Топографиялық және тақырыптық карталардың жасалу әдістері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Өзг.
Парақ
Құжат №
Қолы
Күні
Парақ
16
У1 5B071100 КЖ. 000 001 ТЖ

Орындаған
Ахметова С.Қ

Жетекші
Аубакирова С.М

Н. Бақылау

Бекіткен

Бір немесе бірнеше тәсілдерді қолдана отырып ірі масштабты тематикалық (тақырыптық) карталар құру
Белгі
Парақтар
36
Семей қаласының Шәкәрім атындағы МУ
ГК-811 тобы

К Ж
Өзг.
Парақ
Құжат №
Қолы
Күні
Парақ
16
У1 5B071100 КЖ. 000 001 ТЖ

Орындаған
Ахметова С.Қ

Жетекші
Аубакирова С.М

Н. Бақылау

Бекіткен

Бір немесе бірнеше тәсілдерді қолдана отырып ірі масштабты тематикалық (тақырыптық) карталар құру
Белгі
Парақтар
36
Семей қаласының Шәкәрім атындағы МУ
ГК-811 тобы

К Ж
3. Бір немесе бірнеше тәсілдерді қолдана отырып ірі масштабты тематикалық (тақырыптық) карталар құру

3.1 Топографиялық және тақырыптық карталардың жасалу әдістері

Топографиялық және тақырыптық карталар екі әдіспен жасалады - далалық зерттеулер және кеңсе жағдайында. Ірі масштабты топографиялық карталар мемлекеттік топографиялық-геодезиялық қызметтің өндірістік кәсіпорындары жүргізген далалық зерттеулер негізінде жасалады. Кен орындарын топографиялық картаға түсіру стандарт ережелерге, нұсқаулыққа, нұсқаулыққа сәйкес жүргізіледі. Тақырыптық карталарды жасау кезіндегі далалық зерттеулер үлкен және орта масштабта мамандандырылған ғылыми-зерттеу ұйымдары, мекемелер және министрліктер ғылымның және Жердің әр саласы үшін әзірленген әдістеме негізінде жүргізіледі. Олардың мақсаты - табиғи ресурстарды егжей-тегжейлі зерттеу. Осылай геологиялық, топырақтық, геоботаникалық және басқа да карталар жасалады.Дала карталарында әуе және спутниктік суреттерді топографиялық және тақырыптық дешифрлеу кең қолданылады. Камеральды әдіс әр түрлі көздерді қолдануға негізделген, олар талдау жасағаннан кейін қажет болған жағдайда картаға түсу үшін ыңғайлы қалыпқа келтіріледі (мысалы, масштаб өзгереді, контурлар жаңа шкала бойынша сызылады, контурлар жалпыланады және т.б.). Қазіргі уақытта камеральды әдіс негізгі болып табылады және оның көмегімен барлық шағын масштабтағы тақырыптық карталар жасалады. Дерек көздері болып далалық түсірілімдер, бақылаулар, аэрофотосуреттерге арналған декодтау материалдары, құрастырылған картаның мазмұны мен мақсатына сәйкес пайдаланылатын әртүрлі анықтамалықтардың, кітаптардың, кестелердің және т.б. алынған мәліметтер бола алады.

Өзг.
Парақ
Құжат №.
Қолы
Күні
Парақ
17
У1 5В071100 КЖ. 000 001 ТЖ

Өзг.
Парақ
Құжат №.
Қолы
Күні
Парақ
17
У1 5В071100 КЖ. 000 001 ТЖ

Картаны жасау оның дизайнынан басталады, яғни. түпнұсқа картаны жасау бойынша барлық жұмыстарды ұйымдастыруды және жүзеге асыруды қамтамасыз ететін оның тұжырымдамасын, құжаттарын, ережелерін әзірлеу арқылы Тақырыптық картаның түпнұсқасын жасау кезінде екі кезең бөлінеді: дайындық жұмыстары және картаны құрастыру және жобалау.

3.2 Дайындық жұмыстары

Дайындық жұмыстарына карта бағдарламасын әзірлеу, картографиялау көздерін таңдау және бағалау, географиялық негізді дайындау кіреді.
Картада жұмысты бастамас бұрын, автор алдын-ала бағдарламаны жасайды. Көрсетілген сұрақтардың көлемі жағынан ол картаның тақырыптық мазмұнының күрделілігіне және автордың картографиялық дайындығына байланысты өзгеруі мүмкін.
Бағдарламада картаның мақсаты, математикалық негізі, картаның мазмұны, сурет және дизайн әдістері, жалпылау қағидалары, оларды пайдалану көздері мен бағыттары, географиялық негіздің егжей-тегжейлері, аумақтың географиялық сипаттамасы, картаны жасау технологиясы көрсетілген. Бағдарламада алдын-ала карта аңызын берген жөн.
Тапсырма негізінде картаның мақсаты мен оны құрастыруға қойылатын талаптар анықталады: масштабты, проекцияны, географиялық негізді таңдау. Картаның мазмұнын әзірлеу мыналарды көздейді: карта жасаудың жалпы қағидаларын және мазмұнның нақты элементтерін анықтау, олардың сапалық және (немесе) сандық сипаттамалары үшін әдістерді таңдау. Бағдарламада әрбір мазмұн элементін көрсету тәсілдері, масштабтың градациясы, қабылданған түстер мен түс реңктері, жазулардың қаріптері мен өлшемдері, сонымен қатар картаның сызық, түс және қаріп дизайнының басқа сипаттамалары көрсетілген. Типтік учаскелер дизайнының үлгілерін ұсынған жөн. Картаны құруға қатысатын ақпарат көздеріне сілтеме жасау міндетті .

Картографиялық дереккөздерді талдаған кезде, ең алдымен, бастапқы карта Өзг.
Парақ
Құжат №.
Қолы
Күні
Парақ
18
У1 5В071100 КЖ. 000 001 ТЖ

Өзг.
Парақ
Құжат №.
Қолы
Күні
Парақ
18
У1 5В071100 КЖ. 000 001 ТЖ

мазмұнын бағалау керек (яғни, ол көрсетілген объектілер мен құбылыстардың тізіміне сәйкес жобаланған картаға сәйкес келе ме) және қазіргі кезде, аңыздың құрылу принципін белгілеу керек. Статистикалық материалдар тығыздық, тығыздық, нақты ауырлық және т.б. сияқты көрсеткіштерді алу үшін белгілі бір өңдеуді қажет етеді. Сандық көздерді пайдалану кезінде оларды географиялық негізге байланыстыру мүмкіндігін және олардың картаға түсетін бүкіл аумақтың қол жетімділігін бағалау қажет. Мазмұнды жобаланған картаға ауыстырудың мүмкін нұсқаларын анықтау үшін математикалық элементтер (ең алдымен масштабты және картографиялық проекция) және дизайн сапасы талданады. Бағдарламада сандық ақпарат көздері мен мәліметтер базасының нақты тізімі, олардың сенімділігі мен қол жетімділігі, пайдалану дәйектілігі берілген. Барлық материалдар графикалық, мәтіндік немесе сандық түрде ұсынылуы мүмкін. Бағдарламада картаны қолдану мақсаты мен сипатын ескере отырып, жалпылау бойынша нұсқаулар берілген (мысалы, аудиторияда көрсету үшін, картаның негізгі элементтерін айтарлықтай қашықтықтан оқу керек).
Картаның географиялық негізіне математикалық элементтер - проекция және масштаб - және жалпы географиялық картаның элементтері - географиялық желі, елді мекендер, байланыс желілері, шекаралар және т.б. Географиялық негіз картаны шарлауға, оны оқуға және жобаланған картаның мазмұнын оқшаулауға көмектеседі. Раманың жеке элементтерінің кескінінің толықтығы мен нақтылығы әртүрлі тақырыптық карталарда бірдей емес; бұл картаның мақсаты мен тақырыбына байланысты. Мысалы, табиғат карталарында гидрографиялық желі неғұрлым егжей-тегжейлі бейнеленген, ал байланыс бағыттары азырақ. Кейде олар мүлдем көрсетілмейді, ал экономикалық карталарда оларды көрсету қажет.
Географиялық негіз, егер жоспарланатын карта жарияланатын болса, әдетте картографиялық кәсіпорындарда алдын-ала дайындалады, онда қажетті проекция мен масштабты таңдауға, базаның мазмұнын қажетті толықтықпен беруге болады. Басқа жағдайларда негіз ретінде бұрын шығарылған бланкілік немесе контурлық карталарды пайдалануға болады.

Негізді таңдап, оны мазмұнның элементтері бойынша толықтығына, қазіргі заманға, картографиялық проекцияның Өзг.
Парақ
Құжат №.
Қолы
Күні
Парақ
19
У1 5В071100 КЖ. 000 001 ТЖ

Өзг.
Парақ
Құжат №.
Қолы
Күні
Парақ
19
У1 5В071100 КЖ. 000 001 ТЖ

жарамдылығына байланысты бағалау қажет. Масштабқа келетін болсақ, таңдалған негізді Xerox сияқты көшіру машиналарында көбейтуге немесе көбейтуге болады. Құрылғыларда сіз бұрын жарияланған жалпы географиялық карталардан басып шығару түрінде негіз ала аласыз. Қазіргі заманғы көшіру машиналары масштабты қағазға ғана емес, пластикке де басып шығаруға мүмкіндік береді, сонымен қатар қалаған түсінде, мысалы, көк түрінде болады. Көшіру және қайталану техникасы болмаған жағдайда географиялық негізді ескі, дәстүрлі тәсілдермен алуға болады: фотокөшіру, проекциялау әдістерін, пантографиялық және клеткаларды бояу арқылы.
Құрастыру жұмыстары басталғанға дейін автор (редактормен бірге жариялау кезінде) картаның макетін жобалайды - аңыздар, өлім карталары, графиктер, профильдер және т.б. Әдетте, олар картаға іргелес орналасқан жерлерде орналастырылған.
Ол үшін таңдалған географиялық негізде ішкі жақтау жасалады және оның ішінде картографиялық суреттері жоқ аумақтарда барлық қоқыс жинағыштар орналастырылған. Орналастырылатын сызықтар мен кескінделетін аумақ арасындағы ең аз аралық 2-3 мм-ден кем болмауы керек.
Картаны құру кезінде картографиялық кескіннің солтүстікке бағытын сақтау керек. Мұны істеу үшін сіз кескінделетін аумақтың ортасынан өтетін және оған параллель батыс және шығыс жақтарын сызатын ортаңғы меридианды табу керек. Оңтүстік және солтүстік жақтаулар бүйір жақтауларға перпендикуляр тұрғызылған. Кейде парақтың өлшемі мен кескін масштабын ұлғайту ниетіне байланысты солтүстік бағыттан ауытқуға жол беріледі. Көбінесе мұндай карталар атластарға тән. Дәл сол себептермен картаға түсетін аумақтың шегінен шығуға болады.

Өзг.
Парақ
Құжат №.
Қолы
Күні
Парақ
20
У1 5В071100 КЖ. 000 001 ТЖ

Өзг.
Парақ
Құжат №.
Қолы
Күні
Парақ
20
У1 5В071100 КЖ. 000 001 ТЖ

2-сурет. Картаның орналасуы

Картаның тақырыбын әртүрлі жерлерде орналастыруға болады: солтүстік жақтаудың үстінде, оңтүстік жақтаудың астында, бүйірлік тақтада. Ең ұнайтыны - тақырыпты солтүстік жақтаудың үстінен бүйір жақтауға симметриялы түрде орналастыру. Әдетте оңтүстік шекараның астындағы мәтін мәтінге орналастырылған карталар үшін беріледі.
Карта бағдарламасының соңында құрастыру мен жариялаудың техникалық әдістері, қолданбалы технологиялар мен бағдарламалық қамтамасыздандыру сипатталған. Бағдарлама графикалық материалдармен бірге жүреді: картаның орналасу үлгісі, дерекнамалық қамтамасыз ету схемасы, легенда фрагменттері, жалпылау мысалдары, дизайн үлгілері және т.б., сондай-ақ картаны құру шығындарының бизнес-нұсқасы.
Сол сияқты, көп парақтық карталарға, карталар мен атластар сериясына арналған бағдарламалар жасаңыз. Әдетте, басында олар бүкіл серияға немесе атласқа арналған жалпы бағдарламаны, содан кейін жеке карталар мен парақтарға арналған редакторлық нұсқаулықтары бар жеке карталарға арналған арнайы бағдарламаны құрайды.

3.3 Құрастыру жұмысы

Компиляциялық жұмыс түпнұсқа мен карта аңызының графикалық құрылысын және оның соңғы дизайнын қамтиды. Құрудың әртүрлі көздері, картографиялық құбылыстардың ерекшеліктері картаны құрудың келесі ғылыми Өзг.
Парақ
Құжат №.
Қолы
Күні
Парақ
21
У1 5В071100 КЖ. 000 001 ТЖ

Өзг.
Парақ
Құжат №.
Қолы
Күні
Парақ
21
У1 5В071100 КЖ. 000 001 ТЖ

әдістерінің қолданылуын анықтайды: локализация, интерполяция, жалпылау және дешифрлеу. Нысандарды, контурларды географиялық негізге байланыстыруды білдіретін локализация әдісі ең кең таралған және картографиялық кескіндердің көптеген әдістерін қолданған кезде қолданылады. Нүктелер бойынша локализацияланған объектілер географиялық координаттармен салыстырылады. Көптеген объектілер үшін географиялық координаттар белгісіз, содан кейін олар географиялық негізде көрінетін объектілермен (елді мекендер, гидрография, жол желілері) локализацияланған. Нысандар мен контурларды беру кезінде сіз табиғи нысандарды орман, егістік жерлер, батпақтар және басқалары сияқты локализациялауға көмектесетін түсірілім және топографиялық карталарды қолдануға болады, контурларды автордың түпнұсқасына ауыстыру кезінде индикаторлардың локализациясы жиі қолданылады, ол құбылыстардың географиялық қатынастарына негізделеді. Мысалы, шымтезек батпақты топырақтың контурын шымтезек батпақтарының картасы арқылы нақтылауға болады, гипсометриялық карта бойынша жайылмалы (аллювиалды) топырақтың контурларын көрсетуге болады.
Сандық көрсеткіштері бар картаны салу кезінде изолин әдісі үшін барынша жетілдірілген интерполяция әдісі кең қолданылады. Интерполяцияның мәні бүкіл картаға салынған аумақты сипаттайтын изоляторлар жүйесінің сандық көрсеткіштері бар жекелеген нүктелерді құру. Интерполяция кезінде құбылысқа әсер ететін көптеген факторларды, ең алдымен табиғат пен қоғамның көптеген компоненттерінің дамуымен байланысты рельефті ескеру қажет. Географиялық факторларды ескеретін интерполяция географиялық деп аталады. Сондықтан көптеген табиғат карталарына изоляторлар жүйесін құру үшін рельефтік бейнесі бар географиялық негізді пайдалану ұсынылады.

Жалпылау географиялық картаның негізгі қасиеттерінің бірі болып табылады, негізінен ұсақ масштабтағы карталарды құрудың ғылыми әдісі. Жалпылау процесі картаға түсетін аумақтың мақсаты, масштабы, тақырыбы, ерекшеліктері, сондай-ақ пайдаланылатын картографиялық кескіннің көздері мен Өзг.
Парақ
Құжат №.
Қолы
Күні
Парақ
22
У1 5В071100 КЖ. 000 001 ТЖ

Өзг.
Парақ
Құжат №.
Қолы
Күні
Парақ
22
У1 5В071100 КЖ. 000 001 ТЖ

әдістеріне әсер етеді. Жалпылау картографияның әртүрлі кезеңдерінде жүзеге асырылады. Картография алюминий парағына жабыстырылған ватман қағазының парағында орындалады (температура мен ылғалдылықтың өзгеруіне байланысты қағаздың деформациялануын болдырмау үшін). Мөлдір, деформацияланбайтын пластмассалар түпнұсқа карталарды құрастыруға арналған материалдар ретінде кеңінен қолданылады. Пластикке суретке түсіре отырып, сіз картаның контурларын көбейте аласыз, сонымен бірге кескіндермен ою жасай аласыз немесе карта элементтеріне (өзен шекаралары, елді мекендер және басқалар) сиямен бояй аласыз. Пластмассалар карта жасау процесін жеңілдетеді, олар сізге фотографияны айналып өтіп, түпнұсқадан сызбамен басып шығаруға мүмкіндік береді.
Бастапқы картаны графикалық түрде құрастырған кезде оның элементтерін қолдануда белгілі бір дәйектілік болады. Біріншіден, координаталық торды тораптық нүктелер жасайды. Қазіргі уақытта тікбұрышты координаталарға нүктелер салу арнайы құрылғы - координатограф арқылы орындалады. Қазіргі электронды координографтар мен плоттерлерде нүктелер координаталары магниттік таспалардан немесе магниттік дискілерден оқылады немесе олар компьютер жадындағы мәліметтерге сәйкес автоматты түрде кесіліп алынады.
Автоматтандырылған компиляцияда алдын-ала сканерленген географиялық негіз кеңейтілген масштабта көрсетіледі, масштабтау, дизайн немесе қолмен сызу арқылы басқа картографиялық көздерден оған тақырыптық ақпарат қолданылады. Сандық ақпарат мәліметтер базасынан алынады немесе тікелей пернетақтадан енгізіледі

Карта мазмұнын игерудің бірінші кезеңі картаның міндеті мен тақырыбымен анықталатын көрсетілген объектілер мен құбылыстарды іріктеуден тұрады.
Екінші кезең - карта аңызын әзірлеу. Бастапқы карталардың сапалық көрсеткіштері бар қарапайым аңыздарды жалпылау бірлескен орналасуымен немесе жалпы шығуымен сипатталатын объектілерді немесе құбылыстарды біріктіруден тұрады (мысалы, ормандарды ағаш түрлерімен көрсеткен кезде). Аңыздарды сандық индикаторлармен жалпылау изолиналар, картограммалар, картограммалар және т.б. масштабтарының деңгейлерін өзгертуден тұрады. Өзг.
Парақ
Құжат №.
Қолы
Күні
Парақ
23
У1 5В071100 КЖ. 000 001 ТЖ

Өзг.
Парақ
Құжат №.
Қолы
Күні
Парақ
23
У1 5В071100 КЖ. 000 001 ТЖ

Жаратылыстану жіктеуіші негізінде типологиялық карталардың аңыздарын жалпылау картада көрсетілген таксонометриялық бірліктерді таңдаудан тұрады. Екінші кезеңде картографиялық кескіннің бір әдісін басқасына ауыстыру туралы шешім қабылдауға болады, мысалы, нүктелік әдіспен картограммаға немесе карта диаграммасына ауысу және керісінше.
Үшінші кезең - бастапқы картаның тақырыптық мазмұнын түпнұсқа авторына беру. Ол үшін жалпылаудың бірінші кезеңінде белгіленген іріктеудің сандық, сирек сапалық көрсеткіштерін - біліктілік (мысалы, ұзындық, аудан) және нормаларды (бірлік бірлігіндегі объектілер саны) қолданыңыз. Заттар мен құбылыстарды таңдау жалпыланған сызбаның құрылысына тығыз байланысты, мұнда ең бастысы географиялық объектілердің типтік белгілері мен географиялық сызбамен жалпы ұқсастығын сақтау болып табылады. Бұған сызықтардың қисықтық сипатын, айналу бұрыштарының ерекшеліктерін көрсету арқылы қол жеткізуге болады, кейде бұл шамадан тыс маңызды емес бөлшектерді көбейту арқылы.
Шифрлау әдісі аэрокосмостық мәліметтер негізінде түпнұсқалық авторлық құқықты шығару үшін қолданылады. Оларды пайдалану шифрды шешу саласында тиісті дайындықты қажет етеді. Шифрлау тікелей және жанама шифрлау белгілері бойынша жүзеге асырылады, ал тақырыптық карталарды құрастыруда жанама белгілер (индикаторлар) көбінесе бірінші кезектегі маңызға ие.

Шифрлаудың индикаторлары ретінде, мысалы, топырақ жамылғысы, рельеф компоненттері пайдаланылады, олар суретте жақсы көрсетілген және анық белгіленген тікелей белгілері (өсімдіктер, гидрографиялық желі, жер бедері) бар.
Тақырыптық карталар мазмұнын құрудың барлық осы әдістері, әдетте, бірлесіп қолданылады. Мысалы, жауын-шашын картасында контурлар жүйесін құру кезінде алдымен метеорологиялық станцияларды және посттарды оқшаулау қажет; Шифрлау нәтижелерін түпнұсқа авторына беру кезінде локализация әдісі қолданылады.
Аңыздың дамуы карта жасаудың алғашқы кезеңдерінде, онда бейнеленген заттар мен құбылыстардың шеңбері анықталғаннан басталады. Аңыздың түпкілікті Өзг.
Парақ
Құжат №.
Қолы
Күні
Парақ
24
У1 5В071100 КЖ. 000 001 ТЖ

Өзг.
Парақ
Құжат №.
Қолы
Күні
Парақ
24
У1 5В071100 КЖ. 000 001 ТЖ

жүйеленуі мен дизайны түпнұсқа авторын құрастырғаннан кейін ғана мүмкін болады. Шартты белгілерге келесі талаптар қойылады:
:: толықтығы, яғни картада қолданылатын барлық белгілерді қосу;
* картадағы және аңыздағы сурет пен түске сәйкес белгілердің сәйкестігі;
:: шартты белгішелердің жақсы оқылуы, мәтінді түсініктілігі мен анықтығы;
:: логикалық құрылыс.
Аңыз жасау өте маңызды процесс, қабылданған жіктеулердің қисындылығын тексеруге мүмкіндік береді, бейнеленген элементтердің құрамын қалыптастырады, олардың иерархиясын анықтайды, сандық және сапалық көрсеткіштердің егжей-тегжейін сипаттайды.
Тақырыптық карталар әртүрлі түрлермен ерекшеленеді, сондықтан олар үшін шартты белгілер алуан түрлі. Көбінесе шартты белгілер сол тақырыптағы бұрын шығарылған карточкалардан алынады. Алайда, бұл белгілердің сипаты мен формасы әрдайым қолмен жазылған картаға сәйкес келмейді. Оларды әзірлеу кезінде оларды оңай сызуға, оқуға оңай, картаның мазмұны мен масштабына сәйкес келетін және бір-бірінен жақсы ажыратылуға тырысу керек.
Әдетте, шартты белгілер қағаз парағында алдын-ала жасалынған, жақсырақ миллиметрге, белгішелермен бірге оларға түсіндірме мәтіндер орналастырылған. Бұл бүкіл легенда қанша орынды алатындығын көрсетеді, осылайша картаны
жасау кезінде ескеру қажет. Шартты белгінің үлгісі, өлшемі мен түсі картадағы сәйкес белгілермен бірдей болуы керек; олар бір уақытта сызылып, боялған.
Легендадағы түсіндірме мәтіні шартты белгіге симметриялы түрде орналасқан, оны қанша жолға иеленгеніне қарамастан; ол әдетте түпнұсқалық автордың сурет салғаннан кейін жазылады.
Көптеген тақырыптық карталарда ранг бойынша жіктелген құбылыстарды көрсетуге болады, осылайша бағынышты бірліктерді бөліп көрсетуге болады (мысалы, түрлері, кіші түрлері, түрлері және т.б.). Басқа карталар көптеген индикаторлар мен сипаттамалары бар екі немесе одан да көп өзара байланысты құбылыстарды көрсете алады. Мұндай карталар үшін шартты белгілерді тиісті топтарға бөлу, яғни оларды жіктеу маңызды.Өзг.
Парақ
Құжат №.
Қолы
Күні
Парақ
25
У1 5В071100 КЖ. 000 001 ТЖ

Өзг.
Парақ
Құжат №.
Қолы
Күні
Парақ
25
У1 5В071100 КЖ. 000 001 ТЖ

Аңыздарды графикалық құру үшін келесі әдістерді қолдануға болады:
:: ірі таксономиялық бірліктерді немесе тақырыптары мен субпозициялары бар бөлімдерді орналастыру;
:: бөлуді сызықтар жүйесі бойынша таксономиялық бөлуді көрсететін аңыздың классификациясы;
:: аңызға айналған графиктердің құрылысы, мұнда әр құбылыс екі белгімен сипатталады - көлденең және тік осьтер бойымен (мысалы, генезис және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.