Жалақы есептеулерiнiң - топтамалық есебi
ЖОСПАР
Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
Негiзгi бөлiм
1. Жалақы есептеулерiнiң . топтамалық есебi
1.1. Есеп мiндеттерi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 4
1.2. Есептiң құжатталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 11
1.3. Шоттар корреспонденциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2. Жалақы есептеулерiнiң топтамалық есебiнiң аудит есебi
2.1. Аудиторлық тексеру бағдарламалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.2. Аудит жүргiзу сатылары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
2.3. Аудиторлық қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 21
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 27
Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
Негiзгi бөлiм
1. Жалақы есептеулерiнiң . топтамалық есебi
1.1. Есеп мiндеттерi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 4
1.2. Есептiң құжатталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 11
1.3. Шоттар корреспонденциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2. Жалақы есептеулерiнiң топтамалық есебiнiң аудит есебi
2.1. Аудиторлық тексеру бағдарламалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.2. Аудит жүргiзу сатылары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
2.3. Аудиторлық қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 21
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 27
Кiрiспе
Еңбекақы — қызметкердiң орындаған жұмыс көлемi мен белгiлеген еңбек шарты және мансап инструкциясына байланысты төлем. Еңбек тиiмдiлiгiн арттырудың түрлi ынталандыру жолдары болып, сыйақы, қосымша төлем, кепiлдi төлемақы және т.б болып табылады. Жұмысқа алушы еңбекақы жүйесi мен нысанын Еңбек туралы ережеге сәйкес, нақтылы еңбек жағдайын ескере отырып, персоналдар ережесi бекiткен жұмысшылар категориясы және жұмыс уақыты режимi бойынша өздерi белгiлейдi.Аталған ережелер жұмысқа алушыға тек еңбек шартына отыру немесе еңбек режимiн ұйымдастыру үшiн ғана емес,сонымен қатар шығындар мен төлемдердi негiздеу мақсатында да қажет.
Кәсiпорындағы еңбекақыны ұйымдастыру механизмi жұмысшы күшiнiң еңбекақыға айналу процесiн бейнелейдi. Бұл оның осы заманғы нарықтык шындыққа қаншалықты дәрежеде жанасатыны өзiнiң негiзгi функцияларында еңбекақының соншалықты орындалуына байланысты. Еңбектi ұйымдастыру және оньң төлемi жұмыс берушiлер мен қызметкерлердiң арасындағы қарым-қатынасқа ықпалын тигiзедi. «Қазақстан Республикасы Еңбек туралы» заңының 70-бабы бойынша жұмыс берушi заңға, жеке еңбек келiсiм-шартына, ұжымдық келiсiм-шартқа сәйкес қызметкердiң еңбекақысын төлеуге мiндеттi.
Курстық жұмыста қызметкерлермен еңбек, еңбекақы есебiн ұйымдастыруы мен талдауын толық ашып көрсетудi мақсат етiледi.
Курстық жұмыстың мiндетi: еңбекақы есебiн ұйымдастыруда қандай артықшылықтары мен кемшiлiктерi бар екендiгiне көз жеткiзiп, бухгалтерлiк есебiн жургiзiп, талдау жасау.
Курстық жұмысының мақсаты: осы қызметкерлерге еңбекақыны төлеу есебiнiң дұрыс ұйымдастырылуын және жүргiзiлуiн, дұрыс құжатталуын
қарастыру.
Еңбекақы — қызметкердiң орындаған жұмыс көлемi мен белгiлеген еңбек шарты және мансап инструкциясына байланысты төлем. Еңбек тиiмдiлiгiн арттырудың түрлi ынталандыру жолдары болып, сыйақы, қосымша төлем, кепiлдi төлемақы және т.б болып табылады. Жұмысқа алушы еңбекақы жүйесi мен нысанын Еңбек туралы ережеге сәйкес, нақтылы еңбек жағдайын ескере отырып, персоналдар ережесi бекiткен жұмысшылар категориясы және жұмыс уақыты режимi бойынша өздерi белгiлейдi.Аталған ережелер жұмысқа алушыға тек еңбек шартына отыру немесе еңбек режимiн ұйымдастыру үшiн ғана емес,сонымен қатар шығындар мен төлемдердi негiздеу мақсатында да қажет.
Кәсiпорындағы еңбекақыны ұйымдастыру механизмi жұмысшы күшiнiң еңбекақыға айналу процесiн бейнелейдi. Бұл оның осы заманғы нарықтык шындыққа қаншалықты дәрежеде жанасатыны өзiнiң негiзгi функцияларында еңбекақының соншалықты орындалуына байланысты. Еңбектi ұйымдастыру және оньң төлемi жұмыс берушiлер мен қызметкерлердiң арасындағы қарым-қатынасқа ықпалын тигiзедi. «Қазақстан Республикасы Еңбек туралы» заңының 70-бабы бойынша жұмыс берушi заңға, жеке еңбек келiсiм-шартына, ұжымдық келiсiм-шартқа сәйкес қызметкердiң еңбекақысын төлеуге мiндеттi.
Курстық жұмыста қызметкерлермен еңбек, еңбекақы есебiн ұйымдастыруы мен талдауын толық ашып көрсетудi мақсат етiледi.
Курстық жұмыстың мiндетi: еңбекақы есебiн ұйымдастыруда қандай артықшылықтары мен кемшiлiктерi бар екендiгiне көз жеткiзiп, бухгалтерлiк есебiн жургiзiп, талдау жасау.
Курстық жұмысының мақсаты: осы қызметкерлерге еңбекақыны төлеу есебiнiң дұрыс ұйымдастырылуын және жүргiзiлуiн, дұрыс құжатталуын
қарастыру.
Қолданылған әдебиеттер.
1. Нормативтi құқықтық актiлер
1. «Бухгалтерлiк есеп және қаржылық есептiлiк туралы» Қазақстан Республикасының заңы 26.12.95жылдың «Өзгертулер мен толықтырулармен» 28 ақпан 2007 жыл № 234 -3
2. «Қазақстан Респуликасындағы еңбек туралы» Қазақстан Республикасының заңы 10.12.99 жыл. № 493-1
3. «Еңбек туралы нормативтiк актi». Алматы, 2004 жыл.
4. Қазақстан Республикасының Кодексi «Салық және бюджетке төленетiн мiндеттi төлемдер туралы». 2007 жыл.
5. «Бухгалтерлiк есептiң стандарттары» (2004жылғы өзгертулер мен
толықтырулар). Алматы, 2004ж.
6. Бухгалтерлiк есеп типтiк шоттар жоспары. Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлiгiнiң 2002 жылғы 18.09. № 438 бұйрығымен бекiтiлген.
7. Қаржылық есептiлiктiң халықаралық стандартында әдiстемелiк
ұсыныс. Алматы 2004 жыл
8. ХҚЕС сәйкес шот жоспары. 2005 жыл.
II. Негiзгi оқулықтар мен ғылыми еңбектер.
1. Астахов В.П. «Бухгалтерский финансовый учет». 2002жыл.
2. Әбдiманапов Ә.Ә. «Бухгалтерлiк есептiң теориясы мен
принциптерi». Алматы, 2001 жыл.
3. Бабаев Ю.А. «Теория бухгалтерского учета». Москва:.
4. Безруких П.С. «Бухгалтерский учет». Москва:, ФинСтат. 1996 жыл
5. Гетьман, Терехова, Шнейдман и др. «Финансовый учет». Москва:,
ФинСтат. 2002 жыл.
6. Ержанов М.С., Ержанов С. «Учетная политика». Алматы, 1997 жыл.
7. Качалин В.В. «Финансовый учет и отчетность в соответветствии со
стандартами ОААР» Москва:, 2000 жыл.
8. Кеулiмжаев Қ.Қ., Әжiбаева З.Н., Құдайбергенов Н.А.
