Қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру технологиялары
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 6
1 ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
НЕГІЗДЕРІ 8
1.1 Қашықтықтан оқытудың білім саласындағы мақсаты мен міндеттері 8
Қашықтықтан оқытуды ұйымдастырудың технологиялары
1.2 Қашықтықтан оқыту жүйесінің артықшылығы мен кемшілігі 10
1.3. 19
ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ДИДАКТИКАЛЫҚ
2 НЕГІЗДЕРІ
Қашықтықтан оқытудың дидактикалық құралдары 25
2.1 Білім беру мекемелері қызметкерлерінің білімін қашықтықтан 25
2.2 арттырудың аймақтық жүйесі
Қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру және оны жүргізуде тиімді 28
2.3. құралды таңдау
35
ҚОРЫТЫНДЫ
52
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
54
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Дүние жүзі бойынша қашықтықтан білім
беру жүйесін өркендетудің басты мақсаттарының бірі - оқушылардың кез келген
мектептер, колледждер мен университеттердегі оқу бағдарламалары бойынша
оқып, білім алуларына жағдай туғызу болмақ. Осылай еткенде ғана
студенттердің бір елден екінші елге орын ауыстыруларына ідектеу қойып,
кедергілер туғызудан гөрі көзқарастар жүйелерінің бір арнаға тоғыстырылған
идеяларымен қаруланып, білім беру ресурстарын өзара алмастыру жағдайында
болашағы зор жаңа істерді өркендете түсуге мүмкіндік туады.
ҚР Білім туралы заңына сәйкесті қашықтықтан оқыту сырттай, күндізгі,
кешкі және экстернат оқыту формаларының бірі ретінде қарастырылады.
Қашықтықтан оқытудың өзінің ерекше белгілері бар, бұл белгілерді ұғыну
мұғалімдер мен қатар білім алушылар үшін белгілі психологиялық тосқауылды
туындатады. Қашықтықтан оқытудың маңызды түсініктерін қарастырайық.
Қашықтықтан оқыту табысты жұмыс істеуі үшін ең алдымен
ақпараттандырылған қоғамның белгілі деңгейі қажет.
Қашықтықтан оқыту бойынша келесі білім қызметтері ұйымдастырылған болуы
керек:
• Дайындық курстары;
• Білімді алу;
• Кәсіби білімді жоғарылату және жалғастыру;
• Сертификацияланған бағдарламалар;
• Тарсырыс бойынша жасалған шарттық бағдарламалар.
Қашықтықтан оқыту жүйесінің потенциалды тұтынушылары келесілер болып
табылады:
- жоғары оқу орны орталықтары райондарынан қашықтықта орналасқан,
адамдар;
- екінші жоғары білім алғысы келген немесе жаңа білімді игергісі
келген және өз квалификациясын жоғарылатқысы келген тұлғалар;
- абитуриенттер;
- физикалық мүмкіндіктері шектеулі тұлғалар;
- шетелдік оқу орындарында білім алғысы келетін адамдар;
- қысқа уақыт ішінде білім бағдарламаларын игеруге ұмтылыс жасайтын
адамдар.
Тұтынушылар, яғни тыңдаушылар(қосымша білім алу) мен білім
алушылар(мамандықтарды дайындау бағдарламасы бойынша білім алу) ролін
атқарады. Тұтынушылар компьютермен және Интернет желісінде жұмыс жасай
білуі қажет.
Қашықтықтан оқыту формасында білім процесін ұйымдастыру үшін келесі
мамандар болуы қажет:
• курсты өңдеуші-мұғалімдер және мұғалім-кеңесшілер(тьюторлар);
• ақпараттық ресурстың жүйелік администраторлары мен құрылымдық
бөлімнің администратор-басшылары;
• дизайнерлер, бағдарламашылар;
• ұжымның техникамен қамтамасыз етілуі.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қашықтықтан оқыту (ҚО) – оқулық материалды
жеткізу, оны өз бетімен оқып-үйрену, оқыту үрдісі қандай да бір нақты оқу
орнының орналасқан жеріне тәуелсіз болған жағдайда оқытушы мен білім
алушылар арасындағы сұхбатты ұйымдастыру үшін қолданылатын дәстүрлі және
жаңа ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалануға негізделген
оқытудың интеграциялық нысаны.
Дипломдық жұмыстың объектісі және пәні. Дипломдық жұмыстың негізгі
зерттеу объектісін қашықтықтан оқыту технологиясының теориялық және
дидактикалық негіздері құрайды. Дипломдық жұмыстың нақты зерттеу пәнін
қашықтықтан оқыту технологиясын ұйымдастырудың теориялық және дидактикалық
негіздері сипаттамасы айқындайды.
Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Білім берудің біртұтас
ақпараттың жүйесін құру арқылы оқушылар мен студенттердің білім деңгейін
көтеру. Қашықтықтан оқытудың білім саласындағы міндеттері:
• бір-бірімен тығыз байланысты бола отырып. мемлекеттік (республикалық)
деңгейіндегі қашықтықтан оқытудың құрамына енуі;
• құру кезінде мемлекеттің стандарт талаптарын сақтау;
Дипломдық жұмыстың тәжірибелік маңызы. Компьютерлік,
телекоммуникациялық жабдықтар және байланыс каналдары қашықтықтан оқыту
формасының материалдық негізі болып табылады. Қашықтықтан оқыту формасының
бағдарламалық жабдықтамасы глобальды желі серверлерінде орнатылады.
Бағдарламалық-ақпараттық жинақты басқаша – қашықтықтан оқыту қабықшасы деп
атайды. Қабықшаның желілік адресі портал деп аталады. Бұл атау веб-
жүйелерді қолданушылар негізінде желіде қалыптастырылды. Білім порталы бос
қатысуды емес, күнделікті жұмыс пен авторизацияны талап етеді: форум немесе
чатта электронды семинарларға қатысу, электронды пошта бойынша тьютор
кеңестерін және тапсырмаларын алу, тест тапсыру.
Қашықтықтан оқытудың білім ресурстары әртүрлі формат пен өз міндеті бар
құжат негізінде ұсынылады. Оқу құралдары, электрондық кітапхана, тесттер,
өз бетінше курсты игеруге ұсыныстар қашықтықтан оқыту формасының типтік
құжаттар негізін құрайды. Барлық құжаттар жинағы мен оларды өңдеу
құралдарын желілік оқу-әдістемелік және ақпараттық жинақ деп те атауға
болады.
Бағдарламалық, коммуникациялық, ақпараттық, административтік және
педагогикалық құралдардан құралған барлық жинақ - ақпараттық-білім ортасы
деп аталады. Және де осы орта виртуальды оқу орны болып табылады.
Дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі. Жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен,
бес бөлімшеден, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Қашықтықтан оқытудың білім саласындағы мақсаты мен міндеттері
Қашықтықтан оқыту (ҚО) - білім, білік дағдыларды алу үрдісі, бұл кезде
оқыту процедураларының тұтас немесе белгілі бір бөлігі оқытушы мен
студенттің территориялық алшақтығына қарамастан жаңа ақпараттық және
телекоммуникациялық технологиялардың көмегімен жүзеге асырылады.
Қашықтықтан оқыту технологиясының кейс және желілік технология деген
түрлерін ерекшелеп көрсетуге болады.
Қашықтықтан оқыту технологиясынын дамуына Интернеттің әсерін бағалау
қиын. Ол ара қашықтықтықты қысқартумен қатар, оқытушы мен студентке
анағұрлым көп еркіндік береді. Енді тыңдаушы немесе студент тапсырмалар
және тестпен өзіне ыңғайлы уақытта айналыса алады. Оқытушы материал
мазмұнын жедел түрде өзгерте алады. Қашықтықтан оқыту технологиясының дамуы
- біздің білім беру жүйесінің болашағы болып табылады. Шетелде күндізгі
немесе қашықтықтан білім берудің қайсысының дұрыстығы жөнінде сөз де
болмайды. Өйткені, басты орынды қашан да сапалы білім алады.
Қашықтықтан оқытудың жетістігі - оқытушының өзінің қатысуынсыз оқушылар
назарын өзінен тыс қалдырмауға қабілеттілігіне байланысты болады. Жаңа
тақырып бойынша берілетін материал баспаға шығарылған түрде қашықтықтан
оқыту курсында электрондық түрде немесе электрондық оқулық түрінде
беріледі. Жаңа тақырыпты бұлай баяндау кезінде сабақтың басты элементі
форум немесе чат болып табылады. Мұндай баяндаулар алдын ала жоспарланып,
алдын ала даярланған сценарий бойынша жүргізіледі. Оқу үрдісіне тьютор
белсенді қатысады. Қашықтықтан оқытуда жаңа материалды баяндаудың тағы бір
нұсқасы виртуальды шебер. Әдетте оқу материалын баяндау және талқылау бір
мезгілде жургізіледі [1].
Қашықтықтан оқыту жүйесін әрқайсысы өз кезегінде бірнеше
компоненттерден тұратын үш компоненттің жиыны ретінде карастыруға болады.
Олар:
• Дидактикалық жүйе;
• Технологиялық жүйе;
• Қамтамасыз ету жүйелері.
Қашықтықтан оқыту үшін оқытудың жалпы дидактикалық бес әдісін қолдануға
болады:
1. Ақпараттық-рецептивті;
2. Репродуктивті;
3. Мәселелік мазмұндау;
4. Эвристикалық;
5. Зерттеу;
Соңғы он-он бес жылдан астам уақыт ішінде Қазақстандағы білім беру
жүйелерінің кұрылымдарында елеулі өзгерістер болып жатыр. Оқу мен білім
технологиясы қаржы қорының байыбына жетіп түсінудің, нарықты өркендету
жолында күресудің тиімді құралына айналып отыр. Осы ретте қазіргі замандағы
технологиялық жетістіктерге негізделген қашықтықтан білім беру жетекші рөл
атқарады. Коммуникациялық каналдарды ауқымды түрде тарату курсы маңызды
міндеттерді ойдағыдай іс жүзінде асыруға септігін тигізбек.
Қашықтықтан оқытудың білім саласындағы мақсаты: Білім берудің біртұтас
ақпараттың жүйесін құру арқылы оқушылар мен студенттердің білім деңгейін
көтеру.
Қашықтықтан оқытудың білім саласындағы міндеттері:
• бір-бірімен тығыз байланысты бола отырып. мемлекеттік (республикалық)
деңгейіндегі қашықтықтан оқытудың құрамына енуі;
• құру кезінде мемлекеттің стандарт талаптарын сақтау;
Қашықтықтан оқытудың жергілікті жүйесі белгілі бір білім және жекелеген
қала (университет) шеңберінде жұмыс атқарады, оның құрамына тек жоғары оқу
орындары ғана емес, мектептер, гимназиялар мен колледждер де кіреді.
Осындай жүйенің аясында жұмыс жасаудың алғашқы сатысында зиялылық
потенциялын, компьютерлік техниканы ұтымды пайдалана отырып, үздіксіз білім
беру принциптерін ойдағыдай іске асыру қажет. Осыған орай, мектептер мен
жоғары оқу орындары жергілікті және аймақтық желіні пайдаланып,
шығармашылық жұмыстарын таратып, оқыту үрдісінде әдістеме бойынша тәжірибе
алмасуы қажет.
Оқытудың ауқымды және жергілікті жүйелерін ойдағыдай пайдалана білудің
нәтижесінде білімнің базалық және деректердің банкілік мәліметтеріне,
клиент - сервер, мультимедиа, компьютерді оқып-үйренуші жүйелерге,
электрондық оқулыктарға, оку-әдістемелік материалдарға, қашықтықтан оқыту
жүйесінің технологиясымен үйлесімді болып келетін, алдағы уақытта оқыту
тәсілдерінің ішінде кең тараған бес аспап әрі өміршең түрлері бола
алатындай жайлы окулықтарға, бағдарламаларға еркін кіруге болады.
Осындай сан қырлы, әрі күрделі мәселелерді жүзеге асыруда оқытушының
атқарар рөлі орасан. Оған әрі ауыр, әрі жауапты міндет жүгі жүктеледі: ол
курстың бағдарламасының құрылымын дайындап, оны қашықтықтан білім беру
жүйесімен астастырып бейімдейді, оқу үрдісінің барысын қадағалап,
тапсырмаларды орындау барысында, өз бетімен бақылау-пысықтау жұмыстарын
орындау жөнінде ұсыныстар береді. Бұл ретте қашықтықтан оқыту жүйесінің
әдістерінде көрсетілгеніндей, көңіл-күй, психологиялық қарым-қатынас бой
көрсетеді. Қашықтықтан оқыту тәсілі бойынша жұмыс істейтін оқытушы оқытудың
жаңа технологиясын, оқытудың компьютерлі және тораптық жүйелерін жетік
біліп, олармен іс жүргізу ісін орындау шарт [2].
Қашықтықтан оқыту тәсілімен оқытатын оқытушыларға және осы істе мүдделі
басқа да адамдарға бірнеше талаптар қойылады:
• Оқытушы компьютермен жоғары дәрежеде сауатты жұмыс істей білуі қажет.
• Қашықтықтан оқытудағы мақсаттары мен міндеттері, оның
алдағы уақытта ақпараттық технология және коммуникация құралдарының
негізінде дамуы туралы білуі қажет.
• Қашықтықтан оқыту технологиясын жетік білетін, білім саласындағы
қызметкерлерді, оқушыларды таныстыра білуі қажет.
• Оқытушының ақпараттық құралдармен жұмыс істеуге іс жүзінде дағдылануы
қажет.
• Оқытудың телекоммуникациялық құралдарын қолдану ісіне
дағдылануын қалыптастыру, атап айтқанда: тұтынушылар арасында
ақпараттар алмастыру және ақпараттық жүйелердегі ресурстарды
пайдалануға дағдылануын қалыптастыруы қажет.
• Жинақталған түрде оқу бағдарламасын құрайтын белгілі бір тәртіптегі
модульдік курстардың әдістемелерін баяндай және курстарды өткізуді
ұйымдастыра білуі қажет.
• Оқу үрдісін қашықтықтан оқыту шеңберінде жүргізу ісіне жан-жақты
даярлау, қашықтықтан оқыту жүйесі бойынша сабақ өткізу үрдісінде
үйлестіруші болуы қажет.
Бүгінгі таңда ақпараттық қамтамасыз ету жүйесіне баса мән бермейінше,
білім берудің ақпараттық технологияларын, дәлірек айтқанда, электрондық
оқулық және бейнефильмдерді, басқа да электрондық басылымдарды қашықтықтан
оқытудың спутниктік арнасы арқылы ендірмейінше, кез келген әлеуметтік-
экономикалық саланың алға басуы мүмкін емес.
1.2 Қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру технологиялары
Білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі бағыты XXI ғасырдың
талаптарына сәйкес қоғамды дамытудың жоғары тиімділікті технологияларына
сүйенген жаңа білім стратегиясына көшу болып табылады.
Білім беру жүйесін ақпараттандыру бағыты жаңа ақпараттық
технологияларды пайдалану арқылы дамыта оқыту, қашықтықтан оқыту, дара
тұлғаға бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие
үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын жоғарылатуды
көздейді.
1-кесте. Қашықтықтан оқытудағы ақпарттық технологиялар жинағы
Негізгі Интерактивті өзарабайланысӨіндік жұмыс Білімді
материалдың бақылау
ұсынылуы
Жинақ 1
Баспалық Электронды пошта, Баспалық құралдар,Электронды
құралдар,видеокэлектронды пошта бойынша мейлсерверлер пошта
ассеталар, телеконференциялар бойынша
мейлсерверлер курстық
жұмыстар мен
рефераттар,
бақыланатын
емтихандар
Жинақ 2
Баспалық Электронды пошта, Электронды Электронды
құралдар,видеокассоперативті режимдегі оқулықтар, лазерліпошта
еталар, электронды пошта дискілер, бойынша
Мейлсерверлер, бойынша телеконфернецияэлектронды рефераттар
электронды кітапханалар, мен курстық
кітапханалар берілгендер қоры, жұмыстар,
мейлсерверлер мен оперативті
оперативті режимдегі
режимдегі рұқсат бақыланатын
етулер емтихандар
Жинақ 3
Біржақты немесе Видеотрансляция Электронды Электронды
екіжақты кезіндегі видео немесе оқулықтар, лазерліоқулықтар,
видеотрансляция, қайтарылатын дыбытық дискілер, лазерлі
баспалық құралдар,байланыс, электронды дискілер,
электронды видеотелеконференцияларкітапханал ар, электронды
кітапхана, , электронды пошта оперативті кітапханалар
мейлсерверлер бойынша режимдегі рұқсат , оперативті
телеконференциялар етулер мен режимде
берілгендер қоры, орындалу мен
мейлсерверлер мейлсервер
Қашықтықтан оқыту ұғымын кең мағынада алсақ, бұл-тыңдаушылар мен
оқытушылардың бір-бірінен кеңістікте алыстатылған оқу формасы. Ал,
тармағынадағы қашықтықтан оқу ұғымы тындаушылар мен оқытушылар арасындағы,
сонымен қатар тыңдаушылардың өзара белсенді ақпаратпен алмасуын
қарастыратын және жоғарғы дәрежедегі қазіргі жаңа ақпараттық
технологияларды (аудио-визуальды кұралдар, дербес компьютерлер,
телекоммуникация құралдары, т.б.) пайдаланатын белгілі бір тақырыптар, оқу
пәндері бойынша ұйымдастырылатын оқу процесі.
Қашықтықтан оқытуды ұйымдастырудың әр түрлі технологиялары бар:
Кейс-технология - оқытушы-тьюторлардың дәстүрлі және қашықтықтан
консультацияларды ұйымдастыру кезінде мәтіндік, аудиовизуальды және
мультимедиалық оқу-әдістемелік материалдарды жинау және оларды
пайдаланушылардың өз бетінше меңгеруі үшін жіберуге негізделген.
Кейс технологиясы (ағылшынның сasе—портфель) оқытуда жасалынған
әдістемелік материалдармен іске асырылады.
Кейс-технология арналған материалдар түрлері мыналар:
1. Әдістемелік нұсқалар. Оқу құралдары мен глоссарий. Оқушыларға
оқу жоспарындағы пәндер бойынша электрондық тасымалдауышта (CD-ROM) оқу-
әдістемелік материалдардың кешені (кейс) беріледі. Кешенді даярлауда
ұжымдық әдістер, жобалау әдістері пайдаланылады.
2. Жұмыс дәптері.
3. Анықтама.
4. Оқу, аудио, бейне материалдары.
5. Бақылау және емтихан материалдары.
Қашықтықтықтан оқытуға арналған кейстердің сапалық қасиеттері:
- курстың терминдер мен ұғымдарына арналған гипертекстік құрылымы;
- пайдаланушыға ыңғайлы құрылым – мұғалім материалды беру реті мен
бейнелеудің бірнеше түрін таңдай алады. Сол арқылы бір оқу материалын әр
түрлі аудитория үшін әдістемелік қажеттілік болса әр түрлі түрде беру
мүмкіндігі бар.
- Кейстің құрамына белгілі бір нормативті талаптар жоқ. Кең
таралған документтер мен дыбыс, анимация, графикалық кірістірулер, слайд-
шоу пайдаланылады.
- Оқушы оқулықтың кез келген бетін қағазға шығара алады.
- Оқушы оқу материалдарына кез келген әдіспен қол жеткізе алады
(Интернет, CD-ROM).
- Оқулыққа кірістірілген білімді тексеру жүйесі бар.
- Оқулық бетінен Интернет ресурстарына қол жеткізуге болады.
Желілік–технология - білім алушы, оқытушылар, әкімшілік арасындағы
интерактивті өзара әсері мен оның оқу-әдістемелік құралдармен жабдықталуын
қамтамасыз етуде телекоммуникациялық желіні қолдануға негізделген;
Оқытудың желілік –технологиясына жатады:
- Интернет желісін пайдалану;
- Электрондық поштаны пайдалану;
- Телекоммуникациялық құрылғыларды пайдалану;
- Мультимедиамен жабдықталған, Интернетке шығу мүмкіндігі бар
желілік компьютерлік класс [3-5];
Электронды почта тыңдаушыларға курстың негізгі мәселелері бойынша
конфиденциалды хат жазысуға мүмкіндік береді. Электронды почта арқылы
ақпаратты жоғары жылдамдықпен жіберу мүмкіндігінің арқасында тыңдаушыға
көмек дер кезінде, сұранысты алған соң бірден көрсетіледі. Интернет
көмегімен тыңдаушылармен кері байланыс орнатып қана қоймай, олардың оқу
қызметін бақылауға, бағалауға болады.
Қашықтықтан оқыту технологиясы бойынша оқытушының негізгі міндеті білім
алушының келесі түрдегі орындалатын өз бетінше жұмысын басқару болып
табылады: туындайтын мәселелерді қарастыру; мақсат пен міндеттерді қою;
білім, тәжірибелерді беру; ұйымдастыру қызметі; білім алушылардың арасында
өзара байланысты ұйымдастыру; оқу процесін бақылау. Тыңдаушылар қашықтықтан
оқыту кезінде білім беру процесінің негізін қолайлы уақытта, ыңғайлы
орында, тиімді темптегі өз бетінше жұмыс құрайды. Сондықтан тындаушылар
өз бетінше жұмыстың
техникасы мен әдістемесін, жоғарғы деңгейде білімді өз бетімен толықтыру
негіздерін меңгеруі қажет. Сонымен бірге нәтижелі түрде оқу үшін жаңа
ақпараттық технологияның кұралдарымен жұмыс істей білуі тиіс.
Сонымен, қашықтықтан оқыту — адамның білім алуға және ақпарат алуға
деген құқықтарын іске асыратын үздіксіз білім беру жүйесі нысандарының бірі
ретінде мамандардың негізгі қызметін атқара жүріп білімін, біліктілігін
арттыруға мүмкіндік береді [14].
Қазақстан Республикасының кәсіптік жоғары, қосымша кәсіптік білім
беретін білім беру ұйымдарында қашықтықтық нысаны бойынша оқытуды
ұйымдастыру ережесі
1. Осы Қазақстан Республикасының кәсіптік жоғары, қосымша кәсіптік
білім беретін білім беру ұйымдарында қашықтықтық нысаны бойынша оқытуды
ұйымдастыру ережесі Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 11
қазандағы № 1459 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасында білім
беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға мемлекеттік бағдарламасын іске асыру
мақсатында Білім туралы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес
әзірленген.
2. Қашықтықтан оқыту (қашықтықтыққа арналған оқыту) - оқытудың
электрондық және телекоммуникациялық құралдары арқылы білім беру
ұйымдарынан алыс тұратын оқу-танымдық қызметті және тұлғаларды дамытуды
мақсатты және әдістемелік ұйымдастырылған түрдегі басшылықтың бір түрі.
3. Осы ережеде мынадай негізгі ұғымдар мен анықтамалар пайдаланылады:
• тьютор (Tutor) – білім алушылардың өзіндік жұмысына басшылық жасауды
жүзеге асырушы қашықтықтықтан оқытудың оқытушы консультанты;
• контент – ақпараттық толықтыру – мәтін, графика, мультимедиа және
өзгеде ақпараттық толықтыру;
• тьюторлық сыныптар – компьютерлермен, бейне мониторлармен және басқа
да ақпараттық коммуникативтік құралдармен жабдықталған сыныптар.
4. Қашықтықтан оқыту:
• ақпараттық-коммуникациялық және қашықтықтықтан оқыту технологияларын
іске асыруға арналған материалдық-техникалық жағдайлар;
• электрондық тасымалдағыштарға арналған мамандықтар бойынша білім беру
бағдарламаларының контенті (мазмұны);
• білім беру процесі субъектілерінің мүмкіндікті өзара іс-қимылына
дайындалған кадрлық құрамы бар болған кезде білім беру қызметіне
лицензиялары бар білім беру ұйымдары іске асырылуы мүмкін.
5. Қашықтықтықтан оқыту нысаны негізгі үш технологиялар бойынша жүзеге
асырылуы мүмкін:
• желілік технология (автономды желілік курстар немесе виртуалды
кафедралар, Интернетті пайдаланатын университеттер);
• кейс-технологиялар негізінде қашықтықтықтан оқыту;
• ТВ-технологиялар негізінде қашықтықтықтан оқыту.
6. Қашықтықтан оқыту оқытудың басқа да түрлерімен біріктірілуі мүмкін
(күндізгі және қашықтықтықтан оқыту, сырттай және қашықтықтықтан оқыту,
кешкі және қашықтықтықтан оқыту, экстернат және қашықтықтықтан);
7. Білім беру ұйымдарының білім алушылары мен қызметкерлері
қашықтықтықтан оқыту жүйесінің субъектілері болып табылады.
Қашықтықтан білім беру мүмкіндігін ұсынатын оқу орындарының барлығы
бір бірінен белгілі қасиеттері бойынша ерекшеленеді. Олардың ерекшеліктері
білім беру мазмұны мен деңгейі, білім алушылардың саны мен құрамы,
техникалық және қаржылай мүмкіндігі бойынша ерекшеленеді. Қашықтықтан білім
беру жүйесі дамытылған елдерде мемлекет деңгейінде қаржыландыру арқылы
жүргізіледі. Дүниежүзіндегі дамушы елдердің барлық жоғарғы оқу орындары
қашықтықтан білім беру технологиясымен жұмыс жасауда. Мысалы, алпауыт
елдердің бірі Америка құрама штаттарында 1995 жылдан бастап жоғарғы оқу
орындарының 58% қашықтықтан оқыту технологиясына тәжірбие жасап, бұл
технологияның тиімді екенін алға тартқан. Қазірде бұл елде мыңдаған оқу
орындары осы технология бойынша жұмыс жасауда.
Орталық аты, мемлекет, Қашықтықтан білім алатынҚолданылатын технология
web сервер студенттер саны
Джонс атынындағы 30 000 жуық Интернет, электронды
халықаралық пошта, телефон
университет(s консультациялары
International
University), АҚШ,
http:www
.jonesinternational.edu
Ұлттық технологиялық 4 000 жуық Конференция және
университет(National пікір-талас жүргізуге
Technological мүмкіндік жасайтын оқу
University), АҚШ, бағдарламалары,
http:www .ntu.edu спутниктік байланыс,
студенттер мен оқытушылар
электронды пошта,
телефон, экспресс-пошта
мен байланыс
Ашық Гонконг 25 000 жуық Баспа материалдары,
университеті (Open телерадио
University of Hong Kong трансляциялары,
(OUHK)), Гонк Конг, мультимедиалық
http:www .ouhk.edu.hk технологиялар
Испания ұлттық 130 000 жуық Баспа материалдары,
қашықтықтан оқыту аудиовидео кассеталар,
универсиеті(Universidad радио және компьютерлік
National de Education a технологиялар,
Distancia), Испания, телевидение
http:www.open.ac.uk
Оңтүстік Африка 120 000 жуық Баспа материалдары және
университеті(University әдістемелік оқулықтар,
of South Africa аудиовидео, радио
(UNISA)), Оңтүстік бағдарламалар, спутниктік
Африка, байланыс
http:www. Unisa.ac.za
Қашықтық нысаны бойынша оқу процесін ұйымдастыру
• Қашықтықтан оқыту технологияларын қолдана отырып оқу процесін
ұйымдастырудың негізгі міндеттері:
a) оқытуды даралау;
b) оқытудың тиімділігін (сапасын) арттыру;
c) дәстүрлі оқыту нысаны қолайсыз болып табылатын тұлғалар
үшін білім беру қызметін ұсыну болып табылады.
• Білім беру ұйымдарында қашықтықтан оқыту жүйесін ұйымдастыру
және дұрыс қызмет етуі үшін мынадай функцияларды орындау қажет:
a) оқу курстарын қолдау;
b) білім алушыларға оқу материалдарын жеткізу;
c) кеңестер беру;
d) білім алушылармен кері байланысты ұйымдастыру;
e) білім алушылардың білімдерін бақылау.
• Білім беру ұйымдарында:
a) білім алушылар үшін оқу-әдістемелік және оқу-әкімшілік
ақпараттарынан тұратын беттері бар білім беру Интернет-порталының;
b) телекоммуникациялық желіге шығатын (Интернет, спутниктік теледидар)
жабдықтардың;
c) әртүрлі терминалдардың: мультимедиалық сыныптардың, электрондық оқу
залдарының;
d) CD, DVD дискілеріне арналған оқу контентінің (жеке меншік немесе
сатылып алынған);
e) желілік оқу мультимедиа контентінің (жеке меншік және сатылып
алынатын);
f) тестілеу кешендерінің;
g) тиісті дайындықтан өткен профессор-оқытушы, оқу-көмекші және
техникалық персоналдардың;
h) жеке меншік контентін (локалдық және желілік) құру үшін
мультимедиа зертханаларының;
i) желілік тестілеу кешендерінің;
j) оқытуды басқарудың желілік жүйелері (Learning Management Systems
- LMS);
k) оқыту контентін басқару жүйелерінің (Learning Content Management
Systems- LCMS) бар болуы қашықтықтықтан оқыту нысаны кезінде оқу процесін
ұйымдастырудың қажетті шарттары болып табылады.
• Қашықтықтан оқытудың базалық жоғары оқу орындарында қашықтықтықтан
оқытудың жетекшісі басқаратын және өзінің құрамында мынадай міндетті
қызметтері арнайы құрылым (факультет, орталық, бөлім және басқа)
құрылады:
a) оқу процесін ұйымдастыру және басқару;
b) қашықтықтықтан оқытудың дидактикалық құралдарын әзірлеу;
c) ақпараттық-техникалық қамтамасыз ету.
• Оқу процесін ұйымдастыру және басқару қызметі қашықтықтық нысаны
бойынша оқу процесін жоспарлайды және ұйымдастырады, қашықтықтықтан
оқытумен байланысты құжаттамаларды жүргізеді, қашықтықтықтан оқыту
орталықтарының қызметін бақылайды, оқытушылар мен тьюторлардың
біліктілігін арттыру мен сертификаттауды ұйымдастырады.
• Қашықтықтан оқытудың дидактикалық тәсілдерін әзірлеу қызметі
қашықтықтықтан оқытудың электрондық оқулықтарын, мультимедиалық
курстарды, әдістемелік құралдар мен басқа да әдістемелік құралдарды
әзірлеуді, сатып алуды және игеруді жүзеге асырады, тестілеу
жүйелері мен білімді бақылаудың басқа да құралдарын, қашықтықтан
оқытуға арналған ақпараттық ресурстарды қолданудың әдістерін
әзірлейді.
• Ақпараттық-техникалық қамтамасыз ету қызметі қашықтықтықтан оқытудың
бағдарламалық, ақпараттық және техникалық құралдарын әзірлейді,
игереді және оларды пайдалануды қолдайды.
• Оқу процесі базалық жоғары оқу орнының басшысы бекіткен
қашықтықтықтан оқытудың оқу жұмыс жоспарының негізінде
ұйымдастырылады. Оқу жұмыс жоспары мемлекеттік жалпыға міндетті білім
беру стандарттарының талаптарына сәйкес үлгілік оқу жоспарларының
негізінде жасалады. Жоғары оқу орны білім беру процесінде кезінде
қашықтықтықтан оқытудың таңдаған технологияларына сәйкес келетін оқу
сабақтарын өткізу түрлерін пайдаланады.
• Жеке оқу жоспарына сәйкес жылдар мен семестрлер бойынша пәндерді
бөлуді өзгертуге мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандарттарына сәйкес келетін таңдаған мамандықтары бойынша пәндер
тізбесінің шеңберінде мүмкіндік беріледі.
• Қашықтықтан оқытудың толық курсы мемлекеттік жалпыға міндетті білім
беру стандарттарына сәйкес білім беру саласындағы орталық атқарушы
орган белгілеген мамандықтардан басқа барлық бағыттар (мамандықтар)
бойынша ұйымдастырылуы мүмкін.
• Тиісті бейін бойынша кәсіптік орта білімі немесе түрлі деңгейдегі
кәсіптік жоғары білімі бар тұлғалар қашықтықтықтан оқыту бойынша
жеделдетілген оқу мерзімінің қысқартылған білім беру бағдарламалары
бойынша кәсіптік жоғары білім алуы мүмкін.
• Білім беру бағдарламаларын жеделдетілген мерзімде толық көлемде
меңгеру қашықтықтықтан оқытудың базалық жоғары оқу орнының басшылары
бекіткен тиісті оқу жұмыс жоспарлары бойынша жүргізіледі.
• Жеке оқу жоспарын білім алушы жасайды, жоғары оқу орны белгілеген
тәртіппен қашықтықтықтан оқытудың жетекшісімен келісіледі және
бекітіледі.
• Қашықтықтан оқыту нысанына түсуші тұлғалар үшін білім беру ұйымдары
оқу сабақтары басталғанға дейін қашықтықтықтан оқытудың технологиялары
және жүйелерімен танысу жөнінде кіріспе курстарын өткізеді.
• Білім беру ұйымдарында оқу жылы Білім және Ғылым министрлігі
белгілеген оқу мерзімдеріне сәйкес басталады, саны мен ұзақтығын
жоғары оқу орны өз бетінше белгілейтін академиялық кезеңдерден
тұрады. Қашықтықтықтан оқыту нысаны бойынша білім алушылар
мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарына сәйкес білім
беру-кәсіптік бағдарламаларының мазмұнын толық меңгеруі тиіс.
• Базалық жоғары оқу орны мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандарттарының талаптарына сәйкес білім сапасын қамтамасыз ететін
қашықтықтықтан оқытудың кез-келген технологиясын қолдануға құқығы бар.
• Білім беру ұйымы қашықтықтан оқыту кезінде әрбір білім алушыға
ақпараттық-білім беру ортасына кіруге мүмкіндік береді. Білім алушыда
қажетті аппараттық-бағдарламалық құралдар болмаған жағдайда білім
беру ұйымы оларды оған жалгерлік негізде беруіне болады.
• Тьюторлық сынып компьютерлік оқу жұмыс орнына өткізу мүмкіндігі кем
дегенде 50 Кбитсек болатын Интернеттің ғаламдық желісіне қосуды
қамтамасыз ететін коммуникациялық байланыс арналары болуы керек.
• Компьютерлердің саны мен оларды орналастыру. Санитарлық ережелер мен
нормаларға сәйкес белгіленеді. Барлық компьютерлер локалдық желіге
біріктірілуі керек. Компьютерлік жұмыс орнының конфигурациясы оқу
қызметінің тиісті түрлерінің орындалуын қамтамасыз етуі тиіс.
Оқытушыларға арналған жұмыс орнының саны күніне 3 сағаттық жұмыс
және 2 оқытушыға бір жұмыс орны нормасына сәйкес анықталады.
• Білім беру ұйымы білім алушылардың мүмкіндіктерін есепке ала отырып,
телекоммуникациялық құралдарды пайдаланумен бірге оқу процесіне
қатысушылардың өзара іс-қимылы арқылы білім алушыларды ғылыми және
әдістемелік көмекпен қамтамасыз етеді. Сессиялар арасындағы кезеңде
қашықтықтықтан оқыту нысаны білім алушыларға теориялық материалдарды
өз бетінше зерделеуді және тьюторлардан қашықтықтық кеңестерін алуды
ұсынады. Студенттің өзіндік жұмысына электрондық оқу-әдістемелік
кешенімен және қосымша материалдармен атқарған жұмысы жатады.
Оқытушы–тьютордың жетекшілігімен жүргізілетін студенттің өзіндік
жұмысына барлық оқу пәндерінің материалдары бойынша интерактивті
консультация жатады (чат, форум арқылы).
• Қашықтықтан оқыту технологияларын қолдана отырып білім беру
бағдарламаларын іске асыру кезіндегі консультациялар жүйесі бірнеше
түрдегі консультацияларды қарастыруы мүмкін:
a) жеке күндізгі (білім алушылардың бастамасы бойынша жекелеген
жағдайда);
b) жеке қашықтықтықтан (бақылау және аттестаттау жұмыстарына
арналған рецензиялар, телефон, e-mail, чат, форум бойынша);
c) топпен қашықтықтықтан (чат арқылы, Web-сайтында жиі қойылатын
FAQ айдары, телеконференциялар түрінде).
• Қашықтықтан оқытудың нысандары: бейне лекциялар, теледидар
лекциялары; радио-лекциялар; мультимедиалық лекциялар; бейне
конференциялар; телеконференциялар; электрондық оқу басылымдары
бойынша (электрондық оқулықтар, мультимедиалық оқыту бағдарламалары,
тренажерлар, ақпараттық-анықтамалық жүйелер) студенттің өзіндік
жұмыстары, виртуалды зертханалық практикумдар (имитациялық
модельдер); компьютерлік тестілеу жүйелері; форумдар, чаттар мен
электрондық пошта арқылы консультациялар беру.
• Телеконференциялар өткізу үшін білім беру ұйымының жабдықталған
студиясы мен тиісті бейне және проекторлық аппаратуралары болуы керек.
• Жоғары оқу орны білім алушылардың ағымдық, аралық және қорытынды
аттестаттау жүйесін, олардың білімдері мен біліктерін және тәуелсіз
бағалау әдістерін, қол жетімділікті шектейтін электрондық әдістерді
қолдану арқылы бұрмалауларға, жалғандыққа қарсы қорғауларды, аумақтан
тысқары аттестаттау комиссиясының көпшілік қорғау жұмыстарын
бағалаудағы әділдігін ұйымдастырады Бітірушілерді қорытынды
мемлекеттік аттестаттау (мемлекеттік емтихан, дипломдық жұмыстарды,
жобаларды қорғау) базалық жоғары оқу орындарында дәстүрлі әдістермен
жүргізіледі.
• Жоғары оқу орны білім алушыларды мемлекеттік жалпыға міндетті білім
беру стандарттарымен көзделген, кәсіптік практиканың барлық
түрлерінен өткізу мүмкіндіктерімен қамтамасыз етеді.
Білім алушылар практиканы виртуалды зертханаларда, кіруге рұқсат
етілмеген зертханаларда немесе виртуалды оқу фирмаларында өтеді. Мұндай
практиканы жоғары оқу орындарының өздері, сондай-ақ жоғары оқу орындары
тиісті ақпараттық ресурстары бар кәсіпорындардың, мекемелердің және басқа
да ұйымдардың арасындағы шарттар негізінде ұйымдастырады. Сонымен қатар,
практика жоғары оқу орны мен практикадан өту үшін орындар бөлетін
кәсіпорындар, мекемелер және басқа да ұйымдардың арасындағы шарттардың
негізінде ұйымдастыру-құқықтық нысандарына қарамастан жүзеге асырылады.
Қашықтықтан оқыту бойынша білім алушылар үшін оқу жоспарында көзделген
практика ретінде мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарында
қарастырылған сағаттар көлемінде бейіндік кәсіпорындардағы, мекемелердегі
немесе басқа да ұйымдардағы жұмыстары есептелуі мүмкін.
• Жалпы немесе жеке оқу жоспарларына сәйкес таңдауы бойынша
мамандықтарға сәйкес оқу бағдарламаларын толық орындаған, яғни
теориялық оқытуды аяқтаған және дипломдық жобаны (жұмысты) қорғаған
студенттерге мемлекеттік үлгідегі білім туралы құжат беріледі.
• Жоғары оқу орны білім берудің компьютерлік ақпараттық жүйесінің
көмегімен білім алушылардың біртума немесе лицензияланған, жетекші
электрондық жеке істерін барлық білім алушылардың оқу процесінің
қорытындысын есепке алу мен мұрағаттық сақтауды жүргізеді [12].
1.3 Қашықтықтан оқыту жүйесінің артықшылығы мен кемшілігі
Қашықтықтан оқыту сыртттай оқу әдісіне ұқсас болып келеді. Бірақ ең басты
ерекшелігі - қашықтықтан оқыту жүйесінде білім алушы мен мұғалім арасында
ешқандай тікелей байланыстың болмауы. Осындай жартылай экстернат
қашықтығына байланысты білім алушы белгілі көлемде төлем төлеп, тіркелген
соң барлық қажетті және міндетті көлемдегі факультативті пәндер бойынша
тапсырма, сонымен бірге қажетті оқу-әдістеме құралдарын және білім деңгейін
тексеретін тесттер алады. Білім алушы барлық оқу тапсырмаларын орындап
болған соң курстан курсқа өте алады және өз мамандығы бойынша барлық
бағдарламаны игергендігін тексеруге арналған қорытынды тесттен өтсе, ол өзі
таңдаған жоғары оқу орнын аяқтағаны жөнінде сертификат алуға құқығы бар.
Бұндай жағдайда, бір жағынан оқу-әдістеме материал сапасына талап күрт
өссе, екінші жағынан – білімге деген стимул жоғарылайды. Қашықтықтан
оқытудың стимулы – жоғары білім алу жайлы құжат беру емес, білім
алушылардың жоғары, сапалы білім деңгейін игеріп, алып кетуі. Біздің
көзқарасымыз бойынша, қазіргі заманғы Қазақстан жағдайларында бұндай
стимул, еңбек рыногындағы ұсыныстарға қажетті мамандық, айлығы жоғары
жұмысқа тұру үшін қосымша білім алғысы келетіндерде және жұмыс тәжірибесі
бар, жоғары білімді мамандарда ғана болады.
Ең бірінші қашықтықтан оқытуда ақпараттық, әдістемелік, ұйымдық және
техникалық жоспар бойынша оқу процесін дайындауға тоқталу керек. Қазіргі
кезде, Интернет желісі болғанымен, яғни қашықтықтан оқытуды орындаудың
техникалық мүмкіндіктері болғанның өзінде, ірі аймақ орталықтарынан алыс
орналасқан аймақтарға қажетті оқулықтарды беру қиындық туғызады. Осы
жағдайға байланысты қашықтықтан оқыту жүйесі оқу процесінде білім алушыны
қажетті ақпаратпен қамтамасыздандыруы қажет. Яғни электронды түрдегі
қажетті оқулықтан тұратын ақпаратты қолданудың үлкен мәліметтер базасы мен
қатар, пәнді немесе арнайы курстарды тереңірек игеру үшін қосымша
әдебиеттер қажет. Бұл жағдайда қашықтықтан оқыту үшін арнайы арналған оқу
құралдары мен оқулық серияларын құру жайлы сұрақ және стандартты
полиграфиялық баспа оқулықтарын машина тасығышқа аудару кезінде авторлық
құқықтарға байланысты проблемалар туындайды немесе арнайы оқу құралдарын
дайындау процесі өте ұзаққа созылуы мүмкін. Сондықтан машина тасығыш арқылы
оқу құралдарын студенттерге ұсыну немесе оқу ғимаратының серверіне ақпарат
базасын ендіру электронды түрде орындалуы керек. Компьютерлік оқу
құралдарды, бағдарламаларды, әдістемелік құралдарды және т.б. дайындауда
қиындықтар туындаған жағдайда, олар мамандарды дайындау сапасының
төмендеуіне ғана емес, сонымен бірге қашықтықтан оқыту идеясының
дискриминациясына алып келуі мүмкін. Тәжірибе көрсеткіші бойынша, асығыс
жасалған оқулықтар және құралдардың үлкен бөлігі машина тасушыларға
механикалық түрде аударылғанғанда оқулықтың мазмұны барлық кезде дерлік
жақсы болып шықпайды. Сондықтан компьютерлік оқулықтарды дайындау кезінде
әрбір пәннің теориялық-әдістемелік негізін ойластыру қажет. Қашықтықтан
оқыту жүйесін құру кезінде келесі техникалық қамтамасыздандыру процестері
қарастырылады:
• Машина тасушылар арқылы барлық оқу-әдістемелік материалдарды
дайындау;
• Компьютерлік желі арқылы оқу-әдістемелік материалдарға білім
алушылардың енуін ұйымдастыру;
• Желі арқылы білім алушыларға консультация өткізу үшін оперативті
байланысты ұйымдастыру;
• Оқу ғимаратының анықтамалы-библиографиялық жүйесіне білім
алушылардың еркін кіруін ұйымдастыру;
Осыған байланысты техникалық қамтамасыздандыруға қойылатын талаптар
кезінде, екі негізгі ішкі жүйеден тұратын, арнайы компьютерлік жинақты құру
қажет. Осындай ішкі жүйенің біріншісі, қашықтықтан оқыту жүйесін оқу-
әдістеме түрінде қолдайтын және барлық ақпаратты құратын компьютерлік желі.
Ішкі жүйенің машина тасушыларына оқу-әдістеме материалдарын аударатын,
техникалық персонал, мұғалімдердің пәндік курстарымен жұмыс жасайтын
бірнеше жұмыс станциялары мен мәліметтер базасын сақтау және барлық жұмыс
процестерін қолдау үшін бөлек сервері болуы қажет, сонымен бірге машина
тасушыларға материалдарды аудару үшін жұмыс станцияларының бірінде сканер
және оқу жүйесіне арналған CD-ROM оқулықтарын дайындайтын жабдықтар қажет.
Яғни серверде мәліметтер базасын сақталуын қамтамасыз ететін барлық шаралар
қарастырылған болуы тиіс [64]. Екінші жүйе қашықтықтан оқыту жүйесін білім
алушыларыдың өздері басқаруын қамтамасыз етуі. Интернетке және оқу
ғимаратының желі серверімен қосылған мәліметтер базасы сервердің ең басты
элементі болып табылады. Осы серверде қашықтықтан оқыту жүйесі арқылы
ұйымдастыру құжаттарын қосатын безендірілген ақпараттық және оқу-
әдістемелік мәліметтер базасы құрылады.
Артықшылықтары:
Икемділік - өзіне қолайлы уақытта, қолайлы темпте, өз орнында айналысу
мүмкіндігі. Пәнді игеру үшін уақыттың регламентелмеген қиындысының болуы.
Модульділік. Тәуелсіз оқу курстар жинағынан – топтық немесе
индивидуальды талаптарға жауап беретін, оқу жоспарын құру модуль
мүмкіндігі.
Параллельділік. Кәсіби оқу қызметімен байланысы, яғни өндірістен
бөлінбейтіндігі.
Қамту. Білім алушылардың оқу ақпаратының көптеген көздерін бір уақытта
пайдалануы (электронды кітапханалар, берілгендер банкіне, білім
базаларына).
Тиімділігі. Оқу аймақтарын, техникалық құралдарды, транспорттық
құралдарды, оқу ақпараты жайлы унифициялы түсінік және оған мульти ену
мамандарды дайындауда шығындарды азайту.
Технологиялығы. Адамның әлемдік постиндустриалды ақпараттық кеңістікте
жылжуына әрекет ететін, телекоммуникациялық және ақпараттық
технологиялардың білім процесінде жаңа жетістіктерді қолдануы.
Әлеуметтік тең құқылылық. Оқып жатқандардың тұрған жеріне, оның
денсаулығына, материалдық қамтамсыздандырылғанына тәуелсіз білім алудың
тең мүмкіндіктерінің болуы.
Интернационалдылық. Білім қызметі рыногында әлемдік жетістіктердің
экспорты және импорты.
Позитивтік ықпал. Оның шығармашылық және интеллектуалды потенциалын өзі
ұйымдастыру арқылы көтере отырып, білімге ұмтылуы, компьютерлік техникамен
жұмыс жасай білуі және өз бетінше міндетті шешімдерді қабылдау арқылы
қашықтықтан оқытудың білім алушыға ықпал етуі.
Қашықтықтан оқыту сапасы. Қашықтықтан оқыту формасы білім беруде
оқудың күндізгі формасынан сапасы жағынан кем түспейді, белгілі кадрлык
профессорлік - білім беру құрамын қашықтықтан оқыту формасына қызықтыру
және оқу процесінде ең жақсы оқу- әдістемелік кешендерін қолдану немесе
басқа пәндер бойынша тесттер арқылы бақылау жүргізіп, сапасын жақсарту.
Қашықтықтан оқыту – білім саласындағы нарықтық қатынастарды жетілдіру
жолы. Бүгінде, информация өңдеу мен халықаралық деңгейде еңбек түрлерін
бөлу әлемдік әкономиканың ең негізгі ерекшеліктері болып отырған кезде,
білім алу кез келген маманның жеке және кәсіби табысының негізгі көзі болып
қала береді. Білімнің адамнын жұмысқа түру мен өмір сүру деңгейіне
тигізетін әсері бұрынғыға қарағанда анағұрлым күшейе бастады. Әрине,
білімге қойылатын талаптар да өзгеріске ұшырады: әрбір жанның негізгі
білімі мен оның тұрақты жаңарып отыруымен қатар қазіргі маман информациялық
қорларды табысты пайдаланып, заң және әкономика негіздерін де игеруі тиіс.
Қазіргі мамандардан шығармашылық тұрғыдан ойлай білуі, соның негізінде
шешім қабылдауы және өмір бойы оқып үйренуі талап етіледі [52,62].
Функциональдық дайындау тұжырымдамасынан жеке тұлғаны дамыту
тұжырымдамасына ауысу. Бұл ауысудың негізі тек приоритеттер ауысуы ғана
емес, мұнда мамандарды мемлекетгік тапсырыс бойынша дайындаудан жеке
тұлғаның талаптарын қанағаттандыруға көшу жүзеге асырылады. Жаңа
түжырымдама әрбір нақты адамның өз мүмкіндіктерін есепке ала отырып, соны
іс жүзінде көрсету мен жетілдіру арқылы білім беруді жекелеп жүргізудің
сипат алғанын көрсетеді. Бұл білім алушылар мен мүғалімдердің өздерінің
әртүрлі жеке мүмкіндіктеріне сәйкес алуан түрлі білім беру бағдарламаларын
жасау арқылы іске асырылады. Білім беруді жетілдірудің осы бағытындағы
маңызды фактор болып білім алушылардың қазіргі және болашакта қолданылатын
информациялық коммуникациялық технологияларды (ИКТ) пайдалану арқылы оқуға
деген өз ынтасын (мүмкіндігін), өздерінің жеке басының когнитивті іс-әрекет
жасауға икемділігін қалыптастыру ісі саналады.
Бұдан бұрынырақ көркем етіп қолмен жаза білудің өзі қартайғанша қам
жемей тыныш өмір сүруге кепілдік бере алатын еді. Соңғы онжылдықта әр түрлі
қызмет салаларында технологиялар мен білім түрлерінің жаңаруының жылдам
үрдіс ала бастағаны байқалды. Мектептен, тіпті жоғары оку орнынан алған
білімнің өзі ұзақ уақыт өмірге тірек бола алмайды.
Үздіксіз білім беру тұжырымдамасы, оның іс жүзінде пайдалануға ұмтылу
қоғамдағы ересек адамдардың білім алу мәселесін қиындатып жіберді. Ересек
жандардың білім алуына деген көзқарас және оның қазіргі замандағы рөлі
түбегейлі өзгеріске ұшырады. Ол қазіргі білім беру жүйесі кризисін аттап
өтудің және жаңа заманға сәйкес білім жүйесін қалыптастырудың тікелей жолы
ретінде қарастырылып отыр.
Білімді негізгі қоғамдық капиталға айналдыру және білім алуға
байланысты табыстың өсуі осы тауарды пайдаланатын адамның, жалпы қоғамның
және накты бір мекеменің пайда табуына байланысты болып отыр. Осыдан барып
білім беру саласын аралас түрде қаржыландыруға, осы саладағы нарықтық
қатынастарды дамытуға негіз болатын мүмкіндіктер пайда бола бастайды [57].
ЖОО-ғы информациялық технологиялар және информация курстарын
бағдарламалау тілдерінің элементтері бар компьютер құралы алғашқы білім
түрлері ретінде қарастыру - кейіннен зиян тигізетін өте қарапайым көзқарас.
Компьютерлік ғылымдар пәндерін инженерлік білім негіздерсіз (жоғары оку
орындарына емес) нашар техникалық жабдықталған ортада үстірт оқып үйренуге
талпыну - мектеп түлегінің көзі алдында ИКТ мүмкіндіктерінің рөлін төмен
түсіру деген сөз. Балалардың мұндайда Компьютерге байланысты теріс
көзқарасы қалыптасып, кейіннен оларды көптеген қиындықтарға душар етуі
мүмкін.
Орта мектеп өмірге білікті программалаушылар беруі тиісті емес (оларды
университеттер дайындауы керек), оның атқаратын қызметі де ондай емес.
Балаларды оларға қызыкты, әрі өмірде керек болатын нәрселерге үйрету қажет.
Оның үстіне дәл осы сәттегі мәселелер жалпы жеке адамның жан-жақты және
гармониялық түрде дамуымен қайшы келмеуі тиіс. Менделеев атап өткендей
"орта білімнің негізгі мақсаты оқушыларды жеке жетілдіру, олардың қоршаған
ортаға деген дұрыс көзқарасын қалыптастыру және жеке қасиеттерін
(байқампаздық, ой таластыра білу, еңбек сүйгіштік, т.б.) дамыту".
Компьютер балалардың шығармашылық белсенділігін дамытуға көмектеседі,
әсіресе егер оған үйренуді емес, оны құрал ретінде пайдалануды игерсе, яғни
ИКТ-ның техникалық жағына ғана қарастырмай, оның танымдық жағына көңіл бөлу
керек. Мұндайда оны дұрыс пайдаланса, компьютер білімді жетілдіру құралы
рөлін жақсы атқара алады.
Компьютер мен оқушының өзара әрекеттесуі қызғылықты процесс, ол
педагогикалық новацияларда есепке алынып отыруы қажет [58].
Педагогиканың негізгі козғаушы күші ретінде барлық тәрбиелік әрекеттер
негізі ынта болып саналатынын айтқан артық болмас. Өндірісте де
ынталандыруға байланысты менеджмент ең бағалы ресурсты - кадрларды
жетілдірудің негізгі құрамды бөлігі болып табылады емес пе? Балалар ересек
адамдар тәрізді егер оқу нәтижесі ертеңгі күні пайдалы болатынына көзі
жетсе, оған зор ықыласпен қарап, тез үйренуге тырысады. Егер оқу процесі
дұрыс құрастырылып, компьютер оның жылдам игерілуіне көмектесетін болса,
оқушылар мақсаттарына жыддам қол жеткізе бастайды.
Мектептерде аппараттық, телекоммуникациялық және программалық
жабдықтар аймағында тәжірибелік (немесе арнаулы) емес, индустриялық, яғни
әрекеттік шешімі бар жұмыстарды енгізуге тырысу керек - олар практикалық
қажетгілік пен ол істі жалғастырудың тиімділігіне кепілдік бере алады.
Информациялық технологиялардың екпінді түрде жылдам дамуы аппараттық және
программалық жабдықтар өндірісі өзіндік құнынын арзандауына, оған қоса ИКТ-
ның негізгі даму бағытында программалар мен құрылғылардың бір-бірімен
сәйкес келіп үйлесуіне әкеліп отыр.
ИКТ-ны практикаға енгізу жолында туындайтын мәселелерге салқын
қандылықпен карап, оларды шешу кезінде мектептегі информациялық жүйелердің
мынадай негізгі әлементтеріне әсер ететінін айту керек:
• әдістемелік жабдықтау жағына;
• мұғалімдер мен әкімшілік органдарын дайындауға;
• қолданбалы программалық жабдықта-маларға (әнциклопедиялар, меди-
ресурстар, моделъдеу, әкімшшк-шаруашылық кешенін баскаруға)
• базалык программалық платформаға (Windows операциялық жүйесі +
Office);
• аппараттык кешенге (компьютерлер, жергілікті желі, Интернетке қосылу).
Интеллектуалды ұлттық қорларды дамытудың басыңқы бағыттарына
бағытталған бағдарламалар мен білім технологияларын жетілдіру - саяси
маңызды стратегия.
Мұндай процестің маңыздылығы экономикалық ынтымақтасу және жетілдіру
ұйымына кіретін көптеген елдердің осындай жоспарларды тиянақты түрде
құрастыруынан көрінеді. Мысал ретінде "Тһе National Сгіd fог Lеаrning"
(Ұлыбритания) және "Schulen und Netz" (Германия) жоспарларын көрсетуге
болады, осындай жоспарларды АҚШ, Қытай, Индия, Индонезия, Оңтүстік Корея,
Тайлан мемлекеттері де жүзеге асыруда. 2000 ж. аяғында АҚШ Білім
министрлігі жасап шыққан Білім технологияларының ұлттық приоритет ретінде
кдрастырылуы тиіс. Олар білім беру процесінін шет жағында қалмай, оның
негізгі ядросы болып қалыптасуы керек".
Жаңа жоспар негізінде әлектрондық оқыту (е-Lеаrning) тұжырымдамасы
жатыр, оның стратегиялық рөлі бұған дейін кең тараған әлектрондық бизнес
үғымынан гөрі маңызды болып ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ 6
1 ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
НЕГІЗДЕРІ 8
1.1 Қашықтықтан оқытудың білім саласындағы мақсаты мен міндеттері 8
Қашықтықтан оқытуды ұйымдастырудың технологиялары
1.2 Қашықтықтан оқыту жүйесінің артықшылығы мен кемшілігі 10
1.3. 19
ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ДИДАКТИКАЛЫҚ
2 НЕГІЗДЕРІ
Қашықтықтан оқытудың дидактикалық құралдары 25
2.1 Білім беру мекемелері қызметкерлерінің білімін қашықтықтан 25
2.2 арттырудың аймақтық жүйесі
Қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру және оны жүргізуде тиімді 28
2.3. құралды таңдау
35
ҚОРЫТЫНДЫ
52
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
54
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Дүние жүзі бойынша қашықтықтан білім
беру жүйесін өркендетудің басты мақсаттарының бірі - оқушылардың кез келген
мектептер, колледждер мен университеттердегі оқу бағдарламалары бойынша
оқып, білім алуларына жағдай туғызу болмақ. Осылай еткенде ғана
студенттердің бір елден екінші елге орын ауыстыруларына ідектеу қойып,
кедергілер туғызудан гөрі көзқарастар жүйелерінің бір арнаға тоғыстырылған
идеяларымен қаруланып, білім беру ресурстарын өзара алмастыру жағдайында
болашағы зор жаңа істерді өркендете түсуге мүмкіндік туады.
ҚР Білім туралы заңына сәйкесті қашықтықтан оқыту сырттай, күндізгі,
кешкі және экстернат оқыту формаларының бірі ретінде қарастырылады.
Қашықтықтан оқытудың өзінің ерекше белгілері бар, бұл белгілерді ұғыну
мұғалімдер мен қатар білім алушылар үшін белгілі психологиялық тосқауылды
туындатады. Қашықтықтан оқытудың маңызды түсініктерін қарастырайық.
Қашықтықтан оқыту табысты жұмыс істеуі үшін ең алдымен
ақпараттандырылған қоғамның белгілі деңгейі қажет.
Қашықтықтан оқыту бойынша келесі білім қызметтері ұйымдастырылған болуы
керек:
• Дайындық курстары;
• Білімді алу;
• Кәсіби білімді жоғарылату және жалғастыру;
• Сертификацияланған бағдарламалар;
• Тарсырыс бойынша жасалған шарттық бағдарламалар.
Қашықтықтан оқыту жүйесінің потенциалды тұтынушылары келесілер болып
табылады:
- жоғары оқу орны орталықтары райондарынан қашықтықта орналасқан,
адамдар;
- екінші жоғары білім алғысы келген немесе жаңа білімді игергісі
келген және өз квалификациясын жоғарылатқысы келген тұлғалар;
- абитуриенттер;
- физикалық мүмкіндіктері шектеулі тұлғалар;
- шетелдік оқу орындарында білім алғысы келетін адамдар;
- қысқа уақыт ішінде білім бағдарламаларын игеруге ұмтылыс жасайтын
адамдар.
Тұтынушылар, яғни тыңдаушылар(қосымша білім алу) мен білім
алушылар(мамандықтарды дайындау бағдарламасы бойынша білім алу) ролін
атқарады. Тұтынушылар компьютермен және Интернет желісінде жұмыс жасай
білуі қажет.
Қашықтықтан оқыту формасында білім процесін ұйымдастыру үшін келесі
мамандар болуы қажет:
• курсты өңдеуші-мұғалімдер және мұғалім-кеңесшілер(тьюторлар);
• ақпараттық ресурстың жүйелік администраторлары мен құрылымдық
бөлімнің администратор-басшылары;
• дизайнерлер, бағдарламашылар;
• ұжымның техникамен қамтамасыз етілуі.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қашықтықтан оқыту (ҚО) – оқулық материалды
жеткізу, оны өз бетімен оқып-үйрену, оқыту үрдісі қандай да бір нақты оқу
орнының орналасқан жеріне тәуелсіз болған жағдайда оқытушы мен білім
алушылар арасындағы сұхбатты ұйымдастыру үшін қолданылатын дәстүрлі және
жаңа ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалануға негізделген
оқытудың интеграциялық нысаны.
Дипломдық жұмыстың объектісі және пәні. Дипломдық жұмыстың негізгі
зерттеу объектісін қашықтықтан оқыту технологиясының теориялық және
дидактикалық негіздері құрайды. Дипломдық жұмыстың нақты зерттеу пәнін
қашықтықтан оқыту технологиясын ұйымдастырудың теориялық және дидактикалық
негіздері сипаттамасы айқындайды.
Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Білім берудің біртұтас
ақпараттың жүйесін құру арқылы оқушылар мен студенттердің білім деңгейін
көтеру. Қашықтықтан оқытудың білім саласындағы міндеттері:
• бір-бірімен тығыз байланысты бола отырып. мемлекеттік (республикалық)
деңгейіндегі қашықтықтан оқытудың құрамына енуі;
• құру кезінде мемлекеттің стандарт талаптарын сақтау;
Дипломдық жұмыстың тәжірибелік маңызы. Компьютерлік,
телекоммуникациялық жабдықтар және байланыс каналдары қашықтықтан оқыту
формасының материалдық негізі болып табылады. Қашықтықтан оқыту формасының
бағдарламалық жабдықтамасы глобальды желі серверлерінде орнатылады.
Бағдарламалық-ақпараттық жинақты басқаша – қашықтықтан оқыту қабықшасы деп
атайды. Қабықшаның желілік адресі портал деп аталады. Бұл атау веб-
жүйелерді қолданушылар негізінде желіде қалыптастырылды. Білім порталы бос
қатысуды емес, күнделікті жұмыс пен авторизацияны талап етеді: форум немесе
чатта электронды семинарларға қатысу, электронды пошта бойынша тьютор
кеңестерін және тапсырмаларын алу, тест тапсыру.
Қашықтықтан оқытудың білім ресурстары әртүрлі формат пен өз міндеті бар
құжат негізінде ұсынылады. Оқу құралдары, электрондық кітапхана, тесттер,
өз бетінше курсты игеруге ұсыныстар қашықтықтан оқыту формасының типтік
құжаттар негізін құрайды. Барлық құжаттар жинағы мен оларды өңдеу
құралдарын желілік оқу-әдістемелік және ақпараттық жинақ деп те атауға
болады.
Бағдарламалық, коммуникациялық, ақпараттық, административтік және
педагогикалық құралдардан құралған барлық жинақ - ақпараттық-білім ортасы
деп аталады. Және де осы орта виртуальды оқу орны болып табылады.
Дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі. Жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен,
бес бөлімшеден, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Қашықтықтан оқытудың білім саласындағы мақсаты мен міндеттері
Қашықтықтан оқыту (ҚО) - білім, білік дағдыларды алу үрдісі, бұл кезде
оқыту процедураларының тұтас немесе белгілі бір бөлігі оқытушы мен
студенттің территориялық алшақтығына қарамастан жаңа ақпараттық және
телекоммуникациялық технологиялардың көмегімен жүзеге асырылады.
Қашықтықтан оқыту технологиясының кейс және желілік технология деген
түрлерін ерекшелеп көрсетуге болады.
Қашықтықтан оқыту технологиясынын дамуына Интернеттің әсерін бағалау
қиын. Ол ара қашықтықтықты қысқартумен қатар, оқытушы мен студентке
анағұрлым көп еркіндік береді. Енді тыңдаушы немесе студент тапсырмалар
және тестпен өзіне ыңғайлы уақытта айналыса алады. Оқытушы материал
мазмұнын жедел түрде өзгерте алады. Қашықтықтан оқыту технологиясының дамуы
- біздің білім беру жүйесінің болашағы болып табылады. Шетелде күндізгі
немесе қашықтықтан білім берудің қайсысының дұрыстығы жөнінде сөз де
болмайды. Өйткені, басты орынды қашан да сапалы білім алады.
Қашықтықтан оқытудың жетістігі - оқытушының өзінің қатысуынсыз оқушылар
назарын өзінен тыс қалдырмауға қабілеттілігіне байланысты болады. Жаңа
тақырып бойынша берілетін материал баспаға шығарылған түрде қашықтықтан
оқыту курсында электрондық түрде немесе электрондық оқулық түрінде
беріледі. Жаңа тақырыпты бұлай баяндау кезінде сабақтың басты элементі
форум немесе чат болып табылады. Мұндай баяндаулар алдын ала жоспарланып,
алдын ала даярланған сценарий бойынша жүргізіледі. Оқу үрдісіне тьютор
белсенді қатысады. Қашықтықтан оқытуда жаңа материалды баяндаудың тағы бір
нұсқасы виртуальды шебер. Әдетте оқу материалын баяндау және талқылау бір
мезгілде жургізіледі [1].
Қашықтықтан оқыту жүйесін әрқайсысы өз кезегінде бірнеше
компоненттерден тұратын үш компоненттің жиыны ретінде карастыруға болады.
Олар:
• Дидактикалық жүйе;
• Технологиялық жүйе;
• Қамтамасыз ету жүйелері.
Қашықтықтан оқыту үшін оқытудың жалпы дидактикалық бес әдісін қолдануға
болады:
1. Ақпараттық-рецептивті;
2. Репродуктивті;
3. Мәселелік мазмұндау;
4. Эвристикалық;
5. Зерттеу;
Соңғы он-он бес жылдан астам уақыт ішінде Қазақстандағы білім беру
жүйелерінің кұрылымдарында елеулі өзгерістер болып жатыр. Оқу мен білім
технологиясы қаржы қорының байыбына жетіп түсінудің, нарықты өркендету
жолында күресудің тиімді құралына айналып отыр. Осы ретте қазіргі замандағы
технологиялық жетістіктерге негізделген қашықтықтан білім беру жетекші рөл
атқарады. Коммуникациялық каналдарды ауқымды түрде тарату курсы маңызды
міндеттерді ойдағыдай іс жүзінде асыруға септігін тигізбек.
Қашықтықтан оқытудың білім саласындағы мақсаты: Білім берудің біртұтас
ақпараттың жүйесін құру арқылы оқушылар мен студенттердің білім деңгейін
көтеру.
Қашықтықтан оқытудың білім саласындағы міндеттері:
• бір-бірімен тығыз байланысты бола отырып. мемлекеттік (республикалық)
деңгейіндегі қашықтықтан оқытудың құрамына енуі;
• құру кезінде мемлекеттің стандарт талаптарын сақтау;
Қашықтықтан оқытудың жергілікті жүйесі белгілі бір білім және жекелеген
қала (университет) шеңберінде жұмыс атқарады, оның құрамына тек жоғары оқу
орындары ғана емес, мектептер, гимназиялар мен колледждер де кіреді.
Осындай жүйенің аясында жұмыс жасаудың алғашқы сатысында зиялылық
потенциялын, компьютерлік техниканы ұтымды пайдалана отырып, үздіксіз білім
беру принциптерін ойдағыдай іске асыру қажет. Осыған орай, мектептер мен
жоғары оқу орындары жергілікті және аймақтық желіні пайдаланып,
шығармашылық жұмыстарын таратып, оқыту үрдісінде әдістеме бойынша тәжірибе
алмасуы қажет.
Оқытудың ауқымды және жергілікті жүйелерін ойдағыдай пайдалана білудің
нәтижесінде білімнің базалық және деректердің банкілік мәліметтеріне,
клиент - сервер, мультимедиа, компьютерді оқып-үйренуші жүйелерге,
электрондық оқулыктарға, оку-әдістемелік материалдарға, қашықтықтан оқыту
жүйесінің технологиясымен үйлесімді болып келетін, алдағы уақытта оқыту
тәсілдерінің ішінде кең тараған бес аспап әрі өміршең түрлері бола
алатындай жайлы окулықтарға, бағдарламаларға еркін кіруге болады.
Осындай сан қырлы, әрі күрделі мәселелерді жүзеге асыруда оқытушының
атқарар рөлі орасан. Оған әрі ауыр, әрі жауапты міндет жүгі жүктеледі: ол
курстың бағдарламасының құрылымын дайындап, оны қашықтықтан білім беру
жүйесімен астастырып бейімдейді, оқу үрдісінің барысын қадағалап,
тапсырмаларды орындау барысында, өз бетімен бақылау-пысықтау жұмыстарын
орындау жөнінде ұсыныстар береді. Бұл ретте қашықтықтан оқыту жүйесінің
әдістерінде көрсетілгеніндей, көңіл-күй, психологиялық қарым-қатынас бой
көрсетеді. Қашықтықтан оқыту тәсілі бойынша жұмыс істейтін оқытушы оқытудың
жаңа технологиясын, оқытудың компьютерлі және тораптық жүйелерін жетік
біліп, олармен іс жүргізу ісін орындау шарт [2].
Қашықтықтан оқыту тәсілімен оқытатын оқытушыларға және осы істе мүдделі
басқа да адамдарға бірнеше талаптар қойылады:
• Оқытушы компьютермен жоғары дәрежеде сауатты жұмыс істей білуі қажет.
• Қашықтықтан оқытудағы мақсаттары мен міндеттері, оның
алдағы уақытта ақпараттық технология және коммуникация құралдарының
негізінде дамуы туралы білуі қажет.
• Қашықтықтан оқыту технологиясын жетік білетін, білім саласындағы
қызметкерлерді, оқушыларды таныстыра білуі қажет.
• Оқытушының ақпараттық құралдармен жұмыс істеуге іс жүзінде дағдылануы
қажет.
• Оқытудың телекоммуникациялық құралдарын қолдану ісіне
дағдылануын қалыптастыру, атап айтқанда: тұтынушылар арасында
ақпараттар алмастыру және ақпараттық жүйелердегі ресурстарды
пайдалануға дағдылануын қалыптастыруы қажет.
• Жинақталған түрде оқу бағдарламасын құрайтын белгілі бір тәртіптегі
модульдік курстардың әдістемелерін баяндай және курстарды өткізуді
ұйымдастыра білуі қажет.
• Оқу үрдісін қашықтықтан оқыту шеңберінде жүргізу ісіне жан-жақты
даярлау, қашықтықтан оқыту жүйесі бойынша сабақ өткізу үрдісінде
үйлестіруші болуы қажет.
Бүгінгі таңда ақпараттық қамтамасыз ету жүйесіне баса мән бермейінше,
білім берудің ақпараттық технологияларын, дәлірек айтқанда, электрондық
оқулық және бейнефильмдерді, басқа да электрондық басылымдарды қашықтықтан
оқытудың спутниктік арнасы арқылы ендірмейінше, кез келген әлеуметтік-
экономикалық саланың алға басуы мүмкін емес.
1.2 Қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру технологиялары
Білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі бағыты XXI ғасырдың
талаптарына сәйкес қоғамды дамытудың жоғары тиімділікті технологияларына
сүйенген жаңа білім стратегиясына көшу болып табылады.
Білім беру жүйесін ақпараттандыру бағыты жаңа ақпараттық
технологияларды пайдалану арқылы дамыта оқыту, қашықтықтан оқыту, дара
тұлғаға бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие
үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын жоғарылатуды
көздейді.
1-кесте. Қашықтықтан оқытудағы ақпарттық технологиялар жинағы
Негізгі Интерактивті өзарабайланысӨіндік жұмыс Білімді
материалдың бақылау
ұсынылуы
Жинақ 1
Баспалық Электронды пошта, Баспалық құралдар,Электронды
құралдар,видеокэлектронды пошта бойынша мейлсерверлер пошта
ассеталар, телеконференциялар бойынша
мейлсерверлер курстық
жұмыстар мен
рефераттар,
бақыланатын
емтихандар
Жинақ 2
Баспалық Электронды пошта, Электронды Электронды
құралдар,видеокассоперативті режимдегі оқулықтар, лазерліпошта
еталар, электронды пошта дискілер, бойынша
Мейлсерверлер, бойынша телеконфернецияэлектронды рефераттар
электронды кітапханалар, мен курстық
кітапханалар берілгендер қоры, жұмыстар,
мейлсерверлер мен оперативті
оперативті режимдегі
режимдегі рұқсат бақыланатын
етулер емтихандар
Жинақ 3
Біржақты немесе Видеотрансляция Электронды Электронды
екіжақты кезіндегі видео немесе оқулықтар, лазерліоқулықтар,
видеотрансляция, қайтарылатын дыбытық дискілер, лазерлі
баспалық құралдар,байланыс, электронды дискілер,
электронды видеотелеконференцияларкітапханал ар, электронды
кітапхана, , электронды пошта оперативті кітапханалар
мейлсерверлер бойынша режимдегі рұқсат , оперативті
телеконференциялар етулер мен режимде
берілгендер қоры, орындалу мен
мейлсерверлер мейлсервер
Қашықтықтан оқыту ұғымын кең мағынада алсақ, бұл-тыңдаушылар мен
оқытушылардың бір-бірінен кеңістікте алыстатылған оқу формасы. Ал,
тармағынадағы қашықтықтан оқу ұғымы тындаушылар мен оқытушылар арасындағы,
сонымен қатар тыңдаушылардың өзара белсенді ақпаратпен алмасуын
қарастыратын және жоғарғы дәрежедегі қазіргі жаңа ақпараттық
технологияларды (аудио-визуальды кұралдар, дербес компьютерлер,
телекоммуникация құралдары, т.б.) пайдаланатын белгілі бір тақырыптар, оқу
пәндері бойынша ұйымдастырылатын оқу процесі.
Қашықтықтан оқытуды ұйымдастырудың әр түрлі технологиялары бар:
Кейс-технология - оқытушы-тьюторлардың дәстүрлі және қашықтықтан
консультацияларды ұйымдастыру кезінде мәтіндік, аудиовизуальды және
мультимедиалық оқу-әдістемелік материалдарды жинау және оларды
пайдаланушылардың өз бетінше меңгеруі үшін жіберуге негізделген.
Кейс технологиясы (ағылшынның сasе—портфель) оқытуда жасалынған
әдістемелік материалдармен іске асырылады.
Кейс-технология арналған материалдар түрлері мыналар:
1. Әдістемелік нұсқалар. Оқу құралдары мен глоссарий. Оқушыларға
оқу жоспарындағы пәндер бойынша электрондық тасымалдауышта (CD-ROM) оқу-
әдістемелік материалдардың кешені (кейс) беріледі. Кешенді даярлауда
ұжымдық әдістер, жобалау әдістері пайдаланылады.
2. Жұмыс дәптері.
3. Анықтама.
4. Оқу, аудио, бейне материалдары.
5. Бақылау және емтихан материалдары.
Қашықтықтықтан оқытуға арналған кейстердің сапалық қасиеттері:
- курстың терминдер мен ұғымдарына арналған гипертекстік құрылымы;
- пайдаланушыға ыңғайлы құрылым – мұғалім материалды беру реті мен
бейнелеудің бірнеше түрін таңдай алады. Сол арқылы бір оқу материалын әр
түрлі аудитория үшін әдістемелік қажеттілік болса әр түрлі түрде беру
мүмкіндігі бар.
- Кейстің құрамына белгілі бір нормативті талаптар жоқ. Кең
таралған документтер мен дыбыс, анимация, графикалық кірістірулер, слайд-
шоу пайдаланылады.
- Оқушы оқулықтың кез келген бетін қағазға шығара алады.
- Оқушы оқу материалдарына кез келген әдіспен қол жеткізе алады
(Интернет, CD-ROM).
- Оқулыққа кірістірілген білімді тексеру жүйесі бар.
- Оқулық бетінен Интернет ресурстарына қол жеткізуге болады.
Желілік–технология - білім алушы, оқытушылар, әкімшілік арасындағы
интерактивті өзара әсері мен оның оқу-әдістемелік құралдармен жабдықталуын
қамтамасыз етуде телекоммуникациялық желіні қолдануға негізделген;
Оқытудың желілік –технологиясына жатады:
- Интернет желісін пайдалану;
- Электрондық поштаны пайдалану;
- Телекоммуникациялық құрылғыларды пайдалану;
- Мультимедиамен жабдықталған, Интернетке шығу мүмкіндігі бар
желілік компьютерлік класс [3-5];
Электронды почта тыңдаушыларға курстың негізгі мәселелері бойынша
конфиденциалды хат жазысуға мүмкіндік береді. Электронды почта арқылы
ақпаратты жоғары жылдамдықпен жіберу мүмкіндігінің арқасында тыңдаушыға
көмек дер кезінде, сұранысты алған соң бірден көрсетіледі. Интернет
көмегімен тыңдаушылармен кері байланыс орнатып қана қоймай, олардың оқу
қызметін бақылауға, бағалауға болады.
Қашықтықтан оқыту технологиясы бойынша оқытушының негізгі міндеті білім
алушының келесі түрдегі орындалатын өз бетінше жұмысын басқару болып
табылады: туындайтын мәселелерді қарастыру; мақсат пен міндеттерді қою;
білім, тәжірибелерді беру; ұйымдастыру қызметі; білім алушылардың арасында
өзара байланысты ұйымдастыру; оқу процесін бақылау. Тыңдаушылар қашықтықтан
оқыту кезінде білім беру процесінің негізін қолайлы уақытта, ыңғайлы
орында, тиімді темптегі өз бетінше жұмыс құрайды. Сондықтан тындаушылар
өз бетінше жұмыстың
техникасы мен әдістемесін, жоғарғы деңгейде білімді өз бетімен толықтыру
негіздерін меңгеруі қажет. Сонымен бірге нәтижелі түрде оқу үшін жаңа
ақпараттық технологияның кұралдарымен жұмыс істей білуі тиіс.
Сонымен, қашықтықтан оқыту — адамның білім алуға және ақпарат алуға
деген құқықтарын іске асыратын үздіксіз білім беру жүйесі нысандарының бірі
ретінде мамандардың негізгі қызметін атқара жүріп білімін, біліктілігін
арттыруға мүмкіндік береді [14].
Қазақстан Республикасының кәсіптік жоғары, қосымша кәсіптік білім
беретін білім беру ұйымдарында қашықтықтық нысаны бойынша оқытуды
ұйымдастыру ережесі
1. Осы Қазақстан Республикасының кәсіптік жоғары, қосымша кәсіптік
білім беретін білім беру ұйымдарында қашықтықтық нысаны бойынша оқытуды
ұйымдастыру ережесі Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 11
қазандағы № 1459 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасында білім
беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға мемлекеттік бағдарламасын іске асыру
мақсатында Білім туралы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес
әзірленген.
2. Қашықтықтан оқыту (қашықтықтыққа арналған оқыту) - оқытудың
электрондық және телекоммуникациялық құралдары арқылы білім беру
ұйымдарынан алыс тұратын оқу-танымдық қызметті және тұлғаларды дамытуды
мақсатты және әдістемелік ұйымдастырылған түрдегі басшылықтың бір түрі.
3. Осы ережеде мынадай негізгі ұғымдар мен анықтамалар пайдаланылады:
• тьютор (Tutor) – білім алушылардың өзіндік жұмысына басшылық жасауды
жүзеге асырушы қашықтықтықтан оқытудың оқытушы консультанты;
• контент – ақпараттық толықтыру – мәтін, графика, мультимедиа және
өзгеде ақпараттық толықтыру;
• тьюторлық сыныптар – компьютерлермен, бейне мониторлармен және басқа
да ақпараттық коммуникативтік құралдармен жабдықталған сыныптар.
4. Қашықтықтан оқыту:
• ақпараттық-коммуникациялық және қашықтықтықтан оқыту технологияларын
іске асыруға арналған материалдық-техникалық жағдайлар;
• электрондық тасымалдағыштарға арналған мамандықтар бойынша білім беру
бағдарламаларының контенті (мазмұны);
• білім беру процесі субъектілерінің мүмкіндікті өзара іс-қимылына
дайындалған кадрлық құрамы бар болған кезде білім беру қызметіне
лицензиялары бар білім беру ұйымдары іске асырылуы мүмкін.
5. Қашықтықтықтан оқыту нысаны негізгі үш технологиялар бойынша жүзеге
асырылуы мүмкін:
• желілік технология (автономды желілік курстар немесе виртуалды
кафедралар, Интернетті пайдаланатын университеттер);
• кейс-технологиялар негізінде қашықтықтықтан оқыту;
• ТВ-технологиялар негізінде қашықтықтықтан оқыту.
6. Қашықтықтан оқыту оқытудың басқа да түрлерімен біріктірілуі мүмкін
(күндізгі және қашықтықтықтан оқыту, сырттай және қашықтықтықтан оқыту,
кешкі және қашықтықтықтан оқыту, экстернат және қашықтықтықтан);
7. Білім беру ұйымдарының білім алушылары мен қызметкерлері
қашықтықтықтан оқыту жүйесінің субъектілері болып табылады.
Қашықтықтан білім беру мүмкіндігін ұсынатын оқу орындарының барлығы
бір бірінен белгілі қасиеттері бойынша ерекшеленеді. Олардың ерекшеліктері
білім беру мазмұны мен деңгейі, білім алушылардың саны мен құрамы,
техникалық және қаржылай мүмкіндігі бойынша ерекшеленеді. Қашықтықтан білім
беру жүйесі дамытылған елдерде мемлекет деңгейінде қаржыландыру арқылы
жүргізіледі. Дүниежүзіндегі дамушы елдердің барлық жоғарғы оқу орындары
қашықтықтан білім беру технологиясымен жұмыс жасауда. Мысалы, алпауыт
елдердің бірі Америка құрама штаттарында 1995 жылдан бастап жоғарғы оқу
орындарының 58% қашықтықтан оқыту технологиясына тәжірбие жасап, бұл
технологияның тиімді екенін алға тартқан. Қазірде бұл елде мыңдаған оқу
орындары осы технология бойынша жұмыс жасауда.
Орталық аты, мемлекет, Қашықтықтан білім алатынҚолданылатын технология
web сервер студенттер саны
Джонс атынындағы 30 000 жуық Интернет, электронды
халықаралық пошта, телефон
университет(s консультациялары
International
University), АҚШ,
http:www
.jonesinternational.edu
Ұлттық технологиялық 4 000 жуық Конференция және
университет(National пікір-талас жүргізуге
Technological мүмкіндік жасайтын оқу
University), АҚШ, бағдарламалары,
http:www .ntu.edu спутниктік байланыс,
студенттер мен оқытушылар
электронды пошта,
телефон, экспресс-пошта
мен байланыс
Ашық Гонконг 25 000 жуық Баспа материалдары,
университеті (Open телерадио
University of Hong Kong трансляциялары,
(OUHK)), Гонк Конг, мультимедиалық
http:www .ouhk.edu.hk технологиялар
Испания ұлттық 130 000 жуық Баспа материалдары,
қашықтықтан оқыту аудиовидео кассеталар,
универсиеті(Universidad радио және компьютерлік
National de Education a технологиялар,
Distancia), Испания, телевидение
http:www.open.ac.uk
Оңтүстік Африка 120 000 жуық Баспа материалдары және
университеті(University әдістемелік оқулықтар,
of South Africa аудиовидео, радио
(UNISA)), Оңтүстік бағдарламалар, спутниктік
Африка, байланыс
http:www. Unisa.ac.za
Қашықтық нысаны бойынша оқу процесін ұйымдастыру
• Қашықтықтан оқыту технологияларын қолдана отырып оқу процесін
ұйымдастырудың негізгі міндеттері:
a) оқытуды даралау;
b) оқытудың тиімділігін (сапасын) арттыру;
c) дәстүрлі оқыту нысаны қолайсыз болып табылатын тұлғалар
үшін білім беру қызметін ұсыну болып табылады.
• Білім беру ұйымдарында қашықтықтан оқыту жүйесін ұйымдастыру
және дұрыс қызмет етуі үшін мынадай функцияларды орындау қажет:
a) оқу курстарын қолдау;
b) білім алушыларға оқу материалдарын жеткізу;
c) кеңестер беру;
d) білім алушылармен кері байланысты ұйымдастыру;
e) білім алушылардың білімдерін бақылау.
• Білім беру ұйымдарында:
a) білім алушылар үшін оқу-әдістемелік және оқу-әкімшілік
ақпараттарынан тұратын беттері бар білім беру Интернет-порталының;
b) телекоммуникациялық желіге шығатын (Интернет, спутниктік теледидар)
жабдықтардың;
c) әртүрлі терминалдардың: мультимедиалық сыныптардың, электрондық оқу
залдарының;
d) CD, DVD дискілеріне арналған оқу контентінің (жеке меншік немесе
сатылып алынған);
e) желілік оқу мультимедиа контентінің (жеке меншік және сатылып
алынатын);
f) тестілеу кешендерінің;
g) тиісті дайындықтан өткен профессор-оқытушы, оқу-көмекші және
техникалық персоналдардың;
h) жеке меншік контентін (локалдық және желілік) құру үшін
мультимедиа зертханаларының;
i) желілік тестілеу кешендерінің;
j) оқытуды басқарудың желілік жүйелері (Learning Management Systems
- LMS);
k) оқыту контентін басқару жүйелерінің (Learning Content Management
Systems- LCMS) бар болуы қашықтықтықтан оқыту нысаны кезінде оқу процесін
ұйымдастырудың қажетті шарттары болып табылады.
• Қашықтықтан оқытудың базалық жоғары оқу орындарында қашықтықтықтан
оқытудың жетекшісі басқаратын және өзінің құрамында мынадай міндетті
қызметтері арнайы құрылым (факультет, орталық, бөлім және басқа)
құрылады:
a) оқу процесін ұйымдастыру және басқару;
b) қашықтықтықтан оқытудың дидактикалық құралдарын әзірлеу;
c) ақпараттық-техникалық қамтамасыз ету.
• Оқу процесін ұйымдастыру және басқару қызметі қашықтықтық нысаны
бойынша оқу процесін жоспарлайды және ұйымдастырады, қашықтықтықтан
оқытумен байланысты құжаттамаларды жүргізеді, қашықтықтықтан оқыту
орталықтарының қызметін бақылайды, оқытушылар мен тьюторлардың
біліктілігін арттыру мен сертификаттауды ұйымдастырады.
• Қашықтықтан оқытудың дидактикалық тәсілдерін әзірлеу қызметі
қашықтықтықтан оқытудың электрондық оқулықтарын, мультимедиалық
курстарды, әдістемелік құралдар мен басқа да әдістемелік құралдарды
әзірлеуді, сатып алуды және игеруді жүзеге асырады, тестілеу
жүйелері мен білімді бақылаудың басқа да құралдарын, қашықтықтан
оқытуға арналған ақпараттық ресурстарды қолданудың әдістерін
әзірлейді.
• Ақпараттық-техникалық қамтамасыз ету қызметі қашықтықтықтан оқытудың
бағдарламалық, ақпараттық және техникалық құралдарын әзірлейді,
игереді және оларды пайдалануды қолдайды.
• Оқу процесі базалық жоғары оқу орнының басшысы бекіткен
қашықтықтықтан оқытудың оқу жұмыс жоспарының негізінде
ұйымдастырылады. Оқу жұмыс жоспары мемлекеттік жалпыға міндетті білім
беру стандарттарының талаптарына сәйкес үлгілік оқу жоспарларының
негізінде жасалады. Жоғары оқу орны білім беру процесінде кезінде
қашықтықтықтан оқытудың таңдаған технологияларына сәйкес келетін оқу
сабақтарын өткізу түрлерін пайдаланады.
• Жеке оқу жоспарына сәйкес жылдар мен семестрлер бойынша пәндерді
бөлуді өзгертуге мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандарттарына сәйкес келетін таңдаған мамандықтары бойынша пәндер
тізбесінің шеңберінде мүмкіндік беріледі.
• Қашықтықтан оқытудың толық курсы мемлекеттік жалпыға міндетті білім
беру стандарттарына сәйкес білім беру саласындағы орталық атқарушы
орган белгілеген мамандықтардан басқа барлық бағыттар (мамандықтар)
бойынша ұйымдастырылуы мүмкін.
• Тиісті бейін бойынша кәсіптік орта білімі немесе түрлі деңгейдегі
кәсіптік жоғары білімі бар тұлғалар қашықтықтықтан оқыту бойынша
жеделдетілген оқу мерзімінің қысқартылған білім беру бағдарламалары
бойынша кәсіптік жоғары білім алуы мүмкін.
• Білім беру бағдарламаларын жеделдетілген мерзімде толық көлемде
меңгеру қашықтықтықтан оқытудың базалық жоғары оқу орнының басшылары
бекіткен тиісті оқу жұмыс жоспарлары бойынша жүргізіледі.
• Жеке оқу жоспарын білім алушы жасайды, жоғары оқу орны белгілеген
тәртіппен қашықтықтықтан оқытудың жетекшісімен келісіледі және
бекітіледі.
• Қашықтықтан оқыту нысанына түсуші тұлғалар үшін білім беру ұйымдары
оқу сабақтары басталғанға дейін қашықтықтықтан оқытудың технологиялары
және жүйелерімен танысу жөнінде кіріспе курстарын өткізеді.
• Білім беру ұйымдарында оқу жылы Білім және Ғылым министрлігі
белгілеген оқу мерзімдеріне сәйкес басталады, саны мен ұзақтығын
жоғары оқу орны өз бетінше белгілейтін академиялық кезеңдерден
тұрады. Қашықтықтықтан оқыту нысаны бойынша білім алушылар
мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарына сәйкес білім
беру-кәсіптік бағдарламаларының мазмұнын толық меңгеруі тиіс.
• Базалық жоғары оқу орны мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандарттарының талаптарына сәйкес білім сапасын қамтамасыз ететін
қашықтықтықтан оқытудың кез-келген технологиясын қолдануға құқығы бар.
• Білім беру ұйымы қашықтықтан оқыту кезінде әрбір білім алушыға
ақпараттық-білім беру ортасына кіруге мүмкіндік береді. Білім алушыда
қажетті аппараттық-бағдарламалық құралдар болмаған жағдайда білім
беру ұйымы оларды оған жалгерлік негізде беруіне болады.
• Тьюторлық сынып компьютерлік оқу жұмыс орнына өткізу мүмкіндігі кем
дегенде 50 Кбитсек болатын Интернеттің ғаламдық желісіне қосуды
қамтамасыз ететін коммуникациялық байланыс арналары болуы керек.
• Компьютерлердің саны мен оларды орналастыру. Санитарлық ережелер мен
нормаларға сәйкес белгіленеді. Барлық компьютерлер локалдық желіге
біріктірілуі керек. Компьютерлік жұмыс орнының конфигурациясы оқу
қызметінің тиісті түрлерінің орындалуын қамтамасыз етуі тиіс.
Оқытушыларға арналған жұмыс орнының саны күніне 3 сағаттық жұмыс
және 2 оқытушыға бір жұмыс орны нормасына сәйкес анықталады.
• Білім беру ұйымы білім алушылардың мүмкіндіктерін есепке ала отырып,
телекоммуникациялық құралдарды пайдаланумен бірге оқу процесіне
қатысушылардың өзара іс-қимылы арқылы білім алушыларды ғылыми және
әдістемелік көмекпен қамтамасыз етеді. Сессиялар арасындағы кезеңде
қашықтықтықтан оқыту нысаны білім алушыларға теориялық материалдарды
өз бетінше зерделеуді және тьюторлардан қашықтықтық кеңестерін алуды
ұсынады. Студенттің өзіндік жұмысына электрондық оқу-әдістемелік
кешенімен және қосымша материалдармен атқарған жұмысы жатады.
Оқытушы–тьютордың жетекшілігімен жүргізілетін студенттің өзіндік
жұмысына барлық оқу пәндерінің материалдары бойынша интерактивті
консультация жатады (чат, форум арқылы).
• Қашықтықтан оқыту технологияларын қолдана отырып білім беру
бағдарламаларын іске асыру кезіндегі консультациялар жүйесі бірнеше
түрдегі консультацияларды қарастыруы мүмкін:
a) жеке күндізгі (білім алушылардың бастамасы бойынша жекелеген
жағдайда);
b) жеке қашықтықтықтан (бақылау және аттестаттау жұмыстарына
арналған рецензиялар, телефон, e-mail, чат, форум бойынша);
c) топпен қашықтықтықтан (чат арқылы, Web-сайтында жиі қойылатын
FAQ айдары, телеконференциялар түрінде).
• Қашықтықтан оқытудың нысандары: бейне лекциялар, теледидар
лекциялары; радио-лекциялар; мультимедиалық лекциялар; бейне
конференциялар; телеконференциялар; электрондық оқу басылымдары
бойынша (электрондық оқулықтар, мультимедиалық оқыту бағдарламалары,
тренажерлар, ақпараттық-анықтамалық жүйелер) студенттің өзіндік
жұмыстары, виртуалды зертханалық практикумдар (имитациялық
модельдер); компьютерлік тестілеу жүйелері; форумдар, чаттар мен
электрондық пошта арқылы консультациялар беру.
• Телеконференциялар өткізу үшін білім беру ұйымының жабдықталған
студиясы мен тиісті бейне және проекторлық аппаратуралары болуы керек.
• Жоғары оқу орны білім алушылардың ағымдық, аралық және қорытынды
аттестаттау жүйесін, олардың білімдері мен біліктерін және тәуелсіз
бағалау әдістерін, қол жетімділікті шектейтін электрондық әдістерді
қолдану арқылы бұрмалауларға, жалғандыққа қарсы қорғауларды, аумақтан
тысқары аттестаттау комиссиясының көпшілік қорғау жұмыстарын
бағалаудағы әділдігін ұйымдастырады Бітірушілерді қорытынды
мемлекеттік аттестаттау (мемлекеттік емтихан, дипломдық жұмыстарды,
жобаларды қорғау) базалық жоғары оқу орындарында дәстүрлі әдістермен
жүргізіледі.
• Жоғары оқу орны білім алушыларды мемлекеттік жалпыға міндетті білім
беру стандарттарымен көзделген, кәсіптік практиканың барлық
түрлерінен өткізу мүмкіндіктерімен қамтамасыз етеді.
Білім алушылар практиканы виртуалды зертханаларда, кіруге рұқсат
етілмеген зертханаларда немесе виртуалды оқу фирмаларында өтеді. Мұндай
практиканы жоғары оқу орындарының өздері, сондай-ақ жоғары оқу орындары
тиісті ақпараттық ресурстары бар кәсіпорындардың, мекемелердің және басқа
да ұйымдардың арасындағы шарттар негізінде ұйымдастырады. Сонымен қатар,
практика жоғары оқу орны мен практикадан өту үшін орындар бөлетін
кәсіпорындар, мекемелер және басқа да ұйымдардың арасындағы шарттардың
негізінде ұйымдастыру-құқықтық нысандарына қарамастан жүзеге асырылады.
Қашықтықтан оқыту бойынша білім алушылар үшін оқу жоспарында көзделген
практика ретінде мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарында
қарастырылған сағаттар көлемінде бейіндік кәсіпорындардағы, мекемелердегі
немесе басқа да ұйымдардағы жұмыстары есептелуі мүмкін.
• Жалпы немесе жеке оқу жоспарларына сәйкес таңдауы бойынша
мамандықтарға сәйкес оқу бағдарламаларын толық орындаған, яғни
теориялық оқытуды аяқтаған және дипломдық жобаны (жұмысты) қорғаған
студенттерге мемлекеттік үлгідегі білім туралы құжат беріледі.
• Жоғары оқу орны білім берудің компьютерлік ақпараттық жүйесінің
көмегімен білім алушылардың біртума немесе лицензияланған, жетекші
электрондық жеке істерін барлық білім алушылардың оқу процесінің
қорытындысын есепке алу мен мұрағаттық сақтауды жүргізеді [12].
1.3 Қашықтықтан оқыту жүйесінің артықшылығы мен кемшілігі
Қашықтықтан оқыту сыртттай оқу әдісіне ұқсас болып келеді. Бірақ ең басты
ерекшелігі - қашықтықтан оқыту жүйесінде білім алушы мен мұғалім арасында
ешқандай тікелей байланыстың болмауы. Осындай жартылай экстернат
қашықтығына байланысты білім алушы белгілі көлемде төлем төлеп, тіркелген
соң барлық қажетті және міндетті көлемдегі факультативті пәндер бойынша
тапсырма, сонымен бірге қажетті оқу-әдістеме құралдарын және білім деңгейін
тексеретін тесттер алады. Білім алушы барлық оқу тапсырмаларын орындап
болған соң курстан курсқа өте алады және өз мамандығы бойынша барлық
бағдарламаны игергендігін тексеруге арналған қорытынды тесттен өтсе, ол өзі
таңдаған жоғары оқу орнын аяқтағаны жөнінде сертификат алуға құқығы бар.
Бұндай жағдайда, бір жағынан оқу-әдістеме материал сапасына талап күрт
өссе, екінші жағынан – білімге деген стимул жоғарылайды. Қашықтықтан
оқытудың стимулы – жоғары білім алу жайлы құжат беру емес, білім
алушылардың жоғары, сапалы білім деңгейін игеріп, алып кетуі. Біздің
көзқарасымыз бойынша, қазіргі заманғы Қазақстан жағдайларында бұндай
стимул, еңбек рыногындағы ұсыныстарға қажетті мамандық, айлығы жоғары
жұмысқа тұру үшін қосымша білім алғысы келетіндерде және жұмыс тәжірибесі
бар, жоғары білімді мамандарда ғана болады.
Ең бірінші қашықтықтан оқытуда ақпараттық, әдістемелік, ұйымдық және
техникалық жоспар бойынша оқу процесін дайындауға тоқталу керек. Қазіргі
кезде, Интернет желісі болғанымен, яғни қашықтықтан оқытуды орындаудың
техникалық мүмкіндіктері болғанның өзінде, ірі аймақ орталықтарынан алыс
орналасқан аймақтарға қажетті оқулықтарды беру қиындық туғызады. Осы
жағдайға байланысты қашықтықтан оқыту жүйесі оқу процесінде білім алушыны
қажетті ақпаратпен қамтамасыздандыруы қажет. Яғни электронды түрдегі
қажетті оқулықтан тұратын ақпаратты қолданудың үлкен мәліметтер базасы мен
қатар, пәнді немесе арнайы курстарды тереңірек игеру үшін қосымша
әдебиеттер қажет. Бұл жағдайда қашықтықтан оқыту үшін арнайы арналған оқу
құралдары мен оқулық серияларын құру жайлы сұрақ және стандартты
полиграфиялық баспа оқулықтарын машина тасығышқа аудару кезінде авторлық
құқықтарға байланысты проблемалар туындайды немесе арнайы оқу құралдарын
дайындау процесі өте ұзаққа созылуы мүмкін. Сондықтан машина тасығыш арқылы
оқу құралдарын студенттерге ұсыну немесе оқу ғимаратының серверіне ақпарат
базасын ендіру электронды түрде орындалуы керек. Компьютерлік оқу
құралдарды, бағдарламаларды, әдістемелік құралдарды және т.б. дайындауда
қиындықтар туындаған жағдайда, олар мамандарды дайындау сапасының
төмендеуіне ғана емес, сонымен бірге қашықтықтан оқыту идеясының
дискриминациясына алып келуі мүмкін. Тәжірибе көрсеткіші бойынша, асығыс
жасалған оқулықтар және құралдардың үлкен бөлігі машина тасушыларға
механикалық түрде аударылғанғанда оқулықтың мазмұны барлық кезде дерлік
жақсы болып шықпайды. Сондықтан компьютерлік оқулықтарды дайындау кезінде
әрбір пәннің теориялық-әдістемелік негізін ойластыру қажет. Қашықтықтан
оқыту жүйесін құру кезінде келесі техникалық қамтамасыздандыру процестері
қарастырылады:
• Машина тасушылар арқылы барлық оқу-әдістемелік материалдарды
дайындау;
• Компьютерлік желі арқылы оқу-әдістемелік материалдарға білім
алушылардың енуін ұйымдастыру;
• Желі арқылы білім алушыларға консультация өткізу үшін оперативті
байланысты ұйымдастыру;
• Оқу ғимаратының анықтамалы-библиографиялық жүйесіне білім
алушылардың еркін кіруін ұйымдастыру;
Осыған байланысты техникалық қамтамасыздандыруға қойылатын талаптар
кезінде, екі негізгі ішкі жүйеден тұратын, арнайы компьютерлік жинақты құру
қажет. Осындай ішкі жүйенің біріншісі, қашықтықтан оқыту жүйесін оқу-
әдістеме түрінде қолдайтын және барлық ақпаратты құратын компьютерлік желі.
Ішкі жүйенің машина тасушыларына оқу-әдістеме материалдарын аударатын,
техникалық персонал, мұғалімдердің пәндік курстарымен жұмыс жасайтын
бірнеше жұмыс станциялары мен мәліметтер базасын сақтау және барлық жұмыс
процестерін қолдау үшін бөлек сервері болуы қажет, сонымен бірге машина
тасушыларға материалдарды аудару үшін жұмыс станцияларының бірінде сканер
және оқу жүйесіне арналған CD-ROM оқулықтарын дайындайтын жабдықтар қажет.
Яғни серверде мәліметтер базасын сақталуын қамтамасыз ететін барлық шаралар
қарастырылған болуы тиіс [64]. Екінші жүйе қашықтықтан оқыту жүйесін білім
алушыларыдың өздері басқаруын қамтамасыз етуі. Интернетке және оқу
ғимаратының желі серверімен қосылған мәліметтер базасы сервердің ең басты
элементі болып табылады. Осы серверде қашықтықтан оқыту жүйесі арқылы
ұйымдастыру құжаттарын қосатын безендірілген ақпараттық және оқу-
әдістемелік мәліметтер базасы құрылады.
Артықшылықтары:
Икемділік - өзіне қолайлы уақытта, қолайлы темпте, өз орнында айналысу
мүмкіндігі. Пәнді игеру үшін уақыттың регламентелмеген қиындысының болуы.
Модульділік. Тәуелсіз оқу курстар жинағынан – топтық немесе
индивидуальды талаптарға жауап беретін, оқу жоспарын құру модуль
мүмкіндігі.
Параллельділік. Кәсіби оқу қызметімен байланысы, яғни өндірістен
бөлінбейтіндігі.
Қамту. Білім алушылардың оқу ақпаратының көптеген көздерін бір уақытта
пайдалануы (электронды кітапханалар, берілгендер банкіне, білім
базаларына).
Тиімділігі. Оқу аймақтарын, техникалық құралдарды, транспорттық
құралдарды, оқу ақпараты жайлы унифициялы түсінік және оған мульти ену
мамандарды дайындауда шығындарды азайту.
Технологиялығы. Адамның әлемдік постиндустриалды ақпараттық кеңістікте
жылжуына әрекет ететін, телекоммуникациялық және ақпараттық
технологиялардың білім процесінде жаңа жетістіктерді қолдануы.
Әлеуметтік тең құқылылық. Оқып жатқандардың тұрған жеріне, оның
денсаулығына, материалдық қамтамсыздандырылғанына тәуелсіз білім алудың
тең мүмкіндіктерінің болуы.
Интернационалдылық. Білім қызметі рыногында әлемдік жетістіктердің
экспорты және импорты.
Позитивтік ықпал. Оның шығармашылық және интеллектуалды потенциалын өзі
ұйымдастыру арқылы көтере отырып, білімге ұмтылуы, компьютерлік техникамен
жұмыс жасай білуі және өз бетінше міндетті шешімдерді қабылдау арқылы
қашықтықтан оқытудың білім алушыға ықпал етуі.
Қашықтықтан оқыту сапасы. Қашықтықтан оқыту формасы білім беруде
оқудың күндізгі формасынан сапасы жағынан кем түспейді, белгілі кадрлык
профессорлік - білім беру құрамын қашықтықтан оқыту формасына қызықтыру
және оқу процесінде ең жақсы оқу- әдістемелік кешендерін қолдану немесе
басқа пәндер бойынша тесттер арқылы бақылау жүргізіп, сапасын жақсарту.
Қашықтықтан оқыту – білім саласындағы нарықтық қатынастарды жетілдіру
жолы. Бүгінде, информация өңдеу мен халықаралық деңгейде еңбек түрлерін
бөлу әлемдік әкономиканың ең негізгі ерекшеліктері болып отырған кезде,
білім алу кез келген маманның жеке және кәсіби табысының негізгі көзі болып
қала береді. Білімнің адамнын жұмысқа түру мен өмір сүру деңгейіне
тигізетін әсері бұрынғыға қарағанда анағұрлым күшейе бастады. Әрине,
білімге қойылатын талаптар да өзгеріске ұшырады: әрбір жанның негізгі
білімі мен оның тұрақты жаңарып отыруымен қатар қазіргі маман информациялық
қорларды табысты пайдаланып, заң және әкономика негіздерін де игеруі тиіс.
Қазіргі мамандардан шығармашылық тұрғыдан ойлай білуі, соның негізінде
шешім қабылдауы және өмір бойы оқып үйренуі талап етіледі [52,62].
Функциональдық дайындау тұжырымдамасынан жеке тұлғаны дамыту
тұжырымдамасына ауысу. Бұл ауысудың негізі тек приоритеттер ауысуы ғана
емес, мұнда мамандарды мемлекетгік тапсырыс бойынша дайындаудан жеке
тұлғаның талаптарын қанағаттандыруға көшу жүзеге асырылады. Жаңа
түжырымдама әрбір нақты адамның өз мүмкіндіктерін есепке ала отырып, соны
іс жүзінде көрсету мен жетілдіру арқылы білім беруді жекелеп жүргізудің
сипат алғанын көрсетеді. Бұл білім алушылар мен мүғалімдердің өздерінің
әртүрлі жеке мүмкіндіктеріне сәйкес алуан түрлі білім беру бағдарламаларын
жасау арқылы іске асырылады. Білім беруді жетілдірудің осы бағытындағы
маңызды фактор болып білім алушылардың қазіргі және болашакта қолданылатын
информациялық коммуникациялық технологияларды (ИКТ) пайдалану арқылы оқуға
деген өз ынтасын (мүмкіндігін), өздерінің жеке басының когнитивті іс-әрекет
жасауға икемділігін қалыптастыру ісі саналады.
Бұдан бұрынырақ көркем етіп қолмен жаза білудің өзі қартайғанша қам
жемей тыныш өмір сүруге кепілдік бере алатын еді. Соңғы онжылдықта әр түрлі
қызмет салаларында технологиялар мен білім түрлерінің жаңаруының жылдам
үрдіс ала бастағаны байқалды. Мектептен, тіпті жоғары оку орнынан алған
білімнің өзі ұзақ уақыт өмірге тірек бола алмайды.
Үздіксіз білім беру тұжырымдамасы, оның іс жүзінде пайдалануға ұмтылу
қоғамдағы ересек адамдардың білім алу мәселесін қиындатып жіберді. Ересек
жандардың білім алуына деген көзқарас және оның қазіргі замандағы рөлі
түбегейлі өзгеріске ұшырады. Ол қазіргі білім беру жүйесі кризисін аттап
өтудің және жаңа заманға сәйкес білім жүйесін қалыптастырудың тікелей жолы
ретінде қарастырылып отыр.
Білімді негізгі қоғамдық капиталға айналдыру және білім алуға
байланысты табыстың өсуі осы тауарды пайдаланатын адамның, жалпы қоғамның
және накты бір мекеменің пайда табуына байланысты болып отыр. Осыдан барып
білім беру саласын аралас түрде қаржыландыруға, осы саладағы нарықтық
қатынастарды дамытуға негіз болатын мүмкіндіктер пайда бола бастайды [57].
ЖОО-ғы информациялық технологиялар және информация курстарын
бағдарламалау тілдерінің элементтері бар компьютер құралы алғашқы білім
түрлері ретінде қарастыру - кейіннен зиян тигізетін өте қарапайым көзқарас.
Компьютерлік ғылымдар пәндерін инженерлік білім негіздерсіз (жоғары оку
орындарына емес) нашар техникалық жабдықталған ортада үстірт оқып үйренуге
талпыну - мектеп түлегінің көзі алдында ИКТ мүмкіндіктерінің рөлін төмен
түсіру деген сөз. Балалардың мұндайда Компьютерге байланысты теріс
көзқарасы қалыптасып, кейіннен оларды көптеген қиындықтарға душар етуі
мүмкін.
Орта мектеп өмірге білікті программалаушылар беруі тиісті емес (оларды
университеттер дайындауы керек), оның атқаратын қызметі де ондай емес.
Балаларды оларға қызыкты, әрі өмірде керек болатын нәрселерге үйрету қажет.
Оның үстіне дәл осы сәттегі мәселелер жалпы жеке адамның жан-жақты және
гармониялық түрде дамуымен қайшы келмеуі тиіс. Менделеев атап өткендей
"орта білімнің негізгі мақсаты оқушыларды жеке жетілдіру, олардың қоршаған
ортаға деген дұрыс көзқарасын қалыптастыру және жеке қасиеттерін
(байқампаздық, ой таластыра білу, еңбек сүйгіштік, т.б.) дамыту".
Компьютер балалардың шығармашылық белсенділігін дамытуға көмектеседі,
әсіресе егер оған үйренуді емес, оны құрал ретінде пайдалануды игерсе, яғни
ИКТ-ның техникалық жағына ғана қарастырмай, оның танымдық жағына көңіл бөлу
керек. Мұндайда оны дұрыс пайдаланса, компьютер білімді жетілдіру құралы
рөлін жақсы атқара алады.
Компьютер мен оқушының өзара әрекеттесуі қызғылықты процесс, ол
педагогикалық новацияларда есепке алынып отыруы қажет [58].
Педагогиканың негізгі козғаушы күші ретінде барлық тәрбиелік әрекеттер
негізі ынта болып саналатынын айтқан артық болмас. Өндірісте де
ынталандыруға байланысты менеджмент ең бағалы ресурсты - кадрларды
жетілдірудің негізгі құрамды бөлігі болып табылады емес пе? Балалар ересек
адамдар тәрізді егер оқу нәтижесі ертеңгі күні пайдалы болатынына көзі
жетсе, оған зор ықыласпен қарап, тез үйренуге тырысады. Егер оқу процесі
дұрыс құрастырылып, компьютер оның жылдам игерілуіне көмектесетін болса,
оқушылар мақсаттарына жыддам қол жеткізе бастайды.
Мектептерде аппараттық, телекоммуникациялық және программалық
жабдықтар аймағында тәжірибелік (немесе арнаулы) емес, индустриялық, яғни
әрекеттік шешімі бар жұмыстарды енгізуге тырысу керек - олар практикалық
қажетгілік пен ол істі жалғастырудың тиімділігіне кепілдік бере алады.
Информациялық технологиялардың екпінді түрде жылдам дамуы аппараттық және
программалық жабдықтар өндірісі өзіндік құнынын арзандауына, оған қоса ИКТ-
ның негізгі даму бағытында программалар мен құрылғылардың бір-бірімен
сәйкес келіп үйлесуіне әкеліп отыр.
ИКТ-ны практикаға енгізу жолында туындайтын мәселелерге салқын
қандылықпен карап, оларды шешу кезінде мектептегі информациялық жүйелердің
мынадай негізгі әлементтеріне әсер ететінін айту керек:
• әдістемелік жабдықтау жағына;
• мұғалімдер мен әкімшілік органдарын дайындауға;
• қолданбалы программалық жабдықта-маларға (әнциклопедиялар, меди-
ресурстар, моделъдеу, әкімшшк-шаруашылық кешенін баскаруға)
• базалык программалық платформаға (Windows операциялық жүйесі +
Office);
• аппараттык кешенге (компьютерлер, жергілікті желі, Интернетке қосылу).
Интеллектуалды ұлттық қорларды дамытудың басыңқы бағыттарына
бағытталған бағдарламалар мен білім технологияларын жетілдіру - саяси
маңызды стратегия.
Мұндай процестің маңыздылығы экономикалық ынтымақтасу және жетілдіру
ұйымына кіретін көптеген елдердің осындай жоспарларды тиянақты түрде
құрастыруынан көрінеді. Мысал ретінде "Тһе National Сгіd fог Lеаrning"
(Ұлыбритания) және "Schulen und Netz" (Германия) жоспарларын көрсетуге
болады, осындай жоспарларды АҚШ, Қытай, Индия, Индонезия, Оңтүстік Корея,
Тайлан мемлекеттері де жүзеге асыруда. 2000 ж. аяғында АҚШ Білім
министрлігі жасап шыққан Білім технологияларының ұлттық приоритет ретінде
кдрастырылуы тиіс. Олар білім беру процесінін шет жағында қалмай, оның
негізгі ядросы болып қалыптасуы керек".
Жаңа жоспар негізінде әлектрондық оқыту (е-Lеаrning) тұжырымдамасы
жатыр, оның стратегиялық рөлі бұған дейін кең тараған әлектрондық бизнес
үғымынан гөрі маңызды болып ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz