Тұрақты ток машинасы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі

Сафи Өтебаев атындағы Атырау мұнай және газ университеті

Өндірісті автоматтандыру және ақпараттық технологиялар кафедрасы

Курстық жұмыс

Тақырыбы: Тұрақты ток машиналары

Орындаған: АжБ-18-1 қт студенті Диханова Д.Қ.

Тексерген: ӨАжАТ кафедра-ң оқытушысы Казиева А. Б.

Атырау 2019 ж.

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1 .Тұрақты тоқ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2.Айнымалы тоқ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
3. Тұрақты ток машинасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
3.1.Тұрақты ток машинасының құрылысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.2. Тұрақты ток машиналарының қайтымдылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.3. Якорьдің реакциясы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.4. Тұрақты токтың генераторының э.қ.к-і жэне айналдырушы моменті ... ...
4.Аккумулятор ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25

Кіріспе

Электромагниттік құрылғылар автоматиканың негізгі элементтері болып табылады. Олар әртүрлі қозғалтқыштар үшін электр қозғалтқыштары немесе генераторлар ретінде қолданылады.
Механикалық энергияны түрлендіретін құрылғы генератор деп аталады, ал қозғалтқыш - механикалық қуат түрлендіргіші.
Электр машиналарын қазіргі түрге, жиілікке немесе фазалардың санына түрлендіргіштер ретінде де қолдануға болады. Мұндай жағдайларда түрлендіргіш электромашина деп аталады. Шығарылатын немесе пайдаланылатын электр түріне байланысты электр машиналары ауыспалы және тұрақты ток машиналары болып екі топқа бөлінеді.
Тұрақты ток - токтың мәні мен бағыты уақытқа байланысты өзгермейді. Тұрақты ток тұрақты кернеудің әсерімен тұйықталған тізбекте ғана жасалады. Бұралмаған тізбектің кез-келген бөлімінде тұрақты мән өзгермейді. Тікелей токтың негізгі заңы - ток күші мен кернеудің арақатынасын сипаттайтын Ом заңы, өткізгіш тогы арқылы пайда болатын жылуды және тармақталған тізбекке арналған Киргхоф ережелерін анықтайтын Джоуль-Линз заңы. Тікелей ток көздеріне электр машинасының генераторы, гальваникалық элементтер, термоэлементтер, батареяларға топтастырылған фотоэлектрондық құрылғылар, күн батареялары, алдын-ала зарядталған батареялар және сұйықтықтың жоғары магниттік генераторлары жатады. Тұрақты ток өткізгіштер мен басқа түзеткіштердің көмегімен айнымалы токты түзету арқылы айнымалы ток пайда болады. Өндірістің барлық саласында және үй шаруашылығында негізінен айнымалы ток қолданылады. Бірақ сізде тұрақты токты пайдалану қажет уақыттар болады. Мысалы, тұрақты ток теледидарды тамақтандыру, радиоқабылдағыштар, электр қозғалтқыштары, электролиз, таза металдар және басқаларында қолданылады. Тұрақты ток айнымалы токты немесе тікелей ток генераторларын реттеу арқылы алынады.
Тұрақты ток - бұл механикалық энергияны тұрақты ток энергиясына (генератор ретінде) және керісінше механикалық энергияға (қозғалтқыш ретінде) айналдыратын электр машинасы. Тұрақты ток машинасы қайтымды болуы мүмкін, яғни генератор мен қозғалтқыш. Мысалы, электрлендірілген жылжымалы құрамның электр қозғалтқыштары (электровоздар) және тұрақты токтың электр қозғалтқыштарының электр қозғалтқыштары жұмыс істейді. Тұрақты ток машинасы негізгі магнит өрісі, параллель, тізбектелген және аралас, сонымен қатар тұрақты магниттермен ажыратылады. Ол айналу жиілігін біртіндеп және біртіндеп реттей алады. Тұрақты ток машинасы қозғалтқыштың тізбектерінің жиілігін және кең ауқымды өзгерістер қажеттілігін қатаң сақтай отырып кеңінен қолданылады. Оның жұмыс принципі магнит өрісінде якорь орамасындағы ЭҚК индукциясына негізделген. Тұрақты токтың электр қозғалтқыштары тұрақты кернеумен электр қуатын түрлендіретін электр қозғалтқыштарына бөлінеді (генераторлар - электрлік трансформаторлар, олар іс жүзінде станоктар, троллейбустар, троллейбустар және т.б. және тағы басқа).Ең алғашқы электр машинасы тұрақты токтың электр қозғалтқышы [Б.С.Якобидің қозғалтқышы(1838 ж.)] болды.
Қазіргі уақытта, өндірістен шығарылатын арнайы электр машиналарының түрлері көп, мысалы, тұрақты токтың энергиясын айнымалы ток энергиясына түрлендіетін машиналар немесе керісінше, автоматты реттеу жүйелеріндегі өлшеу, санау-есептеу құрылғыларында датчик есебіндегі (мысалы, жылдамдық датчигі) микромашиналар т.б.
Электротехника өндірісінде әр түрлі кернеуге және қуаттарға арналған тұрақты токтың машиналарын шығарады. Оларды қуаттарына қарай шартты түрде мынадай топтарға бөлуге болады:
1) Микромашиналар - қуаты ваттың үлесінен 500 Вт-қа дейін;
2) Қуаты аз машиналар - 500 Вт-тан 10 кВт-қа дейін;
3) Қуаты орташа машиналар- 10 кВт-тан бірнеше жүз киловаттан жоғары
Тұрақты ток машиналарының автокөлікте пайдаланылатын кернеуі 6...12 В-ке дейін болса, радиотехникалық құрылғыларда пайдаланатын кернеуі 30 кВ-ке дейін өзгереді
Тұрақты токтың ең көп қолданылатын машиналарының қуаты 200 кВт-қа дейін, керенеуі 110...400 В, айналу жиілігі 550...2870 айнмин болады. Микромашиналардың айналу жиілігі бірнеше айналымнан 30 000 айнмин-ке дейін жетеді.

1. Тұрақты тоқ
Тұрақты ток - токтың мәні мен бағыты уақытқа байланысты өзгермейді.
Тұрақты ток тұрақты кернеудің әсерімен тұйықталған тізбекте пайда болады. Бұралмаған тізбектің кез-келген бөлімінде тұрақты мән өзгермейді. Тікелей токтың негізгі заңы - ток күші мен кернеудің арақатынасын сипаттайтын Ом заңы, өткізгіш тогы арқылы пайда болатын жылуды және тармақталған тізбекке арналған Киргхоф ережелерін анықтайтын Джоуль-Линз заңы. Тікелей ток көздеріне электр машинасының генераторы, гальваникалық элементтер, термопаралар, батареяларға топтастырылған фотоэлектрондық құрылғылар, күн батареялары, алдын-ала зарядталған аккумуляторлар және жоғары магнитті гидродинамика генераторлары жатады. Тікелей ток өткізгіштер мен басқа түзеткіштердің көмегімен айнымалы токтың түзетуін жасауға болады.
Тұрақты токтың (тұрақты ток) және айнымалы (ауыспалы ток, айнымалы) екі түрі бар. Электр тогының бағыты оң зарядты тасымалдаушылардың позицияларына байланысты, бірақ өткізгіштердегі заряд теріс болғандықтан (мысалы, металдағы электрон), ток электрондардың бағытына қарама-қарсы.
Тікелей ток - уақыт пен бағыт аздап өзгереді.

1-сурет . Aйнымалы ток тербелісі

2-сурет. Периодты i(t) айнымалы токтың графигі

2. Айнымалы ток

Айнымалы ток - бұл периодтық бағытта және шамада өзгеретін электр тогы. Өнерде айнымалы ток токтың мәні және периодтық орташа нөлдегі кернеу деп түсіндіріледі. Айнымалы құрылғыларда (радио, теледидар, телефон және т.б.) кеңінен қолданылады.Ток күші (және кернеу) өзгерісі (тербеліс) қайталанатын уақыттың (секундтпен берілген) ең қысқа аралығы период (Т) деп аталады (3-сурет). Айнымалы токтың тағы бір маңызды сипаттамасы -- жиілік (ƒ). Уақытты бірыңғай зерттеу кезеңдер саны деп аталады. Теріге әсер ету құбылысы деп аталатын үлкен, ауыспалы бизнесті қайтарады және қайтарады.
Өндiрiстiң барлық салаларында да, тұрмыста да, негізiнен, айнымалы ток қолданылады. Бірақ тұрақты токты пайдалану қажет болатын кездер де бар. Мысалы, теледидарды қоректендiруде, радиоқабылдағыштарда, электрқозғалтқыштарда, электролиз тәсiлiмен аса таза металдарды алуда және басқа да көптеген мақсаттарда тұрақты ток колданылады. Тұрақты ток айнымалы токты түзету арқылы немесе тұрақты токтың генераторларынан алынады.
Тұрaқты токтың генерaторлары айнымaлы ток генераторлaры сияқты жұмыс iстейдi. Бірақ бір айырмaшылығы -- тұрaқты ток генерaторлaрында коллектор деп атaлатын қондырғы бaр. Якорьдің ұштaрын оңашaланғaн сақиналaрға емес, изоляциялаушы материaлмен бөлінген екі жaрты сақинаға жалғайды. Олар ортaқ бір цилиндрге кигізіліп, якорьмен бiр осьтен айнaлады (3-сурет). Жарты сақинaларға жабысып тұрғaн щеткалар арқылы ток сыртқы тізбекке шығарылады. Рaма әрбір жарты айнaлым жасаған сайын токтың бағыты қарама-қарсы бағытқа өзгереді. Ал, бiрaқ жарты сақиналарға дәнекерленген рамaның ұштары әрбір жарты айналым сайын бір щеткадан екiншi щеткaға ауысып отырады. Сонымен, рамaдағы токтың бағыты өзгерген мезетте коллектор оның ұштaрын ауыстырып қосып отырaды. Осының нәтижесiнде щеткaлардың бiрі үнемi генератордың оң полюсi болсa, екіншісi теріс полюсі болып табылaды.

Сыртқы тізбектегi ток өзінің бағытын өзгертпейдi, бірaқ оның шaмaсы периодты түрде нөлден максимумға дейін өзгеріп отырaды. Мұны турa лүпілдеушi (пулъсациялық) ток деп атaйды. Осыған сәйкес генератордың қысқыштарындaғы кернеу де лүпілдеп өзгеріп отырaды (4-сурет). Кернеудің мұндай өзгерістерін жаймалaу үшін генерaтордың якорiн бір-бірiнен белгілі бiр бұрышқа ығысып орналaсқан бiрнеше бөлімнeн құрастырып жасайды. Соған сәйкес коллекторды да якорьмен ортақ осьтен айнaлатын цилиндрдiң бетіне бекіткен бірнеше пластинaдан жасайды. Якорьдің әрбір бөлiмінің ұштaрын әрбір пластина жұптарымен дәнекерлейді. Генерaтор якорінде туатын ЭҚК әрбір бөлімдегі ЭҚК-тiң қосындысынан тұрaды және фaза бойынша бір-бірінен ығысқaн, сондықтан олaр қосылған кезде лүпілдiң (пульсaция) жаймaсы алынады.

Тұрaқты ток генерaторы, керісінше, электрқозғaлтқыш ретінде де жұмыс істей алaды. Ол үшін генерaтор қысқыштарынa қандай да бір сыртқы ток көзін қосу керек. Егер генерaтордың якорі мен индукторы aрқылы ток өткізсе, якорь айналa бастайды. Якорьдің өзегін стaнокпен қосып, оны қозғалыска келтіруге болады. Бұл жағдайда генератор электр энергиясын механикалық энергияға айналдырып, электрқозғалтқыш ретінде жұмыс істейді. Магнит өрісінде тогы бар рамаға айналдырушы момент әсер ететіні бізге белгілі. Рама магнит өрісінің бағытына параллель жaзықтықта жатқанда айнaлдырушы моменттің мәні максимал болады, ал рама магнит өрісіне перпендикуляр орналаскан кезде айнaлдырушы момент нөлге тең. Рама бұдан әрі айналғанда айнaлдырушы моменттің тaңбасы өзгереді. Сондықтaн, егер коллектор болмaса, әрбір жарты айналым сайын айналдырушы моменттің таңбасы өзгеріп отырар еді де, нәтижесінде якорь айналысқa түсе алмас еді. Ал, бірақ коллектор якорь орамындағы токтың бағытын ол өріске перпендикуляр тұрған мезетте өзгертеді, сондықтaн айналдырушы моменттің таңбасы өзгермей қалады, сөйтіп, қозғaлтқыш жұмыс істейді. Сонымен, кез келген тұрaқты токтың генераторын кері қайыруға болады: егер якорьді сыртқы күшпен айналдырса, машина генерaтор ретінде жұмыс істейді. Ал, егер якорь aрқылы ток өткізсе, машина электркозғaлтқыш ретінде жұмыс істейді.

4. Тұрақты ток машинасы
Тұрақты ток - бұл геологиялық энтропияны инертті токқа (генератор ретінде) және инертті токтың кері осцилляторын минералды энергияға (қозғалтқыш ретінде) айналдыратын электро машина. Тұрақты ток қайта өңделеді, яғни генератор және қозғалтқыш болып табылады. Мысалы, электр қозғалтқыштары (қозғалтқыштар) және жоғары қуатты электр тізбектерінің электр қозғалтқыштары осы негізде жұмыс істейді.(5-сурет)

5 cурет- Тұрақты ток машинасы
Тұрақты ток машиналары негізгі магнит өрісі, параллель, тізбекті және аралас және тұрақты магниттермен бөлінеді,айналу жиілігін біртіндеп реттеуге болады. Тұрақты ток машиналары қозғалтқыш тізбектерінің жиілігін және кең өзгерістердің қажеттілігін қатаң сақтау үшін кеңінен қолданылады.
Құрылыста тұрақты токтың көмегімен пайда болатын айнымалы ток үлкен экскаваторлардың электр жетегі, батареяларды зарядтау және кейбір жағдайларда электр дәнекерлеу үшін қолданылады.
Тұрақты кранның негізгі қағидасы - жылжымалы және коллектор тез бұзылып, электрлік ұшқын пайда болады. Электр ұшқынының әсерінен коллектор топсасы қатты ысып кетеді, күйіп кетеді немесе қажетсіз болады, қолғапқа тиіп кетуі мүмкін және жарылыс қаупі бар жерде қолдануға болмайды. Сонымен қатар, тұрақты ток күші айнымалы токқа қарағанда әлдеқайда жоғары.
Тұрaқты жәнe айнымaлы тоқ машинaлaрына тән бір қасиeт - олaрдың қaйтымдылығы, яғни бір элeктр машинaсының әрі гeнeрaтор әлпінде, әрі қозғaлтқыш әлпінде жұмыс істей алaтындығы. Әрине, электр машиналарымен жасалған машиналар генераторлардан немесе қозғалтқыштардан жасалады, өйткені арнайы жасалған машиналардың сипаттамалары басқа қасиеттерден жоғары.

4.1.Тұрақты ток машинасының құрылысы.
Тұрақты ток машиналарының негізгі бөлігі- статор, якорь, коллектор және щеткалық аппарат (7-сурет). 7,а және ә-суреттерінде тұрақты ток машиналарының а-қума, ә-көлденең қималары кескінделген.

6-сурет. ТТМ-ның сыртқы көрінісі.: 1 -- коллектор; 2 -- щеткалар;
3 -- якорьдің өзекшесі; 4 -- бас полюстің өзекшесі; 5 -- полюстік орауыш; б -- статор;7 -- подшипникті қалқан; 8 -- желдеткіш; 9 -- якорьдің орамасы.

Тұрақты ток машинасының конструктивтік схемасы басқа түрлі электр машиналарынан айырмашылығы аз, машинаның қозғалмайтын негізгі бөлігі статор, оның ішінде ротор орналасқан. Страторды қуаты аса үлкен емес машиналарда қуыс цилиндр түрінде, ал қуаты өте үлкен машиналарда көп қырлы цилиндр түрінде дайындайды. Статорды дайындауда материал ретінде магнит өтімділігі жоғары электротехникалық болат пайдаланылады. Роторға тірек болып, қызмет ететін подшипниктер. Олар бүйірлік қалқандарға бекітіледі.
Магнит қоздыру орамы қозғалмайды (старторда орналасқан), ал негізгі якорьге тән орамы магнит өрісінде айналады (роторда орналасқан).
Магнит тізбегі. Машинаның негізгі Ф магнит ағынын қоздырушы орамның (9) магниттеуші күшін тудырады (7,а-сурет екі полюстілік үшін және 8,а-сурет төртполюстілік машина үшін), орамның жолында - полюстердің өзекшелері, якорьдың өзекшесі 8, екі ауа саңылауы δ, иінтұрық 1 орналасқан.
Станина магнитөткізгіштің бөлігі болып қана қоймай, ол барлық конструкцияның тірегі болып саналады. Сондықтан да оны магниттік және механикалық қасиеттері жақсы болаттан дайындайды. Бас полюстің (8,ә-сурет) болат өзекшесі 2 (жеке табақшалардан құралған), полюстің ұштары (оның түрі ауа саңылауында магнит индукциясын таратуға қызмет етеді), қоздыру орамының катушкасы 9(полюс өзекшелеріне кигізілген) бар. Бұл катушка электроизоляцияланған қаңқаға(қарқасқа) оралған мыс сым. Бас полюстерден басқа қосымша полюстер [тұтас өзекше 11 және оған кигізілген орам (7,ә-сурет)], ол машинаның жұмыс істеу қабілетін жақсартады.

7,а-сурет 7,ә-сурет
ТТМ-ның конструктивтік схемасы: 1- станина, 2 - магнит полюстері, 3 - подшипниктер қалқаны, 4- подшипниктер, 5- ротордың білегі, 6- желдеткіш, 7- коллектор, 8- якорьдың өзекшесі, 9- қоздыру орамдары, 10- негізгі орам (якордың), 11- тұтас өзекше, 12- щеткалар

Магнит полюстері шпилькамен станинаға бекітілген, ал қосымша полюстер бас полюстердің ортасында орналасқан. Манишаның магнит тізбегі (8,а- сурет) тармақталған, симметриялы. Әрбір полюстің ағыны полюстің ұшынан, ауа саңылауы арқылы цилиндрлік, якорьдің бетіне нормаль бағытта, өткізгіштер зонасын тесіп өтіп, кіреді. Одан әрі ағын бірдей екі бөлікке бөлініп, әрқайсысы якорь бойымен іргелес зонаға қарай жүріп, жолындағы өткізгіштерді тесіп өтіп, якорьдан шығады. Ағын саңылау арқылы қарама-қарсы полярлық полюстің ұшынан кіреді. Одан әрі қайтадан тармақталып, оның әрбір жартысы статор бойымен жүріп бастапқы полюске кіреді. Машинада якорьдің бетіне нормаль бағытталған магнит өрісінің индукциясы пайдаланылады. Полюстердің астында бұл индукция ең үлкен шамада болады, ал полюстердің ортасында оның шамасы нөлге тең. Полюстердің ортасы және якорьдің центрі арқылы өтетін сызықты машинаның қума магнит өсі деп, іргелес полюстердің ортасы арқылы өтетін сызықты геометриялық бейтарап (нейтраль) өсі деп атайды. Бір полюстің зонасына қатысты, екі геометриялық бейтарап (нейтраль) өстердің арасында жататын, якорьдың шеңберінің бөлігін полюстік бөлу деп атап, τ әрпімен белгілейді, яғни τ=PI Dя 2ρ, мұндағы Dя - якорьдің сыртқы диаметрі, 2𝜌 - бас полюстердің саны.
Якорь. Якорьдің негізгі бөлігі болып табылатын машинаның білігіне кигізілген орамы бар өзекшесі және коллектор болып табылады. Якорьдің өзекшесін бір-бірінен изоляцияланған электротехникалық болат табақшалардан жинайды (8,б-сурет). Ол табақшалардың жиегінде якорьдің орамдарын орналастыратын ойықшалар (пазалар) болады.

8-сурет
Якордің барабан түріндегі орамын бөліктерден (секциялардан) дайындайды, олардың тұзақ орамындағысы тұзақ түрінде немесе толқын орамындағысы толқын түрінде болады. Бір-бірінен изоляцияланған бірнеше бөліктер катушкаларға біріктіріліп, якорьдің өзекшесінің пазаларына орналастырады. 9-суретте якорь орамдарының тұзақтық және толқындық катушкаларының жалпы түрі және бөліктерді (секцияларды) катушкаларға біріктіру схемасы кескінделген. Суретте а- тұзақ орамына бөліктерді (секцияларды) қосу схемасы; в- толқын орамына бөліктерді біріктіру схемасы кескінделген. 1,4-бөліктің (секцияның) пазалық (активтік) бөлігі; 2,5- маңдай бөлігі; 3- бөліктің (катушканың) бастиегі; 6- бөліктің (секцияның) шықпасы.

9-сурет.

Катушканың (бөлмдердің) қабырғаларының ара қашықтығын орамның адымы деп атайды. Оны шамамен полюстік бөлуге (τ) тең етіп жасайды.
Якорь орамдарындағы адымды якорь бойынша былай ажыратылады (9-сурет):
бірінші жарым-жартылай адым y1 - бөліктің басы мен соңының арасы, яғни бөліктің (секцияның ені);
екінші жарым-жартылай адым y2 - орам схемасы бойынша, бір бөліктің соңғы жағымен келесі бөліктің бастапқы жағының арасы;
қорытқы адым y -орам схемасы бойынша, екі бөліктердің бастапқы жақтарының ара қашықтығы;
коллектор бойынша орамның адымы yk - коллектордың бөлімінің басы мен соңының арасындағы қашықтық.
Якорь бойынша адымды өлшегенде, пазалардың арасында түсіп қалған саны бойынша, ал коллектор бойынша адымды түсіп қалған саны бойынша, ал коллектор бойынша адымды түсіп қалған изоляциялық қатпар саны бойынша есептейді.
Қазіргі замандағы машиналарда бөліктердің енін полюстік бөліктің шамасынан (y1 τ) аз етіп жасайды. Нәтижесінде, маңдайлық біріктірулердегі мысты үнемдеуге жіне коммутация жағдайын жақсартуға мүмкіндік туады. Мұндай бөліктерді қысқартылған адымның бөліктері деп атайды.
Бірінші адымды (y1) былай анықталады:
y1=z2ρ+-ε

Мұндағы z- якорь өзекшесіндегі пазалардың саны; ρ- қос полюстердің саны; ε - бөлшек сан; ол z 2ρ бөлшек шамасын бүтінге шейін толықтырады (ε1 немесе ε=0).
Екінші y2 адымды (алғашқы бөліктің соңғысы мен келесі бөліктің бастама жағының арасы) бірінші: адымға бағытталған қатыс бойыша алу бірдей емес: толқындық орамда - сол бағытта, ал тұзақтықта қарама-қарсы бағытта болады. Сондықтан y қорытқы адым тұзақтық орамда y=y1- y2 , ал толқындықта y=y1-y2 жарым-жартылай адымдарға тең.
Коллектор. Коллектор якорьдің құрамдас бөлігі, цилиндр тәріздес дене(10-сурет). Ол сына тәрізді мыс коллектор пластиналарынан (4) жиналады. Пластиналар бір-бірінен миканиттік төсемелер (5) арқылы изоляцияланады. Коллектор пластиналарына якорь орамының өткізгіштері дәнекерленеді.

10-сурет.
Коллектор генератор қызметін атқарғанда, якорь орамының өткізгіштеріндегі айнымалы э.қ.к-ін, щеткада тұрақты э.қ.к.-іне түрлендірсе, ал машина қозғалтқышы (двигатель) режімінде жұмыс жасағанда щеткаға берілетін тұрақты токты якорь орамының өткізгіштерінде айнымалы токқа түрленеді.
Коллектор мынадай элементтен тұрады (10,а және ә-сурет): а- металл корпусты коллектор; ә-пластмассалы корпусты коллектор; 1-корпус; 2-қысқыш фланец; 3-изоляциялық манжет; 4- коллекторлық пластина; 5-изоляциялық миканиттық төсеме; 6- пластмасса; 7-втулка.
Коллектор - бұл индукциялық катушканың синусын генератор шығаратын тұрақты (үзілмелі) шығысқа айналдыратын механикалық түзеткіштің ажырамас бөлігі. Ол коллекторларды сынап тәрізді мыс тақтайшалардан жинайды және коллектордың сыртынан коллекторлар арқылы бір-бірінен микрофон төсемелерімен және жеңдерімен оқшауланады. Коллектордың қаңылтыры ыстық болған кезде, цилиндр денені дәл цилиндрге айналдырады.Коллектор қаңылтырларының құрылысы 10-суретте көрсетілген.

11-сурет. Тұрақты ток машинасының коллектор қаңылтырының құрылысы.

Егер айналу жылдамдығы жоғары жылдамдықты айналмалы машинада жоғары болса, щетканы шайқамау үшін щетка сияқты коллекторды пайдаланыңыз, ал байланыс беті тік айналатын білікте болады.Типті коллектор, якорымен бірге 11 - суретте көрсетілген.

12-сурет Тұрақты ток машинесінің щетка аспабы: 1-щеткі ұстағыш; 2-щеткі; 3-қаңылтыр серіппе.

Якорь орамасы. Қазіргі заманда колданылып жүрген барлық тұрақты токтың машиналарының барабандық якорінің құрылғыларының идеясын П.Н. Яблочков айтқан болатын. Якорь орамасы тұрақты тоқ машинесінің маңызды құрамдық бөлігі, ол электр энергиясын магнит энергиясына (қозғалтқыш) немесе магнит энергиясы электр энергиясына айналдырады (генератор). Якорь орамасының орамдарының өткізгіштері якордың бойлық ойықтарына орналасады, ал олардың ұштары коллектордың қаңылтырларына жалғанады.

13- сурет. Тұрақты ток машинесі якорінің шамалы (а) және толқынды (в) орамаларының екі орамды бөлімдері.

Якорь орамының құылғысын қарастырайық.(13,а-сурет). Суретте якорьдің активтік сымдары екі қабатпен (слой) пазаларға салынған. Бірінші пазаның жоғарғы қабатына салынған 1′ сымы якорьдің алдыңғы кесік (торец) жағында орналасқан коллектор пластинасы - ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.