Нивелирлер және нивелирлік рейкалар

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
САФИ ӨТЕБАЕВ АТЫНДАҒЫ АТЫРАУ МҰНАЙ ЖӘНЕ ГАЗ УНИВЕРСИТЕТІ КеАҚ

Мұнай-газ факультеті

Геология және геофизика кафедрасы

Курстық жұмыс

Тақырыбы: Геометриялықлық нивелирлеу тәсілдері

Мамандықтың шифры: 5В071100 - Геодезия және картография

Орындаған: Таңатаров Ш М ГК-181 қ.тобы

Жетекші: доцент Ежирова А.У

Атырау 2019 ж

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

САФИ ӨТЕБАЕВ АТЫНДАҒЫ АТЫРАУ МҰНАЙ ЖӘНЕ ГАЗ УНИВЕРСИТЕТІ КеАҚ

Мұнай-газ факультеті
Геология және геофизика кафедрасы

Бекітемін
Геология және геофизика кафедра меңгерушісі
Нурсултанова С.Н.______________
___ _________ 20__ ж.

Тапсырма
курстық жұмысқа
Студент Таңатаров Ш
Мамандық Геодезия және картография
Тобы ГК-181 қ.тобы
Тақырыбы Геометриялықлық нивелирлеу тәсілдері
Кафедра мәжілісінде бекітілген № ___ ___ 20___ ж.
Курстық жұмысты тапсыру мерзімі: 2019 ж. ___ дейін.
Жұмысты қорғау: 2019 ж. ___ бастап ___ дейін

Жұмыстың бастапқы деректері
1 Геометриялықлық нивелирлеу тәсілдері. 1.1 Нивелирлеу әдістері. 2 Нивелирлер және нивелирлік рейкалар. 2.1 Нивелир құрылысы. 3. Нивилирлердің тексерулері мен жөндеулері.
3.1 Техникалың нивелирлеу. 3.2 Геометриялық нивелирлеу нәтижелерін ғылыми өндеу.
3.3 Профильді салу.

Негізгі бөлім
1 Геометриялықлық нивелирлеу тәсілдері. 2 Нивелирлер және нивелирлік рейкалар. 3. Нивилирлердің тексерулері мен жөндеулері.

Қолданылған әдебиеттер тізімі
1.Грюнберг А.В. Картография с основами топографии - Москва 1990 г.
2.Андреев Н. В.Основы топографии и картографии- Москва ,1972 г.
3.Қалыбеков С. Топография негіздері - Алматы 1993 ж.
4.Бахрамелев А. Картография - Москва 1986 г.
5.Дүйсенов С. Қ. Географиялық белдеулер - ХБГ, 2001, N 4.
6.Полярлық координаттар. - Физика және география. 2005, N 6.
7.Госпадинов В. Г. Топография - Москва 1974 г.
8.Түсіпбекова Г. Географиялық карта туралы жалпы мәліметтер.-
9.География және табиғат - 2006,N 2.
10.Коринский В.А. , Щенев В. А. , Душина И. В. - Материктер мен мұхиттар географиясы. Алматы,2001.
11.Төкенов Б.Географияны оқыту әдістері - География және табиғат. 2003, N 6 .
12.Сейсенов А. Географиялық карталарды оқыту. География окружающая среда 2005 , N3.
13.Топографиялық карталар.- География және табиғат . 2004, N 6.

Графикалық материалдар тізімі
1 - кесте. Мемлекеттік триангуляциялық торлар. 2-кесте. Полюстік теңдеу. 3 - кесте. 1-4 класс полигонометриясының сипаттамасы. 4-кесте. 1 және 2 дәрежелі полигонометриясының сипаттамасы. 5-кесте. Полигонометриядағы бұрыш өлшеу аспаптары.

Тапсырманың берілген күні: ___ 2019ж.
Жоба (жұмыс) жетекшісі: доцент Ежирова А. У.
Тапсырманы орындауға қабылдады: ___ 2019ж.
Студент: Таңатаров Ш

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1 Геометриялықлық нивелирлеу тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.1 Нивелирлеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
2 Нивелирлер және нивелирлік рейкалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
2.1 Нивелир құрылысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
3. Нивилирлердің тексерулері мен жөндеулері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
3.1 Техникалың нивелирлеу ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
3.2 Геометриялық нивелирлеу нәтижелерін ғылыми өндеу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...19
3.3 Профильді салу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
Әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
.

Кіріспе

Нивелирлер - жер бетінің бір нүкте мен екінші нүкте аралығындағы өзара биіктікті анықтайды. Өзара биіктікті анықтау әдісі және қолданылатын аспаптарына байланысты нивелирлеудің келесі түрлері бар: геометриялық нивелирлеу, тригонометриялық нивелирлеу, гидростатикалық нивелирлеу, барометрлік нивелирлеу, механикалық нивелирлеу. Нивелирлер дәлдігіне байланысты: жоғарғы дәлдікті нивелир (Н-05), дәл (Н-3) және техникалық (Н-10).Нивелирлер 2 қасиет бойынша: дәлдігі бойынша, визирлық ості горионталь жағдайға келтіру бойынша бөлінеді.Құрылғысының ерекшелітеріне қарай нивелирдің екі түрі бар: деңгейлеуішті және компенсаторлы нивелирлер.Қазіргі кезде техникалық нивелирлеу үшін дәл нивелирлер Н-3, Н-3К, техникалық Н-10КЛ нивелирлері қолданылады.
Нивелирлер дәлдігіне байланысты МЕСТ10528-76 сәйкес түрге бөлінеді: жоғарғы дәлдікті нивелир (Н-05), дәл (Н-3) және техникалық (Н-10). Бұл жердегі көрсетілген сандар өзара биіктіктің км екі жүрістегі орта квадраттың қатесін көрсетеді: Н-05 m=0,5 мм: нивелир Н-3 m=3 мм; нивелир Н-10 m=10мм. Құрылғысының ерекшелітеріне қарай нивелирдің екі түрі бар: деңгейлеуішті және компенсаторлы нивелирлер.Қазіргі кезде техникалық нивелирлеу үшін дәл нивелирлер Н-3, Н-3К, техникалық Н-10КЛ нивелирлері қолданылады.Нивелир Н-3.Оның көру дүрбісі ішкі фокустеуге жатады.Дүрбіні фокустеу үшін кремальер бұрандасы бар.Нивелир бекіту және микрометр бұрандаларымен жабдықталған.Нивелирдің контактылы цилиндірлік деңгейлеуіші және элевациялық бұрандасы бар.Нивелир Н-3К.Көру дүрбісінің тұғырында бекіту бұрандасы жоқ,дүрбіні нысаналау үшін микрометр бұранда бар.Нивелир Н-10КЛ техникалық компенсаторлы нивелирлер түріне жатады,оның құрамында оптимеханикалық компенсатор бар..Көру дүрбісі тура бейнеліге жатады.Нивелирде туралау бұрандасы жоқ.

1 Геометиялық нивелирлеу тәсілдері

Нүктелердің биіктік белгілерінің мәні мен олардың салыстырмалы биіктіктерін есептеп шығаратын геодезиялық өлшеулер нивелирлеу деп аталады. Нүктелердің алынған биіктік белгілерінің мәні барлық масштабтағы топографиялық түсірістердің биіктік негізі болып саналады және : олар халық шаруашылығына қажетті инженерлік есептерді, сондай-ақ бірқатар ғылыми есептеулерді шешу үшін қолданылады.
Нүктелердің биіктігін техникалық нивелирлеуді қолданып геометриялық нивелирлеумен анықтайды. Геометриялық нивелирлеу ортадан және алға қарай нивелирлеу әдістері болып бөлінеді.
Ортадан нивелирлеуде нивелир А және В (1-сурет) нүктелерінің дәл ортасындағы С нүктесіне орнатылады, ал нүктелерге бірдей рейкалар қойылады. Дүрбінің нысаналау осін горизонталь жағдайына келтіреді де, нивелирдің дүрбісін біртіндеп рейкаларға нысаналайды. Бүдан кейін 3 және П есептеулерін алады, олар нысаналау сәулесінен А және В нүктелеріне дейінгі кесінділер болып саналады. Мұнда А және В нүктелерінің арасындағы салыстырмалы биіктік (һ) мына формула бойынша есептеліп шығарылады:

Һ=3 -- П. (1)

Егер артқа есептеу 3 алға есептеуден П артық болса (3П), онда салыстырмалы биіктік һ оң болады, яғни В нүктесі А нүктесінен биік орналасады. Ал артқа есептеу 3 алға есептеуден П кем болса (3П), онда салыстырмалы биіктік теріс болады, яғни В нүктесі А нүктесінен төмен орналасады.
Егер А нүктесінің биіктік белгісінің мәні На белгілі болса, онда келесі В нүктесініқ биіктік белгісінін мәні Нв бұрынғы нүктенің биіктік белгісінің мәні На мен олардың арасындағы салыстырмалы биіктігінің қосындысына тең болады
Нивелирдің нысаналау сәулесінің теқіз денгейінен биіктігі аспаптық горизонты АГ деп аталып, былайша анықталады:

1-сурет, Ортадан нивелирлеу

Алға қарай нивелирлеуде (2-сурет) бастапқы А нүктесіне нивелир орнатылады да, ал алдыңғы В нүктесіне рейка қойылады. Содан кейін рейкадан есептеуді П алады да, А нүктесінен нивелир дүрбісінің окулярынық центріне дейінгі вертикаль ара қашықтықты, яғни нивелирдің биіктігі болып саналатын қашықтықты өлшейді. 2-суреттен көрініп тұрғандай, А және В нүктелерінің арасыпдағы салыстырмалы биіктік (һ) мынаған тең болады
Ортадан нивелирлеудің алға қарай нивелирлеумен салыстырғанда мынадай артықшылықтары болады: еңбектің өнімділігі 2 есе жоғары; нивелирлеуге әсерін тигізетін кейбір қателіктер жойылады.
Едәуір ара қашықтықта орналасқан А және D) нүктелерініқ (2-сурет) арасындағы салыстырмалы биктікті анықтау кезінде, егер нивелирдің орналасқан жерінен осы екі нүктенің арасындағы салыстырмалы биіктікті анықтау мүмкін болмаса, онда жүйелі нивелирлеу қолданылады. Ол үшін шеткі нүктелердіқ ара қашықтығын ортадан нивелирлеуге мүмкіндік беретін бірнеше тең кесінділерге бөледі. Осы байланыстыру нүктелеріні4 арасындағы салыстырмалы биіктіктерді жүйелі анықтап, олардын қосындысын тауып, бастапқы А және соңғы В нүктелерініқ арасындагы салыстырмалы биіктікті анықтайды. Екі нүктеніқ арасындағы салыстырмалы биіктік байланыстыру нүктелері арасындағы салыстырмалы биіктіктердің алгебралық қосындысы болып саналады. Нивелирдің екі шектес орналасуына ортақ нүктелерді байланыстыру нүктелері деп атайды.

2-сурет, Алға қарай нивелирлеуде

Lі станциясына нивелирді орнатады да артқы З және алдыңғы Пх рейкалардан есептеулер алады. Содан кейін А нүк-тесіндегі рейканы Вх нүктесіне апарып қояды да станциясынан 32 және П2 есептеулерін алады, осылайша жүйелі түрде барлық жүрісте нивелирлеуді жүргізеді.
Егер рейканы аралықтағы бір нүктеге (Ә) қойып, одан (І есептеуін латын болсақ, онда оның биіктігі яғни кез келген нүктеніц биіктік елгісінін мәні аспаптын горизонтымен осы нүктеге қойылған рейкадан алынған есептеудін айырымына тең.
Егер байланыстыру нүктелерінің биіктік белгілерініц мәнін анықтаудың қажеті болмаса, онда соңғы Ә нүктесінің биіктік белгісінің мәні.
Геометриялық нивелирлеу мейлінше дәл тәсіл болып табы-лады, сондықтан бұл тәсіл еліміздің барлық территориясында тірек пункттерінің биіктік жүйелерін жасауда және де әр түрлі инженерлік-техникалық есептерді шешуде кеңінен қолданылады.

1.1 Нивелирлеу әдістері

Инженерлік құрылыстарды тексеру, жобалау, құрылыс жүргізу және эксплатациялау жұмыстарында жергілікті жер бедерін немесе рельефін білу қажет.
Сонымен қатар жер бедерін білу ең алдымен жергілікті жерде сипаттық нүктелердің биіктік белгісін (отметка точки) білу, ал нүктенің белгісін анықтау нивелирлеудің мақсаты болып саналады.
Нивелирлеу Жер беті бөліктерінен таңдап алынатын нүктелер биіктіктері айырмалары мен оларға есептеулер жүргізу бағытындағы жазықтыққа қарағанда салыстырмалы биіктіктер өлшемдерін анықтаудағы геодезиялық жұмыстардың бір түрі деп айта аламыз.
Былайша айтқанда жер үстінде бір нүктенің басқа бір нүктеге қарағанда тұрған жерін белгілеу үшін қолданылады.
Кеңес Одағында, бастапқы есептеу жүргізетін негізгі жазықтық ретінде мұхит деңгейінде болатын деңгейлік жазықтық - геоид аталымының қабылдауына сәйкес, балтық теңізінің орта деңгейліктегі жазықтығы алынуы.
Қажетті өлшеу жұмыстарын жүргізу талаптарына сәйкес нивелирлеу әдістері:
- геометриялық;
- тригонометриялық;
- физикалық;
- стереофотограмметриялық;
- автоматтандырырған деп бөлінеді.
Геометриялық нивелирлеу әдісі нивелир деп аталатын өлшем аспабын пайдалану барысында, ізделінді өлшем бірліктерінің көкжиектік бұрыш арқылы анықталуын сипаттайды.
Тригонометриялық нивелирлеу әдісіне келетін болсақ; бұл жағдайда теодолит-тахеометр аспабы қолданылып, ізделінді өлшем бірліктері көлбеулік сәулелер арқылы белгілі болатынын айта аламыз. Сонда, осы әдістің колданылу нәтижееінде, түзулік бағыттағы белгілердің ара қашықтығы және көлбеулік бұрыш атауларьг анықталады.
Физикалық нивелирлеу әдісі:
- барометрлік;
- гидростатикалық;
- аэронивелирлеу түрлеріне бөлініп қарастырылады.
Барометрлік нивелирлеу жағдайында барометр аспабы қолданылып, таңдап алынған нүктелік орындардың қысымдары анықталады, осы қысымдықтары анықталады, осы қысымдық өлшем бірліктерінің айырмасы бойынша, сол нүктелердің өзара қандай биіктіктерде болатыны есептеленіп шығарылады.
Гидростатикалық нивелирлеу әдісі өзара жалғасқан ыдыстардағы сұйықтықтардың беттік жазықтық бөлігіне тәуелсіз шартта, бір деңгейде болу қасиеттеріне негізделгенін айтуға болады.
Сол сияқты, аэронивелирлеуәдісіне тоқталатын болсақ , онда ұшақта орналастрылған радио-биіктік және статоскоп аспаптарының көмегімен ұшып келе жатқан ұшақтың, Жер беті беделдік құрылымдарын қандай биіктіктерінде болатыны анықталып отырады. Осы биіктік бірліктер нәтижелері бірге қарастырылады да, Жер бетіндегі нүктелік аралықтардың өлшемдеріне сәйкес биіктік айырма мәндері белгілі болады.
Стереофотограмметриялық нивелирлеу жұмыстарында, негізінен, қарастырылып отырған жергілікті ауданның кем дегенде екі суреттік кескіні алынып, қажетті өлшем бірліктері анықталады да, ізделінді өлшемдер есептеленіп шығарылады.
Автоматтандырылған нивелирлеу жұмыстарында арнайы өлшем аспатраы пайдалнылып, қарастырылып отырған жергілікті ауданның кескіні сызылып бейнеленеді де, ізделініп отырған өлшемдік бірліктер белгілі болады.
Қорыта айтқанда, жоғарыда айтылған нивелирлеу әдістерінің, берілген шарттарға қатыст, қайсысы ыңғайлы болса, сол түрі қолданылады. Инженерлік геодезияда геометриялық нивелирлеу әдісінің маңызы зор және ол өте жиі қолданылады. Ол нивелир деп аталатын өлшем аспабын пайдалану барысында, ізделінді өлшем бірліктерінің көкжиектік бұрыш арқылы анықталуын сипаттайды.
Геометриялық нивелирлеудің екі әдісін айырады: ортадан бастап нивелирлеу және алға қарай нивелирлеу (3-сурет).
Инженерлік геодезияда жиі қолданылатын геомет - риялық нивелирлеу әдісі:
- ортадан бастап нивелирлеу;
- өлшемдер бағытындағы нивелирлеу түрлеріне бөлініп қарастырылады.
Нивелирлеу әдістерінің бірінші түріне тоқталатын болсақ, онда нивелир аспабы жергілікті аудан бөлігінен таңдап алынған А және В нүктелерінің ортасына орналастыры, оның нысаналау түтікшесін көкжиектік бағытқа бағыттайды (4-сурет). Сонда, аталған нүктелердегі, тікелік рейкалардан есептеулерді төменнен жоғары бағытта есептей отырьш:

h = a - b (2)

айырмасын жазуға болады. Мұндағы а және в белгілеулері тікелік рейкалардан анықталған биіктік өлшем бірліктері.

3-сурет, Мұхиттың деңгейлік беті

4-сурет, Мұхиттың деңгейлік беті

5-сурет, Нивелирлеу

А - ортадан бастап нивелирлеу; б - өлшемдер бағытындағы нивелирлеу; в - 1,2 көкжиек болғанда ортадан бастап нивелирлеу.
Бұл жағдайда, нивелирлеу жұмысы А нүктесінен В нүктесі бағытында жүргізілген болса, онда А нүктесінде орналастырылған тікелік рейка есептеліну басындағы, ал, В нүктесіндегі рейка есептелену соңындағы рейка болып аталады да, бастапқы және соңғы рейкалар есептелінулерінің айырмасы үшін, ав болса, сол айырма оң шама, ав болса, теріс шама. болатын шарттары анықталады.
Сол сияқты, нивелирлеу әдісінің екінші әдісін келесі тұжырымдарда айтуға болады.
Сонда, нивелирлеу окуляр бөлігі АВ бағытына сәйкее келетін қалыпта, А нүктесінен өтетін тікелік түзумен сәйкестікте орналастырылады да, нысаналық ось көкжиектік бағытқа келтіріледі. Содан кейін, өлшем ас-пабының биіктік бірлігі і алдын ала анықталып, В нүктесіндегі тікелік рейкадан есептеліну бірліктері в белгілі болғаннан сон, биіктіктер (5-сурет) айырмасын:

h= і - в , (3)

есептеп шығуымызға болады.
Егер, ортадан бастап нивелирлеу әдісіне сәйкес, А нүктесінің деңгейлік беттен биіктігі НАбелгілі болатын (3-сурет) h болса, онда В нүктесінің:

HB = HА + h (4)

Биіктік бірлігін теңдігіне қатысты анықтауға болатынын айта аламыз.

2 Нивелирлер және нивелирлік рейкалар

Нысаналау осі арқылы жер бетінің горизонталь сызығын түсіру қызметін атқаратын дүрбілі аспап нивелир деп аталады.
Өндірісте нивелирдің мынадай түрлері жасалып шығарылады:
Н-05 -- оптикалық микрометрлік жоғары дәлдікті нивелир, салыстырмалы биіктікті 1 км-лік екі морте жүрісте 0,5 мм-ден аспайтын орташа квадраттық қателікпен анықтауға арналған. Н-3, Н-ЗК, Н-ЗЛ нивелирлері -- дәл, 1 км екі мәрте жүрісте салыстырмалы биіктікті 3 мм-ден аспайтын орташа квадраттық қателікпен анықтауға арналған дәл аспаптар. Инженерлік-геодезиялық зерттеулерде және III және IV кластық нивелирлеу кезінде қолданылады.
Н-10, 2Н-ЮЛ, Н-ІОК, Н-ЮҚЛ нивелирлері -- техникалық, 1 км-лік екі мәрте жүрісте салыстырмалы биіктікті 10 мм-ден аспайтын орташа квадаттық қателіктен анықтауға арналған техникалық нивелирлер. Олар құрылыста, инженерлік-геодезиялық зерттеулерде және топографиялық түсірістерде биіктік шама негіздерімен қамтамасыз ету үшін қолданылады.
Қазіргі кездегі нивелир аспаптарында дүрбінің осін горизонталь жағдайға келтіру деңгейдің көмегімен тексеріледі немесе авторедукциялық компенсаторлардың көмегімен өзінен-өзі жасалады.
Инженерлік-техникалық нивелирлеу кезінде кеңінен қолданылатын техникалық Н-3 нивелирін (6-сурет) қарастыралық.

6-сурет, Инженерлік-техникалық нивелирлеу кезінде кеңінен қолданылатын техникалық Н-3 нивелирі. Нивелирдің негізгі бөліктеріне цилиндрлік деңгей (6), жапсырылған дүрбі (5), осі бар тірек алаңы (10), көтеру винттері бар (14) тұғырық (1), тесігі және стан винті үшін оймасы бар серіппелі пластинка (8) жатады.

Бөліктер қүны 15" цилиндрлік деңгей қорапта (6) орналсқан, ондағы призмалық құрылғы арқылы деңгей үлбіреуігшің шеткі кескіндері екі жартылай түрде дүрбінін көру аланына беріледі (6-сурет).
Дүрбінің нысаналау осін горизонталь жағдайға дәл келтіру элевациялық винтпен (2) орындалады, ол деңгей үлбіреуігінің шеткі кескіндерін сәйкестендіруден түрады. Цилиндрлік деңгейдің қақпақпен жабылған төрт түзету винттері болады.
Нивелирдің вертикаль осін шамамен тік жағдайға келтіруге арналған дөңге-лек (12) үш түзету винттерімен жабдықталгаи. Невелир дүрбісін горизонталь жазықтықта жобалай айналдыру қыспа винтті (10) босатылған кезінде қолмен жасалалынады да, ал дәл затты нысаналау қыспа винт бекітулі кезде жетекші винтпен (11)'жүргізіледі. Жіптер торының айқын кескінделуін окулярдың ди-оптриялық сақинасын (3), ал рейканың айқын кескінделуін фокустау құрылғысы-ныц маховигін (9) айналдыру арқылы келтіріледі.Дүрбіні жобалай нысаналау қарауылдың (7) көмегімен жасалынады. Нивелирлеу үшін тұтас немесе бүкте-мелі ағаш рейкалар (6-сурет) қолданылады, олар үзындығы 3 -- 4 метр, ені 10 см және қалыңдығы 2 -- 3 см бітеу түтас тақтай ағаш болып табылады. Тақтайлар ак майлы бояумен боялады және оларға сантиметрлік торкөз бөліктер түсіріледі Онда әрбір деаметр жазылады, ал сан тиметрлік бөліктер есептеулерді жеңілде ту үшін 5 см сайын топтарға біріктіріледі. Рейканың ең кішкене бөлігінің сандық шамасы рейка бөлігінің бағасы деп аталады. Тұтас рейканың ең үлкен ұзындығы 3 м-ге тең. Рейканың төменгі жағына рейканы тез тозудан қорғайтын болат пластинкадан тақа қағылып қойылады.
Рейкалар бір жақты немесе екі жақты болуы мүмкін, екіншісінде оның бір жағында қара бөліктер, екінші жағында қызыл бөліктер болады. Осыған орай рейканың жақтары қызыл және қара болып бөлінеді. Рейканың қара жағындағы нөлге тең есептеу, оның тақасымен дәл келеді, ал қызыл жағындағы тақаға сәйкес келетін есептеу нөлге тең болмайды.
Жұмыс басталмай тұрып рейкаларды текссріп алған жөп. Ол үшін рейканы горизонталь күйінде жатқызып, оған тексеру метрін қойып, оның әрбір метрі мен децметрін өлшейді. Онық дециметрлік бөліктерінің кездейсоқ кателіктері +-1 мм-ден, ал рейканың барлық ұзындығындағы қателік +-2 мм-ден аспауы тиіс.

2.1 Нивелир құрылысы

Нивелир - геодезиялық өлшеу жұмыстарында өте жиі қолданылатын аспап.
Нивелирдід негізгі құрылысы:
- орнықтыру табаны;
- нысаналау түтікшесі;
- цилиндрлік деңгейлегіш бөліктерінен тұрады.
.

7-сурет. НВ-1 нивелирі; 1-нысаналу түтігі; 2- фокусқа қоятын винт; 3- окуляр; 4- көтеруші винт; 5-объектив; 6-цилиндлік деңгей қорабы; 7-элевациондық винт; 8-дөңгелек деңгей; 9- көздеу нысаны.
Нивелирмен өлшеу жұмыстарын жүргізбес бұрын, оны алдын ала дөңгелек деңгейлегіш арқылы әзірлікке келтірілу қажет. Суретте көрсетілген (7-сурет) нивелирдің сыртқы құрылымдық түрі НВ-1 белгілеуінде болады да, ол қажетті техникалық шарттарды қанағаттандырып III жене IV класты нивелирлеу бірліктерін анықтайтынын айтады
Қорыта айтқанда, өлшеу жұмыстарында бір ғана НВ-1 ивелирі емес, осы нивелирге құрылымы ұқсас НГ, НТ, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.