Ықтималдықтар теориясының өмірде қолданылуы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе
Жоспар
1. Ықтималдықтар теориясының тарихына шолу
2. Ықтималдықтар теориясының өмірде қолданылуы
3. Биологиядағы ықтималдықтар теориясы
4. Экономикалық процесстерде ықтималдықтар теориясы
5. Экономикалық мазмұндағы есептерге комбинаторика мен ықтималдықтар теориясын қолдану
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер

Адам ойы мен қиялы өте шексіз. Жылдарға, ғасырларға кейіндеп те, ілгерілеп те алға оза алады. Саналы адам көрсем, білсем, үйренсем деп тұрады. Көрген, білгенінен ой түйіндейді, қорытынды шығарады. Математика, физикада қарастырылатын есептер көбінесе бір мәнді анықталады. Мысалы: қолымызбен тасты лақтырсақ, онда тастың орнын кез-келген уақыт кезеңінде анықтай аламыз. Бірақ ғылымның әр саласында, техникада, шаруашылық саласында қолданылатын көптеген есептер бір мәнді анықталмайды. Мысалы: тиынды лақтырып, оның қай жағымен түсетінін нақты айтуға болмайды. Мұндай жағдайда осы сияқты есептерді шешуде белгілі бір нақты шешім айтуға болмайтын тәрізді көрінеді. Алайда бұл тәжірибеде керісінше. Ойын практикасы көрсеткендей тиынды неғұрлым көбірек лақтырсақ, солғұрлым әрекеттің жартысында елтаңба жағы түссе, енді жартысында цифр жағы түсетіні байқалды. Бұл кез- соқ оқиға. Белгілі бір заңдылыққа байланысты. Міне осындай заңдылықтарды ықтималдық теориясы қарастырады. Ең қарапайым мысал ретінде тиын лақтыруды алдық. Бірақ ықтималдықтар теориясында бұдан да күрделірек есептер қарастырылады.Шаруашылықтағы маңызды мәселенің бірі аудан мен облысты байланыстыратын телефон жүйесін орнату. Бұл да таза ықтималдық есеп. Мысалы: мұнда орталықтан ауданға телефон жүйесін тарту үшін қанша сым қажеттігі белгілі болу керек.Өмірде мұндай мәселелер көптеп кездеседі. Осындай мәселелер өндіріс саласын жоспарлауда,зерттеулер жүргізуде қолданылады. Мысалы:сынып арасында өткізілетін жарыстардың нәтижесі дәлірек болу үшін нәтижелер ондық үлеспен, жүздік үлеспен есептелінеді. Сонда әр сыныптың нәтижесі дәлірек болу үшін қанша таңбаға дейін алу керек деген сұрақ туындайды. Неғұрлым сынақ көп жасалынса, солғұрым нәтиже дәл болатыны белгілі.Ал ол үлкен шығынға әкеледі. Міне, осы арада ықтималдықтар теориясы көмекке келеді.
Адамның күнделікті өмірі, дүниені танып-білу барысы кездейсоқ оқиғаға толы. Бұл кездейсоқтықтар өмірдің даму заңдылығына кедергі келтірмейді, керісінше, кездейсоқтық пен заңдылық біріне-бірі әсер етіп,өмірдің дамуына себепші болады. Кездейсоқтық? Оны оқып үйрену не үшін қажет?-деп сұрайтын боларсыздар? Шын мәнінде,адамдар,ерте кездің өзінде-ақ оқиға өмірдегі бір ерекшелік емес,қағида екендігін байқаған. Міне сондықтан да кездейсоқ құбылыстар туралы ғылым пайда болды. Кездейсоқтық заңдарын білу қажет.Осыған байланысты мынадай мысал қарастырайық. Барлық ірі елді мекендерде медициналық жедел жәрдем станциялары бар. Кенеттен және қатты ауырып қалған адамдарға жедел жәрдем көрсету қажет болатын уақытты алдын ала болжап айту мүмкін емес. Берілген уақыт аралығында мұндай ауруларға шақырулардың көптігі қандай болады? Дәрігер мен жедел жәрдем машинасына аурудың қасында қанша уақыт кідіруіне тура келеді? Бір жағынан,аурулар жәрдемді өте ұзақ күтпеуі, екінші жағынан дәрігерлер құрамын өте тиімсіз пайдалану байқалмас үшін,кезекшілік кезінде қанша дәрігер және машина болуы қажет? Біз шақырту уақыттары,дәрігердің аурудың қасында болу ұзақтығы, машинаның Жедел жәрдемпунктінен, ауру тұратын үйге дейін жолда болу ұзақтығы ... кездейсоқ болып табылатын әдеттегі жағдаймен кездесіп отырмыз. Демек,амал біреу ғана:бұл жәрдем шынында да шұғыл болу үшін, барлық кездейсоқтықты ескере білу керек. Міне, тіпті осындай күнделікті мәселе де кездейсоқтықты білуді талап етеді. Сондықтан да оны оқып үйрену қажет. Осындай практикалық жұмыстарда есептеу әдістерін қолдана білуге үйрену, жалпы математикалық білім деңгейімді жетілдіру,пән бойынша жүйелі білімімді қалыптастыру,өмірде кездесетін оқиғаларды сараптай білу. Математика нақты ғылым, бір қарағанда кездейсоқтыққа ешқандай қатысы жоқ. Бірақ, осы кездейсоқтықтың сандық сипаттамасын, ықтималдық ұғымын берген басқа емес, осы математика. Ықтималдықтар теориясы өмірдегі кездейсоқтықтарды зерттеп, олардың заңдылықтарын ашады. Ықтималдықтар теориясы мен математикалық статистиканың элементтерін байланыстыратын бұл ғылым физика, биология, химия, экология гиология, география, экономика, лингвистика , психология т.с.с. білімнің барлық салаларында қолданыс табуда.

Ықтималдықтар теориясының тарихына шолу

Ықтималдықтар теориясы өз бастауын XVII ғасырдан алады. Алдымен азартты ойындар пайда болды. Араб тілінде азар деген сөз қиын деген мағына береді. Арабтар азар деп лақтырылған ойын сүйегінің екеуінде де 6 ұпайдан түсүін айтады екен. Куб түріндегі ойын құралы ол кезде піл сүйегінен жасалатын болғандықтан ойын сүйегі деген атау сол заманнан қалыптасып қалған. Ықтималдықтар теориясы жөніндегі алғашқы жұмыстар XVII ғасырда басталды. Еуропа елдерінде адамды құнықтыратын әр түрлі ойындардың кең таралуына байланысты әр ойыншы өзінің жеңілмеу ықтималдықдығын алдын ала анықтауға тырысты. Сол кездегі математиктер де бұл мәселеге назар аудардып,бірнеше рет қайталанатын кездейсоқ оқиғалар туралы заңдылықтар ашуға талпынды. Бұл мәселеге алғашқы болып еңбектерін ұсынған: француз оқымыстысы Блез Паскаль, Пьер Ферма, голландиялық Христиан Гюйгенс, швецариялық математик Яков Бернулли болды. Француздың атақты математиктері Пьер Ферма мен Блез Паскальдың азартты ойындар жөніндегі зерттеулері ықтималдықтар теориясының негізін қалады. Кейіннен сақтандыру жұмыстарында және демография саласында ықтималдықтар теориясы өз қолданысын тапты. Жаратылыстану ғылымдары мен техниканың дамуы ықтималдықтар теориясына жаңа мәселелер қойды. Ықтималдықтар теориясының дамуын Бернулли, Муавр, ГауссЛаплас, Пуассон еңбектері көп әсер етті. XIX ғасырдың екінші жартысыннан бастап бұл саланың дамуына зор әсер еткен В.Я.Буняковский бастаған математиктер мектебі: П.Л.Чебышев, А.А.Марков, С.Н. Бернштейн, А.Н. Колмогоров секілді орыс ғалымдары үлкен үлес қосты. XVIII ғасыр аяғы мен XIX ғасыр басында ағылшын оқымыстысы А.Муавр, Л.Эйлер, Н.Бернулли, француз П.Лаплас, С.Пуассон, неміс К.Гаусс геодезия мен астраномияның өркендеуіне қатысты өлшеу қателіктерін бағалау,ату теориясындағы снарядтардың жағдайларын анықтау үшін ықтималдықтар теориясының рөлін көрсету мақсатында ғылыми жұмыстар жүргізді.XIX ғасыр ортасында Ф. Гальтон, Л.Больцман, А.Кетле, А.М.Ляпунов, П.Л.Чебышев, А.К.Калмогоров сияқты ғалымдар жиындар теориясы,шақты айнымалылы функциялар теориясы,функционалдық анализ сияқты жоғары математикалық жаңа табыстарына сүйенетін ықтималдықтар теориясының өркендеуіне негіз салды. Ықтималдықтар теориясының дамуына байланысты оның адамзат өмірінде қолдану мүмкіндігі артты.Жалпы алғанда ықтималдықтар теориясының әдісі ғылымның барлық саласына өз үлесін қосады.

Ықтималдықтар теориясының өмірде қолданылуы

Адамзатты әр қашанда болашақ қызықтырады. Адамзат барлық уақытта оны алдын ала білу немесе жоспарлау әдістерін іздеді. Әр түрлі замандарда әр түрлі әдістермен. Мысалы, біз астрология ,таро картасы, өзгеріс кітабы, руна және т.б. туралы білеміз.
Қазіргі таңда ресми ғылыми орталықтар бұл әдістемелерге ғылыми түсініктемелер таба алмай бұл әдістемелерді мойындамайды. Бәрібірде қазіргі заманда ғылым мойындайтын және болашақты жоспарлайтын және болжамдайтын ықтималдық теориясы бар.
Біз осы теорияның көмегі арқылы сізбен бір күнде , екі күнде ,мың күнде не болатынын болжамдай аламыз ба? Әрине жоқ. Сізбен байланысты оқиғалар мезгілдің әр кезеңде өте көп осы оқиғалардың тек қана бар типтелуіне бар өмірің жетпейді.Ал олардың қосарлануы тіпті болмайтын іс.бұл ықтималдықтың көмегіме,н тек типті оқиғаларды білуге болады.Мысалы, сүйекті лақтыру-бұл оқиға 6 ықтималдық нәтижесі. Жалпы қолданбалы қолданыс ықтималдық теориясында көптеген шарттар және шектеулермен байланысты.Күрделі процесстерде тек қана компьютердің көмегімен ғана есептеу мүмкін.

Биологиядағы ықтималдықтар теориясы

Ұрпақтан - ұрпаққа генетикалық бағдарламаларды өткізу кезеңінде нәтижесінде көптеген себептері кездейсоқ және бағытсыз өзгереді, тек кездейсоқ өзгерістер ғана ырыққа көнімді болады. Б.М.Медников
Мендель өзінің бұршақпен атақты тәжірибелерін Көріністің тектеріжарыққа шыққанға дейін 3жыл бұрын жасай бастады. Дарвиннің кітабы шыққанда ол кітапты мұқият оқыды және Дарвиннің барлық жұмыстарына қызығушылығы оянды.
Мендель гибридтеумен шұғылданды, ол генотиптың өзгерісінің тағдырын буданның бөлек-бөлек тұқымдарында бақылау жасауды қалайды. Зерттеу нысаны етіп Мендель бұршақты таңдап алды.
Мендель екі сортты бұршақты алады: сары және жасыл тұқымдармен. Осы екі сортты будандастырып , ол бірінші тұқымның ұрпағында тек қана сары тұқымдарды анықтады.
Жасыл бұршақ жер жұтқандай жойылып кетті. Сонан соң Мендель алынған гибриттерден өзін-өзі ұрықтандыру жасады және гибриттің екінші ұрпағын алды. Бұл ұрпақта жасыл тұқымдар қайта пайда болды. Содан соң Мендель тағыда 6 осындай тәжірибе жасады және барлық жағдайда сары тұқымның жасыл тұқымға қатынасын байқады.
Мендельдің қорытындысында сенімді түрде айтты: өсімдікті қарама-қарсы белгілерімен будандастырғанда белгілер араласпайды,бір белгіні екінші белгімен жаншып тастайды , осыған байланысты доминантты және рецессивті белгілеріне ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.