Радиациялық бақылау

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ

«ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕДИЦИНА АКАДЕМИЯСЫ» АҚ

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕДИЦИНА АКАДЕМИЯСЫ

«Гигиена және эпидемиология» кафедрасы

Реферат

Тақырыбы : Иондаушы сәуле көздерімен жұмыс істеу кезіндегі медииналық қызметкердің еңбек гигиенасы

Орындаған: Маткерім Б.

Тобы: В-ЖМҚА-01-18

Қабылдаған: Жақсыбаева Ж. Б.

Шымкент 2020 ж.

Жоспар

Кіріспе
Негізгі бөлім

1) Радиациялық бақылау;

2) Радиациялық қауіпсіздік;

3) Алдын алуы және емі;

Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе

Сәулелік ауру-әр түрлі иондаушы сәулелердің әсерінен пайда болатын қатерлі сырқат. Адам, жануарлар, микроорганизмдер және өсімдіктерге жер қыртысынан бөлінетін гамма-сәулелер және космос сәулелері сырттан, организмде болатын радиоактивті элементтер (K, Ra, Rn, C т. б. ) сәулелері іштен әсер етеді. Егер бұл сәулелер тірі организмге артық мөлшерде өтсе клеткалардың, органдардың тіршілігіне қауіпті ауру туғызады. Адамда ортаның әсерінен және ішкі органдарға, әсіресе тыныс алу жолы арқылы теріге, ішек-қарынға радиоактивті заттардың өтуінен пайда болады.

Иондық сәулелердің тірі организмге тұтастай алғанда әсерін, зиянды әрекетін, медицинада, өндірістегі қолданысы жөнінде жеке тұлғалық қауіпсіздікті білу иондаушы сәулелердің жасушаларға, тіндерге, мүшелерге және ағзаға әсері туралы білімдерін нығайту мақсатында, жасушалардың, мүшелердің және ағзаның радиосезімталдылығы және радиосезімталдылықты модификациялау туралы және тіршіліктің қауіпсіздік нормасы түсініктерін қалыптастыру дәрігерлер үшін қажет. Радиобиологиялық зерттеулердегі ерекшелікте, сәулеленіп қалуды арнайы анықтап көз жеткізуге болатын арнаулы жолдары бар. Оның негізгісі көптеген айқындалған радиациялық агенттердің табиғи физикалық сәулелік әсерді әлденеше тексеріп, реакциялардың шығынындағы жауапты басты критерияларын нықтайды. Иондық сәулеге жалпы биологиялық жауап беру заңдылығын көрсетеді, соның негізінде сәулелік реакциялардың организмге әртүрлі модификациялық заттармен қандай көмек алу мүмкін екендігін, радиациялық қауіпсіздік шегін және жіберілу мөлшерін анықтайды.

Жеке тұлғаның радиациялық қауіпсіздігі тақырыбын оқыту

барысында толық мағлұмат беру, адам организміне және денсаулық жағдайына әсер ететін негізгі зиянды және қауіпті өндірістік факторлар қамтылад, ол бағдарламаларға сай болуы керек. Созылмалы және жедел сәулелену кезіндегі адамдардағы радиациялық зақымдардың қалыптасуын есепке ала отырып, радиацияның әсеріне ұшырағандардың арасында емдеу және профилактикалық шараларды жүргізілу қажет болады. Халықаралық негізгі қауіпсіздік нормаларын сақтау, иондағыш

сәулелену көздерімен жұмыс істейтін адамдардың және бүкіл

халықтың қауіпсіздігіне сенімді кепілдік беретін дүниежүзілік

ғылымның мәліметтері. Иондағыш сәулелену көздерін қалыпты пайдалану кезінде радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін келесі принциптері басшылыққа алынады: барлық сәулеленудің көздерінен адамдардың жеке басының сәулеленуге ұшырау дозаларын рұқсат етілген шегінен асырмау (нормалау принципі) ;

