінде болады. Абсолюттік шама бойынша
бағаласақ, онда 95% натрий иондары жасуша сыртында болып ал калийдің
осынша үлесі жасуша ішінде болып зат алмасу процесіне қатысады.
Натрий қанның осмостық қысымын қолдайды, судың алмасуына (15г ЫаСІ
адам ағзасында 2л сұйықты ұстап тұрады), ағзада қышқылдық-негіздік тепе-
теңцікті ұстап тұруға (КаНСОз қанның сілтілік резерві), жасуша мембранасы
арқылы амин қышқылдары мен қанттың тасымалдануына қатысады.
Nа+ және К+ иондары жасуша мембраналарындағы аденозин-үшфосфатазаны
активтендіреді, ол Ма+ иондарын жасушалардан шығарылып, К+ иондарының
жинақталуына жағдай туғызады.
ІА тобындағы S-элементтер негізінде жасалған дәрілік препараттар медицинада
қолданылады.
I H2 O сутеқтің асқын тотығы (3%-Қ ..ерітінді): сілекей қабықшалары
(баспа, стоматит) суықтап ауырғаңда оларды, шаю мен іріңді
жараларды- : жууда, мұрын; қансырағанды тоқтатуда және т.б. үшін
залалсызландыратын зат ретінде қолданылады.
2 Lі2СОз литий карбонаты; әр түрлі жүйке ауруларын емдеуде колданылады.
3. NаСІ, натрий хлориді; натрий хлоридінің концентрациясына байланысты
изотонды (физиологиялық.) жэне гипертонды ерінтінділер деп бөлінеді. NаСІ-
нің 0,9% изотонды, бүл ерітіндінің осмос қысымы қан плазмасының (0.74-0.75
мПа) осмостық қысымына сэйкес келеді. Изотонды ерітінді ағза сусызданғанда
қанның плазмасын алмастырушы ерітінді ретінде, дәрілік заттарды еріту үшін
т.б. қолданылады. Гипертоникалық ерітінділер (3,5, 10%-тік) ірінді
жараларды емдеу үшін қолданылады.
4. NaНС03 натрий гидрокарбонаты (ас содасы) асқазан сөліндегі тұз қышқылын
тез арада бейтараптандырады:
NаНСОз + НСІ = NaСІ + Н20 + С02
5. Nа2S04 • 10Н2О натрий сульфатының декагидраты (глаубер түзы): ішті
жүргізетін зат ретінде қолданылады.
6. Na2В407 • 10Н2О (бура) натрий тетраборатының декагидраты; шаюда,
жағуда, антисептикалық зат ретінде қолданылады.
Бураның сулы ерітіндісі гидролизге оңай ұшырайды.
Nа2В407 + 7Н20 4Н3В03 + 2NаОН
Гидролиз нэтижесінде түзілген бор қышқылының антисептикалық эсері болады.
7. NaI натрий иодиді; иод препараты сияқты эндемиялық жемсау ауруында
қолданылады:
8. КСІ калий хлориді; ағзада электролит алмасуы бұзылғанда (құсу, іш өту)
сонымен қатар жүрек соғысы бұзылғанда қолданылады.
9. КІ калий иодиді; иод препараты сияқты жемсау ауруына қарсы қолданылады.
10. КМп04 калий перманганаты; жараларды жууда, тамак және ауыздьі" шаюда
антисептикалық * гірёпарат ' ретінде қолданылады.
Берилий. Биологиялық ролі анықталмаған. Берилийдің-қосылыстары улы. Оның
ішінде берилийдің ұшқыш қосылыстары және шаңдағы берилий қосылыстары улы
болып келеді. Қоршаган ортада мөлшері аз болса да бериллоз (берилді рахит)
ауруына әкеп соқтырады. Ве2+ иондары сүйек ұлпаларындагы Са2+ ығыстырып оны
жұмсартып жібереді.
Магний. Адам ағзасында 40г-дейін магнйй болады, оның жарғысынан көбі сүйек
ұяпаларында болады. Сүйектегіден басқа магний жасушалар ішінде болады.
Жасушалар ішіндегі К+ ионынан кейінгі жасуша ішіндегі осмостық қысымды
қолдап тұратын Мg2+ ионның маңызы үлкен.
Кальций. Бұл адам ағзасында (1,5%) көптеу таралған элементтердің (О, С, Н,
N. Са) бірі. Кальций сүйек ұлпасының басты элементі, қан ұю механизмдеріне
қатысады, ағзадан ауыр металдардың бөлініп шығуына жағдай тудырады,
антиоксиданттық қызмет атқарады. Кальцийдің ағзада болатын негізгі массасы
сүйектер мен тісте болады. Сүйек құрамына термодинамикалық жэне кинетикалық
тұрақты кальций фосфаты жэне кальций гидроксидінің фосфаты Са5(Р04)3ОН
кіреді(рН=7.40 болғанда): сүйек құрамынан баска 1% кальций жүрек тамырлары
мен жүйке жүйелерінің жұмыс жасауда маңызы зор.
Кальций тапшылығы гипертоникалық кризиске, жүктілік токсикозына шалдықтыруы
мүмкін, холестериннің қандағы деңгейін жоғарлатады, сүйектердің механикалық
мықтылығын төмендететін остеопорозды дамытуы, жүйке жүйесінің қозуын
жоғарлатуы, шашты түсіруі мүмкін.
Барий. Барийдің биогенді маңызы аз зерттелген. Суда жэне қышқылдарда еріген
барий тұздары улы болады. Қышқылдар мен суда ерімейтін күкіртқышқылды барий
рентген сәулелерін жақсы жұтады, сондықтан оны асқазан мен ішекті зерттеуде
қолданады.
Стронций. Жануарлар мен адамдар ағзасында стронций сүйёк ұлпаларына
жиналады және сүйектің түзілуіне әсер етеді. Артық болып кетсе сүйектердің
сынғыштығына "стронцийлі рахиттің"
пайда болуына әкеледі. Сүйектен стронцийді шығару мүмкін емес.
1. Мg0 магнңй оксиді (магнезия);
асқазан сөлінің қышқылдығы жоғарылап кеткенде қолданылады.
2. МgS04 • 7Н20 (магнезия) магний сульфатының гeптагидраты
иммунді нерв жүйесін тыныштандыратын қасистіне байланысты ұйықтататын
немесе нашақорлық эсері бар.
3. СаСі2: 6H20 кальцийдің гексагидрат хлориді;
аллергиялық ауруларда қолданылады.
4. 2СаS04 • Н20 кальций сульфатының жартылай гидраты (күйдірілген
гипс, табиғаттагы гипсті күйдіру арқылы алынады):
2Са304 *2Н2 О 2Са304 • Н20 + ЗН20 -Н20
Оны сумен араластырғанда тез арада қатып қалады. Осы қасиетіне байланысты
гипс сынған сүйекті таңу үшін жэне тісті протездеуде қолданылады.
5. ВаS04 барий сульфаты; рентген айқындауда қолданылады.

р-Элементтердің биологиялық маңызы және олардың қосылыстарыныц медицинада
қолданылуы
Бор. Тірі ағзадағы бор қосылыстарының биологиялық маңызы зерттелмеген.
Медицинада қолданылуы:
1. Н3 ВО3 бор қышқылы: антисептик ретінде әр түрлі қою
майлардың құрамында болады; ауызды шаюда жэне офпільмологиялықтәжірибеде 1-
3% ерітінді түрінде қолданылады.
2. №2В407 • 10Н2О (бура) натрий тетрабораты; антисептик;
Алюминий. Микроэлемент. Медицинада қолданылуы:
I. КАІ(804)2- 12Н20 алюминий калий ашудасы
жүмсартатын, күйдіретін және қан тоқтататын әсері бар.
2 АІ(ОН)3 алюминий гидроксиді; асқазан сөлінің қышқылдығын төмендетуде,
"Алмагель" деген препарат құрамына кіреді.
Көміртек және кремний. Жер қыртысының атмосфера және гидросфераның 16,08%
кремний; 0,119% көміртегі құрайды.
Көміртек, басқа элементтермен бірге ұзын атомдар тізбегін кұрып, құрылымы
әр турлі органикалық қосылыстар түзеді.
Көміртегінің арқарында өсімдіктер"мен жануарлар түрлері көбейді. Казіргі
уакытта биосфера коміртегінің диоксидімен ластанып жатқандығы көп
аитылуда, ол отындардың жануы нәтижесінде түзіледі. XX гасырдың сонына
қарай С02-нің ауадағы мөлшерінтң 20% -тен асып кетуі жерде температураның
аса көтеріліп (4-5°С) кетуіне жағдай туғызуы мүмкін. Оның себебі, С02
спектрдің инфрақызыл аймағында өте жақсы жұтылады. Соған байланысты С02
атмосфераға радиациялық күн сәулесін өткізіп, инфрақызыл сәулелерінің
жылуын кері жібермейді.
Көміртегі оксидінің (II) адам ағзасына зиянды эсері бар, оны пеш газымен
деп те атайды.. Дем алғанда көміртегі оксиді (II) қанга өтеді және
гемоглобинмен-карбоксигемоглобин түзеді. Пеш газымен уланғанда
гемоглобиннің өттегімен байланысы болмай қалады да өлімге себепші болады.
Медицинада қолданылады:
1. Активтелген көмір (карболен); ауыр металдар түздарымен,
алкалоидтармен т.б. уланғанда қолданылады.
2. NаНСОз натрий • гидрокарбонаты; асқазан сөлінің
қышқылдығын кемітеді; ол сулы ерітінділерді шаюда, жууда қолданылады.
Кремний. Микроэлемент. Тіршіліктің дамуы мен өсуіне керектілердің бірі.
Оның ең көп мөлшері теріде, сіңірде, көздің үлпаларында кездеседі.
Медицинада (3Мg0 • 4Sі02 • Н20) тальк қолданылады-сепкіш (присыпка).
Қорғасын. Қорғасынның биологиялық маңызы анықталмаған. Қорғасын қосылыстары
ұлы болып келеді. Түрлі қорғасын өндірісінде істейтін жұмысшыларда улану
(сатурнизм) болады. Сатурнизм ауруымен шалдыққанда (бастың сынып ауруы,
ұйқысыздық талма, жүйке жүйелері) осы белгілер және бүйрек (альбуминурия),
асқазан-ішек функциялары бұзылады.
Медицинада қорғасын қосылыстары антисептикалық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.