Кәсіпорынның табысы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Ғаламдану жағдайында барлық елдердің негізгі міндеті ұлттық шаруашылық пен жекелеген экономикалық субъектілердің бәсекелес қабілетін қалыптастыру және қолдау болып табылады. Нарықтық талаптардың ерекшеліктерін ескере отырып, мемлекеттің ішкі экономикалық мүмкіндіктері мен өндірістік ахуалын одан ары жақсарту мақсатында жаңа бағыттар белгіленуде. Өндірісті жаңаша құрудың, шығарылатын өнімдердің сұранысын арттырудың маңыздылығы да артуда.
Мемлекеттің экономикалық тұрақтылығын қалыптастырудың негізгі бағыты ішкі өндірісті өркендету екені белгілі. Бұл тұрғыда, өнім өңдеудің түпкі кезеңіне дейінгі жұмыстарды қамтитын өндірістік кәсіпорындарға деген жауапкершілік те ұлғая түспек. Осы тектес кәсіпорындардың қатарына құрылыс заттарын және материалдарын өңдеумен айналысатын өндіріс орындарын жатқызуға болады. Аталған саланың ел экономикасындағы маңызы оның ішкі нарықтағы қауіпсіздігін сақтауда, мемлекеттің экспорттық мүмкіндіктерін ұлғайтуда, отандық өзара байланысты кәсіпорындардың тиімділігін арттыруда және олардың сыртқы өндірушілерге тәуелділігін төмендетуде, ауыл шаруашылық өнімдерін мақсатты пайдалануда және бәсекеге қабілетті өнімдер шығару арқылы мемлекеттің әлемдік нарықтағы беделін арттыруда көрініс табады [7].
Өңдеу өнеркәсібінде бәсекеге қабілетті экспортқа шығарылатын тауарлар мен қызмет көрсету өндірісі Қазақстан Республикасының 2015-2020 жылдарға арналған индустриалды - инновациялық дамуының мемлекеттік бағдарламасының басты мәні болып табылады.
Индустриалды-инновациялық даму бағдарламасының негізгі міндеттері: ғылыми көлемді және жоғары технологиялық экспортты өндірістердің құрылуына жағдай жасау; жоғары құнды қызмет көрсету мен тауарлар пайдасына сай елдің экспортты деңгейін диверсификациялау инновациялық үрдістермен бірігіп, әлемдік шаруашылық жүйесіне интеграциялау [3].
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Қазіргі заманғы кәсіпорындар өздерінің бәсеке бағытын нығайту үшін әлемдік нарықтың жоғарылап келе жатқан талаптары, тұтынушылық сұраныстың дифференциялануы, инновациялық айналымдардың азаю қажеттілігі және өндіріске ғылыми-техникалық жетістіктерді еңгізу мәселелерімен бетпе-бет кездесуде. Осы орайда өнім сапасы өте маңызды және қзекті мәселе болып табылады.
Тек соңғы кездері нақты секторды дамыту бағытындағы басты міндеттер мен қолайлы ортаны қалыптастыру шараларының нәтижесінде жаңа өндіріс орындары ашылып, халықтың тұтыну қажеттіліктерін қанағаттандыра бaстады.
Әйтсе де, ғаламдық даму үдерімінің қазіргі кезеңінде қолда бар жетістіктерге қанағаттану жеткіліксіз. Тынымсыз ізденіс пен нәтижелі іс-әрекетті арқау еткен әлемдік нарық өндірушілері барынша жаңа нарықтарды игеруге, ондағы тұтынушыларды жаулауға белсене кірісуде. Нарықтың бұл қатал шарты отандық өнім өндірушілердің бәсекелік қауқарын нығайтуды, өнімдерінің бәсекелік қыспақтарға төтеп берерлік қабілетін арттыруды, ішкі және сыртқы нарықтарда сұранысы жоғары өнім өндіруге тиімді әсері бар тетіктерді айқындауды және сол арқылы мемлекеттің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселесін шешуді қажет етеді. Бұл жағдай Республика Президентінің Қазақстан халқына Жолдауында айтылғандай: Экономика біздің дамуымыздың басты басымдығы, ал экономикалық өсімнің барынша жоғары қарқынына қол жеткізу - негізгі міндетіміз болып қала береді.
Біз бұған өз экономикамыздың бәсекелік қабілетін арттыру арқылы, ...қол жеткіземіз.
2006 жылы "Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс қарсаңында. Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегия - сы" атты Президенттің халыққа кезекті Жол - дауы жарияланды.
Өте маңызды және дәл уақытында ел назарына ұсынылып отырған асқақ мақсат. Өйткені, әлемдегі барынша өрбіп, қанатын жайған жаһандану үрдісінен тыс ешбір мемлекет болмайды. Соның ішінде ашық әрі демократиялық қоғам құрып жатқан Қазақ - стан одан шеткері қалмайды. Демек, дүние жүзі мемлекетттерінің ішінде алатын орны - мыз осы бәсекеге қабілеттілікке байланысты. Экономиканың даму қарқынын үдетіп, оны ұзақ уақыт ұстап тұру мүмкіндігі де осы бә - секеге қабілеттілікке байланысты. Халықтың тұрмысын үзбей жақсарта отырып, әлемдегі ең жақсы әлеуметтік стандарттарға жеткізу мүмкіндігі де осыған байланысты [1].
Дипломдық жұмыстың мақсаты ─ кәсіпорында өнім сапасын басқарудың теориялық және тәжірибелік тұрғыда зерттеу және нақты тұжырымдар мен ұсыныстар жасау. Алға қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер шешілуі керек:
- кәсіпорында өнім сапасын басқарудың теориялық аспектілерін және экономикалық мәнін ашып көрсету;
- кәсіпорын негізінде өнім сапасын басқаруын талдау;
- кәсіпорында өнім сапасын жоғарлату және басқарудың жетілдіру шараларын негіздеу.
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні - кәсіпорындаңы өнім сапасы және оны басқару жүйесі.
Зерттеу объектісі ─ БАСТРОМ жауапкершілігі шектеулі серіктестігі.
Диплом жұмысының теориялық және әдістемелік негізін кәсіпорын өнімінің сапасын жоғарлату және басқару мәселелері бойынша отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері, монографиялары, оқулықтары мен оқу құралдары, мерзімді баспасөздегі мәліметтер мен ақпатраттар, сондай-ақ арнайы заңдар, заңнамалық құжаттар, нормативтік-құқықтық актілер мен Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметінің бұйрықтары, қаулылары мен жарлықтары, ҚР-сы статистикалық агенттігінің мәліметтері, құрылыс өнімдері нарығындағы қызмет ететін БАСТРОМ ЖШС-нің жылдық есептемелік құжаттары құрайды.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы: Өнім сапасын басқару жүйесіндегі жаңа талдау әдістемесін қолдану жолдарын айқындалды. Бәсекеге қабілетті сапалы отандық өнімдер қалыптастыруда озық тәжірибелері мен жетістіктері бар елдердің қолдануға тиімді нәимжелері қарастырылды, осы салаға қатысты ғылыми-техникалық және инновациялық ізденістердің қолданысын пайымдай отырып, бәсекелік қабілетті арттыру механизміндері негізделінген.
Дипломдық жұмыстың тәжірибелік маңыздылығы: жұмыста кәсіпорындаңы өнім сапасын және оны басқару жүйесіндегі қарастырылған және негізделінген тұжырымдар мен ұсыныстар, қызметің жетілдіруге және тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, таңдаған тақырыптың кей бір мәселелерді шешу жолдары құрылыс саласындағы қызмет көрсетіп жүрген кәсіпорындарда қолдануға жарамды болып табылады.
Диплом жұмысының құрылымы кіріспеден, үш бөлімен, қорытынды мен пайдалынылған әдебиеттер көздерінен тұрады. Диплом жұмысының кіріспесінде тақырыптың өзектілігі, мақсаты, зерттеу объектісі, теориялық және әдістемелік негізі, қарастырылған.
Бірінші бөлімінде өнім сапасын басқарудың теориялық жақтары, қазіргі нарықтық экономикадағы оның орны қарастырылған. Ал екінші бөлімінде БАСТРОМ ЖШС-нің қызметіне өндірістік-шаруашылық және сол кәсіпорын өнімінің сапасы және басқару жүйесі бойынша талдау жасалады. Яғни сол кәсіпорын өнімі қаншалықты бәсекеге қабілетті екендігі талданады. Үшінші бөлімінде өнімнің сапасын жоғарылату жолдары қарастырылған.

НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКА ЖАҒДАЙЫНДА КӘСІПОРЫН ТАБЫСЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУ ҚЫЗМЕТІНІҢ МАҢЫЗЫ.

Кәсіпорын табысы және оның экономикалық мәні.

Табыс - төтенше таралған, кең түрде қабылданатын, сонымен қатар түрліше маңызды қолданылатын көп мағыналы ұғым. Сөздің кең мағынасында ақшалай құнына ие болуды кез келген ақша қаражатының түсімі немесе материалдық құндылықты алуды көрсетеді.
Кәсіпорынның табысы олардың акивтерінің артуы немесе капиал меншігінің көбеюіне әкелетін мідеттемелердің кемуі. Табыс ұғымы жалпы мемлекетте (ұлттық табыс), кәсіпорындарда ( жалпы табыс, таза табыс), ал жеке тұлғаларда (халықтың ақшалай табысы, жеке табыс) болып қолданылады.
Кәсіпорынның жалпы табысына ақшалай түсім тауарларды сату және қызмет көрсетуден түсетін ақшалай түсім, атқарылған қызметтен, мүліктік бағалылықты сатудан, несие берілгендегі алынатын тиісті проценттер және басқа да ақшалай және материалдық түсімдер жатады.
Жиі қолданылатын таза табыс ұғымы жалпы табыс және материалдық ресурстардың шығындары арасындағы айырмашылығы болып саналады.
Экономикалық теорияда табыс деп, тұрақты және нарықтық субъектілердің қарамағына заңды түрде тікелей түсетін ақша сомаларын айтады. Табыс алудың шарты- бұл қоғамның пайдалы қызметі. Бұл сұраныстың қажетіне жататын тауарларды шығару. Мына төмендегі табыстардың түрлерін айыруға болады:
Жалпы табыс (ЖТ) - бұл тауарлардың белгілі мөлшерін сатудан түскен ақшалай сомасы. Ол тауар бағасын тауар мөлшеріне көбейтуге тең.
Орта табыс (ОТ) - жалпы табысты (ЖТ) өнім өшемінің мөлшеріне бөлу (К)
ОТ= ЖТ К
Шекті табыс (ШТ) - бұл өнім өлшемін сатуды көбейту арқасында жалпы табыстың үстелуі
ШТ= ЖТК
Шекті табыс шығарған әрбір қосымша өнім өлшемінің өтемділігін бағалауға мүмкіндік береді. Және де өзіндік құнмен ұштаса отырып, кәсіпорынды ұлғайту мүмкіндігіне құндық бағдарлар қызмет етеді.
Таза пайда экономикалық санатының маңызды және кез - келген коммерциялық мекемелері қызметінің негізгі мақсаты болып табылады. Нарықтық қатынастарда пайда экономикалық санаты ретінде құрылған материалдық өндіріс саласының таза пайдасын қамтиды.
Әрбір кәсіпорынның жиынтық көрсеткіші пайда түсімі болып табылады. Пайда дегеніміз- тауар өткізуден және қызмет көрсетуден алынған ақшалай кіріс пен оны өндіруге және сатуға жұмсалған шығындардың айырмасы. Былайша айтқанда, пайда - бұл өндірістің айналымының қаржылық қорытындысын білдіретін кәсіпорын қызметінің нәтижелі экономикалық көрсеткіші.Кез келген кәсіпорында жалақы ұжымға оның жұмсаған еңбегінің тек бөлігінің ғана орнын толтыратыны, ал оның басқа бөлігі - қосымша еңбек - қосымша өнім немесе құн жағынан алғанда, пайда құрайтыны осыдан келіп шығады. Мұнсыз жалпы тауар өндірісінің болуы мүмкін емес. Шынында да , сатқанда бұйым тек жұмсалған шығынды ғана өтеп, ешқандай пайда келірмесе, кәсіпорынға бұйым шығарудың қажеті не?
Шынында да, кәсіпорын қорлануының мөлшері неге байланысты? Егер белгілі бір кезеңде ұжым қажет болып отырған өнім өндіруді арттырып, оның сапасын жақсартып, ассортиментін кеңейтсе, егер еңбек өнімділігіарып, өндіріс шығыны азайтылса, пайда мөлшері де өседі. Демек, бұл кәсіпорын өндіріс тиімділігін арттырады деген сөз.
Пайда жоспары бағалар мен келісім- шарттар, салыстырмалы және қазіргі қолданылып жүрген бағалар негізінде жасалады. Пайда көлемін анықтау тікелей есептеу немесе талдау әдістерімен жүргізіледі. Пайданы тікелей әдісімен анықтау- өнімнің әрбір жеке түрлерін көтерме бағамен есептегендегі сатудан түсетін ақшалай түсім және оның өзіндік құнының арасындағы айырмасы болып табылады.
Пайда, белгілі бір нысандарды орындайды.
Біріншіден, кәсіпорын қызметінің нәтижесіне жетуде экономикалық тиімділікті сипаттайды.
Екіншіден, пайда ынталандыру нысанына ие болады.Оның мазмұны, ол бір жолғы қаржы нәтижесі және кәсіпорынның қаржы ресурстарынының негізгі элементтері болып табылады.
Үшіншіден, пайда бюджеттің түрлі деңгейін қалыптастырудың бірден - бір көзі. Ол бюджетке салық түрінде түседі және басқа да табыс түсімдерімен қатар қоғамдық қажеттілікті қанағаттандыру үшін қаржыландыруға пайдаланады.

Кесте №1 Кәсіпорынның табыстарын қалыптастыру.

Өнімді сатудан түскен табыс
Өнімді сатудан түскен табыс
Кәсіпорынның табысы
Кәсіпорынның табысы
Басқадай өткізуден алынған табыс
Басқадай өткізуден алынған табыс
өткізуден тыс операциялардан түскен табыс
өткізуден тыс операциялардан түскен табыс
өткізуден тыс операциялардан алынған табыс (шығыстарды алып тастағанда)
Басқадай өткізуден алынған табыс
Өнімді сатудан түскен табыс
өнімнің өзіндік құны
Акциздер
Қосылған құн салығы
Өнімдерді сатудан түскен табыс
Негізгі қорларды және басқа да мүліктерді, қалдықтарды сатудан түскен табыс
Өсімақы, тұрақсыздық ақы, айыппұл
Жалға алғаны үшін төлем
Құнды қағаздар дивидендтері
өткізуден тыс операциялардан алынған табыс (шығыстарды алып тастағанда)
Басқадай өткізуден алынған табыс
Өнімді сатудан түскен табыс
өнімнің өзіндік құны
Акциздер
Қосылған құн салығы
Өнімдерді сатудан түскен табыс
Негізгі қорларды және басқа да мүліктерді, қалдықтарды сатудан түскен табыс
Өсімақы, тұрақсыздық ақы, айыппұл
Жалға алғаны үшін төлем
Құнды қағаздар дивидендтері

Нарықтық экономика жағдайында пайданың маңызы орасан зор. Оны алуға ұмтылу тауар өндірушілерді өнім өкізудің көлемін арттыруға, оған кететін шығындарды азайтуға бағыт көрсетеді.
Кәсіпорынның пайдасы әр түрлі қызмет есебінен алынуы мүмкін. Барлық пайданың жиынық деңгейі - кәсіпорынның жалпы пайдасы. Жалпы пайданың негізгі жиынтық элементтері болатындар:
өнімді сатудан, қызмет атқарудан, қызмет көрсетуден түсетін пайда;
негізгі қорларды, сол сияқты басқа да кәсіпорынның мүліктерін сатудан түсетін пайда;
өткізуден тыс операциялардың қаржы нәтижелері.
Кәсіпорынның пайдасы екі көрсеткішке байланысты: өнім бағасы және оны өндіруге кеткен шығындар. Нарықтағы өнім бағасы - сұраныс пен ұсыныстың өзара іс - қимылының нәтижесі. Еркін бәсеке жағдайында нарықтық баға құрылымы заңының әсерінен өнім бағасы не жоғары, не төмен болуы өндірушінің немесе сатып алушының қалауынша болуы мүмкін емес, ол автоматты түрде теңеседі.
Пайда:
өндірісті ұлғайтудың көзі болып табылады;
ресурстарды пайдалану деңгейін және оларды үлестірудің оңтайлығын сипаттайды;
инновациялық технологияларды инвестициялауды ынталандыру.
Пайданың түрлері және оны есептеудің әдісі:
Жалпы пайда = жалпы табыс - өндіріс шығындары
Экономикалық пайда = жалпы табыс - барлық ресурстардың экономикалық шығындары
Бухгалтерлік пайда = жалпы табыс - оның шығындары
Таза экономикалық пайда = бухгалтерлік пайда - өндірістің анық шығындары
Таза пайда =жалпы пайда - салықтар,міндетті төлемдер
Қалыпты пайда= капиталға нормативті қайтарым - кәсіпкерлік табыстың мөлшері
Шаруашылық пайдасы = қалыпты пайда - экономикалық пайда
Шекті пайда = шекті табыс - шекті шығындар

1.2 Кәсіпорын табысының түрлері.

Өндірістік капиталдардың қалыптасуы кәсіпкерлік қызмет бастауының объективті алғышарты болып табылады. Бұл қызметтің нәтижелері дайын өнім (орындалған жұмыстар мен көрсетілген қызметтер) нысанында көрінеді.
Өндірістік капиталды пайдаланудың нәтижесі арнайы қаржылық көрсеткіштермен сипатталады және кәсіпорынның қаржы менеджментінің нәтижелігін дәлелдейді. Бұл нәтижелік өнімді (жұмысты, қызметті) өткізуден түскен табыс мөлшерінде , кәсіпорыннң шығынында айқындалады.
Бөліністің классикалық сызбасында түсім - ақша - бұл өнім өткізуден, атқарылған жұмыс пен көрсетілген қызметтен шаруашылық жүргізуші субъектінің шотына түскен ақша. Ол өнім (жұмыс, қызмет) өндіруге жұмсалынған қаражаттарды өтеудің (орнын толтырудың), орталықтандырылған және орталығтандырылмаған ақша қорларын қалыптастырудың негізгі көзі болып табылады және өзіндік құнды , табысты, акциздерді, қосылған құнға салынған салықты қамтиды. Оның дер кезінде түсіп тұруы қаражаттардың ауыспалы айналымының толассыздығын, өндірістік процестің үздіксіздігін қамтамасыз етеді. Ал табыстың уақтылы түспеуі, өндірістегі бос тұрып қалушылыққа, табыстың төмендеуіне, шарттық міндеттемелердің бұзылуына , қаржы санкцияларына ұрындырады.
Түсім - ақшаны одан әрі болу негізгі капиталдр мен материалдық емес активтерді ұдайы өндірістің көзі ретіндегі амортизациялық аударымдарды қалыптастырумен байланысты. Табыстың қалған бөлігі жалпы табыс немесе жасалынған құн болып саналады, ол жалақыны төлеуге және шаруашылық жүргізуші субъектінің таза табысын қалыптастыруға бағытталады. Таза табыстың бір бөлігі өнімнің өзіндік құнында салықтар мен алымдар, әлеуметтік қажеттерге аударылаын аударымдар және басқалары түрінде есепке алынады. Қалған бөлігі кәсіпорынның табысы болып табылады. Оған негізгі капитал мен кәсіпорынның басқа мүлкін өткізуден түскен табыстар, сондай - ақ өткізу операцияларынан тыс кірістер қосылады.
Түсім - ақшаның ауқымы кәсіпорынның, фирманың өнім өндіру мен оны өткізуге жұмсаған шығындарының (ақшалай жұмсалымдарының) көлеміне байланысты болады.
Кәсіпорын табысының түрлері:
өнімді (жұмыс, қызмет) өткізуден түскен табыс;
үйлерді, ғимараттарды, сондай-ақ амортизациялауға жатпайтын активтерді, олардың құнын инфлияцияға орай түзетуді ескере отырып сату кезіндегі құнының өсімінен түскен табыс;
сату операцияларынан тыс табыстар, оның ішінде:
пайыздар бойынша табыстар;
дивидендтер;
тегін алынған мүлік пен ақша қаражаты;
мүлікті жалға беруден түскен табыс;
роялти;
мемлекеттік бюджеттен алынған жәрдемақыларды қоспағанда, заңды тұлғалар алған жәрдемақылар;
кәсіпкерлік қызметті шектеуге немесе кәсіпорынды жабуға келісім бергені үшін алынған табыстар;
банк және сақтандыру ұйымдарының резервтік қорларының мөлшерін азайтудан түскен табыстар;
қарызды жабудан түскен табыстар;
негізгі құрал-жабдықтарды сатудан түскен табыстар;
амортизациялық аударымдар және негізгі құрал-жабдықтар бойынша шегерістер жасау.
Тауарларды (жұмыс, қызмет көрсету) өткізуден түскен табыс
Егер Қазақстан Республикасының трансферттік бағаларды қолдану кезінде мемлекеттік бақылау жасау мәселелері жөніндегі заңдарында өзгеше көзделмесе, қосылған құн салығы мен акцизді қоспағанда, өткізілген тауарлардың, орындалған жұмыстардың, көрсетілген қызметтердің құны тауарларды (жұмыс, қызмет көрсету) өткізуден түскен табыс болып табылады.
Тауарларды (жұмыс, қызмет көрсету) өткізуден түскен табыс:
тауарлар толық немесе ішінара қайтарылған кезде;
мәміле шарттары өзгергенде;
өткізілген тауарлар (жұмыс, қызмет көрсету) үшін бағалар, өтемдер өзгерген кезінде;
теңгемен төлеген кезде өткізілген тауарлардың (жұмыс, қызмет көрсету) құнындағы айырма алынған жағдайларда түзетілуге тиіс.
Табысты түзету аталған өзгерістер болған салық кезеңінің қорытындысы бойынша жүргізіледі.
Үйлерді, ғимараттарды, құрылыстарды, сондай-ақ амортизациялауға жатпайтын активтерді өткізу кезіндегі құн өсімінен түсетін табыс.
Құн өсімінен түсетін табыс үйлерді, ғимараттарды, құрылыстарды, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес мемлекеттік қажеттіліктер үшін сатып алынған активтерді қоспағанда, амортизациялауға жатпайтын басқа да активтерді өткізу кезінде құрылады.
Амортизациялауға жатпайтын активтерге:
жер учаскелері;
құрылысы аяқталмаған обьектілер;
орнатылмаған жабдық;
салық төлеуші тауарларды өндіруде, жұмыстарды орындауда, қызметтер көрсетуде пайдаланбайтын негізгі құралдар мен материалдық емес активтер;
бағалы қағаздар;
кез-келген ұйымдық-құқықтық нысандағы заңды тұлғаға, консорциумдарға қатысу үлесі;
Қазақстан Республикасының 2000 жылғы 1 қаңтарға дейін қолданылған салық заңдарына сәйкес бұрын толық құны шегерімге жатқызылған негізгі құралдар;
инвестициялық салық преференциялары бойынша құны шегерімге жатқызылған, инвестициялық жоба шеңберінде пайдалануға берілген тіркелген активтер жатады.
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.