Негізгі бөлім

Иондағыш сәулеленудің көздерін пайдалану кезіндегі адамның және қоғамның алған пайдасы оларды қолдану кезіндегі қосымша сәулеленудің келтіретін зияндылық қатер мүмкіншілігінен аспайтын болса, оларды пайдалану жөніндегі барлық ісәрекеттерге тыйым салу (негіздеу принципі) ;

Кез келген сәулелену көздерін пайдалану кезінде, экономикалық және әлеуметтік факторларды ескеріп жеке бастың (персонал) сәулеленуге ұшырау дозаларын және сәулеленуге ұшырайтын адамдардың санын мүмкіншілігінше және қолдан келгенше төменгі деңгейде ұстау.

Бірақ иондағыш сәулеленудің адамға әсері техногеңцік сәулелену көздерін қалыпты пайдалану жағдайынан басқа радиациялық апат (авария) нәтижесінде, табиғи сәулелену көздерінен медициналық сәулеленуге ұшырау кезінде, болуы мүмкін.

Барлық сәулеленуге ұшырау түрлерінен алатын жиынтық доза радиациялық жағдайды және күтілетін медициналық салдарын бағалау үшін, сондай-ақ, қорғану шараларын негіздеу және олардың тиімділігін бағалау үшін қолданылады.

Жасанды және табиғи сәулеленудің барлық әсер етуі жағдайында адамның қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін радиациялық қауіпсіздік нормаларын қолданады (РҚН-99) . Олар, негізгі доза шектері иондағыш сәулеленудің рұқсат етілген әсер деңгейлері және адамның сәулеленуге ұшырауын шектеу жөніндегі басқа да талаптар түріндегі “Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы” Қазақстан Республикасының заңы, талаптардың шектейтін негізіне алынатын құжат. Иондағыш сәулелену қандай да бір ортадан өткен кезде олармен өзара әрекетеседі. Дегенмен жоғарыда келтірілген сәулелену түрлерінің затпен әсерлесуі кезінде әрқайсысының өзінің ерекшеліктері бар.

Альфа бөлшектерінің затпен өзара әсерлесуі кезінде олардың энергиясы ортаның атомдарын қоздыруға және иондауға жұмсалады. Бұл үрдістер бөлшектердің атомдардың орбиталық электрондарымен серпілімді емес соқтығысу нәтижесінде жүреді. Рентген (Р) және гамма-сәулеленудің затпен өзара әсерлесуі. Рентген және гамма-сәулеленулерінің шоғыры әртүрлі ортадан өткен кезде кванттардың затпен өзара әсерлесуі нәтижесінде оның интенсивтігінің азаюы байқалады, Р сәулеленуінің өзара әсерлесуі, ол әр жағдайда, әрбір фотонның жеке акті нәтижесіңде сәулелен шоғырынан шығуымен сипатталады. Нейтроңдардың затпен әсерлесуі. Нейтрондар шоғырыныңзаттармен әсер етуі кезінде, заттың ядроларымен екі түрлі өзара әсерлесуі мүмкін. Біріншіден нейтрондардың ядролармен соқтығысу нәтижесінде нейтрондардың серпімді және серпімді емес Шашырауы мүмкін және ядролык реакциялар және ауыр ядролардың бөлінуі пайда болады. Гамма-сәулеленуі тығыздығы жоғары материалдармен тиімдірек әлсізденеді. Нейтрондар ағынының енгіштік қаблетін гамма сәулеленуіне тән енгіштік қаблетімен салыстыруға болады. Радиациялык қауіпсіздікті қамтамасыз ету, заңды түрде көптүрлі қорғану шараларының кешенін жүргізуді қажет етеді. Ол иондандырғыш сәулелену көзімен нақтылы жұмыс істеу жағдайында және бірінші кезекте иондандырғыш сәулелену түріне байланысты, яғни иондандырғыш сәулеленудің жабық көздеріне байланысты болады.

Жабық көздері деп, оларды пайдалануы және олардың ескіруі алдын ала белгілі жағдайларда қондырғылары радиоактивті заттарды қоршаған ортаға түсірмейтін, кез-келген иондағыш сәулелену көздерін айтады. Жабық иондандырғыш сәулелену көздерімен жұмыс істеу кезінде персонал тек сыртқы сәулеленуге ұшырайтыны белгілі, сондықтан да бұл жағдайда барлық қорғану шаралары ескеріледі.

Радиациялық бақылау радиациялык қауіпті нысандарды жобалау сатысынан бастап, жеке тұлғаның радиациялык кауіпсіздікті қамтамасыз етуде ең маңызды бөлігі. Оның мақсаты радиациялык, қауіпсіздік принциптерін және қалыпты жұмыс кезінде орнатылған негізгі доза шектері мен деңгейлерден аспауын қоса есептегенде, нормативтер талабының сақталу дәрежесін анықтау, радиациялық апат (авария), жергілікті жерлердің және ғимараттардың радионуклидтермен ластануы жағдайында қорғануды оңтайлы ету және кірісу туралы шешім қабылдау үшін, сондай-ақ, табиғи сәулеленуге ұшырау денгейі жоғары аумақтар мен ғимараттардан қажетті ақпараттар алу үшін керек.

РҚН-99-ға сәйкес радиациялық бақылауды кез-келген пайдалану жагдайында: 10мкЗв аспайтын индивидуальдық эффективті доза тудыратын; теріде 50 мЗв және көз бұршағы ауруында 15 мЗв аспайтын индивидуалдық эквивалент доза тудыратын1адам/Зв-тен аспайтын ұжымдық жылдық эффективті доз тудыратын сәулелену көздерінен басқа, сәулеленудің барлық көздеріне жүргізіледі. Сондай-ақ, жер бетіндегі космостық сәулеленуге және табиғи калийден болатын адамның ішкі сәулеленуге ұшырауына да шара қолдануға ешқандай мүмкіншілік жоқ.

Табиғи радиациялык фон (ТРФ) жер бетінде космостық және жер бетіндегі табиғи көздерден адамға әсер ететін иондаушы сәулелер.

Технологиялық өзгерген табиғи радиациялык фон (ТӨТРФ) адамның іс-әрекеті нәтижесінде, белгілі өзгерістерге ұшыраған, мысалы жер бетінің қойнауларының пайдалы қазбаларының (әсіресе, минералды тыңайтқыштар) биосфераға түсуі, органикалық жанар майының жану өнімдерінің қоршаған ортаға түсуі, құрамында табиғи радионуклидтері бар материалдан алынған бөлмелердегі сәулеленулер нөтижесінде болатын иондаушы сәулеленулер. Бұларға кейде қазіргі уақыттардағы ұшу кезіндегі қосымша сәулеленуге ұшырауларды, тұрмыстық сәулеленуге ұшырауды, құрамында табиғи радионуклидтері бар, тұрақты әсер ететін, циферблатында жазуы бар сағаттарды тағуды жатқызады.

Ядролық қару сынақтарының кеңінен жүргізілуімен биосфераның жасанды радионуклидтермен жаһандық ластануы өршіді. Соңғы жылдары бұдан аса көп емес, бірақ үнемі өсіп отыратын, ядролық энергетика кәсіпорындарының қалдықтары мен ғылыми мақсатта, медицинада, халық шаруашылығында иондаушы сәуле көздерінің қолданылуын сипаттайтын жергілікті және аймақты, сонымен қатар жаһандық тұрғыда ластану да қосылады. Қоршаған ортаның едәуір ластануы АЭС-дағы апаттар нәтижесінде болады. Биосферада шашыраңқы жасанды радионуклидтермен сәулелену жасанды радиациялык фонын құрайды (ЖРФ), ол қазіргі уақытта жер бетіндегі ТРФ-ның 1-3 пайызы ғана. Радиациялык фонның өлшемі- жұтылған доза қуаттылығы болып табылады. Сәулеге ұшырудың әр түрінің, соның ішінде біркелкі емес жағдайларының оқшауланган салдарының биологиялық тиімділігін және пайда болу қаупін салыстыруға қолайлы болу үшін, радиациялык фон есебінен, дозаларды, бүкіл дененің біркелкі сыртқы сәулеленуін, белгілі мүшедегі стохастикалық салдардың пайда болу қаупі бойынша шынайы жұтылған дозаны есептеумен сипатталынатын шартты түсінікпен эффективті, эквивалент доза деп аталатын көрсеткіштермен анықтайды.

Алдын алу

ССА алдын алу шараларына қатаң түрде жұмыс ережелері мен нормативтерді сақтау жатады. иондаушы сәулелер көзімен жұмыс істейтін адамдар міндетті түрде дәрігерлік бақылауында болады.

Дұрыс дем алу және тамақтану, рационалды еңбек ету және сәулелену мөлшерлерінің қалыпты нормадан аспауы алдын алу шаралардың міндетті бір бөлімі болып табылады.
Иондаушы радиация тудыратын тіндік және жүйелік сәулеленулер негізінде ағзадағы тіндер мен сұйық ортадағы құрылымдық компоненеттердің клеткалық және молекулярлық деңгейінде біріншілік радиациялық процесс жүреді. Ағзаның бүтіндігі кезіндегі радиациялық зақымданулардың қалыптасулары бірнеше жолмен жүзеге асады, зақымдайтын агенттің клеткаға тура әсерінің нәтижесінде, ағзадағы тінаралық қатынастармен нейро регуляторлы механизмдердің бұзылуы салдарынан пайда болады.
Иондаушы радияцияның әсерінене туатын радиобиология мен радиациялық медицинаның қазіргі кездегі теориялары бойынша, үш топқа бөлінуі мүмкін:

- соматикалық (жедел және сүлелі сәулелі аурулар, жергілікті сәулелі зақымданулар - катаракта, терінің және т. б қатерсіз зақымданулары) ;

- соматикалық-стохастикалық (өмір сүру ұзақтығының қысқаруы, лейкоз, әртүрлі ағзалар мен тіндердің ісіктері) ;

- генетикалық доминантты және рецессивті гендік мутация, хромосомды аберация) .

Үздіксіз сәулеленуге ұшыраған адамдарда соматикалық нәтиже дамиды, ал оның тұқымында генетикалық (тұқым қуалайтын өзгерістер) . Жалпы қысқа уақыттық сәулеленулер әртүрлі деңгейдегі айқындылықтағы радиациялық зақымдануларды тудыруы мүмкін. 1, 5 Гр және одан жоғары сәулеленулер кезінде сүлелі сәулелі ауру дамуы мүмкін екгндігі бекітілген. Сәулелену аймағының орналасуы сәулеленудің біркелкі емес таралауына байланысты болады.

Емі

Жүргізілетін шаралардың үш этапын ажыратады: 1) міндетті түрдегі жұмыс орнындағы шаралар; 2) шұғыл емдік және диагностикалық шаралар; 3) поликлиника мен стационардағы толық диагностика мен емдік шаралар.

Нуклидтердің сипатына байланысты радиоактивті заттардың шығуын тездететін заттар тңдалынады. Сонымен қатар сұйықтықтардың айналымын жеделдету арқылы(потогонды және зәр айдағыш препараттар) нуклидтердің шығуын тездетуге болады, механикалық шығару(тазартатын клизмалар, адсорбенттер) қолданылады.

Қазіргі кездегі кеңінен қолданылатын заттарға және пентауксус қышқылдары және олардың туындылары қолданылады: ферроцин, унитиол және оксатиол. Трансуранды радионуклеидтермен және жер бетінде сирек кездесетін элементтерді шығару үшін пентацинді қолданады. Препаратты көк тамырға баяу енгізеді, 5% ертіндіні 10 мл тәулігіне 2 реттен (20-40 иньекция) жалпы және радиометриялық зәр анализінің бақылауымен енгізеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.