Ауылым - алтын тұғырым

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Ауылым - алтын тұғырым

Қазақ жері қойнауы тарихқа толы қасиетті өлке. Біздің жеріміз қаншама тылсым сырларды бойына бүгіп жатыр… Соның ішінде ойып тұрып орын алған Торғай өңірінің тарихы - Қазақстан тарихының ажырамас бөлігі.

Жалпы адамзат баласы үшін бірнеше қастерлі ұғым бар. Соның бірі əрі бірегейі - Отан ұғымы. Отан неден бастау алады? Осы бір сұраққа жауап берер алдында əрбір адамның ойына ең алдымен отбасы, одан кейін кіндік қаны тамған жері еске түседі.

Туған жер … Бұл сөзде сарғайған сағыныш, ащы көз жасы, қаншама қуаныш, қаншама мұң, естен кетпес тәтті естеліктер жатыр. Белгілі жазушы Жүсіпбек Аймауытов «Қартқожа» романында : «Ыстық қой, шіркін, туған жер! Кім сағынбас өз қағын?! Кім сүймесін өз жерін? Сүймесе сүймес зердесіз, шерсіз жүрек, тілеуі бөлек жетесіз…» деп туған жердің қадіріне тереңірек тоқталады.

Менің туған жерім - киелі Торғай мекені. Небір түнеріп батқан күндердің, арайлап атқан таңдардың, бұқараны зар еңіреткен сұм жылдар мен мамыражай, бейбіт күндердің куəгері. Туған жерімнің əрбір тау-тасы, өзені, кең даласы сонау замандардан бері келе жатқан тарихпен астасып жатыр. Бір сөзбен айтқанда, сан ғасырлық тарихты сақтап жатқан қария секілді, көргені мен білгені мол - Қарт Торғай. Бүгінгі күнге дейін Киелі Торғай, Текті Торғай деп аталуы тегін емес. Оның үстіне Торғай қаласы, Торғай облысы, Торғай даласы, Торғай қақпасы, Торғай ойпаты, Торғай үстірті, Торғай əуені сияқты тағы да басқа атаулары жетіп артылады. Атақты философ абыз Асан қайғы Желмаясына мініп, жұртына шұрайлы қоныс іздеп жүргенінде, Торғай өзенін көріп: «Аққан суың бал татитын, ақ шабағың май татитын жер екен», - деп сүйсінген деседі.

«Торғай» атауының шығу тарихы жайлы ғалымдардың көптеген болжамдары бар. Ал осы тұста ақын Қадір Мырзалиев:

« Еркіндік пен елдік үшін торғайдай,

Шырылдаған Торғайсың сен о бастан», - деп Торғай жерінің қайтпас қайсарлығына бас иеді.

Қазақстан тарихынан ойып тұрып орын алған Торғай өңірінің киелі жерлері жетерлік. Ұлы Жыланшық, Жолшара, Атанбасақирек, Торғай ауылына қарасты Ақкөл, Ақшығанақ, Шеген, Қызбел, Еңбек ауылдары өткен тарихи кезеңнің куəсіне айналған мекендер.

Қазақтан тарихында бұқаралық сипат алған 1916 жылғы батыр бабаларымыздың бастаған ұлт-азаттық көтерілісі киелі Торғай жерінің ең алғашқы азаттық жаршысы болғанын толығымен дәлелдейді. Сол кезеңдегі Торғай облысының ханы Əбдіғаппар Жанбосынов, қозғалыс жетекшілерінің бірі - Амангелді Иманов осы көтерілісте қол бастап, Торғай атауын тарих беттеріне мəңгілікке қалдырған болатын. Ел арасында қозғалыс жетекшілері туралы: «Амангелді көз мергені, Кейкі қол мергені» деген сөз əлі күнге дейін сақталған.

Торғай - ұлт ұясына айналған мекен. Бұл топыраққа кіндік қаны тамған ержүрек батырлар, ердің құнын екі ауыз сөзбен шешкен билер, əулие-əмбиелер, суырып салма ақындар, күміс көмей əншілер, жұртының жанашырына айналған қоғам қайраткерлері мен ғалымдар қаншама?! Торғай топырағында өсіп жетілген, қазақтың бағына біткеннің асыл азаматтарымыз жетерлік. Торғай - елім деп шырылдап, жанын шүберекке түйген, халқының жолында өмірін сарп етіп, саналы ғұмырын ұлтының болашағына арнаған Ахаң мен Жақаңның елі, алғаш рет білім шырағын жаққан ұлы ұстаз Ыбырай Алтынсаринның, ел бостандығын өзінен биік қойған Амангелді, Кейкі, Əліби сынды дарабоздардың елі. Торғай - қазақ əдебиеті мен мəдениетінде өшпес із қалдырған Сейіт Кенжеахметов, Ғафу Қайырбеков, Сырбай Мəуленов, Шəміл Мұханбетжанов, Қайнекей Жармағамбетов, Нұрхан Ахметбеков, Болат Хамзин, Кенжеғали Сағадиев, Қоғабай Сəрсекеев секілді нарқасқалардың туған өлкесі. Соның ішінде ерекше атап өтетін тұлғалар - Ахмет Байтұрсынұлы мен Міржақып Дулатұлы. Алаштың қос арысы өмірінің соңына дейін «Арым- жанымның садағасы, ерлігім - елдігімнің садағасы» деп өтті. Олардың ұлт болашағы үшін жасаған еңбектері ұшан-теңіз.

Тəн көмілер, көмілмес еткен ісім,

Ойлайтындар мен емес бір күнгісін.

Жұрт ұқпаса ұқпасын жалықпаймын,

Ел - бүгіншіл, менікі - ертең үшін - дейді алаш ардақтысы А. Байтұрсынұлы.

Бұдан бөлек Торғай жерінде қарасты Қызбел өлкесінде бар қазаққа танымал 25 академик пен алаш елінің ардақты ұл-қыздары туып өскенін бірі білсе, бірі білмес. Көкалат, Аралбай және Көлқамыс елді мекендерінен 60-қа жуық ақын-жазушы шыққан екен. Одан өзге жұртты аузына қаратқан Құтан əулие, Оспан қожа секілді тұлғалардың да туып өскен ортасы - қасиетті Торғай жері.

Абай атамыз айтпақшы, көңілдегі көрікті ой, ауыздан шыққанда өңі қашады, біршама қайраткерлеріміздің есімі аталмауы да мүмкін. Дегенмен Торғай елі үшін əрбір перзентінің орны бөлек. Ендігі тілегіміз осы өлкеде туып өскен ұлы тұлғалар, тарихи атаулар тасада қалмаса екен дейміз.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.