Тіл білімі тарихында

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Павлодар Педагогикалық Университеті

РЕФЕРАТ

Тақырып : «В. фон Гумбольдтың және Ф. де Соссюрдің лингвистикалық көзқарастары»

Қабылдаған : Әлия Қожамұратқызы

Орындаған : Жандарбекова Айдын Қанатқызы

Тобы : ШТА-21 «А»

Павлодар қаласы 2020жыл

Жоспар

Тіл философиясының ғылым саласы ретінде қалыптасуы
Гумбольдт салыстырмалы
Тіл философиясының негізгі принциптері
Компаративистикалық салыстыру
В. Гумбольдт
Тіл білімі тарихында
Фердинанд де Соссюр
Фердинанд де Соссюр еңбектері
Фердинанд де Соссюр тіл білімінің принциптерін дамытушы
Тіл - қоғамдық құбылыс
Тіл - таңбалар жүйесі .
Тіл және сөйлеу мәселесі
Ішкі және сыртқы лингвистика
Тіл жүйесі жөніндегі проблемалар
Зерттеудің синхрондық және диахрондық түрлері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Тіл философиясының ғылым саласы ретінде қалыптасуы

ХІХ ғасырда Еуропа халықтарының салыстырмалы - тарихи грамматикаларын жазумен қатар тіл философиясының ғылым саласы ретінде қалыптасуына, дамуына, өзіндік обьектісінің айқындалуына көңіл бөлінді . Бұл дәуірдегі тіл философиясының алға қойған мақсаты - тілдің табиғаты мен мәнін, оның қоғам өмірінде алатын орны мен қызметін, айтумен, адамдардың рухани өмірімен байланысын айқындау болды . Бул мәселемен тілдің көрнекті ойшылдары - Гердер, Шлегель, Гумбольдт, Шлейхер, Штемнааль, Вундт сияқты ғалымдар айналысты . Бұлардың ішінде өз дәуірі үшін де, кейінгі заман үшін де ең беделдісі Вильгельм Гумбольдт / 1767-1835 / болды . Тіл ғылымы тарихында оны салыстырмалы - тарихи тіл білімінің философиялык негізін қалаушы деп санайды .

Гумбольдт салыстырмалы

Гумбольдт салыстырмалы - тарихи әдістің тіл зерттеу әдісі болып қалыптасуында үлкен роль атқарды . Осы әдістің принциптері, мәселелері шеңберінен тысқары да көптеген проблемаларды көтеріп, теориялық тұжырымдар жасады . Тілдің табиғаты, мәні, құрылымы, тіл мен мәдениет, тіл мен материалдық дүние, тіл мен ойлау, тіл мен қоғам, тіл тарихы, тіл білімінің салалары, т. б. Гумбольдт зерттеген проблемалар қатарына жатады, Отан бектері - " Адам сұрылысының әр алуандығы туралы " / 1827/, "Ява аралығындағы Кави тілі туралы " 133м деп аталатын туындылары . Гумбольдт бірінші болып, тілдің ішкі құрылымын, оның халықтардың рухани өмірімен, ой - санасымен, мәдениетімен, тарихымен байланыс дәрежесін жан - жақты талдады, өзіндік лингвистикалық, философиялық біртұтас сындарлы жүйе құрды . Гумбольдттің пікірінше тіл білімінің өзіндік философиялық коры - тіл философиясы .

Тіл философиясының негізгі принциптері

Тіл философиясының негізгі принциптері - тілді адамдар әрекеті деп тану, оны халықтың ұлттық санасы де есептеу .

Гумбольдтың ойынша, тіл - әрекет, ол рухтың жемісі, рухтың әрекеті . Тіл үздіксіз даму үстінде, даму - тілдің өмір сүруінің формасы . Тіл - ойлау әрекетінің шығармашылық синтезі, бірақ сонымен бірге ол - актив форма, ойлау әрекетінің күр мен ойлаудың бірлігі - ажырамас бірлік . " Халық тілі - оның рухы, халык ру -дің тілі "

Тіл жеке адамдардың сөйлеуі арқылы көрінеді, бірақ ол жеке адамның табысы емес, халықтың табысы, жалпыхалықтық туынды . Гумбольдт тілдерді типологиялық белгілеріне қарай жіктеу мәселесімен де айналысты .

Компаративистикалық салыстыру

XIX ғасырдың алғашқы жартысы - компаративистиканың салыстыру өз алдына дербес ғылым болып қалыптасып, өзінің зерттеу тәсілі мен әдістемесін жетілдірген, объектісін айқындай түскен кезең болды . Бұл кезеңде тіл ғылымының жалпы тілдік мәселесі ретінде тіл философиясы, жеке тілдер жөніндегі тарауы, салыстырмалы грамматика салалары қалыптасып, дами түсті . Тілдік материалдар жинау, тіл білімін теориялык жактан дамыту да қызу жүріп жатты . Бәрінен де гөрі кеңірек етек масале - үнді - еуропа тілдерін бір - біріне салыстыра зерттеу, олардың шыққан тегі ғылыми деп жарияланды .

Ағайынды Шлегельдердің біраз кемшіліктерін ашып, типологиялық зерттеуді едәуір дамыта түскен ғалым - В. Гумбольдт . Ол, тілдерді типологиялық белгілеріне қарай жіктеу мәселесімен де айналысты .

Сонымен, XIX ғасырдың алғашқы жартысы компаративисти өз алдына дербес ғылым болып қалыптасып, өзінің зерттеу тәсілі мен әдістемесін жетілдірген, объектісін айқындай түскен кезең болды . Бұл кезеңде тіл тарауы, салыстырмалы грамматика салалары қалыптасып, дами түсті . Тілдік материалдар жинау, тіл білімін теориялық жақтан дамыту да қызу жүріп жатты . Бәрінен де гөрі кеңірек етек алған мәселе - үнді - еуропа тілдерін бір - біріне салыстыра зерттеу, олардың шыққан төркін, ата тілді айқындау болды . Тілді, тілдік элементтерді тарихи тұрғыдан зерттеу ғана ғылыми деп жарияланды .

В. Гумбольдт

В. Гумбольдт тілдерді типологиялық белгілеріне қарай жіктеуге екі түрлі белгіні негіз етуді ұсынады : оның бірі - тілдік тұлғалар қарым қатынасы, екіншісі - сөйлем құрау тәсілдері . Осы белгілерге сүйене отырып, Гумбольдт дүние жүзіндегі тілдерді төрт топқа бөлді, жоғарыда аталған үш белгінің үстіне инкорпорациялы тіл дегенді қосып, оған Америка индеецтері мен палеоазиат тілдерін жатқызады .

Тіл білімі тарихында

XIX ғасырдың аяқ кезі мен ХХ ғасырдың бас кезінде тілдің әлеуметтік сырын ашумен көбірек шұғылданғандар француз ғалымдары болды . Осы себептен тіл білімі тарихында тіл зерттеудегі социологиялық бағыттың отаны Франция деп санап, оны Франция социологиялық мектебі деп атады . Ал социологиялық лингвистика деген термин 1952 жылдан бері қарай қолданылып жүр .

Социологиялық бағыттың Франциядағы көрнекті өкілдері - Поль Лафарг ( 1842 1911 ) , Ф. де Соссюр ( 1857-191 А. Мейе ( 1866-1936 ) , Ж. Вандриес ( 1875-1960 ) , Э. Бенвенист ( 1903 ) ,

Фердинанд де Соссюр

Фердинанд де Соссюр швейцар тіл ғалымы, Париж, кейін Женева университеттерінің профессоры . Жоғары білімді Лейпциг университетінен алған . Ф. де Соссюрді, әдетте, тіл біліміндегі социологиялық мектептің негізін салушы деп санайды, Бірақ оның ғылыми мұраларын бір ғана ағым, бір ғана мектеп, я көзқарас шеңберінде қарауға болмайды . Оның теориялық өрісі өте кең, жан - жақты . Ол өзінің еңбектері арқылы тіл ғылымының дамуының жаңа дәуірін ашқан, қазіргі заман тіл білімі дамуының ең басты проблемаларын айқындап, оған бағыт - бағдар сілтеген, жан - жақты ойланылған біртұтас жүйелі лингвистикалық концепция жасаған адам . Ғалымның көптеген теориялық тұжырымдары бірсыпыра елдердегі лингвистикалық ой - пікірлер дамуына күні бүгінге дейін күшті әсерін тигізуде .

«Фердинанд де Соссюр еңбектері»

Ф. де Сосонордін тіл біліміне қосқан үлесін, көтерген проблемалары мен өзіндік концепцияларын танытатын еңбегі « Жалпы лингвистикалық курс » деген кітабы . Бұл еңбек Ф. де Соссюр қайтыс болғаннан кейін 1916 жылы басылып шықты . Кітап көп ұзамай - ақ Еуропа халықтарының бірнеше тіліне, 1933 жылы орыс тіліне аударылып, тіл білімінде үлкен қозғалыс, қызу айтыс туғызды .

Мұнда көтерілген жеке проблемалар жөніндегі пікір таластары күні бүгінге дейін саябырлаған жоқ, 1973 жылы профессор А. А. Холодовичтің редакциясы мен Ф. де Соссюр еңбектері " Труды по языкознанию " деген атпен 2 рет орыс тілінде жарияланды . Ф. де Соссюрдің атын бүкіл дүние жүзіне жайған, лингвистика әлемінде оны даңққа бөлеген бул еңбегі тарауға бөлінетін кіріспеден және бес бөлімнен құралған . Оның бөлімі " Жалпы принциптер ", 2 - бөлімі " Синхрондық лингвистика ", 3 бөлімі " Диахрониър лингвистика ", 4 - бөлімі « Географиялық лингвистика ", 5 - бөлімі " Ритроспективтік лингвистика мәселелері " деп аталады . Әр бөлім өз ішінен бірнеше тарауларға бөлінеді .

«Фердинанд де Соссюр тіл білімінің принциптерін дамытушы»

Ф. де Соссюр алғашқы кезде салыстырмалы - тарихи тіл білімін қолдаушы, соның жаткылуға болады . принциптерін дамытушы болса, кейін, әсіресе Женева университетінде тілдің жалпы теориясына арналған курстан лекциялар оқыған 1906-1912 жылдар арасында ол бағытынан қол үзген . Ф. де Соссюр көтерген және өз көзқарасын баяндаған проблемалар көп, солардың бастыларына төмендегілерді я Лингвистиканың объектісі . Даму дәрежесіне, өмір сүру формасына қарамастан тілдердің қай - қайсысының да сөйлеу процесіндегі көріністері тіл біліміне объект бола алады дейді .

Тіл білімінің міндеті - таңбалар жүйесі болып есептелетін тілді " өзі мен өзін және өзі үшін зерттеу ", оның ішкі құрылымын, жүйесін айқындау дегенді айтады . Ф. де Соссюрдің " тілді өзі мен өзін және өзі үшін зерттеу ” деген тұжырымы кейінгі замандағы кейбір ғалымдардың бір жақты кетуіне, тілді айналадағы дүниеден біржола бөліп алып, тек " өзі мен өзін ғана зерттеумен " әуестенулеріне себепші болды . Ф. де Соссюр тілді зерттегенде оның элементтері арасында болатын қайшылықтар да, ұқсастықтар да естен шықтау керек, бұл құбылыстың тілдік механизмді айқындауда мәні ерекше дәл, зерттеу ісінде бүтіннен бөлшекке қарай жүргізілетін дедуктивтік әдісті қолдануды ұсынады .

" Тіл білімі - дейді Ф. де Соссюр, - тілді таңбалар жүйесі ретінде зерттейтіндіктен, ол - семиотикалык ілімі, қоғам өмірінде қолданылатын таңбаларды зерттейтін әлеуметтік психологияның бір саласы болмақ " . Бұл саладаға Ф. де Соссюр қосқан жаңалық - лингвистиканы тілдің таңбалық жүйесін, ішкі құрылымын, грамматикаль зерттейтін ілім деп жариялауында .

Тіл - қоғамдық құбылыс

Тілдің қоғамдық сипаты әлеуметтік мәні туралы Ф. де Соссюрге дейін де талай айтылған, бірақ Ф. де оны жаңаша, өзінше түсіндіреді . Ол тілдің қоғамдық құбылыс екенін мойындап қана қоймайды, оны өзінің бүкіл концепциясына негіз, өзек етеді, содан таратады . Тілдің өзіндік сипатын сөз еткенде Ф. де Соссор, қызметі жағынан алғанда тіл коммуникативтік те, экспрессивтік те қызмет атқарды, бұл екеунiң ең маңыздысы - алғашқысы, тілдің алеуметтік сыры да осында деп санайды.

Тілдің сыртқы дүниемен, қоғаммен байланысын зерттейтін дербес ғылым болу керек, ол - сыртқы лингвистика деп аталуы керек дейді .

Тіл - таңбалар жүйесі .

Тілде таңбалық сипаттың барлығы ежелгі грек философтарынан бері қарай айтылып келген . Бірақ тілді таңбалар жүйесі деп анықтау, тілдік таңбалардың сипатын талдап ашу Ф. де Соссюрден басталады . Ф. де Соссюр тілдік элементтердің материалдық және идеялық жағы болады, бұлардың біріншісін таңбалаушы, екіншісін таңбаланушы дейді осы екеуінің бірлігі таңба деп аталады дегенді айтады . Ф. де Соссюр " Тіл қолданылатын басқан әр алуан таңбалармен қатар қоюға, жазумен, мылқауларға арналған әліппемен, символикалық әдет - ғұрыптарымен, әдептілік, сыпайгершілік формалармен, әскери сигналдармен, тағы басқалармен салыстыруға болады . Таңба өзі білдіретін идеямен емін - еркін және шартты қатынаста болады . Емін - еркін болатын себебі таңбалушы таңбаланушының мәнін ашып бере алмайды.

" Тіл және сөйлеу мәселесі "

Ф. де Соссюр қарастырған тағы бір проблема - ішкі лингвиста . Ф. де Соссюр көтерген төртінші проблема " Тіл және сөйлеу мәселесі " . Ол тіл мен сөйлеу бір - бірімен байланысты, бірақ бір - бірінен өзгешеліктері бар, екі бөлек дүние . Сөйлеу - тілді қолданудың нәтижесі, ол - индивидуалдық, ал тіл - қоғам мүшелерінің бәріне бірдей дәрежеде міндетті, өзара байланысты таңбалардың жүйесі .

Тіл - әлеуметтік сипатқа ие дейді . Тіл мен сойлеуді бір - бірінен бөліп қараудың ғылыми мәні зор, бірақ бұл екеуін бір - біріне қарсы кoнors болмайды . Сол сияқты, сөйлеудегінің бәрі таза индивидуалдық деу де асырын айтқандық . Әрбір сөйлеуші индивидум қоғамдық тілдегі бар материалдарды ғана пайдаланады . Мұндағы даралық сол материалдарды іріктеп, ерекшелеп алудан, лайықты жерге орналастырудан көрінеді . мен сыртқы лингвистика .

Ф. де Соссюр сырткы лингвистика тілді қоғам тарихы мәдениет тарихы, саясат, әдебиет, географиялық мекен - жай, диалектілік жіктермен т. б. байланыста қарап зерттейді, яғни тілді оның өмір сүруіне қажетті сыртқы жағдайлармен байланыста қарайды .

Ішкі және сыртқы лингвистика

Сыртқы лингвистика тіл : ішкі механизмін түсіндіре алмайды, оған қатынасы жок . Ал ішкі лингвистика тілдің құрылымын, жүйесін, яғни тілдің өзіне ғана тең ішкі мәселелерін, өзіндік ішкі заңдылықтарын зерттейді дейді . Тілдің өзіндік құрылымына тең ішкі мәселелермен қатар оған күшті әсерін, ықпалын тигізетін сыртқы құбылыстардың да болатыны даусыз .

Тіл білімі үшін тілдің өзіндік құрылымын, ішкі жүйесін зерттеу қандай қажет болса, тілге әсерін, ынталын тигізетін сыртқы жәйттерді зерттеу, білу де сондай қажет . Өйткені тілдің ішкі құрылымындағы көптеген құбылыстардың кейде сыртқы, экстралингвистикалық жәйттердің әсерінен болып жататындығы талассыз .

Тіл жүйесі жөніндегі проблемалар

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.