Инженерлік геодезиялық торлар
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
САФИ ӨТЕБАЕВ АТЫНДАҒЫ АТЫРАУ МҰНАЙ ЖӘНЕ ГАЗ УНИВЕРСИТЕТІ КеАҚ
Мұнай-газ факультеті
Геология және геофизика кафедрасы
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Инженерлік геодезиялық торлар
Мамандықтың шифры мен атауы: 5В071100 Геодезия және картография
Орындаған: Алибекова Б.Ж. : ГК- 181 қб
Тексерген: доцент Ежирова А.У.
Атырау 2019 ж
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУЛБИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
САФИ ӨТЕБАЕВ АТЫНДАҒЫ АТЫРАУ МҰНАЙ ЖӘНЕ ГАЗ УНИВЕРСИТЕТІ КеАҚ
Мұнай-газ факультеті
Геология және геофизикакафедрасы
Бекітемін
Геология және геофизика кафедрасы меңгерушісі
г.-м.ғ.к. Нұрсұлтанова С.Н.____________
___ _________ 20__ ж.
Тапсырма
курстық жұмысқа
Студент: Алибекова Балнур
Мамандығы: Геодезия және Картография
Группа: ГК- 181 қ.тобы
Тақырыбы: Инженерлік геодезиялық торлар
Кафедра жиналысында бекітілді № ____ ____ 20__ж
Курстық жұмыстың жарамдылығы: дейін __ 2019 ж.
Жұмысты қорғау: __ __ 2019 ж.
Жұмыстың мәліметі
1. Тірек торларын анықтау әдістері. 1.1 Триангуляция әдісі 1.2. Трилатерация әдісі 1.3. Полигонометрия әдісі 2. Инженерлік геодезиялық торлардың құрылуы 2.1 Жер учаскесінің физико-географиялық сипаттамасы 2.2 Пландық инженерлік геодезиялық тордың трангуляция әдісімен жиілету 2.3 Пункттердің арасындағы көрнекілікті анықтау 2.3.1 Графикалық жолмен анықтау 2.3.2 Аналитикалық жолмен анықтау 2.3.3 Торларды полигонометрия әдісімен жобалау 2.4 Инженерлік геодезиялық торларды полигонометрия әдісімен жиілету 3. Инженерлік геодезиялық тордың құрылуын бағалау
Негізі бөлім
1.Тірек торларын анықтау әдістері. 2. Инженерлік геодезиялық торлардың құрылуы. 3. Инженерлік тордың құру дәлдігін бағалау
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Джуламанов Т.Д. Геодезия - 1 - оқулық. Алматы ЭВЕРО баспаханасы, 2005 ж
2. Атымтаев Б.Б.; Пентаев Т.П. Инженерлік геодезия - оқулық. Алматы: ЭВЕРО баспаханасы, 2005 -184б
3. Интернет: Геодезические работы, 1970; Глотов Г. Ф.,
Графикалық материалдар тізімі
Кесте № 1. Триангуляцияның сипаттамалары. Кесте №2. Трилатерациялық торларға қойылатын талаптар.
2-сурет Полигонометрия тәсілінің - біртіндеп жақындату әдісінің көрінісі. Кесте №3. Триангуляция сипаттамасы. Кесте №4. А және В нүктелерінің арасында көрнекілік сипаттамасы. Кесте №5 Полигонометрия әдісімен жиілітудегі талаптар. Кесте №6. Триангуляция әдісімен жобалаудағы үшбұрыштардың байланыстырушы бұрыштары мен үшбұрышты геометриялық байланыстырудың қателігінің есептелген мәндері. Кесте №7. Рұқсат етілген мәндер. Кесте №8. Әр жүрістің соңғы нүктелерінің мүмкін болатын қателіктерін анықтау. Кесте№9. I және II түйіндес нүктелерін жақындастыру. Кесте №10. Жүрістің салыстырмалы қателігін анықтау.
Жұмысты тапсыру мерзімі: __ 20__ж.
Жоба жетекшісі: Ежирова А.У.
Қабылданды: __ 20__ж.
Студент: Алибекова Балнур
Жоспары
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1. Тірек торларын анықтау әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1 Триангуляция әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.2 Трилатерация әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1.3 Полигонометрия әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
2. Инженерлік геодезиялық торлардың құрылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2.1 Жер учаскесінің физико-географиялық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2.2 Пландық инженерлік геодезиялық тордың трангуляция әдісімен жиілету ... ... ... ... ...12
2.3 Пункттердің арасындағы көрнекілікті анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
2.3.1 Графикалық жолмен анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
2.3.2 Аналитикалық жолмен анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.3.3 Торларды полигонометрия әдісімен жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 15
2.4 Инженерлік геодезиялық торды полигонометрия әдісімен жиілету ... ... ... ... ... ... ... .. 15
3. Инженерлік геодезиялық тордың құрылу дәлдігін бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 23 Кіріспе
Кез-келген топографиялық түсірістер жер бетінде пландық және биіктік жәйі (X, Y, H) белгілі нүктелерге негізделген. Бұндай нүктелерді тірек пункттері деп атайды. Осы пункттердің жиынтығы тірек торларын құрайды. Бүкіл тірек торлары жалпыдан жекеге өту принципі бойынша топтарға бөлінеді және олар бірнеше сатымен жасалынады, жоғарғы топтардың торларынан төменгі топтарға, ірі және дәл геометриялық құрылудан ұсақ және аз дәлдікті геометриялық құрылуға өтеді. Жоғары топтың пункттері бір-бірінен өте алшақ (ондаған км) орналасады, кейін олар кіші топтардың торларымен толықтырылып дамытылады. Бұндай тәсіл өте қысқа мерзімде үлкен дәлдікпен бүкіл территорияға бірыңғай координаттар жүйесін таратуға мүмкіншілік жасайды.
Жалпы геодезиялық торлар пландық және биіктік геодезиялық торлар болып бөлінеді. Пландық геодезиялық торларда әр пункттің жалпы мемлекеттік жүйесіндегі тікбұрышты координаталары (Х, Ү) анықталады, ал биіктік геодезиялық торларда әр пункттің Балтық биіктік жүйесі бойынша (Н) анықталады. Геодезиялық торлар мемлекеттікгеодезиялық торларына, геодезиялық толықтыру торларына және геодезиялық түсіру торларына бөлінеді.Мемлекеттік геодезиялық торлар жиілету және түсіріс торларын одан әрі дамытудың, сонымен қатар ізденіс, құрылыс, жер қойнауын пайдаланып жерге орналастыру тағы басқа көптеген инженерлік есептерді шешудің негізі болып табылады. Сондықтан, геодезиялық торларды құрудың дәлдігін қамтамасыз ету үшін оның бұрыштық және ұзындық өлшеулер тиісті аспаптар мен тәсілдер жүргізуге тиісті.
Мемлекеттік геодезиялық торларға мыналар жатады:
а) 1,2,3,4 кластық пландық жүйелер, олар өзара бұрыштық және ұзындық өлшеулер дәлдігімен, жүйе қабырғаларының ұзындықтарымен ерекшеленеді. Пландық жүйелер триангуляция, трилатерация, полигонометрия әдістерімен құралады.
ә) I, II, III және IV класты биіктік нивелирлік тораптар. Олар геодезиялық нивелирлеу әдісімен құралады.
1 Тірек торларын анықтау әдістері
Тірек пункттердің жер бетіндегі жәйі астрономиялық және геодезиялық әдістермен анықталады.
Астрономиялық әдіспен берілген пункттің геодезиялық координаттары (геодезиялық ендік В және геодезиялық бойлық L) аспан шырақтарын бағдарлау арқылы анықталады. Астрономиялық бағдарлаудың нәтижесінде пункттерге бағытталған сызықтардың геодезиялық азимуттарында А анықтауға болады. Азимуттар, сонымен қатар, гирокомпастың не гиротеодолиттің көмегімен анықталады. Бұдан әрі қарай геодезиялық координатталардан (B, L) және геодезиялық азимуттан (А) тікбұрышты координаталарға (Х, Ү) және дирекциялық бұрышқа өтуге болады.Пункттердің координаталарын тәуелсіз анықталуы бұл әдістің құндылығына жатады. Бірақ та нүктелердің геодезиялық координаталарын анықтауда пайда болатын аз қателер тіктеуіш сызығының эллипсоид бетіндегі нормальдан ауытқу қатесімен есептегенде, тікбұрышты координаталарда шамасы 60-100 метрге дейін үлкен қателердің пайда болуына әкеледі. Сондықтан, астрономиялық әдістің басты кемшілігі жер бетіндегі нүктелердің тікбұрышты координаталары біршама аз дәлдікпен анықталынады.
Геодезиялық әдісті қолданғанда тек кей нүктелердің (негізгі нүктелер) тікбұрышты координаталары астрономиялық бағдарлаумен анықталады. Тірек торларының қалған пункттері жердің бетінде төбелері тірек пункттері болатын геометриялық фигуралардың қабырғалары мен бұрыштарын өлшеу арқылы негізгі нүктелермен байланыстырылады. Тірек торларын осылай құру схемасы қателердің жиналуына шек қояды, өлшеуге сенімді бақылауды қамтамасыз етеді және әртүрлі жердің бөліктерінде геодезиялық жұмысты тәуелсіз істеуге мүмкіншілік береді. Пункттерінің координаталары бірыңғай координаталар жүйесінде геодезиялық әдіспен анықталатын тірек торларын геодезиялық тірек торлары деп атайды.Олар жиілету немесе толықтыру торларының негізі болып табылады. Пункттердің абсолюттік биіктіктерін геодезиялық биіктіктерді теңіз деңгейі бетіне қатысты анықтайды. Геодезиялық тор пункттерінің пландық координаттары триангуляция, трилатерация және полигонометрия әдістерімен анықталса, биіктік жағдайы геометриялық, тригонометриялық нивелирлеу әдістерімен анықталады. Геодезиялық тор топографиялық түсірімдер, карталар жасау, сондай-ақ барлау, құрылыс салу жұмыстарының жергілікті жердегі дәлдік есептеулеріне байланысты пландық және биіктік негіз ретінде қолданылады.
Біздің еліміздің территориясында тірек торларын жасаудағы басты әдіс геодезиялық әдіс болып табылады. Кең байтақ еліміздің территориямызды толықтай қамтамасыз ететін тірек пунктерінің жүйесін Кеңестер Одағының геодезиялық торлары деп атайды. Инструкция бойынша Кеңестер Одағының геодезиялықторлары мемлекеттік, геодезиялық жиілету және түсіру торлары болып бөлінеді.
Геодезиялық пункттердің ұзақ уақыт, әрі орнықты сақталуы үшін, оларды белгілі тереңдікте бір тұтас бетонмен бекітеді және ортасына шойын марка орнатады. Сонымен қатар геодезиялық пункттің үстіне бұрыш өлшеу кезінде штатив және оның жоғарғы жағына іргелес пункттен қарағанда нысана ретінде пайдалану үшін визирлік цилиндр бекітілген пирамидалық мұнара орнатылады. Геодезиялық белгілер өздерінің конструкциясына сай пирамидалар, жай және күрделі сигналдар болып бөлінеді. Глобальды геодезиялық торды жоғары геодезияда, геодинамикада, астрономияда және басқа да ғылымдардың ғылыми және ғылыми-техкикалық мәселерін шешуге қолданылады. Осындай мәселелерге мыналар жатады:
Фундаментальды геодезияның тұрақты шамалары
Жердің гравиметриялық аясын және фигурасын зерттеу
Жердің бетінің деформациясын, жылжуын зерттеу (литосфералық қабаттар)
Глобальды геодезиялық ғарыштық геодезия әдістері арқылы жобаланады. Пункттердің орналасу жағдайы тік бұрышты геоцентриялық жүйеде анықталады. Бұл жүйенің басы жердің салмақ орталығымен бірлескен.
Мемлекеттік геодезиялық торлар - мемлекеттің территориясында координаталарың таралуын қамтамассыз ететін және басқа да геодезиялық торларды құруға негіз бола алатын геодезиялық торлар айтылады.Мемлекеттік геодезиялық торлар барлық масштабтағы топографиялық түсірістердің теодолиттердің негізі болып табылады. Ол ғылыми және мемлекеттік мәліметтерді шешу кезінде қорғаныс және халық шаруашылығы талаптарын қанағаттандыру керек.
Мемлекеттік геодезиялық торларды пландық және биіктік геодезиялық торларға бөлуге болады.
Пландық торлар - триангуляция, трилатерация, полигонометрия тәсілдерін, ал биіктік торлар геодезиялық нивелирлеу тәсілімен құрастырылады.
Мемлекеттік пландық геодезиялық торлар өзара үшбұрыштық, сызықтық өлшеулердің дәлдігі және қабырғалардың ұзындықтары бойынша ерекшеленген I, II, III, IV - ші класты торларға бөлінеді.
I-ші класты Мемлекетік геодезиялық торлар қатарының ұзындықтарын 200 км-тік триангуляциялық, трилатерациялық, полигонометриялық тізбектерінен құрылған жалпы Р=800-1000 км полигон түрінде жасалынады.
Триангуляция (трилатерация) мүмкіндігінше тең қабырғалы үшбұрыштардың және үшбұрыштың жиынтығынан, геодезиялық төртбұрыштардан және орталық жүйелерден тұрады.
II-ші класты Мемлекеттік геодезиялық торлар I-ші класты полигонометрияның ішінде бірыңғай триангуляциялық тор немесе полигонометрия қиылысатын жүрістер жүйесі түрінде қиылысады.
III және IV-ші класты Мемлекеттік геодезиялық торлар жоғары класты Мемлекеттік геодезиялық торлардың ішінде полигонометрияның және трилатерацияның тәсілімен құрылған үшбұрыштардың немесе түсірістердің жиынтығы.
Пунктердің теңіз деңгейінің биіктігі геодезиялық нивелирлеу арқылы анықталатын геодезиялық торлар - нивелирлік торлар деп аталады.
Мемлекеттік биіктік геодезиялық торлар I, II, III, IV - ші класты болып бөлінеді.
I-ші класты мемлекеттік нивелирлік тор талқыланған жоба бойынша жасалынады.
II-ші класты мемлекеттік нивелирлік сызықтарды I-ші класты пунктер арасында жүргізіледі. Полигонометриялық Р=500-600 км.
III-ші класты нивелирлік сызықтарды I, II - ші класты полигонометрияның ішінде немесе қиылысқан жүрістер жүйесі түрінде жүргізіледі. Бұл жағдайда полигонометрияның Р=150-200 км ойлау керек.
IV-ші класты нивелирлеу сызықтары жоғары класты нивелирлеу полигонометрияның ішінде жалғыз тек жүрістің нүктесінде қиылысатын жүйе ретінде жүргізіледі.
Барлық класты нивелирлік торлар жергілікті жерде тұрақты белгілермен (репперлермен, маркілермен) белгіленеді.
1.1 Триангуляция әдісі
Триангуляция әдісінің мәні жер бетінде үшбұрыштар жүйесін салудан тұрады, онда үшбұрыштардың барлық бұрыштары және кейбір базистік қабырғалардың ұзындықтары өлшенеді.
Үшбұрыштардың қалған қабырғаларының ұзындықтарының белгілі тригонометриялық формулалармен есептеп табады. Егер де негізгі пункттің координатасы, дирекциодық бұрышы мен негізгі қабырғаның ұзындығы белгілі болса, онда тура геодезиялық есептеп біртіндеп шешу арқылы алған пункттердің координаталарын есептеп шығаруға болады.
1 класты триангуляция тең қабырғалы үшбұрыштың қатарынан тұрады, олар 200 км-ден тұратын меридиандар мен параллельдердің бойымен орналасады. Осылай салынған үшбұрыштардың қатарлары бір-бірімен қиылысып, периметрі 800-1000 км тұйық полигон құрайды.
1 класты полигондардың түйіндерінің қиылысқан жерлерінде базистік қабырғаларды не базистік торлардың шығу қабырғаларын өлшейді. Базистік (шығу) қабырғаларының ұшынан Лаплас пунктін анықтайды, яғни айтқанда пункттің ендік пен бойлығын және азимут бағытын анықтау үшін астрономиялық бағдарлау жасайды.
2 класты триангуляция үшбұрыштың тұтас торлар құрып, 1 класты триангуляция полигонын толтыру үшін салады. Олар толықтыру және барлық топографиялық түсірістердің геодезиялық негіздеу торларын дамыту үшін пайдаланатын тірек торларына жатады.
3 және 4 класты триангуляция ірі масштабты топографиялық түсірістің негізі болып, мемлекетік геодезиялық торларды әрі қарай толықтыруда пайдалынады. Олар үлкен кластың торларының ішінде бөлек пункт немесе қоспасы болып салынады. 3және 4 класты триангуляциялар мемлекеттік геодезиялық жүйелердің одан арғы жиілендіруі болып табылады. І және ІІ,ІІІ класты мемлекеттік геодезиялық жүйе 50-60 км-ге бір пункт тығыздықпен жасалынады.
1-кесте Триангуляцияның сипаттамалары
Триангуляц-ия кластары
Қабырғалардың ұзындығы, км
Бұрыш өлшеудің орташа квадраттық шекті қателігі
Үшбұрыштардағы шекті қателік
Базисті қабырғаны өлшеудегі шекті қателік
1
20-25
0,7"
3,0"
1: 400 000
2
7-20
1,0"
4,0"
1: 300 000
3
5-8
1,5"
6,0"
1: 200 000
4
2-5
2,0"
8,0"
1: 200 000
1.2 Трилатерация әдісі
Трилатерация тәсілінің негізінде ∆ АВС қабырғаларын пайдалана косинус теоремасы бойынша шешу жатады. Ол әртүрлі мақсаттағы III, IV кл. инженерлік геодезиялық тор және I, II разряты жиілету торын құруға арналған инженерлік геодезиялық мәселелерді шешуге арналған трилатерациялық торларды жеке фигуралар геодезиялық төртбұрыш орталық жүйелер және үшбұрыш комбинациясынан тұратын еркін толар түрінде тұрады.Трилатерацияда триангуляцияға ұқсас, бұнда тек үшбұрыштардың барлық қабырғалары өлшенеді.Үшбұрыштардың шешімі арқылы горизонтальдық бұрыштарды анықтайды, дирекциялық бұрыштарды есептеп табады. Пункттердің координаталарын триангуляциядағы қолдаған әдістермен есептеп шығарады. Торлардың қабырғаларының ұзындықтары радио және жарық қашықтық өлшегіштермен өлшенеді. Қабырғаларды өлшегенде салыстырмалы қателердің шамасы 3 класс- 1:1000000, 4 класс-1:40000 нан аспау керек. Трилатерациялық торларға келесі талаптар қойылады:
2-кесте Трилатерациялық торларға қойылатын талаптар
Көрсеткіштер
4 кл.
1р.
2р.
Қабырғаның ұзындықтары
1-5
0,5-6
0,25-3
Қабырға ұзындықтарын анықтаудағы шекті салыстырмалы дәлдігі
1:50000
1:20000
1:10000
Үшбұрыш бұрышының ең кіші мәні
20°
20°
20°
Төртбұрыштың бұрыштарының ең кіші мәні пунктер арасындағы үшбұрыштар саны
6
8
10
1.3 Полигонометрия әдісі
Полигонометрия тордың дәлдігін біртінеп жақындату әдісі арқылы бағалау. Полигонометрия торды жобасын бағалау мақсаты түйіндес пунктер координаталарын мүмкін болатын қателіктерін және жүрістердің салыстырмалы қателіктерін анықтау және шекті шамаларымен салыстыру , тордың дәлдігін бағалауы қатаң және жуықтап алу тәсілдерімен анықталады.
Қатаң бағалау әдетте электронды есептеу машиналарында арнаулы бағдарламалары бойынша, жуықтап алған тәсілінде сәйкес фигуралар арқылы жүргізіледі. Полигонометрия тордың жобасын бағалаудың ең қарапайым әдісі біртіндеп жақындату әдісі болып табылады.
A
A
B
B
z
z
1 z
z
2
I
z
z
3
II
C
C
z
z
4 z
z
5 D
D
2-сурет Полигонометрия тәсілінің - біртіндеп жақындату әдісінің көрінісі
Жабық және ашық көпбұрыштарды құрайды. Өлшенетін элементтер болып полигонның қабырғалары арсындағы бұрыштары немесе дирекциондық бұрыштар болып келеді. Инженерлік геодезиялық торлар арасындағы тірек ішіндегі кең таралған түрі полигонометрия болып келеді. Ол инженерлік геодезиялық жұмыстардың барлық түрлерінде, сонымен қатар құрылыстардың пландық орнынан ауытқуын бақылауға да қолданылады.
Егер де пункттің кооринаталарымен бір қабырғасының дирекциондық бұрышы белгілі болса, онда полигонометриялық жүрістің барлық пункттерінің координаталарын есептеп табуға болады.
Полигонометрияда бұрыштар тиісті дәлдікті теодолитпен өлшенеді. Полигонометриялық жүрістің қабырғаларының ұзындығын өлшеу үшін жарық және радио, оптикалық қашықтық өлшеуіштерді, болаттан жасаған және инварлық сымдарды, ленталарды және рулеткаларды қолданады. Қабырғалардың ұзындығы, бұрыштары, қосымша геометриялық фигуралардан жасалған базистерді өлшеу арқылы анықталады.
Полигонометрия 4 класқа бөлінеді:
1 класты полигонометрия меридианы және параллель бойынша периметрі 700-800 км сызылған жүрістер арқылы салынады. Полигондардың шеткі төбелерінде Лаплас пункттерін анықтайды. 2 класты полигонометрия 1 класты триангуляция немесе полигонометрия полигондарының периметрі 150-180 км тұйық полигондар торларымен дамытылады.
Полигонометрия 3 және 4 класс бір түйінді пункттер бар жүріс жүйелерінен немесе жоғарғы класты мемлекеттің геодезиялық пункттеріне тірелетін жүрістерден құралады.
Орманды жазықтарда және күрделі қолайсыз жерлерде триангуляция торларын дамыту қиындыққа түседі және тиімсіз болады, сондықтан ондай жерлерде полигонометрия әдісі қолданылыды.
2. Инженерлік геодезиялық торлардың құрылуы
ТМД елдерінде геодезиялық торды Мемлекеттік тор, геодезиялық жиілету және геодезиялық түсіру торы деп бөледі. Торларды құрғанда жалпыдан жекеге ауысу қағидасын сақтай отырып, іске асырады. Яғни, аумақты алқапты қамтитын салытырмалы түрде сирек қосындар жүйесін құрады да, олардың кооринаталарын және биіктіктерін жоғарғы дәлдікпен анықтайды. Әрі қарай тор бірнеше сатылап жиілетіледі де, қосындарының координаталарын және биіктіктерін алдағы тордағы дәлдіктен төмен дәлдікпен атқарады.
Мемлекеттік геодезиялық тордың пландық жағдайы жалпылама мемлекеттік координаттық жүйеде, ал биіктіктер бірегей мемлекетік жүйеде анықталады.
Пландық геодезиялық торларды негізінен триангуляция, трилатерация, полигонометрия, сонымен бірге осы әдістердің аралас әдістермен құрады. Триангуляция әдісінде жер бетінде үшбұрыштар торын құрып, олардың әр қайсысының барлық бұрыштарын өлшейді, ал бірінші және соңғы тордың аз дегенде екі қабырғасының ұзындығы базис ретінде өлшеніледі. Өлшенген бұрыштарын және бір қабырғасының ұзандығын біле отырып, тордың барлық қабырғаларының ұзындықтарын табуға болады. Әрі қарай есептелінген бұрыштары және қабырғалары арқылы тордың барлық қосындарының пландық координаталарын есептеп табады.
Трилатерация әдісінің триангуляция әдісінен айырмашылығы, мұнда бұрыштары емес, қабырғаларының ұзындықтары өлшенеді.
Полигонометрия әдісінде жер беті сынық ... жалғасы
САФИ ӨТЕБАЕВ АТЫНДАҒЫ АТЫРАУ МҰНАЙ ЖӘНЕ ГАЗ УНИВЕРСИТЕТІ КеАҚ
Мұнай-газ факультеті
Геология және геофизика кафедрасы
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Инженерлік геодезиялық торлар
Мамандықтың шифры мен атауы: 5В071100 Геодезия және картография
Орындаған: Алибекова Б.Ж. : ГК- 181 қб
Тексерген: доцент Ежирова А.У.
Атырау 2019 ж
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУЛБИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
САФИ ӨТЕБАЕВ АТЫНДАҒЫ АТЫРАУ МҰНАЙ ЖӘНЕ ГАЗ УНИВЕРСИТЕТІ КеАҚ
Мұнай-газ факультеті
Геология және геофизикакафедрасы
Бекітемін
Геология және геофизика кафедрасы меңгерушісі
г.-м.ғ.к. Нұрсұлтанова С.Н.____________
___ _________ 20__ ж.
Тапсырма
курстық жұмысқа
Студент: Алибекова Балнур
Мамандығы: Геодезия және Картография
Группа: ГК- 181 қ.тобы
Тақырыбы: Инженерлік геодезиялық торлар
Кафедра жиналысында бекітілді № ____ ____ 20__ж
Курстық жұмыстың жарамдылығы: дейін __ 2019 ж.
Жұмысты қорғау: __ __ 2019 ж.
Жұмыстың мәліметі
1. Тірек торларын анықтау әдістері. 1.1 Триангуляция әдісі 1.2. Трилатерация әдісі 1.3. Полигонометрия әдісі 2. Инженерлік геодезиялық торлардың құрылуы 2.1 Жер учаскесінің физико-географиялық сипаттамасы 2.2 Пландық инженерлік геодезиялық тордың трангуляция әдісімен жиілету 2.3 Пункттердің арасындағы көрнекілікті анықтау 2.3.1 Графикалық жолмен анықтау 2.3.2 Аналитикалық жолмен анықтау 2.3.3 Торларды полигонометрия әдісімен жобалау 2.4 Инженерлік геодезиялық торларды полигонометрия әдісімен жиілету 3. Инженерлік геодезиялық тордың құрылуын бағалау
Негізі бөлім
1.Тірек торларын анықтау әдістері. 2. Инженерлік геодезиялық торлардың құрылуы. 3. Инженерлік тордың құру дәлдігін бағалау
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Джуламанов Т.Д. Геодезия - 1 - оқулық. Алматы ЭВЕРО баспаханасы, 2005 ж
2. Атымтаев Б.Б.; Пентаев Т.П. Инженерлік геодезия - оқулық. Алматы: ЭВЕРО баспаханасы, 2005 -184б
3. Интернет: Геодезические работы, 1970; Глотов Г. Ф.,
Графикалық материалдар тізімі
Кесте № 1. Триангуляцияның сипаттамалары. Кесте №2. Трилатерациялық торларға қойылатын талаптар.
2-сурет Полигонометрия тәсілінің - біртіндеп жақындату әдісінің көрінісі. Кесте №3. Триангуляция сипаттамасы. Кесте №4. А және В нүктелерінің арасында көрнекілік сипаттамасы. Кесте №5 Полигонометрия әдісімен жиілітудегі талаптар. Кесте №6. Триангуляция әдісімен жобалаудағы үшбұрыштардың байланыстырушы бұрыштары мен үшбұрышты геометриялық байланыстырудың қателігінің есептелген мәндері. Кесте №7. Рұқсат етілген мәндер. Кесте №8. Әр жүрістің соңғы нүктелерінің мүмкін болатын қателіктерін анықтау. Кесте№9. I және II түйіндес нүктелерін жақындастыру. Кесте №10. Жүрістің салыстырмалы қателігін анықтау.
Жұмысты тапсыру мерзімі: __ 20__ж.
Жоба жетекшісі: Ежирова А.У.
Қабылданды: __ 20__ж.
Студент: Алибекова Балнур
Жоспары
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1. Тірек торларын анықтау әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1 Триангуляция әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.2 Трилатерация әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1.3 Полигонометрия әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
2. Инженерлік геодезиялық торлардың құрылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2.1 Жер учаскесінің физико-географиялық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2.2 Пландық инженерлік геодезиялық тордың трангуляция әдісімен жиілету ... ... ... ... ...12
2.3 Пункттердің арасындағы көрнекілікті анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
2.3.1 Графикалық жолмен анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
2.3.2 Аналитикалық жолмен анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.3.3 Торларды полигонометрия әдісімен жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 15
2.4 Инженерлік геодезиялық торды полигонометрия әдісімен жиілету ... ... ... ... ... ... ... .. 15
3. Инженерлік геодезиялық тордың құрылу дәлдігін бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 23 Кіріспе
Кез-келген топографиялық түсірістер жер бетінде пландық және биіктік жәйі (X, Y, H) белгілі нүктелерге негізделген. Бұндай нүктелерді тірек пункттері деп атайды. Осы пункттердің жиынтығы тірек торларын құрайды. Бүкіл тірек торлары жалпыдан жекеге өту принципі бойынша топтарға бөлінеді және олар бірнеше сатымен жасалынады, жоғарғы топтардың торларынан төменгі топтарға, ірі және дәл геометриялық құрылудан ұсақ және аз дәлдікті геометриялық құрылуға өтеді. Жоғары топтың пункттері бір-бірінен өте алшақ (ондаған км) орналасады, кейін олар кіші топтардың торларымен толықтырылып дамытылады. Бұндай тәсіл өте қысқа мерзімде үлкен дәлдікпен бүкіл территорияға бірыңғай координаттар жүйесін таратуға мүмкіншілік жасайды.
Жалпы геодезиялық торлар пландық және биіктік геодезиялық торлар болып бөлінеді. Пландық геодезиялық торларда әр пункттің жалпы мемлекеттік жүйесіндегі тікбұрышты координаталары (Х, Ү) анықталады, ал биіктік геодезиялық торларда әр пункттің Балтық биіктік жүйесі бойынша (Н) анықталады. Геодезиялық торлар мемлекеттікгеодезиялық торларына, геодезиялық толықтыру торларына және геодезиялық түсіру торларына бөлінеді.Мемлекеттік геодезиялық торлар жиілету және түсіріс торларын одан әрі дамытудың, сонымен қатар ізденіс, құрылыс, жер қойнауын пайдаланып жерге орналастыру тағы басқа көптеген инженерлік есептерді шешудің негізі болып табылады. Сондықтан, геодезиялық торларды құрудың дәлдігін қамтамасыз ету үшін оның бұрыштық және ұзындық өлшеулер тиісті аспаптар мен тәсілдер жүргізуге тиісті.
Мемлекеттік геодезиялық торларға мыналар жатады:
а) 1,2,3,4 кластық пландық жүйелер, олар өзара бұрыштық және ұзындық өлшеулер дәлдігімен, жүйе қабырғаларының ұзындықтарымен ерекшеленеді. Пландық жүйелер триангуляция, трилатерация, полигонометрия әдістерімен құралады.
ә) I, II, III және IV класты биіктік нивелирлік тораптар. Олар геодезиялық нивелирлеу әдісімен құралады.
1 Тірек торларын анықтау әдістері
Тірек пункттердің жер бетіндегі жәйі астрономиялық және геодезиялық әдістермен анықталады.
Астрономиялық әдіспен берілген пункттің геодезиялық координаттары (геодезиялық ендік В және геодезиялық бойлық L) аспан шырақтарын бағдарлау арқылы анықталады. Астрономиялық бағдарлаудың нәтижесінде пункттерге бағытталған сызықтардың геодезиялық азимуттарында А анықтауға болады. Азимуттар, сонымен қатар, гирокомпастың не гиротеодолиттің көмегімен анықталады. Бұдан әрі қарай геодезиялық координатталардан (B, L) және геодезиялық азимуттан (А) тікбұрышты координаталарға (Х, Ү) және дирекциялық бұрышқа өтуге болады.Пункттердің координаталарын тәуелсіз анықталуы бұл әдістің құндылығына жатады. Бірақ та нүктелердің геодезиялық координаталарын анықтауда пайда болатын аз қателер тіктеуіш сызығының эллипсоид бетіндегі нормальдан ауытқу қатесімен есептегенде, тікбұрышты координаталарда шамасы 60-100 метрге дейін үлкен қателердің пайда болуына әкеледі. Сондықтан, астрономиялық әдістің басты кемшілігі жер бетіндегі нүктелердің тікбұрышты координаталары біршама аз дәлдікпен анықталынады.
Геодезиялық әдісті қолданғанда тек кей нүктелердің (негізгі нүктелер) тікбұрышты координаталары астрономиялық бағдарлаумен анықталады. Тірек торларының қалған пункттері жердің бетінде төбелері тірек пункттері болатын геометриялық фигуралардың қабырғалары мен бұрыштарын өлшеу арқылы негізгі нүктелермен байланыстырылады. Тірек торларын осылай құру схемасы қателердің жиналуына шек қояды, өлшеуге сенімді бақылауды қамтамасыз етеді және әртүрлі жердің бөліктерінде геодезиялық жұмысты тәуелсіз істеуге мүмкіншілік береді. Пункттерінің координаталары бірыңғай координаталар жүйесінде геодезиялық әдіспен анықталатын тірек торларын геодезиялық тірек торлары деп атайды.Олар жиілету немесе толықтыру торларының негізі болып табылады. Пункттердің абсолюттік биіктіктерін геодезиялық биіктіктерді теңіз деңгейі бетіне қатысты анықтайды. Геодезиялық тор пункттерінің пландық координаттары триангуляция, трилатерация және полигонометрия әдістерімен анықталса, биіктік жағдайы геометриялық, тригонометриялық нивелирлеу әдістерімен анықталады. Геодезиялық тор топографиялық түсірімдер, карталар жасау, сондай-ақ барлау, құрылыс салу жұмыстарының жергілікті жердегі дәлдік есептеулеріне байланысты пландық және биіктік негіз ретінде қолданылады.
Біздің еліміздің территориясында тірек торларын жасаудағы басты әдіс геодезиялық әдіс болып табылады. Кең байтақ еліміздің территориямызды толықтай қамтамасыз ететін тірек пунктерінің жүйесін Кеңестер Одағының геодезиялық торлары деп атайды. Инструкция бойынша Кеңестер Одағының геодезиялықторлары мемлекеттік, геодезиялық жиілету және түсіру торлары болып бөлінеді.
Геодезиялық пункттердің ұзақ уақыт, әрі орнықты сақталуы үшін, оларды белгілі тереңдікте бір тұтас бетонмен бекітеді және ортасына шойын марка орнатады. Сонымен қатар геодезиялық пункттің үстіне бұрыш өлшеу кезінде штатив және оның жоғарғы жағына іргелес пункттен қарағанда нысана ретінде пайдалану үшін визирлік цилиндр бекітілген пирамидалық мұнара орнатылады. Геодезиялық белгілер өздерінің конструкциясына сай пирамидалар, жай және күрделі сигналдар болып бөлінеді. Глобальды геодезиялық торды жоғары геодезияда, геодинамикада, астрономияда және басқа да ғылымдардың ғылыми және ғылыми-техкикалық мәселерін шешуге қолданылады. Осындай мәселелерге мыналар жатады:
Фундаментальды геодезияның тұрақты шамалары
Жердің гравиметриялық аясын және фигурасын зерттеу
Жердің бетінің деформациясын, жылжуын зерттеу (литосфералық қабаттар)
Глобальды геодезиялық ғарыштық геодезия әдістері арқылы жобаланады. Пункттердің орналасу жағдайы тік бұрышты геоцентриялық жүйеде анықталады. Бұл жүйенің басы жердің салмақ орталығымен бірлескен.
Мемлекеттік геодезиялық торлар - мемлекеттің территориясында координаталарың таралуын қамтамассыз ететін және басқа да геодезиялық торларды құруға негіз бола алатын геодезиялық торлар айтылады.Мемлекеттік геодезиялық торлар барлық масштабтағы топографиялық түсірістердің теодолиттердің негізі болып табылады. Ол ғылыми және мемлекеттік мәліметтерді шешу кезінде қорғаныс және халық шаруашылығы талаптарын қанағаттандыру керек.
Мемлекеттік геодезиялық торларды пландық және биіктік геодезиялық торларға бөлуге болады.
Пландық торлар - триангуляция, трилатерация, полигонометрия тәсілдерін, ал биіктік торлар геодезиялық нивелирлеу тәсілімен құрастырылады.
Мемлекеттік пландық геодезиялық торлар өзара үшбұрыштық, сызықтық өлшеулердің дәлдігі және қабырғалардың ұзындықтары бойынша ерекшеленген I, II, III, IV - ші класты торларға бөлінеді.
I-ші класты Мемлекетік геодезиялық торлар қатарының ұзындықтарын 200 км-тік триангуляциялық, трилатерациялық, полигонометриялық тізбектерінен құрылған жалпы Р=800-1000 км полигон түрінде жасалынады.
Триангуляция (трилатерация) мүмкіндігінше тең қабырғалы үшбұрыштардың және үшбұрыштың жиынтығынан, геодезиялық төртбұрыштардан және орталық жүйелерден тұрады.
II-ші класты Мемлекеттік геодезиялық торлар I-ші класты полигонометрияның ішінде бірыңғай триангуляциялық тор немесе полигонометрия қиылысатын жүрістер жүйесі түрінде қиылысады.
III және IV-ші класты Мемлекеттік геодезиялық торлар жоғары класты Мемлекеттік геодезиялық торлардың ішінде полигонометрияның және трилатерацияның тәсілімен құрылған үшбұрыштардың немесе түсірістердің жиынтығы.
Пунктердің теңіз деңгейінің биіктігі геодезиялық нивелирлеу арқылы анықталатын геодезиялық торлар - нивелирлік торлар деп аталады.
Мемлекеттік биіктік геодезиялық торлар I, II, III, IV - ші класты болып бөлінеді.
I-ші класты мемлекеттік нивелирлік тор талқыланған жоба бойынша жасалынады.
II-ші класты мемлекеттік нивелирлік сызықтарды I-ші класты пунктер арасында жүргізіледі. Полигонометриялық Р=500-600 км.
III-ші класты нивелирлік сызықтарды I, II - ші класты полигонометрияның ішінде немесе қиылысқан жүрістер жүйесі түрінде жүргізіледі. Бұл жағдайда полигонометрияның Р=150-200 км ойлау керек.
IV-ші класты нивелирлеу сызықтары жоғары класты нивелирлеу полигонометрияның ішінде жалғыз тек жүрістің нүктесінде қиылысатын жүйе ретінде жүргізіледі.
Барлық класты нивелирлік торлар жергілікті жерде тұрақты белгілермен (репперлермен, маркілермен) белгіленеді.
1.1 Триангуляция әдісі
Триангуляция әдісінің мәні жер бетінде үшбұрыштар жүйесін салудан тұрады, онда үшбұрыштардың барлық бұрыштары және кейбір базистік қабырғалардың ұзындықтары өлшенеді.
Үшбұрыштардың қалған қабырғаларының ұзындықтарының белгілі тригонометриялық формулалармен есептеп табады. Егер де негізгі пункттің координатасы, дирекциодық бұрышы мен негізгі қабырғаның ұзындығы белгілі болса, онда тура геодезиялық есептеп біртіндеп шешу арқылы алған пункттердің координаталарын есептеп шығаруға болады.
1 класты триангуляция тең қабырғалы үшбұрыштың қатарынан тұрады, олар 200 км-ден тұратын меридиандар мен параллельдердің бойымен орналасады. Осылай салынған үшбұрыштардың қатарлары бір-бірімен қиылысып, периметрі 800-1000 км тұйық полигон құрайды.
1 класты полигондардың түйіндерінің қиылысқан жерлерінде базистік қабырғаларды не базистік торлардың шығу қабырғаларын өлшейді. Базистік (шығу) қабырғаларының ұшынан Лаплас пунктін анықтайды, яғни айтқанда пункттің ендік пен бойлығын және азимут бағытын анықтау үшін астрономиялық бағдарлау жасайды.
2 класты триангуляция үшбұрыштың тұтас торлар құрып, 1 класты триангуляция полигонын толтыру үшін салады. Олар толықтыру және барлық топографиялық түсірістердің геодезиялық негіздеу торларын дамыту үшін пайдаланатын тірек торларына жатады.
3 және 4 класты триангуляция ірі масштабты топографиялық түсірістің негізі болып, мемлекетік геодезиялық торларды әрі қарай толықтыруда пайдалынады. Олар үлкен кластың торларының ішінде бөлек пункт немесе қоспасы болып салынады. 3және 4 класты триангуляциялар мемлекеттік геодезиялық жүйелердің одан арғы жиілендіруі болып табылады. І және ІІ,ІІІ класты мемлекеттік геодезиялық жүйе 50-60 км-ге бір пункт тығыздықпен жасалынады.
1-кесте Триангуляцияның сипаттамалары
Триангуляц-ия кластары
Қабырғалардың ұзындығы, км
Бұрыш өлшеудің орташа квадраттық шекті қателігі
Үшбұрыштардағы шекті қателік
Базисті қабырғаны өлшеудегі шекті қателік
1
20-25
0,7"
3,0"
1: 400 000
2
7-20
1,0"
4,0"
1: 300 000
3
5-8
1,5"
6,0"
1: 200 000
4
2-5
2,0"
8,0"
1: 200 000
1.2 Трилатерация әдісі
Трилатерация тәсілінің негізінде ∆ АВС қабырғаларын пайдалана косинус теоремасы бойынша шешу жатады. Ол әртүрлі мақсаттағы III, IV кл. инженерлік геодезиялық тор және I, II разряты жиілету торын құруға арналған инженерлік геодезиялық мәселелерді шешуге арналған трилатерациялық торларды жеке фигуралар геодезиялық төртбұрыш орталық жүйелер және үшбұрыш комбинациясынан тұратын еркін толар түрінде тұрады.Трилатерацияда триангуляцияға ұқсас, бұнда тек үшбұрыштардың барлық қабырғалары өлшенеді.Үшбұрыштардың шешімі арқылы горизонтальдық бұрыштарды анықтайды, дирекциялық бұрыштарды есептеп табады. Пункттердің координаталарын триангуляциядағы қолдаған әдістермен есептеп шығарады. Торлардың қабырғаларының ұзындықтары радио және жарық қашықтық өлшегіштермен өлшенеді. Қабырғаларды өлшегенде салыстырмалы қателердің шамасы 3 класс- 1:1000000, 4 класс-1:40000 нан аспау керек. Трилатерациялық торларға келесі талаптар қойылады:
2-кесте Трилатерациялық торларға қойылатын талаптар
Көрсеткіштер
4 кл.
1р.
2р.
Қабырғаның ұзындықтары
1-5
0,5-6
0,25-3
Қабырға ұзындықтарын анықтаудағы шекті салыстырмалы дәлдігі
1:50000
1:20000
1:10000
Үшбұрыш бұрышының ең кіші мәні
20°
20°
20°
Төртбұрыштың бұрыштарының ең кіші мәні пунктер арасындағы үшбұрыштар саны
6
8
10
1.3 Полигонометрия әдісі
Полигонометрия тордың дәлдігін біртінеп жақындату әдісі арқылы бағалау. Полигонометрия торды жобасын бағалау мақсаты түйіндес пунктер координаталарын мүмкін болатын қателіктерін және жүрістердің салыстырмалы қателіктерін анықтау және шекті шамаларымен салыстыру , тордың дәлдігін бағалауы қатаң және жуықтап алу тәсілдерімен анықталады.
Қатаң бағалау әдетте электронды есептеу машиналарында арнаулы бағдарламалары бойынша, жуықтап алған тәсілінде сәйкес фигуралар арқылы жүргізіледі. Полигонометрия тордың жобасын бағалаудың ең қарапайым әдісі біртіндеп жақындату әдісі болып табылады.
A
A
B
B
z
z
1 z
z
2
I
z
z
3
II
C
C
z
z
4 z
z
5 D
D
2-сурет Полигонометрия тәсілінің - біртіндеп жақындату әдісінің көрінісі
Жабық және ашық көпбұрыштарды құрайды. Өлшенетін элементтер болып полигонның қабырғалары арсындағы бұрыштары немесе дирекциондық бұрыштар болып келеді. Инженерлік геодезиялық торлар арасындағы тірек ішіндегі кең таралған түрі полигонометрия болып келеді. Ол инженерлік геодезиялық жұмыстардың барлық түрлерінде, сонымен қатар құрылыстардың пландық орнынан ауытқуын бақылауға да қолданылады.
Егер де пункттің кооринаталарымен бір қабырғасының дирекциондық бұрышы белгілі болса, онда полигонометриялық жүрістің барлық пункттерінің координаталарын есептеп табуға болады.
Полигонометрияда бұрыштар тиісті дәлдікті теодолитпен өлшенеді. Полигонометриялық жүрістің қабырғаларының ұзындығын өлшеу үшін жарық және радио, оптикалық қашықтық өлшеуіштерді, болаттан жасаған және инварлық сымдарды, ленталарды және рулеткаларды қолданады. Қабырғалардың ұзындығы, бұрыштары, қосымша геометриялық фигуралардан жасалған базистерді өлшеу арқылы анықталады.
Полигонометрия 4 класқа бөлінеді:
1 класты полигонометрия меридианы және параллель бойынша периметрі 700-800 км сызылған жүрістер арқылы салынады. Полигондардың шеткі төбелерінде Лаплас пункттерін анықтайды. 2 класты полигонометрия 1 класты триангуляция немесе полигонометрия полигондарының периметрі 150-180 км тұйық полигондар торларымен дамытылады.
Полигонометрия 3 және 4 класс бір түйінді пункттер бар жүріс жүйелерінен немесе жоғарғы класты мемлекеттің геодезиялық пункттеріне тірелетін жүрістерден құралады.
Орманды жазықтарда және күрделі қолайсыз жерлерде триангуляция торларын дамыту қиындыққа түседі және тиімсіз болады, сондықтан ондай жерлерде полигонометрия әдісі қолданылыды.
2. Инженерлік геодезиялық торлардың құрылуы
ТМД елдерінде геодезиялық торды Мемлекеттік тор, геодезиялық жиілету және геодезиялық түсіру торы деп бөледі. Торларды құрғанда жалпыдан жекеге ауысу қағидасын сақтай отырып, іске асырады. Яғни, аумақты алқапты қамтитын салытырмалы түрде сирек қосындар жүйесін құрады да, олардың кооринаталарын және биіктіктерін жоғарғы дәлдікпен анықтайды. Әрі қарай тор бірнеше сатылап жиілетіледі де, қосындарының координаталарын және биіктіктерін алдағы тордағы дәлдіктен төмен дәлдікпен атқарады.
Мемлекеттік геодезиялық тордың пландық жағдайы жалпылама мемлекеттік координаттық жүйеде, ал биіктіктер бірегей мемлекетік жүйеде анықталады.
Пландық геодезиялық торларды негізінен триангуляция, трилатерация, полигонометрия, сонымен бірге осы әдістердің аралас әдістермен құрады. Триангуляция әдісінде жер бетінде үшбұрыштар торын құрып, олардың әр қайсысының барлық бұрыштарын өлшейді, ал бірінші және соңғы тордың аз дегенде екі қабырғасының ұзындығы базис ретінде өлшеніледі. Өлшенген бұрыштарын және бір қабырғасының ұзандығын біле отырып, тордың барлық қабырғаларының ұзындықтарын табуға болады. Әрі қарай есептелінген бұрыштары және қабырғалары арқылы тордың барлық қосындарының пландық координаталарын есептеп табады.
Трилатерация әдісінің триангуляция әдісінен айырмашылығы, мұнда бұрыштары емес, қабырғаларының ұзындықтары өлшенеді.
Полигонометрия әдісінде жер беті сынық ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz