Ақуызды биоөнімнің құрамы мен қасиетін зерттеу

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 54 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

МАЗМҰНЫ: Анықтамалар, белгілеулер мен қысқартулар

: 3

МАЗМҰНЫ: КІРІСПЕ

: 4

МАЗМҰНЫ: I. ҒЫЛЫМИ ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ

: 7

МАЗМҰНЫ: II. НЕГІЗГІ БӨЛІМ.

: 21

МАЗМҰНЫ: 2. 1 Зерттеудің тәжірибелік құрылымы

: 21

МАЗМҰНЫ: 2. 2 Ақуызды биоөнім өндіру үшін негізгі шикізат таңдау

: 23

МАЗМҰНЫ: 2. 3 Соялық концентратының енгізілуінің дозасын зерттеу

: 28

МАЗМҰНЫ: 2. 4 Ақуызды биоөнім өндірісі үшін ашытқы таңдау

: 31

МАЗМҰНЫ: 2. 5 Ақуызды биоөнім технологиясын қайта өңдеу

: 39

МАЗМҰНЫ:

2. 6 Ақуызды биоөнімнің тағамдық және энергиялық құндылығын танып

білу

: 41

МАЗМҰНЫ: 2. 7 Ақуыздық биоөнімді сақтау процесіндегі өзіндік құрамы мен қасиеттерінің өзгеруі

: 43

МАЗМҰНЫ: ІII. ҚОРЫТЫНДЫ БӨЛІМ

: 53

МАЗМҰНЫ: IV. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

: 55

МАЗМҰНЫ: ҚОСЫМША

: 60

АНЫҚТАМАЛАР, БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

Тағамдық құндылық - ұғымы, азық- түліктің барлық пайдалы қасиеттерін, яғни биологиялық, физиологиялық, энергетикалық, түйсіктік құндылығын, сіңімділігін, сапалаығын сипаттайтын күрделіқасиет. Өнімнің химиялық құрамын біле отырып, барлық құндылықтарын анықтауға болады.

Биологиялық бағалығы - тағамдық ақуыздың сапалық көрсеткіші, ағзадағы амин қышқылының құрамының жоғары қажеттілігімен ақуыз синтезі үшін аминқышқылдары сипатталады.

Энергиялық құндылығы- энергияның килокалориялық саны, адамдар ағзасында азықтың жұмсалуын, оның физиологиялық функциясын қамтамасыз етеді.

Сақталу мерзімі (ұйымдастырылуы ) - сатылатын шикізаттың белгілі бір уақыт аралығында сақтандыратын талабы, стандарттқа сай және нормативті құжаттарға байланысты азық түліктерді сапалы сақтау.

Физиологиялық қажеттілігі -кең ауқымды, адамзат білімінің табиғи анықталықтарын қажет етпейді, нормалауға және жарнамалауға келмейді.

Пастерлеу -бұл белгілі бір уақыт бойы 100 ⁰ С -тан төмен температураға дейін қыздыру.

Ферментация - ферменттердің қатысымен қоюлықтың бейнеленуі.

Гидролиз - бұл үрдіс күрделі заттарды суда ыдырату.

Титірлік қышқыл - тернер (Т ⁰ градусымен) градусымен белгілі бір есептік мөлшермен сипатталады. Тенер 0, 1н мл санын көтеру ертінді натрада, нейтрализация үшін (100г) 100мл сүт немесе өнім қажет.

ҚМСҚ - құрғақ майсыз сүт қалдықтары (көк сүт) .

АҚ - азықтық қоспа.

ТҮ - технологиялық үрдіс.

НТҚ - нормативтік техникалық құжаттама.

МАФАМ - мезофильді аэробты және факультативті анаэробты микроағзалар.

ІТБТ - ішек таяқшасы бактериялар тобы.

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасының азық-түлік өнеркәсібінің маңызды стратегиялық міндеті болып барлық категория жағынан халықты жоғары сапалы биологиялық толық әрі қауіпсіз азық-түлік тағамдарымен қамтамасыз ету болып табылады.

Қазақстандағы сүт саласы республика нарығындағы қозғалысты және бәсекеге қабілетті салалардың бірі болып табылады.

Халықтың сүт және сүт өнімдерін көптеп өндіруі мен тұтынуына қарамастан, импорттың төмендеуі әлі де тоқтамай отыр. Бірақ, халықтың сүт және сүт өнімдерін тұтыну ғылыми дәйектелген мөлшерге сәйкес келмейді. Өйткені, сүт өнімдерінің импорттық талдануының жеке бағасының және ауылшаруашылық бағасының көрсетуі бойынша, басқа елдерде импорттық шикізаттың арзандығына және мемлекеттің қолдануындағы кәсіпорындарға байланысты, импорттық өнімдердің тауарлары өзіміздің еліміздікінен бірнеше есе арзан. Республикамыздағы қазіргі жағдайды қарастыратын болсақ, қазіргі таңда біздің еліміздегі сүт өнімдері шет елдерге қарағанда қымбат болып келеді. Бұл жағдай шикізат қорының мол болуына қарамастан сақталынуда.

Ерекше көңілге алатын жайт: республикада арнаулы сүт өнімдерін әр түрлі бағытта, әсіресе емдік-профиллактикалық жағынан өндіру үшін едәуір шикізат қоры бар. Азық-түлік мәселесін шешу және еліміздің халқын сапалы ақуызды тағаммен қамтамасыз ету, азық- түлік тауарларының түрлерін көбейту, олардың биологиялық, тағамдық сапасын арттыру қазіргі қоғамның өзекті мәселелерінің бірі болып табылады. Осы мәселелерді жүзеге асырудың тиімді жолдарының бірі физико-биологиялық бағытта жасалған түрлі өнімдерінің технологиясын өңдеу болып табылады.

Құрастырылған тауарлар өндірісі дамуының үлкен жетістіктері сүт өнеркәсібінде көрініс табады. Қазіргі таңда сүт өнімдерінің негізі болып қышқыл сүт сусындары, ерітілген, ірімшікті өнімдер және де басқа да көптеген өнімдер. Құрастырылған сүт өнімдерінің теориялық және профилактикалық негіздерін З. Х. Диланянаның, В. М. Остроумованың, Д. А. Гранникованың, В. М. Богданованың, Ю. А. Свириденконың, Н. Б. Гаврилованың, В. М. Позняковскидің, А. К. Кузлякинаның еңбектерінен кездестіруге болады.

Құрастырылған сүт өнімдерін жасап шығару үшін, олардың аминқышқыл, майлы қышқыл, көмірсутекті, минералды құрамын өнімге емдік- профилактикалық қасиетін бере отырып, дәлдеп түзету және өсімдіктектес ақуызды өнімдерін толықтыруға ерекше көңіл бөлінеді.

Осыған байланысты сүт пен өсімдіктер шикізатын біріктіру жолымен шығарылған өнімдер ерекше қызығушылықты тудыруда. Ерекше аталып өтетін жайт, соялық ақуыз әлемдік тәжірибеде кеңінен таралған өсімдіктектес ақуызды препараттардың бірі болып табылады. Соялық ақуыз сапасы жоғары, жоғары құрамды ақуызы бар, тұрақты функционалды- технологиялық қасиетке ие, қолдануда жеңіл әрі үнемді болып келеді. Осының бәрі ақуызды өнімдерінің өсімдіктектес ақуыздармен қолданудағы өзектілікті білдіреді.

Сонымен қатар соялық ақуызды пайдалану экономикалық жағынан тиімді болып келеді. Және де ең маңыздысы құрастырылған сүт өнімдері адам организміне тигізер пайдасы өте мол.

Дипломдық жұмыстың мақсаты. Өсімдік тектес ақуызды қолдана отырып ірімшіктің ақуыздық биоөнімін жетілдіру технологиясын анықтау.

Дипломдық жұмыстың міндеттері. Шетелдік және отандық әдебиетке жүргізілген талдауда, ақуыз өнімдерін өндіру кезінде өнімдердің шығаруға ерекше назар аударылатыны көрсетілді. Сүтті-ақуыз өнімдерін шығару кезінде соялық толықтырушыларды қолдану олардың ассортиментін кеңейтеді, құнды сүт шикізатын ұтымды пайдалануға және құнды өсімдік ақуызына байытылған өнімнің жоғары биологиялық құндылықтарын алуға мүмкіндік береді.

Алға қойған мақсатты жүзеге асыру үшін келесі негізгі міндеттер қалыптасты:

Негізгі аралас құрамды жасау үшін компоненттерді іріктеу;
Соялық концентрат қасиеті мен енгізу мөлшерін зерттеу;
Ашытқы және оны енгізу режімін іріктеу
Ақуызды биоөнім технологиясын өңдеу;
Ақуызды биоөнімнің құрамы мен қасиетін зерттеу;

Тәжірибелік құндылығы. Биотехнология қазіргі уазытта, физиологиялық тамақтану тұрғысынан алғанда, негізгі компоненттермен байланысқан құрамалы тағам өнімдерін шығару жолында жақсы даму жолында. Келтірілген әдебиеттер көзінен дәстүрлі емес қоспаларды еңгізу сүт өнімдерінің емдік қасиетін жақсартуға және олардың қолдану аясын кеңейтуге болатындығы анықталды. Сондықтан, ашымалы сүт негізіндегі емдік-профилактикалық өнімдерді өңдеу мәселесі өзекті болып табылады және халықтың денсаулық сақтауда шешімін таппаған сұрақтарының шешіміне бағытталған үлкен медико- әлеуметтік бағыты бар.

Дипломдық жұмыстың көлемі және құрылымы. Жұмыс кіріспеден, әдеби шолудан, эксперименттік зерттеу әдістемесінен, қарастырылып алынған нәтижелерден, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

Зерттеу нысаны:

Сиыр сүті, ГОСТ 13264-80 I дәрежеден төмен емес, жалпы тығыздығы 1, 029 г/см3;
Майсыз сиыр сүті, I дәрежелі сүттен алынған, қышқылдығы 190Т, тығыздығы 1, 030 г/см3;
Ашытқы, сүтті қышқылды стрептококкаларға таза материалдар дайындаөнімділіктің ашытқы дайындаудағы құрылымдық сәйкестілігі;
Соялық құрғақ концентрат.

Алынған нәтижелер:

Ақуызды биоөнім өндірісі үшін негізгі шикізат таңдалынды.
Құрамындағы қоспаланған негізгі компоненттер үшін оптикалық байланыстылығын таңдау.
Қолдан өсірілетін екпелі дақылдық ашытқыны іріктеу және оның енгізілу тәртібін анықтау.
Ақуыздық биоөнім өндірісіндегі технологиялық тәртібі қарастырылды.
Алынған сүт қышқылды азықтардың жоғары қоректілігі мен энергиялық құндылықпен байытылғандылығы қалыпқа келтірілді.

Қолдану аймағы: Биотехнология. Сүт және тамақ өнімдері өндірісі.

I ҒЫЛЫМИ ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ

Қазіргі уақытта арнайы ашыған сүттен жасалынған азықтың емдік қасиеті кеңінен таралған. Ол үшін ауыл шаруашылық малдарының сүттеріне сүт қышқылды бактерия штаммдары қосылып, биологиялық жолмен не болмаса сүтті жасанды жолмен ашыту арқылы әр түрлі комбинирленген сүт қышқылды өнімдер алынуда.

Қазақстанда көбінесе биологиялық жолмен ашытылған сүттен жасалынған азық өнімдері шығарылады. Олардың жасанды жолмен ашыған қоспалардан артықшылығы мынада - ашытқы салынған сүт қышқыл, бифидиопропион қышқылды бактериалардың тіршілік әрекеті өнімнің биологиялық құндылығын арттырып, физико-химиялық қасиет беретін ферменттердің жинақталуына әсер етеді. Оларға антибактериалды заттар, полипептидтер, амин қышқылдары, органикалық қышқылдар, бірқатар дәрумендер жатады[1] .

Сүтті ақуызды қоспалы биоөнімді өңдеу мәселелерінің қазіргі жағдайында ашыған сүттен жасалған азықта сүт қышқылды ашуда лактозаның кей бөлігі сүт қышқылына айналады. Кальций лактаты формасындағы ертіндіге өтеді, ал ақуызды бөлік ұсақ не ірі үлпек түрінде тұндырылады. Сүт қышқылы ақуызды ферментпен ыдыратқан кезде босайды да, дәрумендердің, кейбір амин қышқылдардың пайдалығын көбейтеді. Жеңіл қабылданатын аминқышқылы мөлшерінің көбеюі, сүт қышқылының ішінде болуы сүттің кейбір компоненттерінің ресорбциясын жеңілдетеді.

Ашыған сүттен жасалынған өнімнің емдік-диеталық қасиетіне алғашқы болып көңіл бөлген орыстың микробиологы - И. И. Мечинков. Ол ашыған сүттен жасалынған тағам өнімдерін қолданған кезде ішектің микрофлорасындағы шірікті шығаруға болатынын анықтады. Микрофлора сілтісі аз, бейтарап ортада дамитындығы белгілі. Тамақтың ақуыз қалдығын ыдырату арқылы ол қан мен лимфаға у бөліп шығарады (индол, скатол, фенол) . Сүт қышқылы ашыған сүттен жасалған азықпен бірге асқазанға түседі де бейтараптанады. Бірақ, сүт қышқылды бактериалар ішектің төменгі бөлігінде тамақтың қалдығын ашытып, сол арқылы қышқылдық реакциялы ортаны тудырады.

Емдік-профилактикалық жағынан ашыған сүттен жасалынған өнім сіңімді, себебі олар кәдімгі сүтке қарағанда тез қорытылады. Сонымен қатар бұл өнімдерді ішек және бауыр ауруымен ауыратын адамдар да жақсы көтереді[2] .

Ашыған сүттен жасалған тағамдарды дайындау кезінде дәрумендер құрамы өзгереді. Микроорганизмдер жетілу фазасында дәрумендерді қолданады, ал басқа фазаларда синтездеу процесі жүреді. Ашыған сүттен жасалынған өнімдерінде «В» тобындағы дәрумендері мен фалацинді молайтуға көп көңіл бөлінеді. Сонымен қатар бұл бағытта пропион қышқылды ашу бактериаларының ерекше қасиетін қолданып, сол дәрумендерді синтездеуге болады.

Жоғарыда айтылғандай, ашытылған сүттен жасалынған азықтар патогенді өсуге және басқа да жағымсыз микрофлораларға жол бермей, жойып отырады.

Арнайы жүргізілген зерттеулердің нәтижесінде іш өту, іш қату, рабайсыз шаршаңқылық, бастың сақинасы, тыныс жолдарының бұзылуы және тағы сол сияқты асқазан ауыруларымен ауыратындардың үштен бір бөлігі ацидофильді сүтті қолдану кезінде терапияда жетістікке жеткендігін көрсетті[3] .

Сүт негізінде арнайы дайындалатын диеталық тағамдар әр түрлі ірімшік пасталары түрінде де өндіріліп, қолданылады.

Ірімшік пісіп жетілуден өтеді, сол арқылы казеинді ыдырату нәтижесінде пептитер мен амин қышқылдары түзіледі. Ең бастысы хош иісті диацитил мен ацетин анықталынады.

Қазіргі уақытта сүт- ақуызды паста тектес азықтардың жаңа классы дайындалынған. Рецептура құрамында ірімшік, кілегей, сүт сарысуы, сүт- ақуызы, өсімдікті (фито қоспалар) биологиялық актив заттар және тағы басқа заттар болады. Өндіріс кезіндегі сүт - ақуызды пастатектес азықтардың класында бірнеше ортақ принцип бар, көп компонент кезіндегі рецептура, бұл азықтардың негізін түрлі май үлесінің массасын ірімшік құрайды, компонент құрамына, дұрысына келгенде, тұрақтандырғыштар қолданылады. Олар азықтың сақталу мерзімін ұзартады[4] .

Биологиялық актив заттарды, фитоқоспаларды, дәрумендерді, минералды заттарды енгізу арқасында емдік- профилактикалық қасиеті бар азық өндіру үшін қолданылады.

ВНИМИ мамандары сүт-ақуызды азық өндірісінің технологиялық барысын жасап шығарды. Солардың бірі «850» тұзды және тәтті фитопастасының дайындалуы болып табылады.

«850» тұзды фитопастасы рецептурасына, май үлесінің массасы 9% болатын ірімшік сарысуы, «сарымсақпен татымды шөптер» табиғи дәмдеуіштер кіреді. Аздаған мөлшерде асқа салатын тұз қосылады. Тәтті фитопастаның құрамында табиғи өсімдікті фитотұнба негізіндегі ірімшік қоспасы, хош иістендіргіштер мен табиғи дәмдеуіштер бар.

Фитопаста мынандай технологиялық жасалу операцияларынан тұрады. Өсімдік қоспасының фитотұнбасын даярлау - қоспаны дайындау, оның механикалық өңдеу, буып- түйу, таңбалау, дайын өнімді жеткілікті мөлшерде салқындату сатыларынан тұрады[5] .

И. М. Сеченов атындағы Мәскеу медициналық академиясында ВНИМИ мамандарымен бірлесіп сүт тағамдары даярланды. Ол сүт тағамдары өсімдік текті негіздегі биологиялық белсенді заттармен байытылған және ол заттар бактериястатикалық қабілеттілікке ие. Өнімдерді шығаруда негіз ретінде жартылай майлы ірімшік алынды, ірімшік құрамында ақуыз бен кальций мөлшері көп. Ірімшікпен қатар екінші рет сұрыпталу сатысынан өткен сүтті шикізат қолданылған. Ол шикізат сүттен алынған өнімнің тығыздығын реттеуге көмектеседі.

Қан толтырғыштық, антиоксиданттық және дезинфекциялау қасиеті бар өсімдікті қоспа құрамында органикалық қышқылдар тобы, қосалқы заттар, коратин, дәрумендер және темір бар. Табиғи тәттілегіш есебінде ара балы, дәмдеуіш ретінде жалбыз қолданылады[6] .

Киев тамақ өнімдерін өндіру технологиялық институтының ғалымдары емдік- профилактикалық бағыттағы сүт өнімдерін жасап шығарды. Оны жасап шығарудағы мақсат- адам ағзасындағы радионуклеид стронцияның сорылуы мен жинақталуын азайту. Өнімді жасап шығару үшін сүтті араластырған кезде толықтырғыштармен бірге 2-5%-қ (альгинат) натрий альгинатының ертіндісі қосылып, 70-95 ⁰ С-нда пастерленген өнімді 18-25 ⁰ С-нда 20-30 минут бойы ұстап, натрий альгинатының еріп, көтерілгенін күтеді[7] .

Бүкілодақтық ғылыми- зерттеу институның Беларустық филалының сүт өнімдері өндірісі бөлімінің мамандары «Столичная» ацидофилді пастасының тәсілін ойлап тапты. Өнімді өндіру мақсаты - азық-түліктің биологиялық құндылығын арттыру және олардың ұзақ сақталуын қамтамасыз ету. Ас пастасын алу үшін 1:1 сәйкестіктегі lactobacterium acidophilum және lactobacterium bulgaricum негіздерінен құралған ұйытқыны қолданылады. Ол ұйытқы майсыздандырылған сүтті 60-80 ⁰ Т қышқылдық деңгейіне дейін ашытады. Одан кейін қоспаны 18-20%-ғы құрғақ затқа айналдыру үшін сусыздандырады. Келесі кезекте алынған ацидофилді негізді Saccharomyces lastis SK-20 ашытқысымен ашытылған ұйытқымен араластырылады. Балгарлық және ацидофильді қышқыл сүтті өнімдерін пайдалану биологиялық және емдік қасиеттері бар сүтті- ақуызды негіз алуға көмектеседі[8] .

Мәскеу ас концентратты өндірісінің ғылыми зерттеу институты ғалымдары В. Ф. Добровольский, А. А. Гурова, С. И. Касенков емдік- профилактикалық бағыттағы ірімшік өнімін өндіріп шығару әдісін ойлап тапты. Өнімді алу үшін ірімшікті қантпен, құрамында коротині бар өсімдікті пюремен, сары маймен, натрий казеинатымен, микроорганизмдер биомассасының тұнбасымен араластыру арқылы алады.

Кубан мемлекеттік технологиялық университетінің ғылыми қызметкерлері диеталық ірімшік дессертін жасау әдісін ұсынды. Оның құрамына ірімшік, кілегей, дәмдеуіштер, қант алмастырушы, жеміс- жидек жұпарландырғыштары және үгітілген топинамбур кіреді[9] .

Жоғарыда атап өткеніміздей, ірімшіктен жасалынған өнімдер аса құнды тағамөнімдері болып табылады. Себебі оның құрамында ақуызы мен майы көп. Ірімшік ақуызы фосфор мен кальций тұздарына қанық, сондықтан ол ас қорыту жүйесін жақсартады. Ал, ацидофильді-ашытқылы ірімшік әлсіреген адамға, асқазан-ішек ауыруларында, қан аздық, түберкулез және токсинді улану кезінде өте пайдалы.

Ірімшіктің минералды заттары қаңқа сүйектерін құрастырып, жүйке жүйесін реттейді және қан гемоглобинін синтездейді. Өнімнің технологиялық өңделуі кезінде макро және микро элементтер құрамы әлсірейді, сондықтан емдік-профилактикалық бағыттағы өнімдерді қосымша минералдармен байытады. Сол жолмен балық шаруашылығы ғылыми -зерттеу орталығы қызметкерлері кальций йоны арқылы іріген кальцийленген ірімшік жасау әдісін тапты.

Кемерово технологиялық ғылыми зерттеу институты ғалымдары ИПИТ РАМП- пен бірлесіп тұңғыш рет йод қосылған сүт тағамдарын жасап, ағзадағы йод тапшылығын сүт өнімдері арқылы емдеу жолын тапты.

Диетологияның тағы бір жетістігі - селенмен байытылған сүт өнімдерінің шығуы. Кадмий, қорғасын, сынап сяқты токсинді зиянды заттардың әсерін азайтуда селеннің орны зор екенін ғылыми басылымдардан білеміз. Сол басылымдардың айтуынша селеннің ағзаға антиаллергиялық, антигистаминдік, антитератогендік, антиканцерогендік және антиоксиданттық пайдалы әсерлері бар.

Сонымен қатар селен протеин және нуклеин қышқылдарының зат алмасуын жақсартып, ағзаның қоршаған ортаның жайсыздақтарына, радияция мен әр түрлі деңгейдегі сәулелену факторларына адаптациялық төзімділігін арттырады[10] .

Селенді профилактикалық қолдану нәтижесінде адам ағзасы, түрлі токсиндік улы затты әсерлерге төзімді болып келеді. Біршама ауыр металл тұздарына, жекелеген дәрлік препараттарға ксенобиотиктерге селеннің жағымды әсері бар және ол простагландин, простоциклин, өсу гормондары мен тогонисті гормондардың зат алмасу процесін реттейді[11] .

Қазақстанда селен жетіспейтін аудандар мен аймақтарға шығыс, солтүстік, орталық және оңтүстік өңірлер жатады. Мәселенің былайша ушығуына селенге қарама- қайшы, яғни, антагонист болып келетін сынаптың көп таралуы себепкер. Сонымен қатар, сынапқа антогонист- селен. Селен жетіспейтін өңірлерде жиі қолданылатын өнімдерді, әсіресе сүт өнімдерін -селенмен байыту қажет[12] .

Тұрғындардың жақсы тамақтануын, тағамның биологиялық құндылықтарын арттыру үшін қышқыл сүтті өнімдерге майды ыдырататын дәрумендерді қосқан жөн. Дәрумендер қалыпты зат алмасуын реттеп, гемостаз мөлшерін күшейтіп, ағзаның биохимиялық қамтамасыз етілуін жақсартып, ферментативті катализді жүзеге асырады. Олардың жеткіліксіз болуы ағзаның зат алмасу процесін бұзады[13] .

ТМД елдерінің көптеген аймақтарында А, Е, С, В, тобының, РР дәрумендері және фолиев қышқылы жеткіліксіз деңгейде екені анықталды. Әсіресе - каротиннің жетіспеуі және түрлі профилактикалық шаралардың жүргізілмеуі жүрек қан тамырларының әлсіреуіне және онкологиялық ауруларға соқтыруы мүмкін. Тұрғындарды дәруменмен қамтамасыз ету жайына назар аударсақ, жекелеген аудандарда қыс- көктем айларында дәрумен жетпейтіндігі мәлім. Сондықтан көптеген жағдайда оларды азық түлік өнімдеріне қоспа ретінде қосуға тура келеді.

Сүт құрамында А дәрумені өте аз екені дәлелденген, өйткені оның құрамы өсімдіктер құрамында аз мөлшерде. Сондықтан А дәруменін азық- түлікке жасанды түрде қосып отырған жөн.

А тобының дәрумендер құрамына ретинол, ретиналь, ацетат, ретинилпальметат, тағы да басқа маңызды қоспалар кіреді. Аса жоғары белсенділік танытатын дәрумен - каротин. Асқазанға аспен бірге келетін каротин ішектің сілемейлі қабатында 2- ритонол молекуласына дейін ыдырайды. А дәрумені сутегі мен көміртегін тасымалдау, зат алмасу жүйесін қалыптастыру, иммундық реакцияны реттеу, өсу процесі мен репродукциялау арқылы адам ағзасына жан- жақты әсер етеді. А дәрумені жетіспеушілігі көру жүйесіне, жүйке жүйесіне, тыныс алу мен ас қорыту жүйесіне жағымсыз әсер етіп, ағзаның қоршаған орта қолайсыздықтарына қарсы тұру қабілетін кемітеді[14] .

Ересек адамның А дәруменіне деген қажеттілігі 1, 5 м/тәулігіне, және оның 1/3-і оның А дәруменінің өзімен қанағаттандырылмаса, 2/3-і оның алмастырушысы - каротинімен жабылуы тиіс. - каротин дәрумені күлгін сары және қызғылт сары түстес дақылдар мен жемістерде (сәбіз, асқабақ, өрік манго, шабдалы, тағы басқалары) молынан қаныққан және күлгін жасыл жапырақты көкөністерде (шпинат, кресс-салат, орамжапырақ) кездеседі. Каротиннің көкөністермен жемістердегі құрамы олардың сұрпына, өсу деңгейіне, жыл мезгіліне және ауа-райы әсеріне байланысты өзгеріп отырады.

- каротинн А дәруменінің алмастырушысы бола отырып адам ағзасында мынадай қызметтер атқарады:

Антиоксиданттық, яғни ағзадағы жасушаларды бұзып, оларды қышқылдандырып жіберетін еркін радикалдар реакциясын жояды.
ағзада- каротин жеткілікті болса кейбір реакция түрлеріне қарсы төзімділік жоғары болады. - каротинді күніне 5-6 мг мөлшерінде тұтынған жөн.

- каротинге қаныққан азық- түліктер қатарына дәруменделінген сүтті- өсімдікті сусындар да жатады[15] .

Қазақ ет және сүт өндірісі институты мен Семей мемлекеттік университеті мамандары біріге отырып емдік қасиеті бар «Томпақ» сүт өнімін жасап шығарды. Ағза микрофлорасына аса пайдалы сол өнімді даярлауда қажетті микробиологиялық талаптарға сай полиашытқы таңдалынып алынды. Өнім құрамына қарақұмық және күріш дақылдары, алма, асқабақ пюрелері, пектидин заттары және белсенді түрдегі дәрумендер қосылған. Бұл өнім Қазақстан республикасында экологиялық қолайсыз орталарда өмір сүретін адамдарға арналған[16] .

Қазақ тамақтану Академиясында құнары жоғары қышқылсүтті балаларға арналған өнімдер жасалды.

Анемияны емдеу үшін «Асыл» қышқыл сүт өнімі өндірілді. Оны өндіру үшін сүтті арнайы қышқыл сүт бактерияларымен ашытып, бағалы биологиялық қоспалар, яғни, темір тұздары, мырыш, мыс, йод және С, РР, В ₁ , В _2, В _3, В _6, В _12, В _С дәрумендерін қосу арқылы дайындалады[17] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.