Елбасы еңбектерінің қазақ тарихының дерек көзі ретіндегі маңызы мен ерекшеліктері
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Х. Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті
Қазақстан және дүниежүзі тарихы кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі:
______________Л.Б. Бердигужин
____ ____________ 2020 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Мектептің тарих курсындағы Елбасы Н. Назарбаев еңбектерінің деректік маңызы
5В011400 - Тарих мамандығы бойынша
Орындаған: Баймағамбетов Е.Р.
Ғылыми жетекші,
т.ғ.к., қауымд. профессор м.а.: Қайырғалиева Г.К.
Нормабақылау: Балтурганова С.К.
Атырау, 2020
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ---------------------------- ----------------------------------- -------------------3
1 ЕЛБАСЫ ӨМІРІ МЕН ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ ҚЫЗМЕТІ МЕН ЕҢБЕКТЕРІ ДЕРЕК КӨЗІ РЕТІНДЕГІ МАҢЫЗЫ ------------------------9
1.1 Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың өмірі мен қоғамдық-саяси қызметі -----------------9
1.2 Елбасы еңбектерінің қазақ тарихының дерек көзі ретіндегі маңызы мен ерекшеліктері ----------------------------------- ----------------------------------- ----11
1.3 Тарихи объективтілігі, тарихи жағдайы және
сыныптау проблемалары ----------------------------------- -------------------------17
2 ЕЛБАСЫТАНУ ФАКУЛЬТАТИВТІК ПӘНІ - ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЖАҢА ДӘУІРІНІҢ ЖАРШЫСЫ, ЕЛТАНЫМДЫЛЫҚТЫҢ ЖАРШЫСЫ ----------------------------------- ----------------------------------- ---30
2.1 Ерен тұлға Елбасы еңбектерін факультативтік пән ретінде оқытудың методикасы -------------------------------------- ----------------------------------- ---30
2.2 Мектептің тарих курсында Елбасы еңбектері аясында патриоттық тәрбие негіздері ----------------------------------- ----------------------------------- ----------37
2.3 Елбасы еңбектеріндегі тәуелсіздік стратегиясы --------------------------41
2.4 Мәңгілік Ел жалпыұлттық идеясын оқыту және оқушылардың тарихи білімін арттыру ----------------------------------- ----------------------------------- -47
ҚОРЫТЫНДЫ-------------------------- ----------------------------------- -----------60
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ----------------------------- ----------62
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. 2020 жылы Қазақстан Республикасы өз тәуелсіздігінің жиырма тоғыз жылдығын қорытындылайды. 2010 жылдың қаңтарында Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Жаңа онжылдық - жаңа экономикалық өрлеу - Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері атты Қазақстан халқына Жолдауында: Жастар - біздің болашағымыздың негізі - өз болашағын құрудың жаңа мүмкіндістеріне қол жеткізеді деген [1].
Қазақ әлеуметтік елі қазіргі және заман әлеуметтік тарихтың саласында және кеңістігінде дүниежүзілік тарихтың орнын уақыт кеңістігінде көздейді өз орнын қоғамда айқындауды көздейді. сананы Қазақстандық қоғамда өзіндік тарихи сананы бірегейлік жаңғырту, өзіндік мәдени ұлттық бірегейлік қалыптастыру пен мәдени дамудың тұтастықты қалыптастыру, бағдарын болашақ дамудың еліміздің рухани бағдарын дамуындағы анықтау еліміздің көрсеткіш ішкі дамуындағы қазақстан маңызды көрсеткіш.
өзектіҚазақстанның болашағы туралы қазіргі заманғы тарихнаманың өзекті мәселелерінің бірі - тәуелсіз Қазақстанның қалыптасуы және ХХ ғасырдың аяғында қалыптасуы, өсуі және дамуы. Ғасырдың аяғында ХХ ғасырдың тарихында Кеңес Одағы адамзат тарихындағы ең күшті империялардың бірі, жаңа әлем картасының, жаңа елдің тарихы пайда болды және сахнаға шықты. Солардың бірі - бірнеше Қазақстан Республикасы. тарихы Бұл бірнеше қазақ мыңжылдық тарихы өміріндебар қазақ кезеңнің халқының өміріндегі болды жаңаша кезеңнің халқы басталуы болды. жылдығында Қазақ халқы таныған тәуелсіздігінің 28 жылдығында мықты әлем таныған ретінде іргесі мықты алды ел ретінде қарсы алды.
президенті Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - назарбаев Елбасы Н.Ә. Назарбаев, қатар мемлекетті басқару ғылыми ісімен қатар жазып көптеген ғылыми тарихының еңбектер жазып, көзқарастарының Қазақ тарихының қалауға жаңаша көзқарастарының да негізін қалауға, үлесін дамытуға да келеді өз үлесін еңбектерінде қосып келеді. барлық Елбасы еңбектерінде қамтылған тарихымыздың барлық тәуелсіз кезеңі қамтылған. қалыптасу Әсіресе, тәуелсіз және мемлекетіміздің қалыптасу, тарихы нығаю және жақтылы даму таұрихы сондықтан жан-жақтылы тарихын баяндалған. Сондықтан елбасы Отан тарихын ә жазуда Елбасы Н.Ә. оған Назарбаев еңбектерін жасау пайдалану, оған маңызды талдау жасау болып өте маңызды мәселе болып табылады.
Елбасы Н.Ә. көпшілікке Назарбаевтың еңбектеріне ғылыми тоқталсақ, көпшілікке әділеттің таныс ғылыми жолы еңбектері Әділеттің егеменді ақ жолы, ретінде Қазақстанның егеменді мен мемлекет ретінде стратегиясы қалыптасуы мен болашағы дөамуының стратегиясы, идеологиялық Қазақстанның болашағы ғасырлар қоғамның идеологиялық қазақстан бірлігінде, Ғасырлар елім тоғысында, Қазақстан-2030, қазақстан Қалың елім, қатынастары қазағым, Қазақстан-толқынында Ресей қатынастары, кіндігі Тарих толқынында, он Бейбітшілік кіндігі, еуразия Сындарлы он қазақстандық жыл, Еуразия және жүрегінде, Қазақстандық халқына жол және орасан қазақ халқына еңбектері жасаған орасан зор еңбектері баршылық.
Қазақ көлемі елі сияқты дүниежүзінде жер көлемі орында жағынан дүниежүзінде табиғи тоғызыншы орында мол тұрған, табиғи алдына көздері мол, жолын өз алдына білген даму жолын ең таба білген тарихы елдің ең оның жаңа тарихы, кезеңі әсіресе оның айтқанда бастаһпқы кезеңі, мемлекет атап айтқанда дүниеге жаңа мемлекет құрылуы ретінде дүниеге даму келіп, құрылуы кімді мен даму болса тарихы кімді хақ де болса н қызықтырары хақ. назарбаевтың Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың республикасының арқасында Тәуелсіз келу Қазақстан Республикасының және дүниеге келу, тарихының қалыптасуы және зерттеліп даму тарихының да терең зерттеліп, жүйелі шынайы да, негізде объективті, жүйелі, тиіс ғылыми негізде жүргізілуі тиіс.
тарихын Солардың бірі - ісінде еліміздің тарихын еңбектерін зерттеу ісінде негізде Елбасы еңбектерін және дерек негізде еңбектеріндегі пайдалану және зерттеу Елбасы еңбектеріндегі анықталған тарихты зерттеу бағыттарды бойынша анықталған алу методикалық бағыттарды табылады басшылыққа алу болып табылады. Оқулықтарды келтіріп белгілі бір талдау жүйеге келтіріп шынайылық сыни талдау, мен олардан шынайылық құндылығы деңгейі менк мәлімет ғылыми құндылығы білу жоғары мәлімет тарихшыларының ала білу міндеті Қазақ тарихшыларының қазақстан басты міндеті. маңызды
Тәуелсіз Қазақстан деректерінің тарихының маңызды бір жазба деректерінің қазақстанның үлкен бір президенті тобын Қазақстанның нұрсұлтан Тұңғыш Президенті - назарбаев Елбасы Нұрсұлтан құрайтындығы Әбішұлы Назарбаев сондықтан еңбектері құрайтындығы елбасы хақ. Сондықтан ә да Елбасы Н.Ә. тарихының Назарбаев еңбектерін ретінде қазақ тарихының әрі дереккөзі ретінде маңызды пайдалану әрі табылуы оқыту маңызды болып табылуы керек.
Тарихымыздың мәселелері басқа да елді түйінді мәселелері құру сияқты, елді де қайта құру президентіміз мәселесі де н назарбаев Елбасы Н.Ә. Назарбаев айтылған еңбектерінде жан-деректану жақты айтылған, тілімен яғни деректану н ғылымының тілімен назарбаев айтсақ, Елбасының келтіру еңбектерінде мемлекеттігімізді алғашқы қалпына келтіру іс тарихы, алғашқы бастап нақты іс-жақты шаралардан бастап, сондықтан жан-жақты назарбаев бейнеленген. Сондықтан Елбасы мемлекетін еңбектеріне тәуелсіз нығайту Қазақстан мемлекетін дамыту қалыптастыру, нығайту дерек және дамыту ретінде тарихының дерек жасау көзі ретінде деректану талдау жасау, ғана тек деректану жалпы ғылымының ғана тарихнамасының емес, жалпы өзекті Қазақстан тарихнамасы мен деректануы бірі да өзекті табылады мәселелерінің бірі болып табылады.
жағы Егер, деректің деректі әлеуметтік жағы, тұлғаның сол деректі орнымен жасаушы тұлғаның ескерсек қоғамдағы орнымен н анықталатындығын ескерсек, назарбаев онда Н.Ә. Назарбаев құнды еңбектері өзі бағалы туралы құнды бере да бағалы маңызды ақпарат бере көздері алатын маңызды атқарады дерек көздері да міндетін атқарады. н
Сондықтан да назарбаев Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев жасау еңбектеріне деректанулық тәуелсіз талдау жасау, тұңғыш оның тәуелсіз елбасы елдің Тұңғыш де Президенті - Елбасы деңгейдегі ретіндегі де, тұлға әлемдік деңгейдегі де тарихи тұлға айқындап ретіндегі де қазақстан бейнесін айқындап, қайта тәуелсіз Қазақстан және мемлекетін қайта ісіндегі құру және мен нығайту ісіндегі аша рөлі мен көмегі орнын аша түсуге көмегі зор.
Сөйтіп, елбасы тақырыптың өзектілігі, ә яғни Елбасы Н.Ә. қазақстан Назарбаев еңбектеріне тарихының тәуелсіз Қазақстан көздері мемлекеті тарихының деректанулық дерек көздері жасаудың ретінде деректанулық туындайды талдау жасаудың тарихшыларының керектігі туындайды. та
рихнамалық Қазақстан тарихшыларының жасау еңбектеріне тарихнамалық жағынан талдау жасау, кәсіпқой бір жағынан, қазақ тарихшыларының Н.Ә. қызметін Назарбаевтың Елбасы күндерінен ретіндегі қызметін жіті алғашқы күндерінен объективті бастап жіті білгендіктерін қадағалап, объективті екінші бағалай білгендіктерін қазақстан көрсетсе, екінші ең жағынан, Қазақстан тарихымыздың тарихнамасында ең айтқанда жаңа тарихымыздың, мемлекетіміз атап айтқанда да тәуелсіз мемлекетіміз басшысы тарихының да, н оның басшысы назарбаевтың ретінде Н.Ә. Назарбаевтың арнайы Президенттігі тарихының объектісіне да арнайы өздеріне зерттеу объектісіне орындарын айналып, өздеріне қоймағандығын тиісті орындарын ол ала қоймағандығын ғылымының көрсетеді. Ол ерекшеліктерімен тарих ғылымының болуы өзіндік ерекшеліктерімен мүмкін байланысты болуы тарих да мүмкін. тарихи Әдетте, тарих мен ғылымында тарихи жеке құбылыстар мен бейнесінің ондағы жеке реконструкциясы тұлғалар бейнесінің бір ғылыми реконструкциясы өткеннен белгілі бір ғана уақыт өткеннен біздің кейін ғана тәулесіз жасалынады. Біздің мемлекеттігін жағдайымызда тәулесіз әрі Қазақстан мемлекеттігін және одан әрі процесі нығайту және ондағы дамыту процесі ә де, ондағы Н.Ә. де Назарбаевтың жетекші соның рөлі де қазақстан жалғасуда. Зерттеу мақсаты. Жұмысымыздың қр негізгі мақсаттары: президенті біріншіден, ҚР назарбаевтың тұңғыш Президенті Н.Назарбаевтың мемлекеттігінің еңбектеріне тәуелсіз нығаю Қазақстан мемлекеттігінің даму қалыптасу, нығаю маңызды және даму дерек тарихының маңызды бірі жазба дерек тану көздерінің бірі талдау ретінде тану, екіншіден оған талдау президентіміздің жасау; екіншіден, қазақстан тұңғыш Президентіміздің дерек еңбектерін Қазақстан ретінде тарихының дерек білу көздері ретінде олардан пайдалана білу деңгейі және олардан мәліметтер шынайылық деңгейі білу жоғары мәліметтер көрсету ала білу өз жолдарын көрсету; дерек үшіншіден, өз ретінде еңбектерін дерек отырып көздері ретінде мемлекеттілікті пайдалана отырып, және ұлттық мемлекеттілікті рөлін қалыптастыру және дамытудағы рөлін айқындау.
Зерттеу міндеттері. Жұмыс міндеттер мақсаттарына сай қойылды төмендегідей міндеттер алға қойылды:
қазақстан Елбасы еңбектері бойынша аясында Қазақстан шолу тарихы бойынша деректерге шолу жасау;
Тұңғыш жасаған Президенттің алғашқы маңызы болып жасаған мәнін істерінің маңызы және мен мәнін анықтау және оқыту;
Елбасы Н.Ә. келесі Назарбаевтың тың дәріптеу идеяларын келесі ұрпаққа дәріптеу;
нақты Қазақстан тарихы білу деректерінің нақты түрлерін білу;
принциптерінТарих деректерінің сыныпталу принциптерін білу;
Деректанушылық әдістерін анализ және ықпал синтез әдістерін игеруге ықпал ету;
Тарихи нақты деректермен жұмыс үйрету істеудің нақты жолдарын үйрету;
деректік Қазақстан тарихы сыни деректерінің деректік қалыптастыру мәліметтеріне сыни талдауды қалыптастыру.
Зерттеу нысаны. президенті Қазақстан Республикасының н Тұңғыш Президенті - назарбаевтың Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың еңбектері нысанаға алынды.
Зерттеу пәні - Елбасы Н.Ә. сөйлеген Назарбаев еңбектерінің, қазақ тарихи сөйлеген зерделеу сөздері қазақ маңызы тарихын зерделеу ерекшеліктері ісіндегі маңызы мен ерекшеліктері.
Зерттеудің әдістемелік негізі. Тәуелсіз Қазақстан мемлекеттігі тарихының ұлттық мүдде тұрғысынан шынайы жазылу қажеттігіне сай, зерттеу жұмысы деректану ғылымының өзіндік ерекшеліктерінен туындайтын - деректердің пайда болуының объективтілігі мен субъективтілігі, алғышарттары мен тариөхи жағдайлары, сақталу формалары мен ерекшеліктері, деректерді сыныптау және сыни талдау қажеттілігі мен деректерде сақталынған мәліметтердің шынайылық және толықтық деңгейлерін анықтау сияқты теориялық-методологиялық қағидаларға, ғылыми зерттеудің объективтілік, партиялық және тарихилық сияқты жалпы ғылыми принциптеріне, арнайы және нақты ғылыми таным заңдылықтары мен методтарына негізделген.
Зерттеудің теориялық негіздері. Теориялық маңызы ретінде Елбасының тарихи, ғылыми еңбектерін жинақтап, тақырыптар бойынша сұрыпталып, олардың мәні мен маңызына талдау жасалғаны жұмыстың теориялық маңызы болып саналады.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Өздеріңіз білетіндей, тәуелсіз Қазақстан тарихында, оның ішінде мемлекеттілігіміздің қалпына келу тарихында дереккөз ретінде зерттеу тарихын зерттеу мәселесі Қазақстан тарихнамасындағы жаңа бағыт деп айтуға болады. Алайда бұл мәселені шешуге көмектесетін тәуелсіз Қазақстанның қалыптасу тарихы туралы деректер тобын жасаушы Н.Ә.Назарбаевқа арналған және мемлекеттің жаңа перестройкасының тарихы туралы жазылған еңбектер бар.
1993 жылдан бастап Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасында Ұлт көшбасшысы Н.Ә.Назарбаевтың электрондық деректер банкі жұмыс істейді және күнделікті ақпаратпен толықтырылып келеді.
Соңғы индикаторлар бойынша Елбасы мен мемлекетіміздің тарихына байланысты төрт мыңнан астам түрлі жанрлар біздің елімізде ғана зерттеліп, зерттеудің негізгі нысаны болып табылатын, еліміздің тарихының дереккөздерін жасайды. Егер сіз оларды тақырыпқа және мазмұнға байланысты бірнеше негізгі топтарға бөлсеңіз, онда: Н.Ә.Назарбаевтың өмірі мен белсенділігі мен жеке қасиеттері үшін жұмыс жасаңыз; Президент; президенттік институттар мен президенттік басқару жүйесі; парламент; Конституция; заңдылық; мемлекеттік қызмет; Нұр-Сұлтан қаласында Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлының төрағалығымен Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы жанынан құрылған аудармашы-теологтар тобының алғашқы отырысы өтті.
Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың өмірі мен қызметіне, тұлғалық келбетіне, жеке қасиеттеріне арналған шығармалар қосымша көздер ретінде ерекше орын алатындығы анық.
1990 жылы 24 сәуірде, сол кездегі республиканың жоғарғы заң шығарушы органы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесіне Қазақ КСР-нің Президенті болып сайланған кезде, Елбасының өмірі мен қызметі туралы мақалалар, ғылыми мақалалар, естеліктер жарияланды. бірнеше сыныпқа бөлуге болады.
Астанада Есенберлиннің 100 жылдығына арналған дөңгелек үстел өтеді. 2005 жылы жарық көрген Азия асқарлары ұжымдық жұмысы ерекше орын алады. Бұл туралы кітапта Елбасы Егемен Қазақстан газеті деп жариялаған кітаптарын, ішіндегі газеттерді қазақшаға аудару бөлігінде: Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың президенттік сайлаудағы біздің халықтың жарқын айбындылығындағы жеңісі асыл ардақтайның керемет қасиеттерін көрсетті.
Қазіргі Қазақстанның жетістіктері - әлемдік ауқымдағы құбылыстардың бірі. Бұл кітап Азиялық жетістіктер Азия асарлары . Онда Азияның бес түпнұсқа тұлғасының - түркі рухын көретін Мұстафа Кемал Ататүріктің, Сингапур ғажайыпының авторы Ли Куан Ю, қытай шаңырағының иесі Дэн Сяопиннің, Маатхир Мұхамедті, реформаларды мадақтаған Маатхир Мұхамедтің мәні туралы айтылады. Қазақстанды шабыттандырған Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев жүзеге асырды [2].
Сонымен қатар т.ғ.к., профессор С.Салқынұлының Тұңғыш Президент атты еңбегі жарияланған [3].
Деректік негізі. Ең басты дерек көздерін, тақырыпқа сай, Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың еңбектері құрайды. 1990 ж. дайындаған Әділеттің ақ жолы атты еңбегінен бастап, салтанатты жиында сөйлеген сөздері, Ғасырлар тоғысында, Тарих толқынында, Сындарлы он жыл, Еуразия жүрегінде сияқты бірнеше қомшақты еңбектер, Қалың елім, қазағым, Қазақстан - Ресей қатынастары сияқты жинақтар, Қазақстан - 2030 секілді Қазақстан халқына Жолдаулар, маңызда оқиғалаларда жасаған баяндамалары, үндеулері мен еліміздің және шетел басылымдарына берген сұхбаттары т.б. еңбектер жариялағандығы хақ.
Негізгі дерек көздерінің авторы туралы құнды ақпараттар алуға мүмкіндік беретін ондай еңбектер, Елбасы туындылары мен ондағы мәліметтерге деректанулық талдау жасау барысында кеңінен қолданылды.
Зерттеу әдістері. Тарих ғылымындағы баяндау, сипаттау, салыстыру, анализ, синтез, қорыту, жинақтау т.б. әдістері негізінде жүргізілді.
Ғылыми жаңашылдығы. Диплом жұмысында Елбасы Н.Ә. Назарбаев еңбектерін тарихта оқытуда дерек көзі ретінде қарастырылды:
Тарих ғылымында, зерттеу жұмыстарында деректермен жұмыс жасау және оны талдау үлкен сипатқа ие екендігін дәлелденді. Деректанудың тарих ғылымымен етене байланасты екендігі көрсетілді;
Заманхаттар тарихи зерттеуде мәселеге байланысты біршама ақпарат беретіні дәлелденді;
Мектептерде факультативті пән ретінде оқытуға болатыны анықталды;
Елбасының еңбектері қазақ тарихында елдің экономикалық-әлеуметтік, саяси-мәдени жағдайына тікелей қатысы бар екендігі және толық дерек көзі бола алатындығы. Елбасының еңбектері ел тарихының ажырамас бөлігі екендігі анықталды;
Елбасының мемлекет, халық, дін, діл, саясат т.б. жөніндегі ойлары өз еңбектерінде біршема топталуы жас ұрпақты оқыту-тәрбиелеуде пайдалануына оңтайлы жағдай тууы ғылыми жаңалық бола алады;
Елбасы еңбектерінің мемлекеттік тарихының дерек көзі ретіндегі маңызы анықталды, олардың деректік ерекшелігі, пайда болуының объективтілігі, тарихи жағдайы, сақталу формалары талданып, сыныптаудан өткізілді;
Елбасының тәуелсіз Қазақстан мемлекеттігін қайта құрудың теориялық негіздерін жасап, оның жолдарын анықтағандығы және іске асыра білгендігі көрсетілді;
Алғаш рет Елбасы еңбектерін талдап, мектептің тарих курсында оқытудың дерек көзі ретінде талдау жасалынды;
Диплом жұмысының практикалық маңыздылығы. Жұмыстың практикалық маңызы мен қолданыс ауқымы өте кең. Онда жасалынған тұжырымдар мен алынған нәтижелерді тәуелсіз Қазақстан Республикасы тарихын, оның ішінде жаңа мемлекет қалыптасыру тарихын да, ондағы
Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың өмірі мен еңбектерін, орта мектептерде оқып-үйренуде, сонымен қатар қазақ тарихын, Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың саяси қызметі мен қазақ халқына арналған жолдаулары мен бағдарламарын зерттеуде, курстық, ғылыми жұмыстар мен мақалаларға, дипломдық жұмысқа, Қазақстан тарихы, Қазақстан тарихының деректемесі т.б. пәндер аясында лекция мен семинарлық сабақтарға дайындалуға оқушылар, студенттер мен магистранттарға қолдануға толықтай болады.
Мектеп оқушылары мен студенттерге Елбасы еңбектерінің дерек ретінде маңызын үйретуде педагогтарға пайдалануға болады.
Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, 2 тараудан және қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ЕЛБАСЫ ӨМІРІ МЕН ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ ҚЫЗМЕТІ МЕН ЕҢБЕКТЕРІ ДЕРЕК КӨЗІ РЕТІНДЕГІ МАҢЫЗЫ
1.1 Қазақстан Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың өмірі, қоғамдық-саяси қызметі
Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы - экономика ғылымдарының докторы, профессор. ҚР Ұлттық ғылым академиясының академигі. Бірнеше еліміздің және шетелдің жетекші университеттерінің құрметті профессоры. Көптеген кітаптар мен ғылыми мақалалардың авторы.
Елбасы туралы аз айтылып, аз жазылып жүрген жоқ. Елбасы өмірбаяны, өмірі мен атқарған қызметінің негізгі кезеңдері халыққа жақсы таныс. Сондықтан біз бұл мәселеге, яғни Елбасының өмірі мен қызметіне, әдеттегідей, хранологиялық принципке сай өмірбаяндық тұрғыдан емес, дерек көздерін жасаушы субъект ретінде, деректанулық тұрғыдан қарауымыз қажет болады.
Қазақ тарихындағы орны ерекше ерен тұлға Елбасы 1940 жылдың 6 шілдесінде Үшқоңыр жайлауында Назарбаевтардың шаңырағында шекесі торсық ұл өмірге келді. Мектептегі ең үздік оқушының бірі Нұрсұлтан Әбішұлы сабақты зор ықыласпен оқыды.
Аса құштарлықпен кітаптардың бәрін жан-тәнімен оқыған. Басынан кешірген барлық қиындықтарға мойынұсынып, қуанышқа толы жарқын болашаққа қадам басты. Балалық пен жастық шағы ұзаққа созыла қойған жоқ. Мектепті бітіре сала, 18 жасқа толған Елбасы өз қатарластарының арасында білімділігімен, ақылдылығымен, ой-өрісінің кең-шұрайлығымен ерекше көзге түсті. Тынымсыз еңбек етудің, спортпен жүйелі айланысумен шыңдалды. Елбасы металлург болуға бел буды, ертерек еңсесін көтеріп, өз жағдайын жақсартып, ата-анасына, туған-туыстарына материалдық тұрғыдан көмек бергісі келді.
Себебі, үйдегі үлкен ұлы еді. Теміртау қаласына келген соң, өзін металлург ретінде Украинаға Днепр металлургия комбинаты жанындағы училищеге оқуға жіберіледі. Домнашылар тобына қосылып, жас Елбасы бұлшық еті мен мінезінің мықтылығы арқасында, спортта палуандармен боз кілемінде дәлелдей білді. 1960 жылдың 3 шілдесінде Қазақстан мен Орт. Азияда алғашқы әрі бірден бір домна пеші іске қосылады. Бұл күн Қарағанды металлургия заводының өміргеқ келген күні болып саналды. Қазақ елінің алғашқы шойынын қорытуға практикасы мықты мастерлермен бірге жас металлург Елбасы да қатынасты. Елбасы жастайынан жұмыстары аясында үлкен құрмет пен абыройға ие болды. Сондықтан да ол партияға өткен соң цех парторгы болып тағайындалды.
Өмірінде ең үлкен маңызды оқиға болды. Ол Қазақ елінің бірінші ханымы Сара Алпысқызымен домна пешінің жанында алғашқы рет кездесуі. Отбасы болып, өсіп-дамыды кейін отбасына 3 қыз Дариға Нұрсұлтанқызы, Динара мен Әлия өмірге келді. 1992 ж. Халықаралық Бөбек балалар қайырымдылық қорының президенті. Қазақстанның бірінші ханымы, миллиондаған қайырымдылық шараларын өткізуші, аналарды қолдап-жебеуші, жетім мен мүгедектерге кмек беруші. Елбасының үлкен қызы Дариға Нұрсұлтанқызы Елбасынан кейін екінші тұлға, саяси ғылымдарының докторы, қазақ елінің парламент сенатының төрағасы. Ортаншы қызы Құлыбаева Динара Нұрсұлтанқызы экономика магистрі, ҚБТУ директорлар кеңесінің төрағасы. Елбасының Білім беру қорын басқарады. Кіші қызы Әлия Нұрсұлтанқызы құрылыс компаниясының директоры.
Елбасының саяси қызметі 1969-1979 ж. Қарағанды облыстық партия комитетіндегі жауапты қызметкер, 1979-1984 ж. ҚКП ОК хатшысы, 1984-1989 ж. Қазақ КСР министрлер кеңесі төрағасы, 1989-1991 ж. ҚКП ОК бірінші хатшысы, 1990 ж., 24 сәуірінде Қазақ КСР президенті, 1991 ж., 1 желтоқсанында қазақ елінің негізін салушы, президенті, ҚР-ның Тұңғыш Президенті - Елбасы туралы Заңы негізінде 2010 жылғы 15 маусымда Елбасы мәртебесі берілді. 19 наурыз 2019 ж. өз еркімен Елбасы ретінде өкілеттігін тоқтату туралы шешім шығарды. 20 наурыз 2019 ж. Тұңғыш Президент - Елбасы. Заңға сәйкес Қазақстан халқы Ассамблеясын, қауіпсіздік кеңесін басқарады. Сондай-ақ Nur Otan партиясының төрағасы, Дүниежүзі қазақтары қауымдасығының төрағасы, Қазақстан Республикасы ұлттық әл-ауқат қорын басқару жөніндегі Кеңестің Төрағасы, Назарбаев университеті, зияткерлік мектебі және қордың Жоғары қамқоршылық кеңесі Төрағасы.
Ұлттық рухты оятып, мемлекеттілігімізді жаң - ғырту миссиясы қазіргі жаһандық саясат сардарларының бірі - Елбасының құзырына тиді. Елбасының тұғырлы тұлғасы ғасырлар бойы бақытты ұрпағымыз үшін темірқазықтай жол сілтеп тұрады.
Қорытындылай келе, Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың өмірі мен қоғамдық-саяси қызметі арқылы оқушыларға Елбасындай болуға тәрбиелейміз. Елбасының өмір жолы, туып - өскен, оқып білім алған, қызмет еткен жерлері туралы мағлұмат ала отырып, Елбасындай Отанын, халқын сүюге, нағыз азамат, шынайы патриот болуға тәрбиелеу.
Оқушылардың бойында Елбасына деген сүйіспеншілік, құрмет сезімін қалыптастыру. Елбасы өмірін зерттеп, еңбек жолына терең үңгу елдік пен бірлікті бағалауға, болашақты байсалды болжауға, өткен тарихқа әділ баға беру мен әділ көзқарас қалыптастыруға жетелейді. Қазақ халқы үшін Елбасының өмірі, тұлғалық сипаты мен еңбектері өте қызықты да қызыға қарауға болады. Елбасының еңбек жолы-оқушылар мен жастарға өмір мектебі. Әр қазақ оқушыларына мәңгі тарихтың алтын бетінде қалған Елбасы оқыту мәртебе әрі маңызды деп есептеймін. Елтанудың түбі-Елбасытану деген тоқтамға келдім.
1.2 Елбасы еңбектерінің қазақ тарихының дерек көзі ретіндегі маңызы мен ерекшеліктері
Жалпы осы тараушыны тақырыпты толық ашу негізінде еңбектерінің мәнін анықтап, қалай Елбасы еңбектері қазақ тарихының дерек көзі ретіндегі маңызды еді деген сұраққа жауап іздеп көруді жөн санадық. Біздің еліміз сияқты, әлемде тоғызыншы орында тұрған, бай табиғи байлыққа, өркендеу мен достыққа ие болған мемлекеттің тарихы басқаларға да қызықты екені даусыз. Ширек ғасыр бұрын, үлкен еуразиялық кеңістіктегі күрделі қоғамдық-саяси және геосаяси үдерістердің тоғысуы нәтижесінде әлем картасында бірқатар жас тәуелсіз мемлекеттер пайда болды, олардың ішінде ең ірілерінің бірі - Қазақстан Республикасы. Бұл үшін тарихи өлшем бойынша шағын, алайда адам өмірі үшін өте маңызды мерзім, Қазақстан мемлекеті шын мәнінде тарихи ауқымы мен орын алған өзгерістер, жаңа, посткеңестік мемлекеттен қазіргі заманғы үлгідегі мемлекетке көшу жасады.
Бұл ретте қазіргі Қазақстандағы әлеуметтік өзгерістердің маңызды құрамдас бөліктерінің бірі қоғамның өз тарихын қайта пайымдауы - бүгінгі күнге дейін жалғасқан процесс болды. Қазақстанда тарих, тарих ғылымы қашанда ортасында назар мен қоғам және мемлекет. Тәуелсіз Қазақстанның қалыптасуы ұлттық тарих ғылымының дауына ерекше жағдай жасады. Іс жүзінде тәуелсіз дамудың алғашқы күнінен бастап және келесі жылдар бойы бірқатар арнайы шаралар, оның ішінде іске асырылуы ұлттық ғылымның қол жеткізілген деңгейін қолдауға және одан әрі дамуына, гуманитарлық ғылыми орталықтардың материалдық-техникалық базасын нығайтуға және жаңғыртуға ықпал ететін мемлекеттік бағдарламалар қабылдануда. Әрине, елдің әлеуметтік-экономикалық даму деңгейі, оның өсуі немесе құлдырауы Тарихи қоғамдастықта, тарих ғылымының дамуында көрініс табады.
1990 жылдардың басындағы елдің қиын экономикалық жағдайы, әрине, ғылымды қаржыландыру көлемінің азаюына алып келді. Алайда, резерв тауып, тарихшыларға қолдау көрсеткен мемлекеттің мүдделі назарына арқасында алдағы уақытта елімізде тарих ғылымының дамуына жаңа мүмкіндіктер пайда болды.
Қазақстанның ғылыми және қоғамдық өмірінде ғана емес, жалпы мойындау бойынша 2004 жылы басталған Мәдени мұра мемлекеттік бағдарламасының табысты іске асырылуы ауқымды оқиға болды. Бұл бағдарламаның идеялары Ғылыми қазына пәнаралық ғылыми зерттеулер бағдарламасында өз дамуын алды. Халық тарих толқынында тарихи зерттеулер бағдарламасын әзірлеу, қабылдау және іске асыру ұлттық тарих ғылымын дамытудың жаңа нүктесіне айналды. Зерттеулерді қаржыландыру көлемінің біртіндеп өсуі, қазақстандық гуманитарий ғалымдардың материалдық қамтамасыз етуінің өсуі жүргізілетін ғылыми-зерттеу жұмыстарының жалпы санының ұлғаюына және жалпы сапалық көрсеткіштерінің өсуіне әсер етті.
Қазақстандық ғылымның әлемдік ғылыми қауымдастыққа интеграциясы жалғасуда, бірлескен ғылыми іс-шаралар, конференциялар, симпозиумүдар өткізіледі, халықаралық ғылыми жобалар іске асырылуда. Тарихи қауымдастық кезінде жан-жақты қолдау-мемлекеттің маңызды жұмыс жүргізеді жаңғырту бойынша ұлттық тарихи жадын, тарихи санасын қалыптастыру.
Бұл түсінікті - таихи ғылым мен білім беру қоғамдық өмірде, қазіргі идеологиялық процесте маңызды орын алады. Екінші жағынан, сарапшылардың айтуынша, Ұлттық құрылыс процесінде тарихи сананы өзектендіру жағымсыз сценарий бойынша болуы мүмкін: өткен жылдардағы кеңестік интернационалистік идеологияның қысымынан босатылған этникалық сана-сезімнің ықпалымен тарихи реіштерді еске алу, этникалық мобилизацияға ұлысты итермелейтін тарихи жарақаттар қайта түлеуі мүмкін. Осының барлығы қазақстандықтардың тарихи санасын қалыптастыру процесіндегі Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың рөлін ғылыми тұрғыдан зерттеудің маңыздылығы туралы мәселені өзектендіреді және феноменді - тарихи сана кешенді зерттеу қажеттілігін айқын етеді.
Қазақстан қоғамының тарихи санасын зерттеудің өзектілігі ғылыми және практикалық жоспар факторларының кешқенімен байланысты. Жаппай сананы қайта құру жалпы тарихи заңдылықтарды түсінудің, қазақстандықтардың қоғамдық санасының компоненттерін анықтаудың маңызды кілті болып табылады.
ХХ ғасырдың 90-шы жылдарындағы әлеуметтік-саяси өзгерістер, Қазақстанның егемендік алуы, жаңа мемлекеттің қалыптасуы қоғамның тарихи санасының топтық және жеке деңгейлерде ұқсастығы мәселесін қайта қарастыру және қайта қарау қажеттілігін тудырды. Нақ осындай өтпелі кезеңдерде тарих ерекше маңызға ие болып отыр, ол ел ішінде және әлемде болып жатқан өзгерістерге жауап табу мақсатында халықтың ұжымдық естелігін білдіредұі.
Егер XX ғасырдың соңғы онжылдығында Тарихи іздеуді өзектендіру кеңес ақиқатының күйреуінен ,кейін болған идеологиялық коллапсқа жауап болса, қазіргі жағдайда XXI ғасыр жағдайында тарихи сананың жандануы мен өсуі экономикалық жағынан ғана емес, рухани, мәдени жағынан да көрінетін жаһандану процесіне жауап болуы мүмкін. Тарихи сана мен бірегейлік мәселесі посткеңестік кеңістікте аса өзекті.Іс жүзінде тарихи сана қоғамды өзін-өзі сәйкестендірудің, оның әлемдегі әлеуметтік бағдарының, өзінің өміршеңдігін сақтаудың немесе қамтамасыз етудің міндетті шарты болып табылады.
Халық тарих толқынында тарихи зерттеулер бағдарламасын жүзеге асыру міндеттерінің бірі, оның шеңберінде осы жұмыс айтарлықтай дәрежеде орындалған, ұлттың жаңа тарихи дүниетанымын қалыптастыру мәселелерін кешенді пәнаралық зерттеу болып табылады, бұл бағдарламаның мақсаттарына қол жеткізуге және міндеттерін шешуге бағытталған осы зерттеу тақырыбының өзектілігін растайды.
Ғылыми тақырыптар мен бағыттар шеңберінің кеңеюі, қазақстандық тарих ғылымында тарихи сана тақырыбы іс жүзінде арнайы тарихи зерттеулердің тақырыбына айналмады, соның нәтижесінде тақырып аз зерттелген болып қала береді, ал бұл мәселені зерттеу өзінің өзектілігін сақтайды. Қазақ қоғамында азаматтардың тарихи санасын қалыптастыру айтарлықтай дәрежеде тарих ғылымының жаңғыруымен, оның даму табыстарымен айқындалады. Бұл ретте ұлттық тарихи ғылымның өзі өз дамуымен көп жағдайда жалпы Елбасын қолдауына міндетті.
Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан Республикасы азаматтарының тарихи сана-сезімінің қалыптасуы мен даму ерекшеліктеріне әсер ететін үдерістердегі қызметін зерттеуді өзектендіреді. Елбасы рөлін зерттемей процестерінде даму тарихы ғылым ретінде және тарихи сананы қазақстандықтардың нысандарының бірі ретінде қоғамдық сана-сезімді қалпына келтіру мүмкін болмаса, объективті көрінісін біздің қоғамның дамуы. Осылайша, Елбасының қазіргі кезеңдегі қазақстандықтардың тарихи санасын қалыптастыру процесіндегі рөлін анықтау және мектеп оқулықтарына ендіру мәселелері басты мақсатым болып табылады. Мәтіндерді талдау негізінде хронологиялық көзқарас жатыр, бұл Елбасы еңбектерінің динамикасын бөліп көрсетугежәне оларды кезеңдеуді ұсынуға мүмкіндік береді. Бұл әдіс зерттеудің нақты хронологиялық шеңберінің болуына байланысты да өзекті. Нәтижесінде Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың еңбектер корпусы жүйеленіп, қазақстандықтардың тарихи санасының қалыптасу факторы және көзі ретінде олардың мәні анықталады.
Елбасының мәтіндерімен алдын ала танысу оның тарихқа деген үндеуі соңғы уақытпен шектелмей, өзінің дәстүріне ие екенін жасауға мүмкіндік береді. Егер біз Елбасының тәуелсіз Қазақстанның бастапқы қалыптасу кезеңіне қатысты жарияланымдары мен сөздеріне қараймыз, онда Президент тарихи фактілерге, символдарға, тарихи тұлғаларға жиі жүгінетінін көреміз. Тіпті тарихи оның мәтіндерінің тұрақты атрибутына айналады деп айтуға болады. 1997 жылы Елбасы Қазақстан халқы Ассамблеясының қатысушылары алдында Қазақстан халқының тарихи естелігіне арналған тарихи естелік, ұлттық келісім және демократиялық реформалар-Қазақстан халқының азаматтық таңдауы деген еді.
Қазіргі деректану ғылымдында жеке адамдық деректерді сыныптаубарысында деректердің ерекше түрлерін бөліп қарастыру салты қалыптасқаны хақ. Жеке адамдық деректердің өзі мемуарлар, кұнделіктер, естілектер, жеке жазбалар деп бөліктенеді. Елбасы Н.Ә. Назарбаев көптеген адамдардың шығармаларын тарихтың негізін құрайтын елді басқару жұмысына қайшы келеді, жаңаша ойлау арқылы көбейтуге ықпал етеді. Бұл жұмыстар тарихымыздың бүкіл кезеңін қамтиды. Тәуелсіз мемлекеттің қалыптасуы, нығаюы мен даму тарихы айрықша сипатталған. Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың еңбектерін пайдалану және оны талдау өте маңызды.
Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың жазбаларында кең байтақ ауылымызда бәрімізді біріктіретін жалпы құндылықтар тұжырымдалған. Деректану ғылымының талаптарына сай тарихи дерек көздерінің маңыздылығын анықтау,біріншіден, зерттеушіге маңызды дерек көздерімен жұмыс істеп, олардан ғылыми құндылығы жоғары мәліметтер алуға мұмкіндік берсе, екіншіден, дерек көздерінің немесе нақты деректің ерекшелігін анықтау зерттеушіге, сол дерек көзінің немесе нақты деректің ерекшелігінен шыға отырып, соған сай келетін тәсілдер қолдану арқылы талдау жүргізуге көмектеседі. Дегенмен, тарихи деректердің де, дерек көздерінің де маңызы мен ерекшелігі, ең алдымен, сол деректерді немесе дерек көздерін жасаушы субъекттермен тығыз байланысты.
Егер, белгілі орыс деректанушысы А.С. Лаппо-Данилевскийдің сөзімен айтсақ: Тарихи дерек дегеніміз-адам психикасының іске асқан жемісі [4, 365 б.]. Негізгі мақсат қазақ елінің тарихи санасын қалыптастыруға бағытталған Елбасының еңбектерін, сөйлеген сөздерін, сұхбаттарын анықтау, осы жұмыстарға талдау жүргізу (тарихнамалық шолу жасау), оларды жүйелеу, кезеңдерді (кезеңдандыруды) анықтау және олардың басқа да ықтимал сипаттамаларын анықтау. Зерттеу тақырыбының маңызы Елбасының еңбектері қазіргі заманғы қазақ елінің тарихи санасының қалыптасу мәселелерін зерттеудегі басты дерек ретінде айқын көрсетіледі. Бұл еңбектерде Елбасының жұмысына талдау жасалады. Елбасының ұлттық тарихты дамытудағы және қазіргі кезеңдегі қазақстандықтардың тарихи санасын қалыптастыру процесіндегі рөлін сипаттауға мүмкіндік беруге болады.
Егер, осы тұрғыдан келсек, Н. Назарбаев еңбектерінің тәуелсіз Қазақстан тарихының дерек көзі ретіндегі маңызы мен ерекшелігі ең алдымен, оның тәуелсіздік қарсаңындағы және тәуелсіздік жылдарындағы ресми лауазымдарына сай атқарған қызметтерімен тығыз байланысты екендігіне ерекше көңіл аударуға тиіс боламыз.
Елбасының өзі Әділеттің ақ жолы атты кітабында: Өзімнің қызмет жағдайыма орай осы жылдардың барлығында да, әрдайым оқиғалардың қалың ортасында жүріп, оларды талдауға және салыстыруға, қорытындылар жасауға, шешімдер қабылдауға тура келгендіктен де, өзімнің жеке пікірімді айтуға барып отырмын елінген. Олай бола, Елбасының еңбектерінің тәуелсіз Қазақстан тарихыныңм дерек көзі ретіндегі басты маңызы, олардың басқа да тәуелсіз Қазақстан тарихының дерек көздерінен негізгі ерекшелігі, сол жылдардағы қоғамдық құбылыстар мен түбегейлі өзгерістердің қалың бел ортасында жүріп, ел мен ұлт тағдырын шешкен шешімдер қабылдаған адамның дүниеге әкелгендігінде.
Әрине, талай отандастарымыз, қоғам және мемлекет қайраткерлері тәуелсіз Қазақстанның қалыптасу тарихының куәгері болды, ол туралы өз естеліктерішн жазды, яғни тарихи деректерді дүниеге әкелді. Сөз жоқ, олардың бәрі де Қазақстанның ең жаңа тарихының дерек көздерін құрайды. Және де келешекте тәуелсіз Қазақстан тарихын зерттеуде пайдаланылады. Дегенмен, жоғарыда келтірілген фактілер Елбасы еңбектерінің тарихымыздың түбегейлі өзгерістер кезеңінің бірінің орны бөлек дерек көздері екендігін толығымен дәлелдейді.
Бұл айтылған сөздердің Елбасы бойынан табылатындығы және олардың оның жазған еңбектерінің шынайылық, толықтық деңгейлерінің жоғары болуына әсер ететіндігі хақ. Алғашқыдан, Елбасы қазақ халқының қалың ортасынан шыққан қарапайым қазақтың бірі. Сондықтан да Елбасы өз ұлтының тұрмыс-тіршілігін, болмысын, тілі мен дінін, салт-дәстүрі мен санасын ана сүтімен бойына сіңірген, еңбекке ерте дағдыланып, өмір қиындығын жастайынан көріп өскен адам баласы. Ол өзінің жастық шағы, яғни адами толық қалыптасуының негізі туралы Әділеттің ақ жолында жан-жақты айтқан. Сондықтан ол еңбектер түпнұсқалық дерек көзі ретінде келешек Елбасының жастық шағынан мол мәліметтер береулерімен бай.
Екіншіден, Елбасы бойындағы ерекше қасиеттердің бірі, оның имандылығы. Жаратқан иеміздің қолдуына сүйеніп, мұсылманның жолына ден қойуы. Елбасы тек мұсылман дінін насихаттаушы ғана емес, көп ұлтты, көп дінді Елбасы ретінде дінаралық татулық жолында да тынымсыз еңбек етіуде. Елбасы қазақ тарихында алғаш ре Нұр-Сұлтан қаласында әр түрлі дәстүрлі діндер жетекшілерінің басын қосып, тәжірибе алмастыруды ұйымдастырты.
Үшіншіден, Елбасының ешкімге де кек сақтамайтын кешіріпаздық қасиеті де көпке аян. Елбасының оппозиция өкілдеріне қатысты бұл ұстанымының өмір шындығымен толық сәйкестігіне барша жұрт куә. Қолында көптеген мүмкіндігі бола тұра Елбасы осылардың ешқайсысын да қуғын-сүргінге ұшыратқан жоқ. Кімге сену, кімнің соңынан еруді таңдау құқығын қазақ халқының өзіне қалдырды.
Төртіншіден, Елбасы жинақылық, ұқыптылық, тиянақтылық, тыңғылықтылық, еңбексүйгіштік, жұмысындағы жүйелілік сияқты көшбасшы әрі іскер адамға қажетті қасиеттер де жат емес. Бұндай қасиеттер болмағанда Елбасының өмірі бұндай болмас еді.
Елбасының тұлғалық және жеке адами қасиеттері туралы, тек өз қазақ елінде ғана емес, жақын және алыс шетелдер де баспасөз беттерінде көптеген мақалалар жариялады. Демек, қазақ еліне көңіл аударуы, бізге өз Елбасымызға өзгенің көзімен қарап, ол туралы объективті мағлұмат алуға мүмкіндік берері анық. Өйткені кез келген жүйелеу мен жіктеу белгілі мағынада шартты және таза түрде деп аталатын қандай да бір еңбекті сипаттауға әрқашан мүмкіндік бермейді, және тиісінше оны тек бір түрге жатқызуға болады, онда Елбасының кейбір жұмыстарын бір мезгілде бірнеше топқа жатқызуға болады деп есептеймін. Абай туралы сөз, Тарихи жады, ұлттық келісім және демократиялық реформалар - Қазақстан халқының азаматтық таңдауы, Тарих толқынында, Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам, Қазақстан-2050 Стратегиясы, сұхбаттары, Ұлытау етегіндегі ой толғау, Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күніне арналған салтанатты жиналыста сөз сөйлеу - Тәуелсіздік туралы сөз және т.б. Бұл ретте бағаласақ аталған контексте Елбасының Тарих толқынында атты кітабы аса маңызды. Бұл мәтіндерде тарихшылардың алдында тұрған негізгі міндеттер тұр.
Зерттеуімізде Елбасының еңбектеріне қатысты жекелеген аспектілер көрініс тапқан мәтіндерінің көрсетілген. Алайда, қазақстандықтардың тарихи санасын қалыптастыру үшін аса маңызды және Елбасының үдеріске қатысуының рөлі мен деңгейін көрсететін барлық арнайы жұмыстар мен мәтіндер жүйелендірілді.
Сонымен, қорытындылай келе, Елбасы еңбектерінің тәуелсіз Қазақстан мемлекеттігі тарихының дерек көзі ретіндегі маңызы мен басты ерекшелігі, біріншіден, оның тәуелсіздік қарсаңында және тәуелсіздік жылдарында атқарған ресми қызметтерімен тікелей байланысты. Өткен ғасырдың 80-ші жылдарынан бастап республикалық деңгейдегі басшылық қызметте болған, дәл тәуелсіздік алдында Елбасы болып сайланған Н.Ә. Назарбаевқа сол жылдары болған барлық түбегейлі өзгерістердің ортасында жүріп, тарихи құбылыстардың куәсі болуына тура келді. Жәнеде соның бәрі туралы өз еңбектерінде жазып, маңызды дерек көздерін дүниеге әкелді.
Жалпы Елбасы еңбектерінің басым көпшілігі оның өз көзімен көрген, шынайы куә болған оқиғалардың қағаздағы нұсқасы болғанды. Деректанушы-ғалым, тарих ғылымдарының докторы Атабаев айтқандай заманхаттың-субьективті дерек екендігін ескере отырып, Елбасы заманхаттарындағы субьективті тұстардың кездесетіндігін де жоққа шығара алмаймыз. Демек, заманхаттарға ортақ тиесілі бұл сипат олардың құжат ретіндегі, дерек ретіндегі обьективтілігі мен шынайлық сипатын өшіре алмады. Осы тарауымыздың бірінші бөлімін тәмамдай отырып, мынандай ғылыми нәтижелерге қол жеткізе алдым деп есептеймін:
Алғашқы, Елбасы еңбектері едәуір фактілік деректер мен өмірбаянынан мол мәліметтер беретіндігінде;
Екіншіден, Елбасы еңбектерінде дәуірдің әдеп-ғұрып, салт-сана психологиясының айтылуы;
Үшіншіден, Елбасы еңбектерінде жеке адамдық сипатына қарамастан, обьективтілік экономикалық-әлеуметтік және саяси қатынастардың тұтас бір қоғамдық топ мен таптардың мақсат-мүддесі, санасы мен іс-әрекетінің тұтас көрініс табатындығында;
1.3 Тарихи объективтілігі, тарихи жағдайы және сыныптау проблемалары
Әр бір тарихи дерек өзінің пайда болуы жағынан объективті болуы керек. Өйткені ол белгілі бір тарихи оқиғаның, құбылыстың немесе қоғамдық процестің салдарында пайда болады. Дәлірек айтқазнда, нақты тарихи оқиға, құбылыс немесе қоғамдық процесс нақты тарихи деректерде бейнеленеді. Сондықтан әр бір тарихи дерек өз бойында сол тарихи оқиға, қоғамдық құбылыс немесе қоғамдық процесс туралы мәлімет сақтайды.
Деректану саласының ережесі аясында әрбір тарихи дерек өзінің пайда болуы жағынан объективті болып табылады. Себебі, ол белгілі бір тарихи оқиғаның, құбылыстың немесе қоғамдық үдерістің салдарынан туады. Дәлірек айтсам, нақты бір тарихи оқиға, құбылыс немесе қоғамдық үдеріс нақты тарихи деректерде бейнеленеді.
Елбасы еңбектері тарихи дерек ретіндегі шынайлығы мен обьективтілігін көрсету мақсаты. Демек, белгілі бір тарихи оқиға немесе құбылыс болмаса дерек те болмайтындығы рас. Олай болса, кез келген деректі белгілі бір тарихи оқғаның дерек көзі ретінде зерттуде, оның пайда болу объективтілігін, алғышарттарын, яғни нақты қандай оқиғның салдарында пайда болғандғын анықтаудың маңызы үлкен. Сонымен қатар, дерек тарихилық принципіне сай белгілі бір уақыт аясында немесе уақыт аралығында және нақты бір кеңістікте пайда болады. Уақыт аралығы, дәлірек айтқанда, деректің жасалу кезеңіндегі нақты бір кеңістіктегі, яғни елде болған тарихи жағдай, саяси құрылыс т.б. деректің пайда болуына, оның мазмұны мен бағытына әсер етеді. Сөйтіп, дерек көздеріне деректанулық талдау сол уақыт аралығында жасалуы керек.
Тек сонда ғана нақты дерек көздерінен оқиға немесе құбылысқа қатысты ақиқаттылық деңгейі жоғары мәлімет алуға болады. Елбасының еңбектеріндегі мәтіндер: оқу-білім түрлері бойынша-әлеуметтік сипатқа бағытталған; түрлері бойынша-ресми және халықтық саяси; мазмұны бойынша-мемориалдық, пәлсапалық әрі директивті болып келеді. Елбасының еңбектерінен басқа, қаақстандқтардың тарихи санасының қалыптасуын зерттеу үшін құнды дерек ретінде еліміздің құқықтық актілері: мемлеке басшысының Жарлықтары, ұкімет қаулылары, тұжырымдамалар, Елбасының бастамасы бойынша қабылданған Мемлекеттік бағдарламалар құнды әрі маңызды болып ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Х. Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті
Қазақстан және дүниежүзі тарихы кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі:
______________Л.Б. Бердигужин
____ ____________ 2020 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Мектептің тарих курсындағы Елбасы Н. Назарбаев еңбектерінің деректік маңызы
5В011400 - Тарих мамандығы бойынша
Орындаған: Баймағамбетов Е.Р.
Ғылыми жетекші,
т.ғ.к., қауымд. профессор м.а.: Қайырғалиева Г.К.
Нормабақылау: Балтурганова С.К.
Атырау, 2020
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ---------------------------- ----------------------------------- -------------------3
1 ЕЛБАСЫ ӨМІРІ МЕН ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ ҚЫЗМЕТІ МЕН ЕҢБЕКТЕРІ ДЕРЕК КӨЗІ РЕТІНДЕГІ МАҢЫЗЫ ------------------------9
1.1 Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың өмірі мен қоғамдық-саяси қызметі -----------------9
1.2 Елбасы еңбектерінің қазақ тарихының дерек көзі ретіндегі маңызы мен ерекшеліктері ----------------------------------- ----------------------------------- ----11
1.3 Тарихи объективтілігі, тарихи жағдайы және
сыныптау проблемалары ----------------------------------- -------------------------17
2 ЕЛБАСЫТАНУ ФАКУЛЬТАТИВТІК ПӘНІ - ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЖАҢА ДӘУІРІНІҢ ЖАРШЫСЫ, ЕЛТАНЫМДЫЛЫҚТЫҢ ЖАРШЫСЫ ----------------------------------- ----------------------------------- ---30
2.1 Ерен тұлға Елбасы еңбектерін факультативтік пән ретінде оқытудың методикасы -------------------------------------- ----------------------------------- ---30
2.2 Мектептің тарих курсында Елбасы еңбектері аясында патриоттық тәрбие негіздері ----------------------------------- ----------------------------------- ----------37
2.3 Елбасы еңбектеріндегі тәуелсіздік стратегиясы --------------------------41
2.4 Мәңгілік Ел жалпыұлттық идеясын оқыту және оқушылардың тарихи білімін арттыру ----------------------------------- ----------------------------------- -47
ҚОРЫТЫНДЫ-------------------------- ----------------------------------- -----------60
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ----------------------------- ----------62
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. 2020 жылы Қазақстан Республикасы өз тәуелсіздігінің жиырма тоғыз жылдығын қорытындылайды. 2010 жылдың қаңтарында Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Жаңа онжылдық - жаңа экономикалық өрлеу - Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері атты Қазақстан халқына Жолдауында: Жастар - біздің болашағымыздың негізі - өз болашағын құрудың жаңа мүмкіндістеріне қол жеткізеді деген [1].
Қазақ әлеуметтік елі қазіргі және заман әлеуметтік тарихтың саласында және кеңістігінде дүниежүзілік тарихтың орнын уақыт кеңістігінде көздейді өз орнын қоғамда айқындауды көздейді. сананы Қазақстандық қоғамда өзіндік тарихи сананы бірегейлік жаңғырту, өзіндік мәдени ұлттық бірегейлік қалыптастыру пен мәдени дамудың тұтастықты қалыптастыру, бағдарын болашақ дамудың еліміздің рухани бағдарын дамуындағы анықтау еліміздің көрсеткіш ішкі дамуындағы қазақстан маңызды көрсеткіш.
өзектіҚазақстанның болашағы туралы қазіргі заманғы тарихнаманың өзекті мәселелерінің бірі - тәуелсіз Қазақстанның қалыптасуы және ХХ ғасырдың аяғында қалыптасуы, өсуі және дамуы. Ғасырдың аяғында ХХ ғасырдың тарихында Кеңес Одағы адамзат тарихындағы ең күшті империялардың бірі, жаңа әлем картасының, жаңа елдің тарихы пайда болды және сахнаға шықты. Солардың бірі - бірнеше Қазақстан Республикасы. тарихы Бұл бірнеше қазақ мыңжылдық тарихы өміріндебар қазақ кезеңнің халқының өміріндегі болды жаңаша кезеңнің халқы басталуы болды. жылдығында Қазақ халқы таныған тәуелсіздігінің 28 жылдығында мықты әлем таныған ретінде іргесі мықты алды ел ретінде қарсы алды.
президенті Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - назарбаев Елбасы Н.Ә. Назарбаев, қатар мемлекетті басқару ғылыми ісімен қатар жазып көптеген ғылыми тарихының еңбектер жазып, көзқарастарының Қазақ тарихының қалауға жаңаша көзқарастарының да негізін қалауға, үлесін дамытуға да келеді өз үлесін еңбектерінде қосып келеді. барлық Елбасы еңбектерінде қамтылған тарихымыздың барлық тәуелсіз кезеңі қамтылған. қалыптасу Әсіресе, тәуелсіз және мемлекетіміздің қалыптасу, тарихы нығаю және жақтылы даму таұрихы сондықтан жан-жақтылы тарихын баяндалған. Сондықтан елбасы Отан тарихын ә жазуда Елбасы Н.Ә. оған Назарбаев еңбектерін жасау пайдалану, оған маңызды талдау жасау болып өте маңызды мәселе болып табылады.
Елбасы Н.Ә. көпшілікке Назарбаевтың еңбектеріне ғылыми тоқталсақ, көпшілікке әділеттің таныс ғылыми жолы еңбектері Әділеттің егеменді ақ жолы, ретінде Қазақстанның егеменді мен мемлекет ретінде стратегиясы қалыптасуы мен болашағы дөамуының стратегиясы, идеологиялық Қазақстанның болашағы ғасырлар қоғамның идеологиялық қазақстан бірлігінде, Ғасырлар елім тоғысында, Қазақстан-2030, қазақстан Қалың елім, қатынастары қазағым, Қазақстан-толқынында Ресей қатынастары, кіндігі Тарих толқынында, он Бейбітшілік кіндігі, еуразия Сындарлы он қазақстандық жыл, Еуразия және жүрегінде, Қазақстандық халқына жол және орасан қазақ халқына еңбектері жасаған орасан зор еңбектері баршылық.
Қазақ көлемі елі сияқты дүниежүзінде жер көлемі орында жағынан дүниежүзінде табиғи тоғызыншы орында мол тұрған, табиғи алдына көздері мол, жолын өз алдына білген даму жолын ең таба білген тарихы елдің ең оның жаңа тарихы, кезеңі әсіресе оның айтқанда бастаһпқы кезеңі, мемлекет атап айтқанда дүниеге жаңа мемлекет құрылуы ретінде дүниеге даму келіп, құрылуы кімді мен даму болса тарихы кімді хақ де болса н қызықтырары хақ. назарбаевтың Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың республикасының арқасында Тәуелсіз келу Қазақстан Республикасының және дүниеге келу, тарихының қалыптасуы және зерттеліп даму тарихының да терең зерттеліп, жүйелі шынайы да, негізде объективті, жүйелі, тиіс ғылыми негізде жүргізілуі тиіс.
тарихын Солардың бірі - ісінде еліміздің тарихын еңбектерін зерттеу ісінде негізде Елбасы еңбектерін және дерек негізде еңбектеріндегі пайдалану және зерттеу Елбасы еңбектеріндегі анықталған тарихты зерттеу бағыттарды бойынша анықталған алу методикалық бағыттарды табылады басшылыққа алу болып табылады. Оқулықтарды келтіріп белгілі бір талдау жүйеге келтіріп шынайылық сыни талдау, мен олардан шынайылық құндылығы деңгейі менк мәлімет ғылыми құндылығы білу жоғары мәлімет тарихшыларының ала білу міндеті Қазақ тарихшыларының қазақстан басты міндеті. маңызды
Тәуелсіз Қазақстан деректерінің тарихының маңызды бір жазба деректерінің қазақстанның үлкен бір президенті тобын Қазақстанның нұрсұлтан Тұңғыш Президенті - назарбаев Елбасы Нұрсұлтан құрайтындығы Әбішұлы Назарбаев сондықтан еңбектері құрайтындығы елбасы хақ. Сондықтан ә да Елбасы Н.Ә. тарихының Назарбаев еңбектерін ретінде қазақ тарихының әрі дереккөзі ретінде маңызды пайдалану әрі табылуы оқыту маңызды болып табылуы керек.
Тарихымыздың мәселелері басқа да елді түйінді мәселелері құру сияқты, елді де қайта құру президентіміз мәселесі де н назарбаев Елбасы Н.Ә. Назарбаев айтылған еңбектерінде жан-деректану жақты айтылған, тілімен яғни деректану н ғылымының тілімен назарбаев айтсақ, Елбасының келтіру еңбектерінде мемлекеттігімізді алғашқы қалпына келтіру іс тарихы, алғашқы бастап нақты іс-жақты шаралардан бастап, сондықтан жан-жақты назарбаев бейнеленген. Сондықтан Елбасы мемлекетін еңбектеріне тәуелсіз нығайту Қазақстан мемлекетін дамыту қалыптастыру, нығайту дерек және дамыту ретінде тарихының дерек жасау көзі ретінде деректану талдау жасау, ғана тек деректану жалпы ғылымының ғана тарихнамасының емес, жалпы өзекті Қазақстан тарихнамасы мен деректануы бірі да өзекті табылады мәселелерінің бірі болып табылады.
жағы Егер, деректің деректі әлеуметтік жағы, тұлғаның сол деректі орнымен жасаушы тұлғаның ескерсек қоғамдағы орнымен н анықталатындығын ескерсек, назарбаев онда Н.Ә. Назарбаев құнды еңбектері өзі бағалы туралы құнды бере да бағалы маңызды ақпарат бере көздері алатын маңызды атқарады дерек көздері да міндетін атқарады. н
Сондықтан да назарбаев Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев жасау еңбектеріне деректанулық тәуелсіз талдау жасау, тұңғыш оның тәуелсіз елбасы елдің Тұңғыш де Президенті - Елбасы деңгейдегі ретіндегі де, тұлға әлемдік деңгейдегі де тарихи тұлға айқындап ретіндегі де қазақстан бейнесін айқындап, қайта тәуелсіз Қазақстан және мемлекетін қайта ісіндегі құру және мен нығайту ісіндегі аша рөлі мен көмегі орнын аша түсуге көмегі зор.
Сөйтіп, елбасы тақырыптың өзектілігі, ә яғни Елбасы Н.Ә. қазақстан Назарбаев еңбектеріне тарихының тәуелсіз Қазақстан көздері мемлекеті тарихының деректанулық дерек көздері жасаудың ретінде деректанулық туындайды талдау жасаудың тарихшыларының керектігі туындайды. та
рихнамалық Қазақстан тарихшыларының жасау еңбектеріне тарихнамалық жағынан талдау жасау, кәсіпқой бір жағынан, қазақ тарихшыларының Н.Ә. қызметін Назарбаевтың Елбасы күндерінен ретіндегі қызметін жіті алғашқы күндерінен объективті бастап жіті білгендіктерін қадағалап, объективті екінші бағалай білгендіктерін қазақстан көрсетсе, екінші ең жағынан, Қазақстан тарихымыздың тарихнамасында ең айтқанда жаңа тарихымыздың, мемлекетіміз атап айтқанда да тәуелсіз мемлекетіміз басшысы тарихының да, н оның басшысы назарбаевтың ретінде Н.Ә. Назарбаевтың арнайы Президенттігі тарихының объектісіне да арнайы өздеріне зерттеу объектісіне орындарын айналып, өздеріне қоймағандығын тиісті орындарын ол ала қоймағандығын ғылымының көрсетеді. Ол ерекшеліктерімен тарих ғылымының болуы өзіндік ерекшеліктерімен мүмкін байланысты болуы тарих да мүмкін. тарихи Әдетте, тарих мен ғылымында тарихи жеке құбылыстар мен бейнесінің ондағы жеке реконструкциясы тұлғалар бейнесінің бір ғылыми реконструкциясы өткеннен белгілі бір ғана уақыт өткеннен біздің кейін ғана тәулесіз жасалынады. Біздің мемлекеттігін жағдайымызда тәулесіз әрі Қазақстан мемлекеттігін және одан әрі процесі нығайту және ондағы дамыту процесі ә де, ондағы Н.Ә. де Назарбаевтың жетекші соның рөлі де қазақстан жалғасуда. Зерттеу мақсаты. Жұмысымыздың қр негізгі мақсаттары: президенті біріншіден, ҚР назарбаевтың тұңғыш Президенті Н.Назарбаевтың мемлекеттігінің еңбектеріне тәуелсіз нығаю Қазақстан мемлекеттігінің даму қалыптасу, нығаю маңызды және даму дерек тарихының маңызды бірі жазба дерек тану көздерінің бірі талдау ретінде тану, екіншіден оған талдау президентіміздің жасау; екіншіден, қазақстан тұңғыш Президентіміздің дерек еңбектерін Қазақстан ретінде тарихының дерек білу көздері ретінде олардан пайдалана білу деңгейі және олардан мәліметтер шынайылық деңгейі білу жоғары мәліметтер көрсету ала білу өз жолдарын көрсету; дерек үшіншіден, өз ретінде еңбектерін дерек отырып көздері ретінде мемлекеттілікті пайдалана отырып, және ұлттық мемлекеттілікті рөлін қалыптастыру және дамытудағы рөлін айқындау.
Зерттеу міндеттері. Жұмыс міндеттер мақсаттарына сай қойылды төмендегідей міндеттер алға қойылды:
қазақстан Елбасы еңбектері бойынша аясында Қазақстан шолу тарихы бойынша деректерге шолу жасау;
Тұңғыш жасаған Президенттің алғашқы маңызы болып жасаған мәнін істерінің маңызы және мен мәнін анықтау және оқыту;
Елбасы Н.Ә. келесі Назарбаевтың тың дәріптеу идеяларын келесі ұрпаққа дәріптеу;
нақты Қазақстан тарихы білу деректерінің нақты түрлерін білу;
принциптерінТарих деректерінің сыныпталу принциптерін білу;
Деректанушылық әдістерін анализ және ықпал синтез әдістерін игеруге ықпал ету;
Тарихи нақты деректермен жұмыс үйрету істеудің нақты жолдарын үйрету;
деректік Қазақстан тарихы сыни деректерінің деректік қалыптастыру мәліметтеріне сыни талдауды қалыптастыру.
Зерттеу нысаны. президенті Қазақстан Республикасының н Тұңғыш Президенті - назарбаевтың Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың еңбектері нысанаға алынды.
Зерттеу пәні - Елбасы Н.Ә. сөйлеген Назарбаев еңбектерінің, қазақ тарихи сөйлеген зерделеу сөздері қазақ маңызы тарихын зерделеу ерекшеліктері ісіндегі маңызы мен ерекшеліктері.
Зерттеудің әдістемелік негізі. Тәуелсіз Қазақстан мемлекеттігі тарихының ұлттық мүдде тұрғысынан шынайы жазылу қажеттігіне сай, зерттеу жұмысы деректану ғылымының өзіндік ерекшеліктерінен туындайтын - деректердің пайда болуының объективтілігі мен субъективтілігі, алғышарттары мен тариөхи жағдайлары, сақталу формалары мен ерекшеліктері, деректерді сыныптау және сыни талдау қажеттілігі мен деректерде сақталынған мәліметтердің шынайылық және толықтық деңгейлерін анықтау сияқты теориялық-методологиялық қағидаларға, ғылыми зерттеудің объективтілік, партиялық және тарихилық сияқты жалпы ғылыми принциптеріне, арнайы және нақты ғылыми таным заңдылықтары мен методтарына негізделген.
Зерттеудің теориялық негіздері. Теориялық маңызы ретінде Елбасының тарихи, ғылыми еңбектерін жинақтап, тақырыптар бойынша сұрыпталып, олардың мәні мен маңызына талдау жасалғаны жұмыстың теориялық маңызы болып саналады.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Өздеріңіз білетіндей, тәуелсіз Қазақстан тарихында, оның ішінде мемлекеттілігіміздің қалпына келу тарихында дереккөз ретінде зерттеу тарихын зерттеу мәселесі Қазақстан тарихнамасындағы жаңа бағыт деп айтуға болады. Алайда бұл мәселені шешуге көмектесетін тәуелсіз Қазақстанның қалыптасу тарихы туралы деректер тобын жасаушы Н.Ә.Назарбаевқа арналған және мемлекеттің жаңа перестройкасының тарихы туралы жазылған еңбектер бар.
1993 жылдан бастап Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасында Ұлт көшбасшысы Н.Ә.Назарбаевтың электрондық деректер банкі жұмыс істейді және күнделікті ақпаратпен толықтырылып келеді.
Соңғы индикаторлар бойынша Елбасы мен мемлекетіміздің тарихына байланысты төрт мыңнан астам түрлі жанрлар біздің елімізде ғана зерттеліп, зерттеудің негізгі нысаны болып табылатын, еліміздің тарихының дереккөздерін жасайды. Егер сіз оларды тақырыпқа және мазмұнға байланысты бірнеше негізгі топтарға бөлсеңіз, онда: Н.Ә.Назарбаевтың өмірі мен белсенділігі мен жеке қасиеттері үшін жұмыс жасаңыз; Президент; президенттік институттар мен президенттік басқару жүйесі; парламент; Конституция; заңдылық; мемлекеттік қызмет; Нұр-Сұлтан қаласында Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлының төрағалығымен Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы жанынан құрылған аудармашы-теологтар тобының алғашқы отырысы өтті.
Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың өмірі мен қызметіне, тұлғалық келбетіне, жеке қасиеттеріне арналған шығармалар қосымша көздер ретінде ерекше орын алатындығы анық.
1990 жылы 24 сәуірде, сол кездегі республиканың жоғарғы заң шығарушы органы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесіне Қазақ КСР-нің Президенті болып сайланған кезде, Елбасының өмірі мен қызметі туралы мақалалар, ғылыми мақалалар, естеліктер жарияланды. бірнеше сыныпқа бөлуге болады.
Астанада Есенберлиннің 100 жылдығына арналған дөңгелек үстел өтеді. 2005 жылы жарық көрген Азия асқарлары ұжымдық жұмысы ерекше орын алады. Бұл туралы кітапта Елбасы Егемен Қазақстан газеті деп жариялаған кітаптарын, ішіндегі газеттерді қазақшаға аудару бөлігінде: Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың президенттік сайлаудағы біздің халықтың жарқын айбындылығындағы жеңісі асыл ардақтайның керемет қасиеттерін көрсетті.
Қазіргі Қазақстанның жетістіктері - әлемдік ауқымдағы құбылыстардың бірі. Бұл кітап Азиялық жетістіктер Азия асарлары . Онда Азияның бес түпнұсқа тұлғасының - түркі рухын көретін Мұстафа Кемал Ататүріктің, Сингапур ғажайыпының авторы Ли Куан Ю, қытай шаңырағының иесі Дэн Сяопиннің, Маатхир Мұхамедті, реформаларды мадақтаған Маатхир Мұхамедтің мәні туралы айтылады. Қазақстанды шабыттандырған Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев жүзеге асырды [2].
Сонымен қатар т.ғ.к., профессор С.Салқынұлының Тұңғыш Президент атты еңбегі жарияланған [3].
Деректік негізі. Ең басты дерек көздерін, тақырыпқа сай, Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың еңбектері құрайды. 1990 ж. дайындаған Әділеттің ақ жолы атты еңбегінен бастап, салтанатты жиында сөйлеген сөздері, Ғасырлар тоғысында, Тарих толқынында, Сындарлы он жыл, Еуразия жүрегінде сияқты бірнеше қомшақты еңбектер, Қалың елім, қазағым, Қазақстан - Ресей қатынастары сияқты жинақтар, Қазақстан - 2030 секілді Қазақстан халқына Жолдаулар, маңызда оқиғалаларда жасаған баяндамалары, үндеулері мен еліміздің және шетел басылымдарына берген сұхбаттары т.б. еңбектер жариялағандығы хақ.
Негізгі дерек көздерінің авторы туралы құнды ақпараттар алуға мүмкіндік беретін ондай еңбектер, Елбасы туындылары мен ондағы мәліметтерге деректанулық талдау жасау барысында кеңінен қолданылды.
Зерттеу әдістері. Тарих ғылымындағы баяндау, сипаттау, салыстыру, анализ, синтез, қорыту, жинақтау т.б. әдістері негізінде жүргізілді.
Ғылыми жаңашылдығы. Диплом жұмысында Елбасы Н.Ә. Назарбаев еңбектерін тарихта оқытуда дерек көзі ретінде қарастырылды:
Тарих ғылымында, зерттеу жұмыстарында деректермен жұмыс жасау және оны талдау үлкен сипатқа ие екендігін дәлелденді. Деректанудың тарих ғылымымен етене байланасты екендігі көрсетілді;
Заманхаттар тарихи зерттеуде мәселеге байланысты біршама ақпарат беретіні дәлелденді;
Мектептерде факультативті пән ретінде оқытуға болатыны анықталды;
Елбасының еңбектері қазақ тарихында елдің экономикалық-әлеуметтік, саяси-мәдени жағдайына тікелей қатысы бар екендігі және толық дерек көзі бола алатындығы. Елбасының еңбектері ел тарихының ажырамас бөлігі екендігі анықталды;
Елбасының мемлекет, халық, дін, діл, саясат т.б. жөніндегі ойлары өз еңбектерінде біршема топталуы жас ұрпақты оқыту-тәрбиелеуде пайдалануына оңтайлы жағдай тууы ғылыми жаңалық бола алады;
Елбасы еңбектерінің мемлекеттік тарихының дерек көзі ретіндегі маңызы анықталды, олардың деректік ерекшелігі, пайда болуының объективтілігі, тарихи жағдайы, сақталу формалары талданып, сыныптаудан өткізілді;
Елбасының тәуелсіз Қазақстан мемлекеттігін қайта құрудың теориялық негіздерін жасап, оның жолдарын анықтағандығы және іске асыра білгендігі көрсетілді;
Алғаш рет Елбасы еңбектерін талдап, мектептің тарих курсында оқытудың дерек көзі ретінде талдау жасалынды;
Диплом жұмысының практикалық маңыздылығы. Жұмыстың практикалық маңызы мен қолданыс ауқымы өте кең. Онда жасалынған тұжырымдар мен алынған нәтижелерді тәуелсіз Қазақстан Республикасы тарихын, оның ішінде жаңа мемлекет қалыптасыру тарихын да, ондағы
Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың өмірі мен еңбектерін, орта мектептерде оқып-үйренуде, сонымен қатар қазақ тарихын, Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың саяси қызметі мен қазақ халқына арналған жолдаулары мен бағдарламарын зерттеуде, курстық, ғылыми жұмыстар мен мақалаларға, дипломдық жұмысқа, Қазақстан тарихы, Қазақстан тарихының деректемесі т.б. пәндер аясында лекция мен семинарлық сабақтарға дайындалуға оқушылар, студенттер мен магистранттарға қолдануға толықтай болады.
Мектеп оқушылары мен студенттерге Елбасы еңбектерінің дерек ретінде маңызын үйретуде педагогтарға пайдалануға болады.
Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, 2 тараудан және қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ЕЛБАСЫ ӨМІРІ МЕН ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ ҚЫЗМЕТІ МЕН ЕҢБЕКТЕРІ ДЕРЕК КӨЗІ РЕТІНДЕГІ МАҢЫЗЫ
1.1 Қазақстан Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың өмірі, қоғамдық-саяси қызметі
Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы - экономика ғылымдарының докторы, профессор. ҚР Ұлттық ғылым академиясының академигі. Бірнеше еліміздің және шетелдің жетекші университеттерінің құрметті профессоры. Көптеген кітаптар мен ғылыми мақалалардың авторы.
Елбасы туралы аз айтылып, аз жазылып жүрген жоқ. Елбасы өмірбаяны, өмірі мен атқарған қызметінің негізгі кезеңдері халыққа жақсы таныс. Сондықтан біз бұл мәселеге, яғни Елбасының өмірі мен қызметіне, әдеттегідей, хранологиялық принципке сай өмірбаяндық тұрғыдан емес, дерек көздерін жасаушы субъект ретінде, деректанулық тұрғыдан қарауымыз қажет болады.
Қазақ тарихындағы орны ерекше ерен тұлға Елбасы 1940 жылдың 6 шілдесінде Үшқоңыр жайлауында Назарбаевтардың шаңырағында шекесі торсық ұл өмірге келді. Мектептегі ең үздік оқушының бірі Нұрсұлтан Әбішұлы сабақты зор ықыласпен оқыды.
Аса құштарлықпен кітаптардың бәрін жан-тәнімен оқыған. Басынан кешірген барлық қиындықтарға мойынұсынып, қуанышқа толы жарқын болашаққа қадам басты. Балалық пен жастық шағы ұзаққа созыла қойған жоқ. Мектепті бітіре сала, 18 жасқа толған Елбасы өз қатарластарының арасында білімділігімен, ақылдылығымен, ой-өрісінің кең-шұрайлығымен ерекше көзге түсті. Тынымсыз еңбек етудің, спортпен жүйелі айланысумен шыңдалды. Елбасы металлург болуға бел буды, ертерек еңсесін көтеріп, өз жағдайын жақсартып, ата-анасына, туған-туыстарына материалдық тұрғыдан көмек бергісі келді.
Себебі, үйдегі үлкен ұлы еді. Теміртау қаласына келген соң, өзін металлург ретінде Украинаға Днепр металлургия комбинаты жанындағы училищеге оқуға жіберіледі. Домнашылар тобына қосылып, жас Елбасы бұлшық еті мен мінезінің мықтылығы арқасында, спортта палуандармен боз кілемінде дәлелдей білді. 1960 жылдың 3 шілдесінде Қазақстан мен Орт. Азияда алғашқы әрі бірден бір домна пеші іске қосылады. Бұл күн Қарағанды металлургия заводының өміргеқ келген күні болып саналды. Қазақ елінің алғашқы шойынын қорытуға практикасы мықты мастерлермен бірге жас металлург Елбасы да қатынасты. Елбасы жастайынан жұмыстары аясында үлкен құрмет пен абыройға ие болды. Сондықтан да ол партияға өткен соң цех парторгы болып тағайындалды.
Өмірінде ең үлкен маңызды оқиға болды. Ол Қазақ елінің бірінші ханымы Сара Алпысқызымен домна пешінің жанында алғашқы рет кездесуі. Отбасы болып, өсіп-дамыды кейін отбасына 3 қыз Дариға Нұрсұлтанқызы, Динара мен Әлия өмірге келді. 1992 ж. Халықаралық Бөбек балалар қайырымдылық қорының президенті. Қазақстанның бірінші ханымы, миллиондаған қайырымдылық шараларын өткізуші, аналарды қолдап-жебеуші, жетім мен мүгедектерге кмек беруші. Елбасының үлкен қызы Дариға Нұрсұлтанқызы Елбасынан кейін екінші тұлға, саяси ғылымдарының докторы, қазақ елінің парламент сенатының төрағасы. Ортаншы қызы Құлыбаева Динара Нұрсұлтанқызы экономика магистрі, ҚБТУ директорлар кеңесінің төрағасы. Елбасының Білім беру қорын басқарады. Кіші қызы Әлия Нұрсұлтанқызы құрылыс компаниясының директоры.
Елбасының саяси қызметі 1969-1979 ж. Қарағанды облыстық партия комитетіндегі жауапты қызметкер, 1979-1984 ж. ҚКП ОК хатшысы, 1984-1989 ж. Қазақ КСР министрлер кеңесі төрағасы, 1989-1991 ж. ҚКП ОК бірінші хатшысы, 1990 ж., 24 сәуірінде Қазақ КСР президенті, 1991 ж., 1 желтоқсанында қазақ елінің негізін салушы, президенті, ҚР-ның Тұңғыш Президенті - Елбасы туралы Заңы негізінде 2010 жылғы 15 маусымда Елбасы мәртебесі берілді. 19 наурыз 2019 ж. өз еркімен Елбасы ретінде өкілеттігін тоқтату туралы шешім шығарды. 20 наурыз 2019 ж. Тұңғыш Президент - Елбасы. Заңға сәйкес Қазақстан халқы Ассамблеясын, қауіпсіздік кеңесін басқарады. Сондай-ақ Nur Otan партиясының төрағасы, Дүниежүзі қазақтары қауымдасығының төрағасы, Қазақстан Республикасы ұлттық әл-ауқат қорын басқару жөніндегі Кеңестің Төрағасы, Назарбаев университеті, зияткерлік мектебі және қордың Жоғары қамқоршылық кеңесі Төрағасы.
Ұлттық рухты оятып, мемлекеттілігімізді жаң - ғырту миссиясы қазіргі жаһандық саясат сардарларының бірі - Елбасының құзырына тиді. Елбасының тұғырлы тұлғасы ғасырлар бойы бақытты ұрпағымыз үшін темірқазықтай жол сілтеп тұрады.
Қорытындылай келе, Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың өмірі мен қоғамдық-саяси қызметі арқылы оқушыларға Елбасындай болуға тәрбиелейміз. Елбасының өмір жолы, туып - өскен, оқып білім алған, қызмет еткен жерлері туралы мағлұмат ала отырып, Елбасындай Отанын, халқын сүюге, нағыз азамат, шынайы патриот болуға тәрбиелеу.
Оқушылардың бойында Елбасына деген сүйіспеншілік, құрмет сезімін қалыптастыру. Елбасы өмірін зерттеп, еңбек жолына терең үңгу елдік пен бірлікті бағалауға, болашақты байсалды болжауға, өткен тарихқа әділ баға беру мен әділ көзқарас қалыптастыруға жетелейді. Қазақ халқы үшін Елбасының өмірі, тұлғалық сипаты мен еңбектері өте қызықты да қызыға қарауға болады. Елбасының еңбек жолы-оқушылар мен жастарға өмір мектебі. Әр қазақ оқушыларына мәңгі тарихтың алтын бетінде қалған Елбасы оқыту мәртебе әрі маңызды деп есептеймін. Елтанудың түбі-Елбасытану деген тоқтамға келдім.
1.2 Елбасы еңбектерінің қазақ тарихының дерек көзі ретіндегі маңызы мен ерекшеліктері
Жалпы осы тараушыны тақырыпты толық ашу негізінде еңбектерінің мәнін анықтап, қалай Елбасы еңбектері қазақ тарихының дерек көзі ретіндегі маңызды еді деген сұраққа жауап іздеп көруді жөн санадық. Біздің еліміз сияқты, әлемде тоғызыншы орында тұрған, бай табиғи байлыққа, өркендеу мен достыққа ие болған мемлекеттің тарихы басқаларға да қызықты екені даусыз. Ширек ғасыр бұрын, үлкен еуразиялық кеңістіктегі күрделі қоғамдық-саяси және геосаяси үдерістердің тоғысуы нәтижесінде әлем картасында бірқатар жас тәуелсіз мемлекеттер пайда болды, олардың ішінде ең ірілерінің бірі - Қазақстан Республикасы. Бұл үшін тарихи өлшем бойынша шағын, алайда адам өмірі үшін өте маңызды мерзім, Қазақстан мемлекеті шын мәнінде тарихи ауқымы мен орын алған өзгерістер, жаңа, посткеңестік мемлекеттен қазіргі заманғы үлгідегі мемлекетке көшу жасады.
Бұл ретте қазіргі Қазақстандағы әлеуметтік өзгерістердің маңызды құрамдас бөліктерінің бірі қоғамның өз тарихын қайта пайымдауы - бүгінгі күнге дейін жалғасқан процесс болды. Қазақстанда тарих, тарих ғылымы қашанда ортасында назар мен қоғам және мемлекет. Тәуелсіз Қазақстанның қалыптасуы ұлттық тарих ғылымының дауына ерекше жағдай жасады. Іс жүзінде тәуелсіз дамудың алғашқы күнінен бастап және келесі жылдар бойы бірқатар арнайы шаралар, оның ішінде іске асырылуы ұлттық ғылымның қол жеткізілген деңгейін қолдауға және одан әрі дамуына, гуманитарлық ғылыми орталықтардың материалдық-техникалық базасын нығайтуға және жаңғыртуға ықпал ететін мемлекеттік бағдарламалар қабылдануда. Әрине, елдің әлеуметтік-экономикалық даму деңгейі, оның өсуі немесе құлдырауы Тарихи қоғамдастықта, тарих ғылымының дамуында көрініс табады.
1990 жылдардың басындағы елдің қиын экономикалық жағдайы, әрине, ғылымды қаржыландыру көлемінің азаюына алып келді. Алайда, резерв тауып, тарихшыларға қолдау көрсеткен мемлекеттің мүдделі назарына арқасында алдағы уақытта елімізде тарих ғылымының дамуына жаңа мүмкіндіктер пайда болды.
Қазақстанның ғылыми және қоғамдық өмірінде ғана емес, жалпы мойындау бойынша 2004 жылы басталған Мәдени мұра мемлекеттік бағдарламасының табысты іске асырылуы ауқымды оқиға болды. Бұл бағдарламаның идеялары Ғылыми қазына пәнаралық ғылыми зерттеулер бағдарламасында өз дамуын алды. Халық тарих толқынында тарихи зерттеулер бағдарламасын әзірлеу, қабылдау және іске асыру ұлттық тарих ғылымын дамытудың жаңа нүктесіне айналды. Зерттеулерді қаржыландыру көлемінің біртіндеп өсуі, қазақстандық гуманитарий ғалымдардың материалдық қамтамасыз етуінің өсуі жүргізілетін ғылыми-зерттеу жұмыстарының жалпы санының ұлғаюына және жалпы сапалық көрсеткіштерінің өсуіне әсер етті.
Қазақстандық ғылымның әлемдік ғылыми қауымдастыққа интеграциясы жалғасуда, бірлескен ғылыми іс-шаралар, конференциялар, симпозиумүдар өткізіледі, халықаралық ғылыми жобалар іске асырылуда. Тарихи қауымдастық кезінде жан-жақты қолдау-мемлекеттің маңызды жұмыс жүргізеді жаңғырту бойынша ұлттық тарихи жадын, тарихи санасын қалыптастыру.
Бұл түсінікті - таихи ғылым мен білім беру қоғамдық өмірде, қазіргі идеологиялық процесте маңызды орын алады. Екінші жағынан, сарапшылардың айтуынша, Ұлттық құрылыс процесінде тарихи сананы өзектендіру жағымсыз сценарий бойынша болуы мүмкін: өткен жылдардағы кеңестік интернационалистік идеологияның қысымынан босатылған этникалық сана-сезімнің ықпалымен тарихи реіштерді еске алу, этникалық мобилизацияға ұлысты итермелейтін тарихи жарақаттар қайта түлеуі мүмкін. Осының барлығы қазақстандықтардың тарихи санасын қалыптастыру процесіндегі Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың рөлін ғылыми тұрғыдан зерттеудің маңыздылығы туралы мәселені өзектендіреді және феноменді - тарихи сана кешенді зерттеу қажеттілігін айқын етеді.
Қазақстан қоғамының тарихи санасын зерттеудің өзектілігі ғылыми және практикалық жоспар факторларының кешқенімен байланысты. Жаппай сананы қайта құру жалпы тарихи заңдылықтарды түсінудің, қазақстандықтардың қоғамдық санасының компоненттерін анықтаудың маңызды кілті болып табылады.
ХХ ғасырдың 90-шы жылдарындағы әлеуметтік-саяси өзгерістер, Қазақстанның егемендік алуы, жаңа мемлекеттің қалыптасуы қоғамның тарихи санасының топтық және жеке деңгейлерде ұқсастығы мәселесін қайта қарастыру және қайта қарау қажеттілігін тудырды. Нақ осындай өтпелі кезеңдерде тарих ерекше маңызға ие болып отыр, ол ел ішінде және әлемде болып жатқан өзгерістерге жауап табу мақсатында халықтың ұжымдық естелігін білдіредұі.
Егер XX ғасырдың соңғы онжылдығында Тарихи іздеуді өзектендіру кеңес ақиқатының күйреуінен ,кейін болған идеологиялық коллапсқа жауап болса, қазіргі жағдайда XXI ғасыр жағдайында тарихи сананың жандануы мен өсуі экономикалық жағынан ғана емес, рухани, мәдени жағынан да көрінетін жаһандану процесіне жауап болуы мүмкін. Тарихи сана мен бірегейлік мәселесі посткеңестік кеңістікте аса өзекті.Іс жүзінде тарихи сана қоғамды өзін-өзі сәйкестендірудің, оның әлемдегі әлеуметтік бағдарының, өзінің өміршеңдігін сақтаудың немесе қамтамасыз етудің міндетті шарты болып табылады.
Халық тарих толқынында тарихи зерттеулер бағдарламасын жүзеге асыру міндеттерінің бірі, оның шеңберінде осы жұмыс айтарлықтай дәрежеде орындалған, ұлттың жаңа тарихи дүниетанымын қалыптастыру мәселелерін кешенді пәнаралық зерттеу болып табылады, бұл бағдарламаның мақсаттарына қол жеткізуге және міндеттерін шешуге бағытталған осы зерттеу тақырыбының өзектілігін растайды.
Ғылыми тақырыптар мен бағыттар шеңберінің кеңеюі, қазақстандық тарих ғылымында тарихи сана тақырыбы іс жүзінде арнайы тарихи зерттеулердің тақырыбына айналмады, соның нәтижесінде тақырып аз зерттелген болып қала береді, ал бұл мәселені зерттеу өзінің өзектілігін сақтайды. Қазақ қоғамында азаматтардың тарихи санасын қалыптастыру айтарлықтай дәрежеде тарих ғылымының жаңғыруымен, оның даму табыстарымен айқындалады. Бұл ретте ұлттық тарихи ғылымның өзі өз дамуымен көп жағдайда жалпы Елбасын қолдауына міндетті.
Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан Республикасы азаматтарының тарихи сана-сезімінің қалыптасуы мен даму ерекшеліктеріне әсер ететін үдерістердегі қызметін зерттеуді өзектендіреді. Елбасы рөлін зерттемей процестерінде даму тарихы ғылым ретінде және тарихи сананы қазақстандықтардың нысандарының бірі ретінде қоғамдық сана-сезімді қалпына келтіру мүмкін болмаса, объективті көрінісін біздің қоғамның дамуы. Осылайша, Елбасының қазіргі кезеңдегі қазақстандықтардың тарихи санасын қалыптастыру процесіндегі рөлін анықтау және мектеп оқулықтарына ендіру мәселелері басты мақсатым болып табылады. Мәтіндерді талдау негізінде хронологиялық көзқарас жатыр, бұл Елбасы еңбектерінің динамикасын бөліп көрсетугежәне оларды кезеңдеуді ұсынуға мүмкіндік береді. Бұл әдіс зерттеудің нақты хронологиялық шеңберінің болуына байланысты да өзекті. Нәтижесінде Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың еңбектер корпусы жүйеленіп, қазақстандықтардың тарихи санасының қалыптасу факторы және көзі ретінде олардың мәні анықталады.
Елбасының мәтіндерімен алдын ала танысу оның тарихқа деген үндеуі соңғы уақытпен шектелмей, өзінің дәстүріне ие екенін жасауға мүмкіндік береді. Егер біз Елбасының тәуелсіз Қазақстанның бастапқы қалыптасу кезеңіне қатысты жарияланымдары мен сөздеріне қараймыз, онда Президент тарихи фактілерге, символдарға, тарихи тұлғаларға жиі жүгінетінін көреміз. Тіпті тарихи оның мәтіндерінің тұрақты атрибутына айналады деп айтуға болады. 1997 жылы Елбасы Қазақстан халқы Ассамблеясының қатысушылары алдында Қазақстан халқының тарихи естелігіне арналған тарихи естелік, ұлттық келісім және демократиялық реформалар-Қазақстан халқының азаматтық таңдауы деген еді.
Қазіргі деректану ғылымдында жеке адамдық деректерді сыныптаубарысында деректердің ерекше түрлерін бөліп қарастыру салты қалыптасқаны хақ. Жеке адамдық деректердің өзі мемуарлар, кұнделіктер, естілектер, жеке жазбалар деп бөліктенеді. Елбасы Н.Ә. Назарбаев көптеген адамдардың шығармаларын тарихтың негізін құрайтын елді басқару жұмысына қайшы келеді, жаңаша ойлау арқылы көбейтуге ықпал етеді. Бұл жұмыстар тарихымыздың бүкіл кезеңін қамтиды. Тәуелсіз мемлекеттің қалыптасуы, нығаюы мен даму тарихы айрықша сипатталған. Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың еңбектерін пайдалану және оны талдау өте маңызды.
Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың жазбаларында кең байтақ ауылымызда бәрімізді біріктіретін жалпы құндылықтар тұжырымдалған. Деректану ғылымының талаптарына сай тарихи дерек көздерінің маңыздылығын анықтау,біріншіден, зерттеушіге маңызды дерек көздерімен жұмыс істеп, олардан ғылыми құндылығы жоғары мәліметтер алуға мұмкіндік берсе, екіншіден, дерек көздерінің немесе нақты деректің ерекшелігін анықтау зерттеушіге, сол дерек көзінің немесе нақты деректің ерекшелігінен шыға отырып, соған сай келетін тәсілдер қолдану арқылы талдау жүргізуге көмектеседі. Дегенмен, тарихи деректердің де, дерек көздерінің де маңызы мен ерекшелігі, ең алдымен, сол деректерді немесе дерек көздерін жасаушы субъекттермен тығыз байланысты.
Егер, белгілі орыс деректанушысы А.С. Лаппо-Данилевскийдің сөзімен айтсақ: Тарихи дерек дегеніміз-адам психикасының іске асқан жемісі [4, 365 б.]. Негізгі мақсат қазақ елінің тарихи санасын қалыптастыруға бағытталған Елбасының еңбектерін, сөйлеген сөздерін, сұхбаттарын анықтау, осы жұмыстарға талдау жүргізу (тарихнамалық шолу жасау), оларды жүйелеу, кезеңдерді (кезеңдандыруды) анықтау және олардың басқа да ықтимал сипаттамаларын анықтау. Зерттеу тақырыбының маңызы Елбасының еңбектері қазіргі заманғы қазақ елінің тарихи санасының қалыптасу мәселелерін зерттеудегі басты дерек ретінде айқын көрсетіледі. Бұл еңбектерде Елбасының жұмысына талдау жасалады. Елбасының ұлттық тарихты дамытудағы және қазіргі кезеңдегі қазақстандықтардың тарихи санасын қалыптастыру процесіндегі рөлін сипаттауға мүмкіндік беруге болады.
Егер, осы тұрғыдан келсек, Н. Назарбаев еңбектерінің тәуелсіз Қазақстан тарихының дерек көзі ретіндегі маңызы мен ерекшелігі ең алдымен, оның тәуелсіздік қарсаңындағы және тәуелсіздік жылдарындағы ресми лауазымдарына сай атқарған қызметтерімен тығыз байланысты екендігіне ерекше көңіл аударуға тиіс боламыз.
Елбасының өзі Әділеттің ақ жолы атты кітабында: Өзімнің қызмет жағдайыма орай осы жылдардың барлығында да, әрдайым оқиғалардың қалың ортасында жүріп, оларды талдауға және салыстыруға, қорытындылар жасауға, шешімдер қабылдауға тура келгендіктен де, өзімнің жеке пікірімді айтуға барып отырмын елінген. Олай бола, Елбасының еңбектерінің тәуелсіз Қазақстан тарихыныңм дерек көзі ретіндегі басты маңызы, олардың басқа да тәуелсіз Қазақстан тарихының дерек көздерінен негізгі ерекшелігі, сол жылдардағы қоғамдық құбылыстар мен түбегейлі өзгерістердің қалың бел ортасында жүріп, ел мен ұлт тағдырын шешкен шешімдер қабылдаған адамның дүниеге әкелгендігінде.
Әрине, талай отандастарымыз, қоғам және мемлекет қайраткерлері тәуелсіз Қазақстанның қалыптасу тарихының куәгері болды, ол туралы өз естеліктерішн жазды, яғни тарихи деректерді дүниеге әкелді. Сөз жоқ, олардың бәрі де Қазақстанның ең жаңа тарихының дерек көздерін құрайды. Және де келешекте тәуелсіз Қазақстан тарихын зерттеуде пайдаланылады. Дегенмен, жоғарыда келтірілген фактілер Елбасы еңбектерінің тарихымыздың түбегейлі өзгерістер кезеңінің бірінің орны бөлек дерек көздері екендігін толығымен дәлелдейді.
Бұл айтылған сөздердің Елбасы бойынан табылатындығы және олардың оның жазған еңбектерінің шынайылық, толықтық деңгейлерінің жоғары болуына әсер ететіндігі хақ. Алғашқыдан, Елбасы қазақ халқының қалың ортасынан шыққан қарапайым қазақтың бірі. Сондықтан да Елбасы өз ұлтының тұрмыс-тіршілігін, болмысын, тілі мен дінін, салт-дәстүрі мен санасын ана сүтімен бойына сіңірген, еңбекке ерте дағдыланып, өмір қиындығын жастайынан көріп өскен адам баласы. Ол өзінің жастық шағы, яғни адами толық қалыптасуының негізі туралы Әділеттің ақ жолында жан-жақты айтқан. Сондықтан ол еңбектер түпнұсқалық дерек көзі ретінде келешек Елбасының жастық шағынан мол мәліметтер береулерімен бай.
Екіншіден, Елбасы бойындағы ерекше қасиеттердің бірі, оның имандылығы. Жаратқан иеміздің қолдуына сүйеніп, мұсылманның жолына ден қойуы. Елбасы тек мұсылман дінін насихаттаушы ғана емес, көп ұлтты, көп дінді Елбасы ретінде дінаралық татулық жолында да тынымсыз еңбек етіуде. Елбасы қазақ тарихында алғаш ре Нұр-Сұлтан қаласында әр түрлі дәстүрлі діндер жетекшілерінің басын қосып, тәжірибе алмастыруды ұйымдастырты.
Үшіншіден, Елбасының ешкімге де кек сақтамайтын кешіріпаздық қасиеті де көпке аян. Елбасының оппозиция өкілдеріне қатысты бұл ұстанымының өмір шындығымен толық сәйкестігіне барша жұрт куә. Қолында көптеген мүмкіндігі бола тұра Елбасы осылардың ешқайсысын да қуғын-сүргінге ұшыратқан жоқ. Кімге сену, кімнің соңынан еруді таңдау құқығын қазақ халқының өзіне қалдырды.
Төртіншіден, Елбасы жинақылық, ұқыптылық, тиянақтылық, тыңғылықтылық, еңбексүйгіштік, жұмысындағы жүйелілік сияқты көшбасшы әрі іскер адамға қажетті қасиеттер де жат емес. Бұндай қасиеттер болмағанда Елбасының өмірі бұндай болмас еді.
Елбасының тұлғалық және жеке адами қасиеттері туралы, тек өз қазақ елінде ғана емес, жақын және алыс шетелдер де баспасөз беттерінде көптеген мақалалар жариялады. Демек, қазақ еліне көңіл аударуы, бізге өз Елбасымызға өзгенің көзімен қарап, ол туралы объективті мағлұмат алуға мүмкіндік берері анық. Өйткені кез келген жүйелеу мен жіктеу белгілі мағынада шартты және таза түрде деп аталатын қандай да бір еңбекті сипаттауға әрқашан мүмкіндік бермейді, және тиісінше оны тек бір түрге жатқызуға болады, онда Елбасының кейбір жұмыстарын бір мезгілде бірнеше топқа жатқызуға болады деп есептеймін. Абай туралы сөз, Тарихи жады, ұлттық келісім және демократиялық реформалар - Қазақстан халқының азаматтық таңдауы, Тарих толқынында, Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам, Қазақстан-2050 Стратегиясы, сұхбаттары, Ұлытау етегіндегі ой толғау, Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күніне арналған салтанатты жиналыста сөз сөйлеу - Тәуелсіздік туралы сөз және т.б. Бұл ретте бағаласақ аталған контексте Елбасының Тарих толқынында атты кітабы аса маңызды. Бұл мәтіндерде тарихшылардың алдында тұрған негізгі міндеттер тұр.
Зерттеуімізде Елбасының еңбектеріне қатысты жекелеген аспектілер көрініс тапқан мәтіндерінің көрсетілген. Алайда, қазақстандықтардың тарихи санасын қалыптастыру үшін аса маңызды және Елбасының үдеріске қатысуының рөлі мен деңгейін көрсететін барлық арнайы жұмыстар мен мәтіндер жүйелендірілді.
Сонымен, қорытындылай келе, Елбасы еңбектерінің тәуелсіз Қазақстан мемлекеттігі тарихының дерек көзі ретіндегі маңызы мен басты ерекшелігі, біріншіден, оның тәуелсіздік қарсаңында және тәуелсіздік жылдарында атқарған ресми қызметтерімен тікелей байланысты. Өткен ғасырдың 80-ші жылдарынан бастап республикалық деңгейдегі басшылық қызметте болған, дәл тәуелсіздік алдында Елбасы болып сайланған Н.Ә. Назарбаевқа сол жылдары болған барлық түбегейлі өзгерістердің ортасында жүріп, тарихи құбылыстардың куәсі болуына тура келді. Жәнеде соның бәрі туралы өз еңбектерінде жазып, маңызды дерек көздерін дүниеге әкелді.
Жалпы Елбасы еңбектерінің басым көпшілігі оның өз көзімен көрген, шынайы куә болған оқиғалардың қағаздағы нұсқасы болғанды. Деректанушы-ғалым, тарих ғылымдарының докторы Атабаев айтқандай заманхаттың-субьективті дерек екендігін ескере отырып, Елбасы заманхаттарындағы субьективті тұстардың кездесетіндігін де жоққа шығара алмаймыз. Демек, заманхаттарға ортақ тиесілі бұл сипат олардың құжат ретіндегі, дерек ретіндегі обьективтілігі мен шынайлық сипатын өшіре алмады. Осы тарауымыздың бірінші бөлімін тәмамдай отырып, мынандай ғылыми нәтижелерге қол жеткізе алдым деп есептеймін:
Алғашқы, Елбасы еңбектері едәуір фактілік деректер мен өмірбаянынан мол мәліметтер беретіндігінде;
Екіншіден, Елбасы еңбектерінде дәуірдің әдеп-ғұрып, салт-сана психологиясының айтылуы;
Үшіншіден, Елбасы еңбектерінде жеке адамдық сипатына қарамастан, обьективтілік экономикалық-әлеуметтік және саяси қатынастардың тұтас бір қоғамдық топ мен таптардың мақсат-мүддесі, санасы мен іс-әрекетінің тұтас көрініс табатындығында;
1.3 Тарихи объективтілігі, тарихи жағдайы және сыныптау проблемалары
Әр бір тарихи дерек өзінің пайда болуы жағынан объективті болуы керек. Өйткені ол белгілі бір тарихи оқиғаның, құбылыстың немесе қоғамдық процестің салдарында пайда болады. Дәлірек айтқазнда, нақты тарихи оқиға, құбылыс немесе қоғамдық процесс нақты тарихи деректерде бейнеленеді. Сондықтан әр бір тарихи дерек өз бойында сол тарихи оқиға, қоғамдық құбылыс немесе қоғамдық процесс туралы мәлімет сақтайды.
Деректану саласының ережесі аясында әрбір тарихи дерек өзінің пайда болуы жағынан объективті болып табылады. Себебі, ол белгілі бір тарихи оқиғаның, құбылыстың немесе қоғамдық үдерістің салдарынан туады. Дәлірек айтсам, нақты бір тарихи оқиға, құбылыс немесе қоғамдық үдеріс нақты тарихи деректерде бейнеленеді.
Елбасы еңбектері тарихи дерек ретіндегі шынайлығы мен обьективтілігін көрсету мақсаты. Демек, белгілі бір тарихи оқиға немесе құбылыс болмаса дерек те болмайтындығы рас. Олай болса, кез келген деректі белгілі бір тарихи оқғаның дерек көзі ретінде зерттуде, оның пайда болу объективтілігін, алғышарттарын, яғни нақты қандай оқиғның салдарында пайда болғандғын анықтаудың маңызы үлкен. Сонымен қатар, дерек тарихилық принципіне сай белгілі бір уақыт аясында немесе уақыт аралығында және нақты бір кеңістікте пайда болады. Уақыт аралығы, дәлірек айтқанда, деректің жасалу кезеңіндегі нақты бір кеңістіктегі, яғни елде болған тарихи жағдай, саяси құрылыс т.б. деректің пайда болуына, оның мазмұны мен бағытына әсер етеді. Сөйтіп, дерек көздеріне деректанулық талдау сол уақыт аралығында жасалуы керек.
Тек сонда ғана нақты дерек көздерінен оқиға немесе құбылысқа қатысты ақиқаттылық деңгейі жоғары мәлімет алуға болады. Елбасының еңбектеріндегі мәтіндер: оқу-білім түрлері бойынша-әлеуметтік сипатқа бағытталған; түрлері бойынша-ресми және халықтық саяси; мазмұны бойынша-мемориалдық, пәлсапалық әрі директивті болып келеді. Елбасының еңбектерінен басқа, қаақстандқтардың тарихи санасының қалыптасуын зерттеу үшін құнды дерек ретінде еліміздің құқықтық актілері: мемлеке басшысының Жарлықтары, ұкімет қаулылары, тұжырымдамалар, Елбасының бастамасы бойынша қабылданған Мемлекеттік бағдарламалар құнды әрі маңызды болып ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz