Тісті берілістер

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Тісті-белдікті берілістер, белдіктің түрлері мен материалдары, қолдану ерекшеліктері

Мазмұны

Кіріспе

Негізгі бөлім

Тісті берілістер

Белдікті берілістер

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Қазіргі уақытта біз ғылым мен техниканың мейлінше күшті қарқынмен дамып, өмірге кеңінен тарағанынан куә болып отырмыз. Механика ғылымы машина мен механизмдер бөлшектерінің, құрылыс конструкцияларының және де басқа қатты заттар мен үздіксіз ортаның, газдардың қозғалысын, күш әсерінен болатын кернеулік жағдайын қарастырады. Олар үш бөлімнен құралады. Жалпы механикаға материалдық нүктелер мен денелер және олардың жүйелері, үздіксіз және дискретті орталар механикасы, механикалық жүйелердің тербелісі, машина мен механизмдер теориясы және т. б жатады. Машина жасау өнеркәсібі халықтың, мемлекеттің қандай даму сатысында тұрғаның анықтайды. Мемлекеттің энергетикасы, тау-кен, ауыл-шаруашылық, химиялық, тамақ өндіру, мата тоқу, жеңіл және т. б өнеркәсіптері машина жасау өндірісіне тікелей байланысты. Осыған орай, барлық елдерде машина жасау өндірісінде өте көп көңіл бөлінеді және ол барлық халық шаруашылығының өзегі, бастамасы болып саналады. Машина бөлшектері курсында тек түзу біліктердің конструкциясы мен олардың есептеу жолы қарастырылады. Қазіргі кезде адам тіршілігі машинаға байланысты. Тікелей өндірісте қызмет етсек, әр қилы машиналарды көреміз. Олардың бәрі біздің істейтін қызметімізді жеңілдетеді, еңбек қарқынын және өнімділігін арттырады.

Жұмыстың мақсаты: Түзу тісті дөңгелектер мен белдікті берілістер негізіндегі біліктер пайдалы айналдырушы момент беруі үшін қолданылуы, жалпақ белдікті берілістер қозғалысты біршама қашықтыққа беру үшін және де беріліс санының дәлдігін қажет етпейтін жерлерде қолданылуы, сондай-ақ олардың қуаты өте аз, ал қуатты белдікті берілістердің шкивтерінің өлшемдері өте үлкен, әрі ыңғайсыз келетіндіктен, олардың жоғарғы бетінде саңылау қалдырылады және айналу моменті біліктен күпшекке берілістің бүйір қабырғасында жаншылу кернеуі мен дөңгелектің қимасында қиылу кернеуі пайда болуы қарастырылған.

Тісті берілістер туралы жалпы түсінік

Тісті беріліс - үш тізбекті механизм. Оның екі тісті дөңгелегі (немесе тісті дөңгелек пен рейка, червяк) және механизмнің корпусы қосылып айналмалы немесе әрілі-берілі қозғалысты жұп құрайды. Цилиндрлі, конусты, гипоидты, т. б. болады.

Тісті берілістердің басқа берілістермен салыстырғанда негізгі артықшылықтары:

- технологиялылығы, беріліс санының тұрақтылығы;

- жоғары жүктеу қабілеті;

- жоғары ПӘК (доңғалақтардың бір жұбы үшін 0, 97-0, 99 дейін) ;

- тең шарттар кезінде берілістердің басқа түрлерімен салыстырғанда кіші габариттік өлшемдері;

- жұмыста үлкен сенімділігі, қызмет көрсету қарапайымдылығы;

Тісті берілістердің басқа берілістермен салыстырғанда негізгі кемшіліктері:

- берілістік санды сатыламай өзгертудің мүмкін еместігі;

- дайындау және құрастыру дәлдігіне қойылатын жоғары талаптар;

- үлкен жылдамдықтар кезінде шуыл; нашар амортизациялау қасиеттері;

- жетекші және жетектегі біліктердің осьтері арасындағы үлкен қашықтық кезінде қолайсыз үлкендік;

- тістерді кесу үшін арнайы жабдық пен аспапты қажет етуі;

- тісті беріліс машинаны ықтимал қауіпті асқын жүктерден сақтамайды.

Тісті берілістер мен доңғалақтарды келесі белгілері бойынша жіктейді (1-сурет)

- доңғалақтардың осьтерінің параллель осьтермен (цилиндрлік, 1, а-д - суретті қараңыз), қиылысатын осьтермен (конустық, 1, ж-и - сурет), тоғыспалы осьтермен (бұрамалы, 1, е, к- сурет) өзара орналасуы бойынша;

- тістердің құраушы доңғалақтарға қатысты орналасуы бойынша - түзу тісті, қисық тісті, шеврондық және қисық сызықты тіспен;

- конструкциялық рәсімдеу бойынша - ашық және жабық;

- айналма жылдамдық бойынша - баяу жүретін (3 м/с дейін), орташа жылдамдықтар үшін (3÷15 м/с), жылдам жүретін (15 м/с жоғары) ;

- сатылар саны бойынша - бір және көп сатылы;

- берілісте және доңғалақтарда тістердің орналасуы бойынша - сыртқы, ішкі (1, д- сурет) және тақтайшалы (1, г- сурет) ;

- тіс бейінінің пішіні бойынша- эвольвентті, дөңгелекті түрімен;

- ілінісу дәлдігі бойынша.

$Описание: Описание: Описание: Описание: Описание: Описание: Описание: D:\Альфия\ЭОС\ЭОС_ДМ\Теория\лек3.files\image001.jpg$

а, б, в - сырттай ілініскен цилиндрлік тісті беріліс; г - бұрама-сомының берілісі; д - іштей ілініскен цилиндрлік беріліс; е - тісті бұрама беріліс; ж, з, и - конустық тісті беріліс; к - гипоидты беріліс

1. 1-сурет - Тісті берілістің түрлері

Стандартта дәлдіктің 12 дәрежесі қарастырылған. Практикалық түрде жалпы машина жасау берілістерін дәлдіктің алтыдан бастап оныншы дәрежесіне дейін әзірлейді. Дәлдіктің алтыншы дәрежесіне дейін әзірленген берілістерді анағұрлым жауапты жағдайларда пайдаланады.

Жоғарыда атап өтілген тісті берілістердің ішінде цилиндрлік түзу тісті және қиғаш тісті берілістер, әзірлеуде және пайдалануда анағұрлым қарапайым ретінде анағұрлым кең таралым алды. Конустық берілістерді - машинаны құрамдастыру шарттары бойынша қажет жағдайларда ғана; бұрамалы түрлерін тек арнайы жағдайларда қолданады.

Тістердің бұзылу түрлері

Пайдаланудың барлық ережелерін орындаған кезде дұрыс жобаланған және әзірленген беріліс қатты қызбауы және жұмыс кезінде қатты шуыл тудырмауы керек. Айтарлықтай асқын қызудың және шамадан тыс шуылдың пайда болуы беріліс жұмысында оның конструкциясына, әзірлеуіне, майлау материалының дұрыс таңдалмауына немесе тістерінің ықтимал бүлінуіне байланысты кемшіліктер туралы куәландырады. Тістердің бұзылуының келесі түрлері байқалады: жұмыс беттерінің иілімді деформациясы, олардың сынуы, тозуы, желінуі, жұмыс беттерінің өңсізденуі.

$Описание: Описание: Описание: Описание: Описание: Описание: Описание: D:\Альфия\ЭОС\ЭОС_ДМ\Теория\лек3.files\image007.jpg$

а) тістерінің сынуы; б) тістердің жұмыс беттерінің боялуы; в) тістердің тозуы; г) тістердің желінуі.

1. 1-сурет - Тістердің бұзылу түрлері

Тістерінің сынуы. Тістердің бұзылуының осы түрі берілісті қатардан толығымен шығарады. Сыну көбінесе F ауыспалы жүктеменің кезеңдік әрекеті салдарынан, сонымен қатар айтарлықтай қысқа мерзімді жүктеме (соққы жүктемесі) нәтижесінде тіс түбінде байқалады (1. 1, а-сурет) . Егер тіс бір жағымен жұмыс істесе, онда бастапқы жарықшақ, ережеге сай, созылу аймағында түзіледі. Жарықшақ тіс сирағы табанының бойымен, ал кейде тістің төбесіне қарай немесе қандай да бір жұмыс бөлігі бойымен таралады. Тістердің ұзақ мерзімділігін тіс түбінің беріктігін арттыру және қауіпті қимада кернеудің шоғырлануын азайту, беріліс модулін арттыру арқылы арттыруға болады.

Тістердің жұмыс беттерінің боялуы. Тістердің бүлінуінің осы түрі барлық берілістің бірқалыпты жұмысын бұзады, бірақ оны қатардан толығымен шығармайды. Көбінесе осы бұзылу майлау материалының молдығы кезінде жұмыс істейтін жабық берілістерде байқалады. Тістердің беттерінің боялуы полюстік сызыққа жақын доңғалақ тістерінің сирақтарында туындайды (1. 1, б-сурет) . Микрожарықшақтарға кіретін майлау материалы сыртқы қысым әсерінде (берілістің жұмысы кезінде) болып жарықшақтардың сынасын қағып түсіреді. Қайталап айтсақ, осындай әрекеттер металл бөлігінің қашалуына алып келеді (1. 1, б-сурет) . Боялу шұңқырларының (қақтардың) диаметрі 2-5 мм дейін жетеді. Тістердің беті неғұрлым қаттырақ және олардың беттерінің кедір-бұдырлығы неғұрлым аз болса, олар боялуды туындату қаупісіз соғұрлым көп жүктемені көтере алатыны анықталды. Анағұрлым тұтқыр май тістерге түсетін динамикалық жүктерді жақсы өшіруге және сол арқылы тістердің бетінің боялуын азайтуға қабілетті.

Тістердің тозуы жабық берілістерге қарағанда ашық берілістерде жиі байқалады, ілінісу аймағына металл бөлшектердің, шаңның, кірдің (жемірлі тозу) түсуі салдарынан жұмыс беттерінің үйкелуімен шектеледі (1. 1, в-сурет) .

Тозу жаңа берілісте тегістігі жеткіліксіз бет нәтижесінде басталуы және тістердің жұмыс беттерінің тегіс еместігін тегістеуге дейін жалғасуы мүмкін.

Тістердің желінуі. Ашық, сондай-ақ жабық баяу жүретін, ауыр жүктелген берілістерде байқалады (1. 1, г-сурет) .

Тістердің осы бүліну түрі, жоғары қысым әсерінен тістердің түйіндескен беттері бір-бірімен, жаншылған май үлдірі аймағында тістердің бетінен металл бөлшектері бөлінеді және жұп доңғалақ тістерінің бетіне қармалатындай қатты ілінісетінімен шектеледі; тістердің одан кейінгі салыстырмалы қозғалысы кезінде осы бөлшектер бөлінеді де, жұмыс беттерінде сай-сыдырулар жасайды.

Белдікті берілістер туралы жалпы түсінік

Белдікті беріліс деп, қозғалыс және қуат бір біліктен екінші білікке белдік пен шкив арасындағы үйкеліс күші арқылы берілетін берілісі айтамыз.

Белдіктер динамикалық күштерді азайтады және тісті берілістерге қарағанда арзанға түсіуіне байланысты техникада кеңінен қолданылады. Белдіктер көлденең қимасына қарай жалпак, сына тәрізді және жұмыр болып үш түрге бөлінеді. Техникада жалпақ және сына тәрізді белдіктер жұмыр белдікке карағанда кеңінен пайдаланылады. Ал жұмыр белдіктер шкивпен жанасқанда жанасу ауданының аздығынан меншікті қысымы (шкив пен белдіктің арасында) көп болады да, тез тозады. Ал жалпак және сына тәрізді белдіктер шкивпен жанасқанда жанасу ауданының көптігінен меншікті қысым аз болады, сондықтан да олардьң жұмыс істеу қабілеттілігі жоғары келеді.

Белдікті беріліс - иілгіш байланыспен үйкеліспен берілістерге жатады және біреуі біреуінен үлкен қашықтықта тұратын біліктердің арасындағы қозғалыстың берілісі үшін қолданылуы мүмкін. Ол екі шкивтен (жетекші, жетектегі) және оларды қамтитын белдіктен тұрды (2-сурет) .

$Описание: Описание: Описание: Описание: D:\Альфия\ЭОС\ЭОС_ДМ\Теория\лек4.files\image001.jpg$

а) ашық беріліс; б) айқас беріліс; в) жартылай айқас беріліс (айқастырылған біліктермен) ; г) бұрыштық беріліс (бағыттаушы аунашқшамен) ; д) тұқыртушылық аунақшамен беріліс; е) сатылы шкивпен беріліс

2-сурет - Белдікті беріліс түрлері

Берілістің қалыпты жұмысы үшін түйісу (белдік - шкив) учаскілеріндегі үйкеліс күштерінің пайда болуын қамтамасыз ететін белдіктің алдын ала керілісі қажет. Белдіктердің керілісін құру және реттеу үшін мұнда құрылғының керілісі алдын ала көзделеді (2-сурет, д) . Осы құрылғыларсыз берілістерде керіліс керумен шкивтерге кигізілетін белдіктің серіппелі деформациясы есебінен құрылады.

- біліктердің осьтерінің өзара орналасуы бойынша: параллельді осьтермен (2-сурет, а, б) ; қиылысушы осьтермен - бұрыштық (2-сурет, г) ; айқасты осьтермен (2-сурет, в) ;

- шкивтің айналу бағыты бойынша: бірдей бағытпен (ашық және жартылай ашық) (2-сурет, а) ; қарама-қарсы бағыттармен (айқасты) (2-сурет, б) ;

- белдіктің керілісін құру тәсілі бойынша: қарапайым (2-сурет, а) ; керме аунақша (2-сурет, д) ; керме құрылғымен;

- шкивтің конструкциясы бойынша: бір қатарлы шкивтермен (2-сурет, а, д) ; сатылы шкивтермен (2-сурет, е) .

Белдікті берілістер келесі белгілер бойынша жіктеледі:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.