Халық шаруашылық объектілерде болуы мүмкін төтенше жағдайлар

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе
Кез келген мемлекеттің басты міндеттерінің бірі - əрқашан оның қорғаныс қабілеттілігін нығайту болған жəне солай болып қала бермек. Қазақстан Республикасының жаңа экономикалық және әлеуметтік саясаты өнеркәсіптің барлық салаларының қарқынды дамуына кең жол ашты. Еліміздің жер қойнауы минералды және мұнай-газ қорына өте бай болғандықтан республикамыздағы тау-кен, химиялық, қара және түрлі-түсті металлургия, сирек және асыл затты метал, алтын, алмас өңдеу және тағы басқа өндірістерді әлем экономикасының озық қатарына қосылуда.
Өнеркәсіптің әр саласының дамуымен бірге оны қауіпсіздендіру міндетті өзекті мәселеге айналуда. Осы орайда төтенше жағдайлар зор көлемді зиян келтіруі мүмкін екеніне көз жетерлік.
Төтенше жағдайлар, белгілі түрде, табиғи, техногендік және жаппай қыру құралдарын пайдалану кезіндегі төтенше жағдайлар өнеркәсіп орындарын қирату мен істен шығаруға, жергілікті халықты зардап шегуге , ал жалпы алғанда, елдің экономикасына зор нұсқан келтіруге әкеліп соқтырады.
Сондықтан төтенше жағдайлардың алдын алу, оның салдарын азайту, сондай-ақ ең бастысы түрлі әдістерді пайдаланып, халықты төтенше жағдайлардың жойқын күштерінен сақтау, үйрету және құтқару жұмыстарын кешенді түрде ұйымдастыру- алдағы тұрған басты мақсат. Мемлекеттің мықты қорғанысы Қарулы Күштерінің жоғары жауынгерлік əзірлігінен құралып қоймай, сонымен бірге еліміздің экономикалық дамуы, халық пен шаруашылық объектілерін қазіргі кездегі жаппай қырып- жою қаруынан қорғануға дайындаумен де анықталады. Жаппай қырып-жою қаруларының пайда болуымен материалдық құндылықтар мен адамдарды қорғау бойынша жүргізетін шаралардың мазмұны мен өрісі түпкілікті өзгерді, осы заманға сай жалпы мемлекттік қорғаныс жүйесін құру талабы туындады. Халық пен халық шаруашылығы объектілерін қорғаудағы мұндай жалпы мемлекеттік жүйе Азаматтық қорғаныс (АҚ ) болып табылады.
Азаматтық қорғаныс шараларын өткізудегі басты рөлді халық шаруашылық объектілері ( оқу орындары, мекемелер, өнеркəсіп, құрылыс, энергетика кəсіпорындары, т.б. ) атқарады. АҚ-тың басты мақсаттарынан келіп шығатын арнайы шараларды өткізу үшін шаруашылық объектілеріндегі төмендегідей азаматтық қорғаныс қызметтері құрылады: хабарлау жəне байланыс қызметі, апаттық- техникалық, паналар мен тасаларға күтім көрсету, радиациялық жəне химиялық шабуылға қарсы қорғаныс қызметті, медициналық қызмет, өртке қарсы қызмет, материалдық техникалық жабдықтау қызметі, автокөлік, қоғамдық тəртіпті қорғау қызметі.Барлық қызметтің жалпы міндеті - қарсылас шабуылы қауіпі төнгенде, зақымдану ошақтары пайда болу кезінде, сондай-ақ зілзала апаттары мен ірі өндірістік апаттарға өз құрамаларын даярлау болып табылады.
Міне, жоғарыда айтылғандарды зерделей келе біз, бұл мәселені зерттеу үшін: Халық шаруашылық обьектілерінің тұрақтылығын зерттеу және ұйымдастыру атты курстық жұмысты негіз етіп алдық.
Зерттеудің мақсаты: Төтенше жағдайда халық шаруашылығының тұрақтылығын зерттеу және ұйымдастыруды теориялық және тәжірибелік тұрғыдан зерттеу.
Зерттеудің нысаны: халық шаруашылық обьектілері.
Зерттеудің ғылыми болжамы: егер шаруашылық обьектілерің тұрақтылығын ұйымдастыруда іс-шаралар жүйелі орындалса , шаруашылық обьектілерінің тұрақтылығы артады, әлдеқайда жоғарлайды.
Зерттеудің міндеттері:
- Халық шаруашылығы обьектілерін теориялық тұрғыда талдау.
- Халық шаруашылығы обьектілерін сипаттау.
- Халық шаруашылығы обьектілерінің тұрақтылығын зерттеу.
Курстық жұмыстың әдістері:ғылыми - әдістемелік материалдар мен әдебиеттердегі халық шаруашылық обьектілерінің тұрақтылығын зерттеу туралы туралы ғылыми деректерді кешенді жүйемен салыстырмалы талдау.
Курстық жұмыс көлемі және құрылымы: курстық жұмыс кіріспеден, екі
тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1. Халық шаруашылық обьектісінің тұрақтылығының теориялық негіздері. 1.1 Халық шаруашылық қызмет объектісінің тұрақтылығы туралы түсінік

Шаруашылық обьектілері - өнеркәсіптік, ауылшаруашылығы өндірісі мен қоғам қызметінің басқа салалары пайдаланылатын тәртіптер мен белгілі нормалардың негізінде жұмыс атқаратын адамдар ұжымы. Төтенше жағдайлар (ТЖ) кезінде халық шаруашылығы объектісінің тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз ету - азаматтық қорғаныстың (АҚ) негізгі міндеттерінің бірі және табиғи немесе техногендік сипаттағы төтенше жағдай кезіндегі залалды азайту мақсатында халықтың әрекеті мен шаруашылық обьектілерін өз уақытындаудың тиімді әдістерін ғылыми түрде анықтау негізінде жүргізіледі.
Азаматтық қорғанысты ұйымдастыру мен жүргізу - мемлекеттің аса маңызды міндеттерінің бірі, оның қорғаныс шараларының құрамдас бөлігі Қазақстан Республикасының Азаматтық қорғаныс туралы 1997 жылғы 7 мамырдағы №100-1 Заңында көрсетілген. Осы Заң Қазақстан Республикасы Азаматтық қорғанысының негізгі міндеттерін, құрылуы мен жұмыс істеуінің ұйымдық принциптерін, Қазақстан Республикасы орталық, жергілікті өкілді және атқарушы органдардың, ұйымдардың азаматтық қорғаныс саласындағы құзыретін, азаматтарының , шетелдіктердің және азаматтығы жоқ адамдардың құқықтыры мен міндеттерін белгілейді.
Территориялық принцип бойынша азаматтық қорғаныс республика, қала, аудан, ауылдық территорияларда ұйымдастырылады. Бұл территорияларда азаматтық қорғанысты ұйымдастыру әкімшілікке жүктеледі.
Азаматтық қорғаныс объектілерде адамдарды қорғау үшін, өнеркәсіптің зақымдалуға төзімділігін арттыру үшін, құтқару және кезек күттірмейтін қалпына келтіру жұмыстарын жүргізу үшін ұйымдастырады. Азаматтық қорғаныс шараларын орындауды Қазақстан Республикасының орталық, жергілікті өкілді және атқарушы органдары, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, Қазақстан Республикасының Азаматтық қорғаныс ұйымдары, басқару органдары мен күштері және азаматтары жүзеге асырады.
Азаматтық қорғаныс бойынша дайындық осы заманғы зақымдау құралдарының дамуы және аталған аумақта , салада, немесе ұйымда барынша ықтимал төтенше жағдайларды ескере отырып, алдын ала жүргізіледі. Азаматтық қорғаныс шараларын кешенді түрде және саралап жүргізу мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін тәртіппен азаматтық қорғаныс бойынша қалаларды топтарға, ал ұйымдарды санаттарға жатқызу маңыздылық дәрежесіне қарай жүзеге асырылады.
Азаматтық қорғаныс шараларын ұйымдастыру мен жүзеге асыруға Қазақстан Республикасының орталық, жергілікті атқарушы органдарының және ұйымдардың басшылары жауапты болады.
Объектінің тұрақты жұмыс істеуі деп оның төтенше жағдайында жоспарланған көлемде және белгілі минимумында өнім шығару, өзінің барлық функцияларын орындау, ал авария, апат, зақымдану жағдайында - өндірісті ең аз қысқа мерзімде қалпына келтіру қабілетін түсінеді. Төтенше жағдайлар кезінде өнеркәсіптік кәсіпорындар өнім шығару қабілетін сақтауы, ал материалдық құндылықтарды өндірмейтін көлік, байланыс құралдары, электр беру желілері және өзге де ұқсас объектілер - өз міндеттерін қалыпты орындауды қамтамасыз етуі тиіс.
Шаруашылық объектілерінің тұрақтылығын арттыру дегеніміз - тұрғындардың денсаулығына, өміріне төнетін қауіптіліктерді, материалдық құндылықтардың шығындарын азайтатын комплексті шаралар. Шаруашылық объектілерінің тұрақтылығын арттыру күні бұрын орындалатын ұйымдастыру, инженерлік-техникалық және арнаулы шаралар арқылы кешенді түрде жүзеге асырылады.
Тұрақтылықты арттыратын шараларды анықтау үшін тұрақтылыққа әсер ететін факторларға талдау жасау қажет. Ол үшін объектілерді төтенше жағдайларға әкелетін барлық мүмкін болатын жағдайларды қарастыру қажет. Бұл жағдайлардщы аумақтық аудандық және объектілік масштабта қарастырған дұрыс болады. Объект төтенше жағдайлар кезінде орнықтылықты сақтау үшін персоналды төтенше жағдайдың дамуы кезінде туындайтын қауіпті және зиянды факторлардың әсерінен қорғауға бағытталған инженерлік-техникалық, ұйымдастырушылық және басқа да іс-шаралар кешенін жүргізеді. Сонымен қатар, төтенше жағдайлар кезінде объектінің және оның элементтерінің осалдығына талдау жүргізіледі. Объектінің тұрақтылығын арттыру және бүлінген жағдайда оны қалпына келтіруге дайындау жөніндегі іс-шаралар әзірленеді.
Өндіріс процесінде жарылыс қаупі бар, уытты және радиоактивті заттарды пайдаланатын кәсіпорындарда жұмыс істейтіндерді қорғау мақсатында паналар тұрғызылады, сондай-ақ зиянды заттарды жұқтыру жағдайында персоналдың арнайы жұмыс кестесін әзірлейді. Объектіге жақын тұратын персонал мен халықты онда туындаған төтенше жағдай туралы хабардар ету жүйесі дайындалуға тиіс. Объект персоналы зақымдану ошағындағы төтенше жағдайлардың салдарын жою жөніндегі нақты жұмыстарды орындауға оқытылуы тиіс.
Объектілердің жұмыс істеу тұрақтылығына әсер ететін факторлар:
- Орналасу аймағы - аймақтың ең мүмкін болатын қауіпті стихиялық апаттар, метеорологиялық ерекшеліктері ескеріледі.
- Әлеуметтік-экономиеалық жағдайлар - экономиканың жай-күйі, тұрғындардың еңбекпен қамтылуы, адамдардың тұрмыс деңгейі.
- Объектілердің орналасқан жері - жергілікті жерлердің жер бедері, құрлыстардың сипаты, көлік коммуникацияларымен қамтылуы, қауіпті потенциалды объектілердің бар-жоғы.
- Ішкі факторлар - жұмыс істейтіндердің саны, олардың компетенциясы, тәртібі, объектінің сипаты, өндіретін өнімдер, қолданылатын технологиялар.
Осы факторларға талдау жасай отырып, мүмкін болатын төтенше жағдайларды және олардың объектінің тіршілігіне әсерлерін анықтап, тұрақтылыққа баға беруге негіз жасайды. Объектінің орналасу ауданы табиғи текті жер сілкінісі, су тасқыны, дауыл, көшкіндер сияқты зақымдаушы факторлардың әсер ету ықтималдығын, сондай-ақ шамасын анықтайды.
Көлік жолдары мен энергиямен жабдықтау жүйелерінің қайталануы маңызды мәнге ие. Мәселен, егер кәсіпорын кеме жүзетін өзенге жақын орналасқан болса, темір жол немесе құбыржол магистральдары бұзылған жағдайда шикізатты жеткізу немесе дайын өнімді шығару су көлігімен жүзеге асырылуы мүмкін. Төтенше жағдайлардың салдарларына ауданның метеорологиялық жағдайлары айтарлықтай әсер етуі мүмкін жауын-шашын мөлшері, басым жел бағыты, ауаның ең төменгі және ең жоғары температурасы, жер бедері.

1.2. Халық шаруашылық объектілерде болуы мүмкін төтенше жағдайлар.

Төтенше жағдайлар - аппаттардың, қауіпті табиғи құбылыстардың, катастрофалардың, күтпеген немесе басқа да аппаттардың нәтижесінде туындаған және адамдардың қаза болуына әкеліп соғатын немесе әкеліп соғуы мүмкін, олардың денсаулығына, өмір-тіршілік әрекетіне, қоршаған табиғи ортаға және шаруашылық объектілерге нұсқан келтіретін немесе келтіруі мүмкін, айтарлықтай дәрежеде материалдық шығындарға ұшыратып, тіршілік жағдайын бұзатын немесе бұзылуы мүмкін белгілі бір аймақтағы жағдайлар.
Төтенше жағдайлар негізгі үш белгісі бойынша жіктеледі:
- Шығу тегі бойынша.
- Салалық;.
- Таралу масштабы бойынша.
Шығу тегі бойынша:
- техногенді
- табиғи сипаттағы болып бөлінеді.
Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар - дүлей зілзала (жер сілкінісі,сел, көшкін, су тасқыны және басқалары), табиғи өрт, індеттер мен малдың жұқпалы аурулары, ауылшаруашылық өсімдіктерінің және ормандардың кеселдері мен зиянкестері арқылы зақымдануын тудыратын ТЖ.
Техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар - өнеркәсіп, көлік авариялары және дасқа да авариялар, өрт (жарылыс), күшті әсер ететін улы, радиобелсенді және биологиялық жағынан қауіпті заттарды тарататын (тарату қаупі бар) авария, үйлер мен ғимараттардың кенеттен қирауы, бөгендердің бұзылуы, тіршілікті қамтамасыз ететін электр-энергетика және коммуникация жүйелеріндегі, тазарту құрлыстарындағы авария туғызады.
Төтенше жағдайлар аймағы - төтенше жағдай туындаған белгілі бір аумақ. Төтенше жағдайларды жою - төтенше жағдай пайда болған кезде жүргізілетін және адамдардың өмірін сақтап, денсаулығын қорғауға, залал мен материалдық шығындар көлемін азайтуға, сондай-ақ төтенше жағдайлар аймағының одан әрі таралмауына бағытталған құтқару, авариялық-қалпына келтіру жұмыстарымен басқа да кезек күттірмейтін жұмыстар.
Төтенше жағдайлардың алдын алу - алдын-ала жүргізілетін және төтенше жағдайлардың пайда болу қатерін мүмкін болғанша азайтуға, адамдардың денсаулығы мен өмірін сақтауға, залал мен материалдық шығын мөлшерін кемітуге бағытталған шаралар кешені.
Су тасқыны - қардың еруі, жауын-шашын, суды желмен айдаған және кептелу кезінде өзендердегі, көлдер мен теңіздердегі су деңгейінің көтерілуі нәтижесінде құрлық аймақтарын айтарлықтай су басу
Су тасқынының негізгі себептері:
- Ұзақ нөсер жауын
- Қардың және мұздың қарқынды еруі
- Қатты желдің өзен, көл суларын жағалауға айдауы
- Гидротехникалық үймереттердің бұзылуы
- Жерасты суларының көп көлемде жер бетіне шығуы
- Өзен жолдарының бітеліп қалуы
Су тасқынының түрлері:
Топан су - жергілікті аудандағы су деңгейінің көктемдегі қардың еруімен бірте-біртекөтерілуі;
Тасқын су - толассыз жауынның нәтижесінде су деңгейінің жылдам көтерілу;
Айдалған су тасқындары - қатты желдің ,өзен, көл суларын жағалауға айдауынан туындайтын су тасқыны;
Цунами - суасты жер сілкіністерінің нәтижесінде мұхиттар мен теңіздердің жағалауында туындайтын су тасқыны;
Бөгеттердің бұзылуы - гидротехникалық қорғаныс үймереттерінің бұзылуы немесе су көлемінің мөлшерден тыс құйылуы нетижесінде туындайтын су тасқыны.
Су тасқыны кезінде адамдарды, малдарды, жеке мүліктерді және материялдқық бағалы заттарды құтқарып қалу үшін қоғамдық меншіктегі, сондай-ақ жеке адамдардың да меншігіндегі суда жүзу құралдары - теплоходтар, баржалар суйретпе қайықтар катерлер, баркастар, көп есікті қайықтар, паромдар, моторлы қайықтар мен желқайықтар т.б. да құралдар түгелдей пайдалануы тиіс. Егер онда жүзу құралдары дер кезінде табыла қоймаған немесе жеткіліксіз болған жағдайда ең қарапайым жүзу құралдарын әртүрлі салдар жасау керек. Сал жасау үшін тақтайларды, бөренелерді, автомобиль камераларын, бос бөлшектерді, билондарды, местерді, қамыс пен құрғақ бұталардың буындыларын пайдалануға болады.Әртүрлі мүліктер мен дүниелерді, материялдық бағалы заттардығ сондай-ақ малдарды тасу үшін жуан бөренедерден, сығаулардан сал жасау қажет, қайықтарды пайдаланып, олардың үстіне тақтайларды, бөренелерді, сырғауларды төсеп, шегелеп, байлап, тастауға болады.
Қар көшкіні, опырылып құлау.
Қар көшкіні - тау бөліктерінен қалың қардың опырылып құлауы. Қазақстанда қар көшкіні - Шығыс Тянь-Шань, Алтай, Іле және Жоңғар Алатауы үстінде қардың көп жаууына және геоморфологиялық топырақ-ботаникалық жағдайымен байланысты. Қар көшкіні наурыз, сәуір айларында жиілейді және тауда қар көп жауғаннан пайда болады. 50% -дан жоғары қар көшкіні халыққа және шаруашылық объектілеріне қауіп-қатерін тигізеді. Қар көшкінінің қимылы 1 шаршы метр жерден бірнеше жүз тоннаға дейін жетеді.
Қар көшкіні маусымы: Қазақстанда қар көшкіні барлық таулы аудандарды қамтығын, бұл мөлшерден көп жауған қарға байланысты. қар көшкіні маусымы - сәуір, ал таулы аудандарда қазан-мамыр айларында болады. Қар көшкінінің қауіпті белгілері:
- Қыста қар қалың түсіп, жер бетін қар 20-30 см жапқанда;
- Қыс мерзімінде бірнеше күн суытқанда немесе жылып кеткенде;
- Қардың үстінен жаңбыр жауғанда;
- Қатты жел тұрып, қар карниздері құрылғанда;
- Тау бөктеріндегі қардың биіктігі 30-60 см болғанда;
- Қардың отыруы мен күп болып көтерілуі тау беттерінде домалақ қар іздерінің болуы;
- Сейсмикалық ауытқушылық.
Жер сілкінісі - қаһарлы , кездейсоқ құбылыс және қас-қағым сәтте өтеді. Жер сілкінісі бұл жер қыртысында немесе мантияның үстіңгі бөлігінде кенеттен болған қозғалыс пенжарылыс нәтижесінде пйда болады және әлеулі ауытқулар түрінде үлкен қашықтыққа таралатын жер асты дүмпуі мен жер бетінің қозғалысы.
Жер сілкінісін сейсмология ғылымы зерттейді. Оның туындауына және дамуына байланысты құбылыстарды сейсмикалық құбылыстар деп атайды. Жер сілкінісі жанартаулық,денудациялық және тектоникалық болып бөлінеді. Жанартаулық жер сілкінісі қазіргі жанартаулар әрекет ететін аудандарда дамыған. Денудациялық жер сілкінісі таулы аудандардағы тау жынысы массаларының шатқалдарға құлауынан, жер асты қуыстары мен краст үңгірлердің опырылуынан және ірі жылжымалардың ықпалынан туындайды. Тектоникалық жер сілкінісі литосфераның жекелеген блоктары өзара қозғалысқа келгенде , Жер қойнауында ұзақ уақыт бойы жинақталған механикалық энергияның қысқа мерзімде шұғыл босанып шығуына байланысты болады.
Туындау себебіне қарай жер сілкінісі табиғи және антропогендік болып бөлінеді. Табиғи жер сілкінісі табиғи күштердің әрекеті нәтижесінде туындайды: тектоникалық үрдістер, жанартаулардың атқылауы, үлкен метеориттердің құлауы, күшті опырылмалар мен сырғымалар т.б. Антропогендік жер сілкінісі адамзат әрекетінің нәтижесінде туындайды: үлкен қуатты жарлыстар, жер асты үймереттердің бұзылуы, пайдалы қазбаларды қарқынды өндіру және т.б.
Жер сілкінудің негізгі сипаттамалары:
Гипоцентр - жер астында сілкініс басталған орын.
Эпицентр - гипоцентрдің жер бетіндегі проекциясы.
Сілкіну ошағының тереңдігі - жер бетінен гипоцентрге дейінгі қашықтық..Терең емес сілкіністерде ошақтың тереңдігі5-40км, тереңінде 500км дейін. Күшті дүмпулердің ұзақтығы - орташа сілкіністе 2-ден 5 секунқа дейін,күштісінде 20-90секунд. Жер сілкіну ауданының радиусы - орташада 5-15км, күштісінде 50-160км. Жер сілкінудің интенсивтілігі - белгілі бір жердегі жер сікінісінен болған шығынның дәрежесі, балл.

1 -кесте
Жер сілкіну кезіндегі ғимараттардың бүліну дәрежелері

Құрлыстар мен ғимараттардың атаулары
Бүліну дәрежелері, балл

әлсіз
орташа
күшті
Кірпіштен(тастан) салынған 3 қабатты және одан көп
5-6
6-7,5
7,5
Кірпіштен(тастан) салынған 1-2 қабатты
6-7
7-7,5
7,5-8
Ағаш қаңқалы ғимараттар мен құрлыстар
5
6
6-7,5
Көп қабатты металл қаңқалы немесе бетон (темір-бетон)
панелдерінен салынған
5-6
6-7,5
7,5-8

12 балдық халықаралық шкала бойынша жер сілкінісінің сипаттамалары:

- 1 балл - елеусіз сілкініс, аспап арқылы тіркеледі
- 2 балл - әлсіз дірілді жоғарға қабаттағы кейбір адамдар ғана сезеді
- 3 балл - әлсіз, дүмпуі аз ғана адамға білінеді, терезе дірілдеп, іле шамдар теңселеді, жекеленген адамдар ғана сезеді
- 4 балл - елеулі сілкіну ғимарат ішіндегі адамдардың бәрі сезеді - есік-терезе, ыдыс-аяқ, үй қабырғалары, шкаф, кереует сықырлайды.
- 5 балл - дүмпуді барлық адамдар сезеді-
- 6 балл - күшті сілкіну - діріл жүруге кедергі келтіреді ғимараттар теңселеді (бүлінеді), сылақтарда жарықшақ пайда болады
- 7 балл - адамдарды үрей билейді, жиһаз құлайды, блоктар, каркастар, пенелдер арасындағы қилыстар жарылады
- 8 балл - адамдар өзін-өзі әрең ұстайды, беткейдегі топырақта жарықшақ пайда болады,ғимараттар қатты зақымдалады, қабырғалар мен қоршаулар қирайды, қирату күші мол сілкініс
- 9 балл - адамдар жүре алмайды, топырақ беті жарылады,ғимараттар жаппй зақымдалады;
- 10 балл - ғимараттар толық қирайды; жойқын сілкіну,
- 11 балл - апат;
- 12 балл - жер бедерінің қатты өзгерісі

Табиғи өрттер - қоршаған табиғи ортажағдайындағы туындаған өрт. Табиғи өрттердің негізгі туындау себептері: сөндірілмеген шылым, жанған сітіңке. Күн сәулесін шағылыстыратын шыны бөтелке, транспорт құралының дыбыс бәсеңдеткішінен шыққан ұшқын, шіріген шөптерді, қоқымтардынемесе тезекті орманға жаққан аумақта өртеу, орман алқаптарын өрт көмегімен тазалау және т.б

Авариялық химиялық қауіпті заттармен туындайтын төтенше жағдайлар.

Өндірісте қолданылатын мейлінше көп таралған өте-мөте күшті улы заттар хлор мен аммиак болып табылады. Хлор - адамды тұншықтыратын, иісі күшті жасыл сарғыш түсті газ. 5-7 атмосфералық қысым кезінде сұйыққа айналады. Осындай жағдайда жабық сақталады және тасылады. Суда жақсы ериді. Өндірістің әртүрлі салаларында кеңінен қолданылады. Оның басым көпшілігі коммуналдық шаруашылық саласындағы ауыз сулар мен ағын суларды тазарту мен зиянсыздандыруға қолданылады.
Адамның жоғарғы тыныс жолдарына қатты әсер етеді. Газдың көп шоғырланған жағдайында өкпе ісінеді. Сондықтан да хлормен зақымданған кезде жасанды түрде тыныс алдыруға болмайды. Газ түріндегі хлорауада буланған кезде ауадан 2,5 есе ауыр болады. Сондықтан да ол бұлт түрінде жер бетіне таяу шөгеді, неғұрлым төмендегі қуыстарға, подвалдарға және басқа да терең орындарға жинақталады. Ондай жерге шоғырланған хлор концентраты адамды уландырып өлтіреді.

КӘУЗ рұқсат етілген шекті рауалы концентрациялары (ШРК)

КӘУЗ
КӘУЗ рұқсат етілген шекті рауалы концентрациялары (ШРК)

Жұмыс орнындағы, мг\м3
Максимальды бір реттік, мг\м3
Орташа тәуліктік, мг\м3
аммиак
20
0,2
0,2
хлор
1
0,1
0,03
Күкіртті ангидрид
10

0,05

Аммиак - мүсәтір тәрізді иісті күшті түссіз газ. Суда жақсы ериді. Аммиактың ауамен араласқан құрғақ түрі 4:3мөлшерінде қопарылыс жасауға қабілетті. Ол -33 С температураға дейін салқындаған кезде түссіз сұйыққа айналады. Оның өте жоғарғы улы қасиеттері болады. Адамның жоғарғы тыныс жолдарына және көзіне қатты әсер етеді. Жоғарғы контрциялы болған кезде орталық нерв жүйесіне әсер етіп,адамның тұла бойын қалшылдатады. Көздің күйіп қалуы немесе үсіп кетуі теріні күйдіріп үсітуі де мүмкін.

Өрт және жарылыс қауіпі бар кәсіпорындардағы өрттер мен авариялар.

Аса қауіпті, алдын ала болжауға болмайтын, ауыр зардапты өрттер мен жарылыстар өрт және жарылыс қауіпі бар кәсіпорындарда орын алады. Өрт және жарылыс қауіпі бар заттарды сақтайтын орын мен қоймаларда төтенше жағдайлар жиі орын алады. Өрт және жарылыс қауіпі бар заттарды көп көлемде сақтайтын қандай да бір қоймалардың зақымдануы жаппай өрттермен қатар жүріп, кәсіпорынның өндірістік және материалдық қорының 80-90% -ын жоюы мүмкін. Өрттер мен жаралыстар техногенді төтенше жағдайлардың кең таралған және аса қауіпті көздерінің бірі болып табылады.
Өрт - адамдардың өміріне қауіп тудыратын және материалдық құндылықтардың жойылуымен қатар жүретін бақылаусыз жану процессі. Өрттер орасан зор экономикалық шығын келтіруге қабілетті.
Өрт қауіпсіздігі - халықтың, шаруашылық және басқа да бағыттағы нысандардың, сондай - ақ қоршаған табиғи ортаның қауіпті факторлар мен өрттің ықпалынан қорғаныс жағдайы. Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету нормативті құқықтық актілерді, өрт қауіпсіздігінің ережелері мен талаптарын қабылдау және сақтау, сондай - ақ өртке қарсы іс - шараларды жүргізу.
Нысанның өрт қауіпсіздігі -- регламенттелген мүмкіндікпен өрттің тууы мен дамуы және адамдарға өрттің қауіпті факторларының әсер ету мүмкіндігін болғызбау кезіңдегі нысанның жағдайы, сондай - ақ материалдық құндылықтарды қорғау қамтамасыз етіледі. Өрт қаупі - қандай да бір затқа, жағдайға және процесске бекітілген өрттің пайда болу және даму мүмкіндігі. Дұрысында, өрттер жанғыш және жарылыс қаупі бар заттардың жарылысымен қатар жүреді.
Өрт қауіпсіздігінің талаптары - өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында күші бар заңдар жиынтығында немесе нормативті - техникалық құжаттарда арнайы өкілеттенген мемлекеттік органдармен бекітілген, арнайы шарт немесе ұйымдастыру және (немесе) техникалық сипаттағы ереже.
Өртке қарсы іс-шаралар - өртке қарсы режимінің сақталуына, өртті алдын ала болдырмауға және жылдам сөндіруге жағдай жасауға бағытталған ұйымдастыру мен техникалық сипаттағы іс - шаралар.
Өртке қарсы режим - өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған адамдардың іс - әрекетінің, жұмысты орындау мен нысанды (өнімді) пайдалану ережесінің бекітілген жиынтығы. Өрт қорғанысы адамдардың өмірі мен денсаулығын, шаруашылық нысандары мен қоршаған табиғи ортаны өрттер алып келетін төтенше жағдайлардан қорғау мақсатында бекітілтен тәртіппен құрылған, басқарушы органдарды, күштер мен құралдарды біріктіруші өрт қауіпсіздігі жүйесінің негізгі бөлімі.
Өрт жаралыс қауіпті нысан - техногенді төтенше жағдайдың тууына нақты қауіп - қатер тудыратын тез тұтанатын және жарылыс қауіпі бар заттар өндірілетін, пайдаланылатын, өнделетін, сақталатын немесе тасымалданатын нысан.
Үлкен өртті сөндірудің басты әдістері: жалынның жолына кедергі қою немесе ор қазу (техникамен немесе жарылыспен), алдыңғы жағын өртеу (күйдіру), ыстық шоқты сумен немесе химиялық затпен сөндіру (оның ішінде ұшақпен) және басқалар. Өрттен сақтандыру - оны ескертуге, өрттен болатын залалды болдырмау және оны табысты сөндіру үшін жағдай жасауға бағытталған шаралар кешені Әр бір тосын жағдайда шақыратын-101 өрт қызметі телефонын білуге тиіс.

Қирау. Ғимараттардың, құрылыстардың және инженерлік тораптардың қирауы бейбіт кезеңде төмендегі себептерге:
- ескіру мен материал құрылыстарының коррозияға ұшырауына алып келетін табиғи факторлардың және олардың физика - механикалық сипаттамаларының төмендеу: әуе кеңістігінің, атмосфералық ылғалдықтың, жер асты суларының, жердің сортандануы мен отыруы, ауаның жағымсыз температурасы, жер қыртысындағы қаңғыма тоқтар, бөрененің шіруі және т.б. алып келетін биологиялық факторлар әсеріне;
- қирауға алып келетін: дауылдар, құйындар, цунамилар, нөсерлер, су тасқындары, су басулар, жер сілкіністері, опырылмалар, сел тасқындары, қардың құлауы және т.б. апаттарға;
- құрылыстар мен техникалық жүйелердің өндірістік - жобалаудағы ақауларынына: қарастыру мен жобалау кезіндегі қателіктер, құрылыс жұмыстарын жүргізудің немесе құрылыс материалдарының және конструкциялардың сапасыздығына;
- материалдарға және конструкцияларға технологиялық процестердің: қосымша жүктемелер, жоғарғы температуралар, дірілдер, тотықтырғыштар, булы газдық және сұйық агрессивті орта, минералды майлар мен эмульсиялардың әсеріне;
- құрылыстардың, техникалық жүйелердің пайдалану ережелерінің бұзылуы және осының салдарынан бензин буының, химиялық заттардың, газдың, дән элеваторларындағы және т.б. пайда болатын өрттер мен жарылыстар салдарына байланысты болады.
Құрылыстардағы ірі қираулардың сараптамасы көрсеткендей аварияның басты себебі - монтаждық - құрылыс жұмыстардың төменгі сапасы. Сондай - ақ металл және темірбетон конструкцияларының монтаж ережесінің бұзылуы, материалдарды басқа бір материалдармен алмастыру, ғимаратты (құрылысты) ірі ақауларымен пайдалануға беру, беріктік қорының жетіспеушілігі аварияға жиі алып келеді. Ғимараттар мен инженерлік құрылыстардың кенеттен қирауы үлкен материалдық шығынға алып келеді, кей жағдайларда адамдардың құрбан болуымен қатар жүреді.
Радиациялық авария - аталған нысанды қалыпты пайдалану жобасымен алдын ала көрсетілген шекарасынан радиоактивті заттар және ионизациялаушы сәулелердің шығуы мен төгілуіне алып келетін, мөлшері пайдалану қауіпсіздігінің белгіленген шегінен асатын, радиациялы - қауіпті нысандағы авария.

2- кесте
Радиобелсенді улану аймақтары.

Радиациялық улан. аймақтары
Экспозициялық сәулелену дозасы, р
1сағ. келтірілген радиация деңгейі, рcағ.
Қалыпты улану, Азонасы
40 -400
8
Күшті улану, Б зонасы
400 -1200
80
Қауіпті улану, В зонасы
1200 -4000
240
Аса қауіпті улану, Г зонасы
Д infinity = 4000
800

Радиациялы қауіпті нысан - радиоактивті заттарды сақтайтын, өңдейтін, пайдаланатын немесе тасымалдайтын нысан. Ондағы авария немесе оның қирауы кезінде адамдарды, ауылшаруашылық малдары мен өсімдіктерінің, шаруашылық нысандарының, сондай-ақ қоршаған табиғи ортаның иондаушы сәулелермен сәулеленуі немесе ластануы болуы мүмкін.

3 - кесте
Доза қуатын өлшеу шектері

Поддиапазондар
Өлшеу бірліктері
Өлшеудің шектері
I
Рсағ
5-200
II
мрсағ
500-5000
III
мрсағ
50-500
IY
мрсағ
5-50
Y
мрс ағ
0,5-50
YI
мрсағ
0,05-5

Радиоактивті ластану аймагы - аймағында радиоактивті ластануы бар территория немесе аймақ.
Радиациялық қорғау режимі - иондаушы сәулелердің адамдарға әсерін төмендету мүмкіндігі мақсатыңда радиоактивті ластану аймағындағы қорғаудың әдістері мен тәсілдерін пайдалану және халықтың іс - әрекетінің тәртібі.
Радиоактивті ластану - жер үстінің, атмосфераның, судың болмаса азық - түліктің, тағамдық шикізаттың және әртүрлі заттардың радиациялық қауіпсіздік және радиоактивті заттармен жұмыс істеу ережелеріндегі бекітілген шама денгейінен асатын мөлшердегі радиоактивті заттармен ластануы.

4-кесте

Кейбір құрлыс материалдарының радиоактивті гамма сәулелерді жартылау әлсірету қабаты.

Құрлыс материалдарының атауы
Тығыздығы,гсм3
Жартылай қабат,см
Ағаш
0,7
19
Шыны
1,4
9,3
Топырақ
1,8
7,2
Кірпіш
1,6
8,4
Бетон
2,3
5,6
Темір бетон
2,5
5,4
Болат, темір
7,8
1,8
Қорғасын
11,3
1,3

Берілген материалдың кез келген қабатының гамма сәулелерін әлсірету коэффициентін анықтау үшін
формуласын пайдалануға болады.
Мұндағы, h - материалдың қалыңдығы, d - жартылай әлсірету қабатының жуандығы. Радиацияға қарсы ғимараттарды гамма сәулелерін әлсірету коэффициентіне байланысты төрт топқа бөлуге болады.
1. К1 = 25-50
2. К2 = 50-100
3. К3 = 100-200
4. К4 = 1000
Ғимараттарды радиацияға қарсы етіп икемдегенде, оларды әр түрлі материалдармен жапқан кезде, әрқайсысының әлсірету коэффициентін анықтап, сосын алынған мәндерді қайтадан көбейтеді.
Мысал. Қалыңдығы 40см ағаштан жабылған және 50см топырақ салынған паналау орнының әлсірету коэффициентін анықтау керек.
Ағаш үшін жартылай әлсірету коэффициенті 19см, топырық үшін 8,4см.
К1 = K2 =
К = K1* K2 K = 4*64 = 256
Коэффициент көп болған сайын паналайтын орын соғұрлым тұрақты болады. Радиациядан қорғайтын паналау орындары негізінен кіші-гірім қалаларда , қала типтес кеттерде, ауылды жердің бәрінде құрылады.Радиациядан паналау орындарына ыңғайластыратын бөлмелер жетіспеген жағдайда жергілікті құрлыс материалдарын пайдалана отырып, радиацияға қарсы арнайы паналау орындары құрылып жоспарланады, ал қажет болған жағдайда салынуы тиіс.

2. Халық шаруашылық қызмет обьектісінің тұрақтылығын зерттеу.
2.1. Халық шаруашылық объектілерінің тұрақтылығын зерттеу.

Шаруашылық объектілерінің тұрақтылығын қанағаттанарлық және қанағаттанғысыз деген бағалармен бағалайды. Қанағаттанарлық бағасын алу ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.