Ауылшаруашылық дақылдарының суару режимі
Ф. 7. 04-02
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
«Су ресурстары, жерді пайдалану және агротехника» кафедрасы
пәні бойынша курстық жоба
ТҮСІНДІРМЕ ЖАЗБАСЫ
Жоба тақырыбы:
Мамандығы:
Орындаған: тобы
(Студенттің аты-жөні, тобы)
Жетекші:
(Оқытушының аты-жөні, ғылыми дәрежесі, атағы)
Жоба бағасына қорғалды
(бағасы)
«»2019 ж
Норма бақылау:
(қолы, аты-жөні)
Комиссия:
(қолы, аты-жөні)
(қолы, аты-жөні)
Шымкент 2019 ж.
Ф. 7. 04-04
М. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
«Су ресурстары, жерді пайдалану және агротехника» кафедрасы
«БЕКІТЕМІН»
Каф. меңгерушісі
Султанбекова П. С.
«»2019 ж.
пәні бойынша курстық жоба (жұмысқа)
№ ТАПСЫРМА
Студент тобы
(тегі, аты-жөні)
Жоба (жұмыс) тақырыбы:
Берілген мәліметтер
Түсіндірме жазбасының мазмұны
курстық жоба (жұмыс)
Көлемі
(парақ саны)
Әдебиет:
1
2
3
Тапсырманың берілген күні
Жұмысты қорғау күні
Жұмыс жетекшісі
(оқытушының аты-жөні, қолы)
Тапсырманы орындауға қабылдаған
(студенттің аты-жөні, қолы)
Ф. 7. 04-06
М. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Ауылшаруашылық ғылымдары Жоғары мектебі
«Су ресурстары, жерді пайдалану және агротехника» кафедрасы
«БЕКІТЕМІН»
Каф. меңгерушісі
Султанбекова П. С.
«»2019 ж.
Курстық жоба (жұмыс) қорғау
ХАТТАМАСЫ №
пәні
студент тобы
Курстық жоба (жұмыс) тақырыбы:
Қорғау кезінде келесі сұрақтарға жауап алынды: 1. 2. 3.
Курстық жобаны (жұмысты) орындау кезінде алынған балл (60 мүмкіндіктен) , қорғау бағаланды (40 мүмкіндіктен) балл
Сомалық баллы .
Жобаның (жұмыстың) бағасы .
Курстық жоба (жұмыс) жетекшісі:
Комиссия мүшелері:
Комиссия мүшелері:
Қорғау күні «» 2019ж.
Мазмұны
Кіріспе
Қазақстан жерінде 2 млн 320 мың гектар жерге салынған суғару жүйелерінде нарықтық экономикаға байланысты мелиоративтік жұмыстар толық жүрмей отыр. Мелиорацияның Қазақстан Республикасында қажеттілігі, біріншіден, оның шөл, шөлейт және су жүргісі ыңғайсыз жерлерде рналасуы болса, екіншіден, жиі қайталанып отырған құрғақшылық немесе тіпті өсімдіктің шықпай қалуында болып отыр.
Қазіргі кезде Қазақстанның ауылшаруашылығы үлкен өзгерістерге ұшырап отыр. Бұрынғы ұжымдар және кеңшар орнына жеке қожалықтар, акционерлік қоғамдар, өндірістік кооперативтер мен фермерлер шаруашылықтары пайда бола бастады. Осындай кезеңде ұжымдар және кеңшар қарамағында болатын ішкі шаруашылық суғару жүйелерінің жағдайы және оның келешек статусы үлкен ой салады.
Осы шаралардан кейін еліміздегі мелиорацияланған жер көлемі көбейе бастады. Оныншы бесжылдықта оның көлемі 32 млн гектар шамасында, оның ішінде суарылатын жер көлемі - 18, 3 млн гектар және құрғатылған жер көлемі - 13, 4 млн гектар болды. Он бірінші бесжылдықтың аяғында суарылатын жер көлемі 20, 8 млн гектарға дейін көбейтіліп, құрғатылатын жердің көлемі 15, 5 млн гектарға жеткізілді. Мелиорацияланған жерлерден қазіргі уақытта елімізде барлық мақта және күріштің 75%, көкөніс және жүзім мен жемістің жартысы, құнарлы және шырынды мал азығының 25% өндіріледі.
Менің ауыспалы егісім: мақта, жоңышқа, дәндік жүгері, жаздық бидай болып табылады. Егіс алқабы Шардара ауданында орналасқан, ол 420 га 7 танапты құрайды. Бұл дақыларды өсіруге ауданның табиғаты өте қолайлы болып табылады.
Бұл жобада ауыл шаруашылық дақылдарын суару нормасын, суғару саны мен мерзімін есептедік, гидромодульдің жинақталған және жинақталмаған графиктерін тұрғыздық және дақылдардың суару әдістеріне қарай суару каналдарын жобалай отырып каналдардағы судың шығындарын анықтап есептедік.
2 Негізгі бөлім
2. 1 Ауыл шаруашылық дақылдарының суару режимі
Ауыл шаруашылық дақылдарын суарудың саны, мерзімі және суару нормасының мөлшерінің жинағын суару режимі деп атайды. Басқа сөзбен айтқанда, белгілі бір дақылдың суару режимі - сол дақылды неше рет, қандай мерзімді және қандай нормамен суғару қажет екендігін білдіреді.
Суару режимін жобалағанда дақылдың өсіп - өну дәуірі кезінде пайдаланатын суының жалпы мөлшерімен ауыспалы егістегі әр дақыл үшін суару және суармалау нормаларының мөлшерін және суару мерзімі мен онын санын анықтау, гидромодуль графигін жасап, суару режимін су көздерінің режимімен сәкестендіреді.
Жобалаған суару режимі топырақта қолайлы су, ауа, қорек және жылу режимдерін қамтамасыз етіп, ыза судың деңгейін көтермей және топырақтың сорлануына жол бермеуі керек.
Суғару режимін мынадай түрлерге бөлуге болады:
Жоспарлық суғару режимі электорндық есептеу машинасы көмегімен болжанған ауа - райы мәліметтері негізінде келесі жылға ауыл шаруашылығы дақылдарын суғару жұмыстарын жоспарлау үшін анықталады.
Эксплуатациялық суғару режимі деп, ағымдағы жыл жағдайына сәйкестендіріліп жүзеге асырылған нақты суғару режимін айтады.
Ауыл шаруашылық дақылдарының пайдаланатын су су мөлшері олардың даму кезеңінің ұзақтығына, сыртқы жағдайларына (күн, температура, су қорек және жылу режимдері) және дақылдардың түрі мен сортының биологиялық ерекшеліктеріне байланысты болады. Мысалы, астық тұқымдас дақылдардың дамуына мынадай өте қиын мезгілдері болады: көктеу, түптену, масақтану, гүлдену және пісу. Өсімдіктердің даму кезеңінің әр шығында су пайдалану мөлшері әр түрлі болады.
Ал суды пайдалану коэффициенті деп топырақ бетінен буланатын және 1 центнер товарлы өнім жасау үшін жұмсалатын судың мөлшерін айтады. Бұл коэффициенттің мөлшері мына теңдік арқылы анықталады:
Е=К·У (1)
мұнда, Е - пайдаланатын судың жалпы мөлшері, текше метр есебімен;
К - су пайдалану коэффициенті, центнеріне текшеметр есебімен;
У - өнім, центнер есебімен.
Таранспирациялық коэффициент пен су пайдалану коэффициентінің мөлшері әрбір жекелеген дақылдар үшін де өте тұрақсыз болады. Оның мөлшері өсімдіктердің өсуі үшін қажет факторлардың қолайлы үйлестірілген жағдайында аз болып, ал бұл үйлестіру бұзылған жағдайда көбейіп кетеді.
Жалпы булану коэффициенті деп топырақ пен өсімдіктер бетеінен буланған сумен оның өсу дәуірі кезіндегі ауа дымқылдылығы тапшылығының тәулік бойындағы орташа мөлшерінің қосындысының арақатынасын айтады.
2. 2 Пайдаланатын судың жалпы мөлшерін анықтаудың әдістері
Пайдаланатын судың жалпы мөлшерін эмпиризм және жартылай эмпиризм әдістерімен анықтайды.
Эмперизм әдісі. Еліміздің барлық аймақтарында мелиоративті - тәжірибе станциялары мен басқа да ғылыми зерттеу мекемелері орналасқан және олар көп жылдар бойы ауыл шаруашылық дақылдарын суарудың ең қолайлы режимін зерттеп, тәжірибе учаскесінде белгілі өлшеулер жүргізу арқылы дақылдардың суды пайдаланудың жалпы мөлшерін анықтайды.
Ғылыми мекемелер осы зерттеулердің нәтижелеріне сәйкес ұсыныстар береді.
Бұл ұсыныстарда пайдаланатын судың жалпы мөлшері, суару нормасының ең тиімді мөлшері, суару мерзімі және әр мелиоративтік аймақ үшін барлық ауыл шаруашылық дақылдарын неше рет суару керек екендігін көрсетіледі.
Әдетте суару жүйелерін жобалау жұмыстары осы көрсеткіштер негізінде жүргізіледі.
Жартылай эмпиризм әдісі. Суару жүйесін бұрын суару жұмыстары жүргізілмеген жерлер үшін жобалағанда буланудың жалпы мөлшерін (пайдаланатын судың) биоклиматтық әдіспен анықтайды, ол үшін мына формуланы қолданады:
Е=КΣd (2)
мұнда, Σd - есептелген жыл үшін ауа ылғалдылығының тапшылығының қосындысы, Мб есебімен (жақын жерде орналасқан метеостанциядан анықталады) ;
К - жалпы булану коэффициенті (биологиялық ирек сызық
коэффициенті), тәжірибе станцияларында жобаланған суару жүйесі жағдайына сәйкес жағдайда арнаулы тәжірибелер жүргізу арқылы анықталады.
Топырақтың су балансының тапшылығы немесе суармалау нормасы. Жобадағы өнімді өндіру үшін әр гектар егістікке жіберетін басрлық судың мөлшерін суармалау нормасы деп атайды (м 3 /га немесе топырақтың су балансының тапшылығы деп атайды) .
Суармалау нормасының мөлшері ауа райының, топырақтың және жердің мелиоративтік жағдайы мен дақылдардың биологиялық ерекшеліктеріне, сондай-ақ дақылдардың өсіп-өну ұзақтығына және оларды баптаудың агротехникалық әдістеріне байланысты болады.
Топырақтың 1 метрге кең қабатының су балансының тапшылығы ыза судың деңгейі терең болғанда С. М. Алпатьевтың мына формуласы арқылы анықталады:
ΔW=ϑЕ-Р (3)
мұнда, Е=КЕd - есептелген жылдағы буланудың жалпы мөлшері, мм
Ауыл шаруашылық дақылдарының суару режимін жобалағанда осы ұсыныстарды қолдануға болады, бірақ жалпы булану коэффициенттерінің мөлшері аймақтар үшін анықталған сайын олар дәлелдене түсуі керек. Суармалау нормасының мөлшері А. Н. Костяковтың формуласы арқылы анықталады:
М ор =Е-10μР-(W о -W к ) -q, м 3 /га (4)
мұнда, Е - жалпы булану, гектарына текше метр есебімен (м 3 /га)
μ - жауын-шашынды пайдалану коэффициенті;
Р - өсімдіктердің өсу дәуірі кезіндегі жауын-шашын, мм есебімен;
W о және W к - топырақтың есептелген қабатындағы егінді сепкен және оны орған күнгі судың қоры, гектарына текшеметр есебімен (м 3 /га) .
Q - дақылдар пайдалана алатын ыза судың мөлшері, гектарына текшеметр есебімен.
«Средазгипроводхлопок» жобалау институты Өзбекстан, Түркменстан, Қазақстан, Қырғызстан және Тәжікстан территорияларының гидромодульдік аудандастыру жұмыстарын жүргізіп, арнаулы тәжірибе жүргізу негізінде әрбір гидромодульдің аудан үшін барлық ауыл шаруашылық дақылдарының суармалау нормасының мөлшерлері анықталып, оның өсімдіктердің өсу дәуірінің айлық үлестері берілген.
Ал енді өсімдіктердің өсу дәуірінің сыртында жүргізілетін суару жұмыстарының мерзімі мен мөлшері олардың мақсатына, топырақтың сулық-физикалық қасиетттері мен тұз режиміне және қолданылатын агротехникалық шаралар жүйесіне байланысты анықталады.
Бұнда жобаланатын массив пен егілетін дақылдардың ерекшеліктері тәжірибе негізінде анықталған коэффициенттер арқылы есепке алынады.
Суармалау нормасының мөлшері «Средазгипроводхлопок» институты формуласы арқылы анықталады:
M=10∙K 1 ∙K 2 (E-P) м 3 /га; (5)
мұнда, К 1 - егілетін дақылдардың ерекшеліктерін ескеретін коэффициент;
К 2 - гидромодульдық аудан (гидрогеологиялық және топырақтық мелиортивтік жағдай, биіктік-белдеулік аймақ, ыза судың қорлануы және қайтуы, суару техникасы, егістіктің еңісі үлкен болған жағдайда олардан суды ағызып жіберу жағдайы) еске алатын коэффициент;
Е - сәуір-қыркүйек айларындағы булану мөлшері, мм есебімен;
Р - өсу мерзіміндегі жауын-шашын мөлшері, мм есебімен.
Буланудың мөлшері Н. Н. Ивановтың формуласына (Молчановтың) коэффициентін енгізу арқылы анықталады:
Е=0, 0018∙0, 8(25+t) 2 ∙(100 а) (6)
мұнда, t және а- уаның орта температурасы және оның салыстырмалы дымқылдығы, % есебімен.
Суармалау нормасының мөлшерін анықтау үшін басқада бірқатар формулалар бар, олар жобалау жұмыстарында көп қолданбай келеді.
2. 3 Суару нормасы
Суару нормасы деп 1 гектар жерді 1 рет суаруға қажет болатын судың мөлшерін айтады. Басқа сөзбен айтқанда, суғару нормасына топырақ ылғалдылығының төменгі (β) деңгейінен (суғаруды қажет ететін ылғалдылық) жоғарғы (β есс ) деңгейіне (топырақтың еркін су сыйымдылығы) көтері ушін қажетті су мөлшері сәйкес келеді. Әдетте суару нормасы 1 гектарға текше метр мөлшерімен белгіленеді. (м 3 /га) .
Суару жүйелерін жобалағанда ауыл шаруашылық дақылдарын суару жүйелерін жобалағанда ауыл шаруашылық дақылдарын суару нормасының мөлшері мен оларды суару мезгілдері ғылыми мекемелердің ұсыныстарына сәйкес белгіленеді. Бұндай ұсыныстардың болмаған жағдайында өсімдіктерді өсу кезінде суару нормасын мына формула арқылы анықтайды:
m=100∙α∙H(γ-β м 3 /га; (7)
мұнда, Н - топырақтың есепке алынған қабатының қалындығы, метр есебімен;
α - есепке алынған топырақ қабатының көлем салмағы, г/см 3 есебімен;
γ - есепке алынған топырақ қабатының суарғаннан кейінгі дымқылдығы (құрғақ топырақ салмағынан % есебімен) , ол ең кем ылғал сыйымдылық мөлшеріне тең;
β - топырақтың суару алдындағы дымқылдығы, құрғақ топырақ салмағынан % есебімен. Есептегенде оны топырақ дымқылдығының мүмкін болған кем мөлшеріне тең деп санайды.
Кезекті суару арқылы топыраққа жіберілетін судың мөлшері бұл деңгейден көбірек болған жағдайда оның әдеттегі аэрация жағдайы бұзылуымен бірге, өсімдіктердің қоректену режимі де бұзылып, артық су ыза суға қосылады.
Бороздалап және тақталап суарғанда суару нормасының шамасы 400 м 3 /га аз болған жағдайда, егістікті бір келкі суару үшін топырақтың су өткізгіштік қасиетіне және жер бедерінің шамасына сәйкес суару нормасының мөлшерін 400 - 600 м 3 /га дейін көбейту керек.
Жаңбырлатып суарғанда суару нормасының мөлшерін сергіту үшін суарғанда 50- 100 м 3 /га көшеттерді кезінде және өсімдіктерді сепкеннен кейін суару нормасы - 100 - 150м 3 /га, ал өсімдіктердің өсу дәуірі кезінде суару нормасының мөлшері - 300 - 800 м 3 /га шамасында болады.
Сіңіре суару нормасы мына формула арқылы анықталады:
m e =100∙H∙a(γ-ß) - 10(µA - Ε) -q; (8)
мұнда, m e - сіңіре суару нормасы, гектарына текшеметр есебімен;
Н - топырақтың дымқылданатын қабатының тереңдігі, дәнді дақылдар, жүгері және қант қызыолшасы үін 1 - 1, 5м, жоңышқа, жеміс ағаштары және жүзім үшін - 2м, ал көкіністер үшін - 1 метрге тең;
A - топырақ қабатының көлем салмағы, т/м 3 .
ß және γ - топырақтың суарғанға дейінгі және одан кейінгі дымқылдылығы, құрғақ топырақ салмағынан % есебімен;
µ - жауын-шашынды пайдалану коэффициенті, әдетте, 0, 5- 0, 8 шамасында болады;
А - жауын-шашынның сіңіре суару мен егу аралығындағы мөлшері, ортада құрғақ жыл үшін, мм есебімен;
Е - осы мерзімдегі булану мөлшері, формула арқылы анықталады, мм есебімен.
q - есептелген топырақ қабатына қыл түтіктер арқылы ыза судың көтерілу мөлшері, гектарына текше метр есебімен.
Сіңіре суару нормасын ыза судың деңгейі өте төмен жатқан жағдайда жеңіл және орта топырақтар үшін 1000 - 1500 м 3 /га, ал ауыр топырақтар үшін - 1500 - 2000 м 3 /га шамасында жобалайды.
Суарудың саны мен мерзімі. Өсімдіктің вегетация кезеңінде қанша рет суғарғаныны берігенін білдіреді. Қазақстанның негізгі суғармалы аймақтарында ауыл шаруашылық дақылдары (күріштен басқалары) маусым бойында бір реттен, 10 - 12 ретке дейін суғарылады. Суармалау нормасы барлық суарулардың қосындысынан тұрады. М = Em. Ал суару нормасының мөлшері бір шамада болғанда суару саны:
n=М/m (9)
мұнда, М - суармалау нормасы, гектарына текшеметр есебімен (м 3 /га) ;
m - суару нормасы, гектарына текшеметр есебімен, (м 3 /га) .
Суармалау нормасы деп бір гектар егістікке дақылдардың өсу дәуірі мезгілінде жіберілетін судың жалпы мөлшерін айтады.
Егерде сіңіре суару жүргізілсе, онда өсімдік өсу дәуірі кезіндегі суару саны төмендегі шамаға тең болады:
n=М-m в /m (10)
мұнда, m в - сіңіре суару нормасының мөлшері, м 3 /га
2. 4 Суару мерзімі
Өндірістік деректерге қарағанда, мерзімінен ертерек берілген су өсімдік физиологиясына пайдалы әсер етсе, кешігіп жүргізілген суғару нәтижесінде ауыл шаруашылық дақылдары өнімділігі күрт төмендейді. Әрбір дақылдар үшін оларды өсірудің нақтылы жағдайында топырақ дымқылдылығының қолайлы режимін жасап, ең жоғарғы өнім алуда қамтамасыз етуі керек.
Танапқа суды кез - келген уақытта емес, белгілі мерзімде, яғни топырақ ылғалдылығы өсімдікке қолайлы шаманың төменгі деңгейіне жеткенде беру (суғару) керек. Мерзімінен ерте жүргізілген суғару кезінде қанша су көбейсе, кешігіп суғарғанда танап басына су көбірек сіңіп, топырақ саздану немесе сортаңдану қаупі туады.
Сіңіре және себер алдындағы суарудың мерзімі дақылды себу мерзіміне жақын болған жағдайда суару нормасы азайып, оның тиімділігі жоғарылай түседі. Суару мен себу аралығы мерзіміндетопырақ құрғап үлгеріп, себу (отырғызу) жұмыстары қолайлы уақытта жүргізілуі керек. Сондықтан, жазғытұрым ерте себілетін дақылдар үшін далалық аудандарда себу алдындағы суару оны мезгілінде себуді қиындатады.
Өсу дәуірі кезіндегі бірінші және соңғы суарудың мерзімін белгілегенде дақылдардың биологиялық ерекшелерін естен шығармау керек. Мысалы, жүгеріні, ерте 6- 7 жапырақ пайда болған кезінде суару оның одан әрі өсіп-өнуін кідіртеді; сондықтан құрғақшылық жағдайдың өзінде де оларды 9-10 жапырақ пайда болмай тұрып суаруды бастауға болмайды.
Жалпы топырақтың су балансының тапылығы әдетте егісті сепкенде (отырғызғанға) дейін жүргізілетін сіңіре суару және егер алдындағы суару нормасының мөлшерін есепке ала отырып есептелінеді:
Бұл жұмыстар күздік бидай үшін - 5 - 10 күн бұрын;
тұқымдық жүгері және көк шөп үшін -8 - 12 күн бұрын;
жазғы тұқым отырғызылатын картоп үшін - 8 - 12 күн бұрын;
аңыздық жүгері үшін - 5 - 10 күн бұрын;
жаздық бидай және қант қызыласы үшін - кеш күзде;
жоңышқа үшін - күзді күні, оның соңғы рет орып алғаннан кейін;
томат көшеттері үшін - оларды отырғызу кезінде.
Қант қызылшасының тамыр-жемісінде қанттың мардымды жиналатын кезінде суды пайдалануы, алдыңғы кезеңмен салыстырғанда өте азаяды, сондықтан оны суаруды қантты мардымды жинау кезеңінің орта шенінен кейін тоқтатқан жөн. Мақта егісінде де осындай жағдай байқалады. Қауақшасының ашылуын тездету үшін бұл дақылдың пісер кезінде алқап топырағын құрғатыңқыраған жөн. Ал енді жоңышқаны суару мерзімін оның ору саны және мерзімімен сәйкес белгілеу керек.
Ауылшаруашылық дақылдарының суару режимін есептеу (1 кесте) .
1 - кесте Ауылшаруашылық дақылдарының суару режимі
Дақыл
түрі
Суару
дың нормасы, м 3 /га
Жыл
дық
Осы кестеде көрсетілген мәліметтер бойынша толық суару нормасы және суды қажетсіну мөлшері графигін тұрғызамыз. (1, 2, 3, 4 суреттер, 23-26 беттер) . Осы график көмегімен суару мерзімін, суару санын және ұзақтығын анықтаймыз.
2. 5 Гидромодульдің жинақталмаған графигі
Суғармалы егіншілікте әрдайым бірнеше маңызды дақыл өсіріледі. Олардың маусымдық суғару кезеңдері сәйкес болады. Осы себептен, сушылар мен суғару техникасын және егін суғаруға жарамды суды ұтымды пайдалана білгендер ғана экологияға зиян шектірмей көздеген экономикалық табысқа жете алады.
... жалғасыСіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz