Спорттық машықтану

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

4 - Тақырып. Спорттық машықтану.

Жоспар.

Жүзуші дайындаудың негізгі түрлері.
Жүзушілердің машықтану әдістері.
Спорттық машықтануды жоспарлау.
Машықтану сабағының мазмуны.

Спорттық машықтану спортшы үшін ең жоғары нәтижеге жетуге бағытталған педагогикалық процесс болып есептеледі. Оқып үйрену мен машықтану дене тәрбиесінің негізгі принциптерин міндетті түрде ескере отырып орындалады. Спорттық машықтанудың өзіндік ерекше заңдылықтары бар, олар: жоғары спорттық жетістікке жетуді көздеу, білгенін ұшай түсу, жалпы және арнаулы дайындықтың біртұтастығы, жеңілден біртіндеп қиынға қарай бағыт алу.

Жүзушінің спорттық машықтануы спортшылардың жалпы жүйелі дайындыгының бір бөлімі болып табылады, оның орындалуына белгілі жағдай, тиісті кұралжабдық, ғылыми негізделген тамақ, дәрігерлік бақылау, машықтану соныңда денені бұрынғы қалпына келтіру үшін арнаулы амалдарды пайдалану т. б. қажет.

Спорттық машықтанудың міндеттері:

1. Машықтанулар мен жарыстар кезінде жанын аянып қалмай, өзінің бар күш-қуаты мен өнерін жұмсауға талпынатын батыл да жігерлі нағыз спортшы даярлау.

2. Денсаулықты нығайту, дене күшін, төзімділік пен икемділік және шапшаңдық касиеттерін жетілдіру.

3. Жүзу техникасын жетілдіру.

4. Техникалық шеберліті игері.

5. Жүзу техникасы мен тактикасында, спортшының өзін-өзі бақлауында, жүзуші гигиенасында, режим сақтауда және тамақтануда қажетті білім мен дағдыны меңгеру.

1. Жүзуші дайындаудың негізгі түрлері.

Дене күші жағынан әбден толысқан, жүзудің техникасы мен тактикасын жетік менғерген, машықтанудың барлық қиыншылықтарын мойымай көтере білген адам спорттағы ең жоғары нәтижеге қол жеткізе алады. Осыған байланысты спорттық машықтану жүйесінде дайындықтың дене шынықтыру, техникалық, тактикалық, теориялық түрлері және жігерлілікке баулу айрықша орын алады.

Дене шынықтру. Жүзушіні шынықтыру деген оның денесін жан-жақты дамытып, денсаулыгын нығайтып, күш-қуатын жетілдіріп спорттық мамандықты меңгеруіне негіз салу болып табылады.

Жалпы дене шынықтыру спортшының денесін жан-жақты дамытып, мынадай мақсаттарға арналады: 1) күш-куатты арттыру, төзімділікті, шапшандықты, икемділікті, ептілікті шыңдау, сөйтіп спорттық жетілуге негіз қалау; 2) шынықтыру; 3) еңбек пен. Отанды қорғауға дайын болу жөнінен спорттық нормаларды тапсыру.

Жалпы дене шынықтыру дайындығын кұрғакта және суда өткізеді. Кұрғақта мынадай амалдар пайдаланылады: күш-қуатты дамыту үшін мойынды, кол-аяқты, кеудені жаттықтыру, биікке, қашықтыққа секіру, найза лактыру, ауыр жүк көтерумен орындалатын жаттығулар. Суда: әр түрлі әдіспен жүзу - қол қимылдарымен ғана, тек аяқ қимылдары арқылы және барлық қимылдардың үйлесімділігін қадағалап жүзу, құрама әдіспен жүзу, тыныс алуды тоқтатып жүзу, сүңгу, суға секіру, суға батқан адамды кұткару, суда ойын үйымдастыру, су добы.

Арнаулы дене шынықтыру дайындығы мынадай мақсаттарды көздейді:

1. Бұлшық еттердін күш-қуаты мен арнаулы төзімділігін дамытады, себебі жүзгенде салмақ соларға түседі;

2. Жүзушінің ерекше өзіндіқ қасиеттерін, таңдап алған әдіспен жүзуге және жүзудін бастау мен бұрылуды орындауға өте қажет шапшандықты, икемділікті, ептілікті дамыту.

Жүзгенде денеге су кедергі жасайды, ол кедергіні жеңу үшін белгілі есу қимылдары орындалады. Ескенде бұлшық еттерге күш түседі. Ал жүзу жылдамдығы осы бұлшық еттердің қандай дәрежеде жетілуіне байланысты.

Құрғақта арналы күш-құатты дамытуда денеге салмақ түсіріп орындалатын жаттығулар, резина серіппелер және ауыр шығыр аспаптар қолданылады. Аяқ-қолмен орындалатын жаттығулардың күш-қуаты және жылдамдығы мүмкіндігінше жүзу қимылдарымен ұксас болуы керек.

Суда арнаулы күшті дамыту үшін қолға қалақшалар киіп жүзеді, түрлі тежеуіш жабдықтар қолданады.

Жүзушінің төзімділігін дамыту.

Қашықтықты жүзгенде спортшы шаршағанына қарамай, кайтсе де мәреге жетуге ұмтылып тоқтаусыз жүзе берсе, бұл оның төзімділігі болып есептеледі. Спортшының төзімділігін байкау үшін мынадай тәжірибе жасауға болады: 100м аралыққа жүзіп, бірдей көрсеткішке ие болған спортшылардың енді 200м қашықтыққа жүзгенде кайсы мәреге бұрын жетсе, сол төзімді болып есептеледі.

Жалпы төзімділік - жүзушінің аз куат жүмсап, орташа және алыс қашықтықты жүзіп өте білуі. Жалпы тозімділікті дамытуда қол жеткізілген жоғары деңгей арнаулы төзімділікті қалыптастыруға, сол арқылы жарыста жеңіске жетуге жағдай жасайды.

Арнаулы төзімділік - спортшының машықтану кезінде және жарыстарда бұлшық еттері куатының мол екенін көрсете алуында.

Жүзушінің арнаулы шапшандығын дамыту.

Жүзушінің шапшандығы жүзу қимылдарын дереу орындаудан, тез әсерленуінен және қимыл айналымын шапшаң аяқтауынан байқалады.

Қимылдарды тез орындау крольмен етпеттеп, шалқалап, және дельфин әдісімен жүзгенде екі қолды кұлаштай әкеліп суға енгізуінен, брасспен жүзгенде екі аяқты созып, екі қолды алға сілтегенінен байқалады. Тез әсерлену бұйрық берілгенде бстауды орындаудан көрінеді. Қимыл айналымың тездігі орындау мезгілімен және спортшының бұлшық еттерінің күш салуы мен басаңсуынаң жедел алмасуымен байланысты. Бұлшық еттер неғурым тез күш салып босаңсысы, соғурлым олардың тынығатын мезгілі ұзарып, жүзу тәсілі үнемделеді.

Құргақта жүзушінің арнаулы жылдамдығы жаттығуларды тез және сапалы орындау арқылы дамытылады. Ол жаттығулар кроль әдісімен етпеттеп, шалқалап және дельфин, брасс әдістерімен жүзгендегі қимылдарға еліктеуге тиіс. Бастауға бұйріқ берген сетте шиыршық атып, жылдам орындайтын жаттығулармен тәрбиелейлі: жүзушінің бұйрық берілер алдында тұрған қалыбынан тез жоғары секіруі, допты тез лақтырып, отыра кетуі, тағы басқалар.

Қимыл айналымын суда тез орындауды 25-метрлик қашықтықты ең жоғары шапшаңдықпен жүзіп өтумен, жүзу қимылдарын: қолды көтеріп алға сілтеу, есуді аяқтау, тағы басқаларды шапшаң атқарумен жүзеге асырады.

Жүзушінің арнайы икемділігін дамыту.

Адамның денесінің икемділігі оның буындарының барынша созылып, иіліп, қандай да болсын қимылдарды жатық орындауында. Буындардың икемділігі спортшыға түрлі қимылдарды орындаудың тиімді тәсілдерін меңгеруге, үнемді қимылдауға мүмкіндік береді.

Жүзуші денесінің икемділігі жүзудің қай түріне маманданса да қажет. Мысалы, кроль эдісімен етпеттеп және шалқалап жүзу үшін иық, шынтақ, тізе, тобық, табан буындарының мейлінше икемділігі қажет болса, ал брасс әдісімен жүзу үшін - мұнда да тізе, тобық табан, бұларға қоса жамбас буындарының икемді болуы шарт.

Кұрғақта арнайы икемділікті дамыту үшін буындарды барынша созып, ию қимылдарымен көбірек шұғылдану керек. Ондай қимылдар: аяқ-қолды мейлінше иіп, шыр айналдыру, бірте-бірте құлашты кеңірек созып, сермелеу.

2. Жүзушілердің машықтану әдістері.

Жүзушілердің машықтануы кезінде мынадай негізгі әдістер қолданылады: бірқалыпты, ауыспалы, аралықты (интервальный), қайталама және жарыстық. Олардың бір-бірінен айырмашылығы - қашықтықтың әр түрлілігі, жүзудің үдемелігі, жүзуп өтілген қашықтықтың саны және тынығу сипаты. Жүктемелердің осы аталған параметрлерін өзгертсе, машықтану негізінен жылдамдықты, жалпы немесе арнаулы төзімділікті тәрбиелейтін бағыт алып кетуі мүмкін.

Машықтанудың бірқалыпты әдісі - жүзушілер 400-метрден 1500-метрге дейінгі және одан да алысырақ қашықтықты бірқалыпты шапшаңдықпен жүзіп өтуді көздейді. Мұндай жүзу организімнің барлық жүйелерінің өзара үйлесім таба қозғалысқа келуіне, жүзушіні суға өз күшін неғурлым үнемдеп жұмсауға дағдыландырады. Мұндай жүзу сонымен қатар жұмыс істеген бұлшық еттердің шиыршық атуы мен босаңсуының ырғакты түрде кезектесіп келуін қалыптастырады.

Жүзіп өтетін аралық қашықтығы жүзушінің дайындық дәрежісіне байланысты. Мысалы, 800-1500м аралықты III-II разряды жүзушілер жүзіп өтеді, ал одан жоғары разрядты жүзушілер - неғурлым алыс қашықтыққа жүзеді.

Машықтанудың ауыспалы әдісі әр түрі қарқынды кезектестіріп жүзумен сипатталады. Мысалы, жүзуші 50-метр қашықтықты шапшаң жүзуді де, одан әрі қарқынын едәуір баяулатады. Сондай-ақ белгілі бір қашықтықты асықпай жүзіп өткен соң одан әрі шапшандықты үтетеді, осылайша біраз қарқындап барып, қайтадан баяу қалыпқа түседі. Шапшаң және асықпай жүзіп өтілетін қашықтықтардың өзара арақатынасы жүзушінің дайындық дәрежесіне байланысты. Белгіленген қашықтықты жоғары және орташа шапшаңдықпен жүзіп өтсе - бұл әдіс жалпы төзімділікті тәрбиелеуге көмектеседі. Ол одан гөрі шапшаң жүзсе - арнаулы төзімділікті ұлғайтады.

Машықтанудың аралық әдісі белгіленген қашықтықты ара - арасында тыныға отырып белгілі бір шапшаңдықпен жүзуп өтуге аргалған. Тыныққанда қан тамырларының соғуы бұрынғы қалпына толық келмейтіндей ғана уақыт кідіреді. Мұның өзінде жүрек пен қан тамырлары жүйелерін жетілдеру үшін қажетті жағдай тынығу кезінде де туады, бұл кезде жүректін бұлшық еттері бір жиырылғанда айдалған қанның колемі ең жоғары деңгейіне жетеді.

Жүзушілердің аралық машықтануы мынадай екі түрлі мақсат көздейді - жалпы төзімділікті дамыту және арнаулы төзімділікті дамыту.

Арнаулы төзімділікті дамытуға бағытталған аралықты жоғары қарқынымен жүзіп өткен жөн, жұмыс өттексіз жағдайда өтеді. Әдетте бұл әдіс шапшагдықты арттыру мен жетілдіруге қол жеткізеді.

Жүзіп өтілетін қашықтықтық саны оның ұзындығы мен жүзушілердін дайындық дәрежесіне және жүзудің қарқынына байланысты.

Машықтанудың қайталама әдісі - 25, 50, 100, 200, 400м немесе 800м қашықтықты жоғары қарқынымен (90-100%) қайталап жүзіп өтуді көздейді. Тынығу уақыты спортшының бастапқы қалпына келуіне көмектеседі. Қайталанудын саны қашықтықты ұзындығы мен жүзушінін дайындығы есепке алынып белгіленеді. Бұл әдіс бір рет машықтанғанның өзінде жүзушінің өте жоғары және соған жақын жылдамдықпен көлемді жұмыс атқаруына жақсы мүмкіндік береді.

Машықтанудың жарыстық әдісі - мұнда спортшы негізгі қашықтықтарды жарыс кезіндегідей немесе соған жақын шартпен барлық күшін сала жүзіп өтеді. Бұл әдіс әдетте кезеқтегі бір жарыс өткізілер алдында жүзушіның дайындығын тексеруге және қашықтықтарды жүзіп өтуі қарқынын барынша жетілдіруге (жүзу бастау, бұрылу, бір қалыпта және дұрыс тәсілімен жүзу) қолданылады.

3. Спортық машықтануды жоспарлау.

Спортан ең жоғары шеберлікке жету үшін біраз жылдар дайындық қерек. Жүйелі түрде дұрыс машықтану нәтижесінде адам организмі өзінен күтлетін үлен талаптарға бірте-бірте бейімделеді. Организмнің жұмыска кабілеттілігі ұлғаяды, қиналыстан кейін қалпына келу процестері шапшандайды, соның аркасында бір қиындықтаң соң екінші қиындықты жеңу мүмкін болады. Мұндай жағдайда бір маусымда қол жеткен спорттық жетістік келесі маусымда бекіп, одан әрі дамуға тиіс.

Жүзушілердің спорттық шеберлігін жетілдіруге қөмектесетін аса маңызды шарттардың бірі - спорттық қызметтін бүкіл өн бойында дайындық жұмысын дұрыс жоспарлау. Осыған байланысты машықтануды: перспективтік (қоп жылдық) - бірнеше жылға ілгері, бір жыл бойына - бір жылға, және ағымдағы - жеке кезендерге, айға, аптаға жоспарлау көзделеді.

Перспективтік жоспарлау. Жүзушілерді спорттық дайындаудың перспективтік жоспарын екі немесе төрт жылдық айналым түрінде белгілеген дұрыс. Мысалы бір спартакиададан екінші спартакиадаға дейін екі жыл өтеді немесе олимпиадалық ойындар - төрт жылдан кейін қайталап тұрады.

Бірнеше жылға жоспарлауды дұрыстап жүзеге асыру үшін жүзушілерді осы мерзім ішінде дайындаудың мәнмазмұнын, сонымен бірге негізгі амалдарды осы амалдардың әдістемелік бағдарын, денеге түсетін күштің көлемін, спорттық нәтижелердің артуын т. б. анықтап алу керек

Спортық машықтануды бірнеше жылға жоспарлағанда оның жүйелі түрде жүзуге асуы қажет, асығыстық жасауға, алға қойылған көп жылдық мақсаттарға бір жылда жетем деуге болмайды.

Перспективтік жоспарлауда міндеті түрде жүзушілердін дайындық деңгейі ескеріледі. Мысалы, нәтижелері жақсы, өсіп келе жатқан жүзушілерге машықтанудын жалпы жүк көлемін жылдан жылға біртіндеп малайтады. Ал жоғары мамандық нәтижелерге жеткен жүзушілерге жүзу күк көлемін бірнеше жыл бойы бір жоғары деңгейде тұрақты ұстауға болады. Бірақ жұмыс көлемін жалпы сақтай тура, оның мазмұнын өзгертіп отыру керек, соның ішінде жылдамдықты жетілдіріп тұрақтандыратын жаттығуларды ұлғайткан жөн.

Бақылау нормативтері жүйесінің үлкен маңызы бар, бұл жүйе жүзушіні дайындаудың жекелеген жақтарының даму деңгейін сипаттайды. Бақылау нормативтері мындай көрсеткіштерді анықтауға бағытталады: 1. дене шынығуының жан-жақты жетілу деңгейін; 2. жүзу техникасын меңгеру дәрежесін; 3. спорттық нәтижелер деңгейін.

Әрбір нақты жағдайда бапкер спорттық машықтанудың міндеттерін басшылыққа ала отырып, бақылау нормативтерін айқындауға тиіс. Оқытушы бақлау нормативтерін қолданса, жүзушінін дайындығындағы түрлі кемшіліктерді анықтай алады.

Бір жылдық жапар. Спорттық дайындықтың жылдық жоспары перпективтік жоспармен тығыз байланысты, сондықтан әрбір спорттық маусымда перпективтік жоспардан туындайтын мәселелер шешіледі. Жылдық жоспардың ерекшелігі көбінесе спортшылардың дайындық деңгейімен анықталады, сондықтан жүзушілердің спорттық жетістік дәрежелері міндетті түрде есепке алыну керек.

Жылдық жоспардың мақсаты - ірі жауапты жарыстарда жоғары нәтижелерге жетуге дайындық. Сондықтан жүзушілерді дайындауды бір жылға жоспарлаған кезде, кай жарыстарда жоғары нәтиже көрсету керек екенін алдын ала көздеген жөн.

Машықтану процесі дұрыс жоспарланып, дұрыс жүргізілсе жүзушілер әрбәр алдыңғы жылда жоғары сатыға көтеріледі, сандықтан келесі жылда спорттық жаттығу негізінен сол жоғары сатыдан басталуы керек, сөйтіп спорттық шеберлікті үздіксіз арттыру мәжелесі шешіліп отрырады.

Жылдық дайындықты жоспарлағанда жыл сайын толық дәрігерлік бақылаудан өту мерзімдері ескеріледі. Бұдан басқа кезде жүзуші үдайы өзін-өзі тексеріп жүретін болуға тиіс.

Жүзудегі спорттық нәтижелердін өсуі машықтану процессінің дұрыс жолға қойылуымен байланысты: 1. жылдық машықтану жұмысын ұйымдастыру; 2. жан-жақты дене даярлығы үшін барлық амалдарды кеңінен пайдалану; 3. жүзудін озат жоғары техникасын меңгеру; 4. жаттығу әдістемелерінің озық тәжрибесін кеңінен талдап, пайдалану осыған жатады.

Жүзушілердін жыл бойы дайындалуы үш кезеңге бөлінеді: 1. дайындык кезені; 2. жарыс кезені; 3. өтпелі кезең.

Дайындық кезен. Жүзушінін бір жыл бойы дайындалуы жүйесінде дайындық кезең өте маңызды мерзім. Тек дайындық мерзімді толық пайдаланғанда жүзушінің іскерлігін арттыруға, жоғары тұрақты нәтижелерге жетуге мүмкіндік болады. Шебер жүзушілардың машықтану әдістерін талдап, үлгі алу, дайындық кезінде ұзак уақыт орындалған көлемді жұмыс жүзушінің жазғы сайыс маусымдарынды жоғары нәтижеге жетуіне мүмкіндік туғызатыны белгілі.

Бұл мерзімде жүзуші жан-жақты дене шынықтырып, жүзу дайындығын үдетіп, біртіндеп жалпы машықтану деңгейін көтеріп, сонымен бірте-бірте алдағы жарыста орындауға тура келетін нақты іске көшуге тиіс.

Дайындық кезендегі жалпы дене шанықтыруға ерекше көніл аударған жөн, себебі жүзушінің денесін, күш-қуатын дамыту жеңіске жеткізетін жол. Дайындық кезенің мазмұны, ұзақтығы және мерзімі көбіне жергілікті мынадай жағдайлармен бойланысты: а) жылытылған суы бар жүзу бассейнінің болуы; ә) жүзушілердің дайындық дәрежесі; б) спорттық жарыстардын кұнтізбесі сипаты.

Жарыс кенені. Жүзушілерді маусымның ірі сайыстарына қатысуға жеткізетін ең, жауапты жаттығулар, кзеңнің екінші бөлімінде өткізілді.

Жүзуші бұл кезеңде денсаулығына залал келтірмей, барынша көп салмаққа төзуге дайын болуы керек, неге десеніз бұлар жаттығудың маңызды бөлімі саналады. Сондықтан ауырлық көлемін біртіндеп көбейту керек және жүзушінің денесінің дайындығын, оның көп салмаққа төтеп бере алатынын ескеру қажет.

Жоғары спорттық нәтижелерге жетуге деген бар күшті маусымдағы ең маңызды сайыстарға жұмсау қажет. Жарыс кезеңінің басты міндеттері: 1. спортшыға ең жоғары дене шынықтыру, жүзу тәсілдерін меңгертіп, тактиқалық және жігерлілік дайындықты ең жоғары деңгейіне жеткізу; 2. жүзуші орнықты спорттық қалыпқа қол жеткізуі қажет: а) жүзушінің ерекшелігін ескерте отырып қашақтыктың ұзына бойына жүзу тәсілін жете меңгеруін қадағалау; ә) шапшандықты барынша арттыру; б) калап алынған қашықтықты бірқалыпта жүзуді меңгеру.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.