«Бухгалтерлiк есеп принциптерi». Алматы, Экономикс 2003
1. Нормативтi құқықтық актiлер
1. «Бухгалтерлiк есеп және қаржылық есептiлiк туралы» Қазақстан Республикасының заңы 26.12.95жылдың «Өзгертулер мен толықтырулармен» 28 ақпан 2007 жыл № 234 -3
2. «Қазақстан Респуликасындағы еңбек туралы» Қазақстан Республикасының заңы 10.12.99 жыл. № 493-1
3. «Еңбек туралы нормативтiк актi». Алматы, 2004 жыл.
4. Қазақстан Республикасының Кодексi «Салық және бюджетке төленетiн мiндеттi төлемдер туралы». 2007 жыл.
5. «Бухгалтерлiк есептiң стандарттары» (2004жылғы өзгертулер мен
толықтырулар). Алматы, 2004ж.
6. Бухгалтерлiк есеп типтiк шоттар жоспары. Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлiгiнiң 2002 жылғы 18.09. № 438 бұйрығымен бекiтiлген.
7. Қаржылық есептiлiктiң халықаралық стандартында әдiстемелiк
ұсыныс. Алматы 2004 жыл
8. ХҚЕС сәйкес шот жоспары. 2005 жыл.
II. Негiзгi оқулықтар мен ғылыми еңбектер.
1. Астахов В.П. «Бухгалтерский финансовый учет». 2002жыл.
2. Әбдiманапов Ә.Ә. «Бухгалтерлiк есептiң теориясы мен
принциптерi». Алматы, 2001 жыл.
3. Бабаев Ю.А. «Теория бухгалтерского учета». Москва:.
4. Безруких П.С. «Бухгалтерский учет». Москва:, ФинСтат. 1996 жыл
5. Гетьман, Терехова, Шнейдман и др. «Финансовый учет». Москва:,
ФинСтат. 2002 жыл.
6. Ержанов М.С., Ержанов С. «Учетная политика». Алматы, 1997 жыл.
7. Качалин В.В. «Финансовый учет и отчетность в соответветствии со
стандартами ОААР» Москва:, 2000 жыл.
8. Кеулiмжаев Қ.Қ., Әжiбаева З.Н., Құдайбергенов Н.А.
«Бухгалтерлiк есеп принциптерi». Алматы, Экономикс 2003
ЖОСПАР
Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
Негiзгi бөлiм
1. Жалақы есептеулерiнiң - топтамалық есебi
1.1. Есеп
мiндеттерi ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 4
1.2. Есептiң
құжатталуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 11
1.3. Шоттар
корреспонденциясы ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... . 14
2. Жалақы есептеулерiнiң топтамалық есебiнiң аудит есебi
2.1. Аудиторлық тексеру
бағдарламалары ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .. 17
2.2. Аудит жүргiзу
сатылары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..19
2.3. Аудиторлық
қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.. 21
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .24
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...26
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 27
Кiрiспе
Еңбекақы — қызметкердiң орындаған жұмыс көлемi мен белгiлеген
еңбек шарты және мансап инструкциясына байланысты төлем. Еңбек тиiмдiлiгiн
арттырудың түрлi ынталандыру жолдары болып, сыйақы, қосымша төлем, кепiлдi
төлемақы және т.б болып табылады. Жұмысқа алушы еңбекақы жүйесi мен нысанын
Еңбек туралы ережеге сәйкес, нақтылы еңбек жағдайын ескере отырып,
персоналдар ережесi бекiткен жұмысшылар категориясы және жұмыс уақыты
режимi бойынша өздерi белгiлейдi.Аталған ережелер жұмысқа алушыға тек еңбек
шартына отыру немесе еңбек режимiн ұйымдастыру үшiн ғана емес,сонымен қатар
шығындар мен төлемдердi негiздеу мақсатында да қажет.
Кәсiпорындағы еңбекақыны ұйымдастыру механизмi жұмысшы күшiнiң
еңбекақыға айналу процесiн бейнелейдi. Бұл оның осы заманғы нарықтык
шындыққа қаншалықты дәрежеде жанасатыны өзiнiң негiзгi функцияларында
еңбекақының соншалықты орындалуына байланысты. Еңбектi ұйымдастыру және
оньң төлемi жұмыс берушiлер мен қызметкерлердiң арасындағы қарым-қатынасқа
ықпалын тигiзедi. Қазақстан Республикасы Еңбек туралы заңының 70-бабы
бойынша жұмыс берушi заңға, жеке еңбек келiсiм-шартына, ұжымдық келiсiм-
шартқа сәйкес қызметкердiң еңбекақысын төлеуге мiндеттi.
Курстық жұмыста қызметкерлермен еңбек, еңбекақы есебiн ұйымдастыруы
мен талдауын толық ашып көрсетудi мақсат етiледi.
Курстық жұмыстың мiндетi: еңбекақы есебiн ұйымдастыруда қандай
артықшылықтары мен кемшiлiктерi бар екендiгiне көз жеткiзiп, бухгалтерлiк
есебiн жургiзiп, талдау жасау.
Курстық жұмысының мақсаты: осы қызметкерлерге еңбекақыны төлеу
есебiнiң дұрыс ұйымдастырылуын және жүргiзiлуiн, дұрыс құжатталуын
қарастыру.
1. Жалақы есептеулерiнiң топтамалық есебi
1.1. Есеп мiндеттсрi
Еңбек және еңбекақы есебi - жұмысшылар шығындары, жұмысшылар
категориясы, өндiрiстiк шығын сияқты мағлұматтар түгел қамтылатын дәл әрi
оперативтiк деректердi талап ететiн аса маңызды да күрделi жұмыстардьң бiрi
болып табылады.
Еңбек және оған ақы төлеу есебiнiң негiзгi мiндеттерiне жататындар:
• еңбекақы қорын және жұмыс уақытын пайдаланып жұмыс
мөлшерiнің- орындалуын, еңбектiң саны мен сапасын бақылау;
• бастапқы құжаттардың уақытылы және дұрыс рәсiмдеу, еңбекақы
қорынан жалақыны ұстап қалу;
• шаруашылық жүргiзушi субъектiнiң әрбiр жұмысшысына жалақьны
уақытылы және дұрыс есептеу;
• белгiленген мерзiмде еңбекақы бойынша есеп айырысу;
• жалақы бойынша шығынды өнiмнiң, жұмыстың, қызметтiң өзiндiк
құнына дұрыс әрi уақытылы қосу керек.
Еңбек және еңбекақы деректерi өндiрiстiк процестi оперативтi
басқару үшiн қажет. Қазақстан Республикасы Еңбек туралы заңының 5-бабына
сәйкес жұмыс берушiмен жұмысшылардың арасындағы еңбек қатынасы нормативтi
құқықтық актiлермен, еңбек заңына сәйкес бекiтiлген ұжымдық келiсiм-шартпен
реттеледi.
Кәсiпорын дербес болғанымен заңға сәйкес штат кестесi, формалары
және еңбекақы, сыйлықақы жүйесi белгiленедi.
Әрбiр қызметкердiң еңбекақылық табысы кәсiпорын қызметiнiң
тупкiлiктi қортындысына байланысты оның еңбекке қосқан үлесi бойынша
анықталады. Ол салықпен реттеледi және ең жоғары келемiне шектеу
қойылмайды.
Еңбекақы мөлшерiн жұмыс берушi өзi белгiлейдi және жұмыс берушi
белгiленген еңбекақы мөлшерi Қазакстан Республикасыньң заңында белгiленген
(Қазақстан Республикасының Еңбек туралы заңының 71 -шi бабы ) ең аз
шамадағы еңбекақы мөлшерiнен төмен болмауы керек.
• қандай да бiр кемсiтушiлiксiз (дискриминация) тең еңбекке тең
еңбекақы алуға;
• қауiпсiздiк және тазалық (гигиена) талаптарына жауап беретiн
еңбек
жағдайында жұмыс iстеуге;
• кепiлдiк және өтемақы алуға және т.б.
Жұмыс берушiнiң құқықтары:
• қызметкерлердi көтермелеудi, олардан белгiленген заңға сәйкес
әрекет ететiн тәртiп бойынша материалдық және жауапкершiлiктi
талап етуге;
• қызметкер келтiрген зиянньң орнын толтыруға және т.б.
Жұмыс берушiнiң мiндеттерi:
• Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiнде,
жеке еңбек келiсiм-шартында, ұжымдьқ келiсiмшартта, жұмыс
берушiнің актiсiнде қарастырылған еңбекақыны және басқа
төлемақыларды уақтылы және толық төлеу;
• Еңбек туралы заңдағы, ұжымдық келiсiмшарттағы талаптарды
сақтау;
• Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiнде
қарастырылған шарттар мен тәртiптер бойынша зиян шеккен
қызметкерге жәрдем беру;
• Қызметкерге қауiптi және зиянды жұмыс жағдайын, болуы мүмкiн
кәсiби ауруды ескерту және т.б.
Жеке еңбек келiсiм шартында негiзгi тармақтар қамтылуы керек:
• Еңбек жағдайының сипаты, жұмысшыға жұмыстың қауiптi және
зиянды жағдайы үшiн немесе көп күш жұмсауды керек ететiн ауыр
еңбек үшін кепiлдiк беру және өтемақы төлеу;
• Жұмыс уақыты демалыс уақытының режимi;
• Еңбекақы және еңбектi қорғау жағдайы;
• Өтемақы төлеу және кепiлдiк беру тәртiбi және т.б. ( Қазақстан
Республикасыньң Еңбек туралы заңының 9-шы бабы).
• Қызметкер бiрнеше жұмыс берушiмен толық емес жұмыс уақытын
қарастыратын жеке еңбек келiсiм шартына отыруға құқы бар.
Қазақстан Республикасының Еңбек туралы заңының
13-шi бабына сәйкес қызметкердiң еңбек ететiнiн растайтын құжаттар жатады:
еңбек кiтапшасы ( қолда болуы керек) немесе жеке еңбек келiсiм-шарты немесе
жұмысқа қабылданғаны, жұмыстан шығарылғаны туралы бұйрықтың көшiрмесi.
Сол ұйымның басқа жұмысына немесе ұйыммен бiрге басқа орынға көшiру
қызметкердiң тек жазбаша келiсiм бойынша, жеке еңбек келiсiм-шартына соған
сәйкес өзгертулер енгiзумен ғана iске асырылады.
Қызметкердi сол ұйымда басқа орынға, сол орынның баска құрылымының
бөлiмшесi не көшiру үшiн мамандығы, бiлiктiлiгi немесе лауазымы бойынша
басқа механизмдегi немесе агрегаттағы жұмысты тапсыру үшiн (егер бұл жеке
еңбек келiсiм -шартында өзгерiстер тудырмайтын болса) қызметкердiң келiсiмi
талап етiлмейдi ( Қазақстан Республикасы Еңбек туралы заңының 17,18-
бабы).
Қызметкерге еңбек жағдайының өзгеретiнiң бiр ай бұрын ( одан кем
болмауы керек) хабарлау керек.
Еңбек жағдайы өзгерген жағдайда жеке еңбек келiсiм -шартына сәйкес
толықтаулар мен өзгертулер енгiзiледi. Егер қызметкер жаңа жағдайда жұмыс
iстеуге келiсiмiн бермесе, онда Қазақстан Республикасының Еңбек туралы
заңы 26—бабының 7—тармағына сәйкес онымен келiсiм-шарт бұзылады.
Өндiрiстiк қажеттiлiк пайда болған жағдайда жұмыс берушi
қызметкердi бiр айға дейiн оның келiсiмiнсiз жеке еңбек келiсiм-шартында
қарастырылмаған және денсаулығына қауiп төндiрмейтiн сол ұйымдағы, сол
орындағы басқа жұмыста бұрыңғы жұмысындағы айлық еңбекақысынаң кем
болмайтын еңбекақымен ауыстыруға құқы бар.
Мұндай ауыстыру стихиялык апаттың, өндiрiстiк апаттың алдын алу
немесе жою немесе салдарын дереу залалсыздандыру қажет болған жағдайда ғана
iске асырылады (Қазақстан Республикасы Еңбек туралы заңының 20-бабы).
Жұмыс болмай қалған жағдайда (простой) жұмыс берушi қызметкердi
мамандығына, бiлiктiлiгiне сай, денсаулығына қатер төндiрмейтiн, оның
келiсiмiнсiз бiр айға дейiн басқа жұмысқа ауыстыруға құқы бар. Егер
қызметкер жаңа жағдайдағы сынылған жұмысқа келiсiмiн бермесе, онда
Қазақстан Республикасы Еңбек туралы заңының 7- тармағына сәйкес онымен
жеке еңбек келiсiм-шарты бұзылады. Жұмыс болмай қалған және қызметкердiң
болмауына байланысты жағдайда оның орнына басқа бiр бiлiктi қызметкердi
бiлiктiлiгiне сай келмейтiн жұмысқа уақытша ауыстыруға рұқсат етiлмейдi. (
Қазақстан Республикасы Еңбек туралы заңының 21 ,22-баптары).
Қызметкердi денсаулығына байланысты басқа жұсмысқа
уақытша ауыстыру Қазақстан Республикасы Еңбек туралы заңыньң 23-
бабындағы қарастырылған шарттары мен тәртiптерi бойынша жүзеге асырылады.
Жеке еңбек келiсiм-шарты мынадай жағдайларда бұзылуы мүмкiн:
• ұйым таратылғанда ( заңды тұлғаньң), жұмыс берушiнiң қызметi
тоқтағанда (жеке тұлганың ), (Қазақстан Республикасы Еңбек
туралы заңының 26-бабы, 1 -тармағы);
• Қызметкерлердiң штаты немесе саны қысқартылғанда (Қазақстан
Республикасы Еңбек туралы заңының 26-бабы, 2-тармағы);
• Әскери қызметке шақырылғанын растайтын құжат негiзiнде
қызметкердi үш күндiк мерзiмге босатқанда (Қазақстан
Республикасы
Еңбек туралы заңының 30-бабы, 1 -тармағы).
Қазақстан Республикасы еңбек туралы заңының 21-бабы, 3-
тармағына сәйкес жеке еңбек, ұжымдық келiсiм-шарттарында өтемақының мөлшерi
және басқа негiздерi белгiленедi.
Қызметкер жұмыс берушiге өзiнiң жұмыстан кететiнiн бір ай бұрын
жазбаша ескертiп, жеке еңбек келiсiм-шартын тоқтатуға құқылы.
Тараптардың келiсiмi бойынша жеке еңбек келiсiмшарты ескертiлген
мерзiм бiткенше тоқтатылуы мүмкiн.
Қызметкердiң бастамасы бойынша жеке еңбек келiсiм-шартын бұзу
негiздерi Қазақстан Республикасы Еңбек туралы заңының 28-бабында
қарастырылған.
Қазақстан Республикасы еңбек туралы заңының 70 бабына сәйкес
жұмыс берушi жұмысшымен жеке еңбек келiсiм- шартын жасасу арқылы жұмысшының
еңбегiн төлеуге мiндеттi. Еңбекақының мөлшерi жұмыс берушiнiң өз бетiмен
бекiтеледi, бiрақ заңньң 71 бабына сәйкес, еңбекакыньң мөлшерi Қазақстан
Республикасы бекiткен ең төменгi еңбекақы мөлшерiнен кем болмауы тиiс.
2007 жылға мемлекеттiк бюджет туралы заңына сәйкес , 1 қаңтар 2007 жылдан
бастап ең төменгi еңбекақы мөлшерi 9752 теңге бекiтiлдi, зейнетақы
жарнасының ең төменгi мөлшерi — 7236 теңге, айлық есептiк көрсеткiш-
13104(1092 * 12).
Еңбекақыдан басқа жұмысшылардың табыстарына басқадай төлемдер де
қатысты: үстеме төлем, сыйақы, материалдык, әлеуметтiк төлем немесе
материалдык пайда, сондықтан ары қарай еңбектi төлеу түрiндегi табыстар
сөздiгi қолданылуы мүмкiн.
Жұмысшылар табыстарына девиденд және пайыз бойынша табыстар
енгiзiлмейдi.
Жұмысшыны жұмыстан шығару, оның демалысқа кетуi және басқа жағдайларда
төлемдi есептеу жұмысшының орташа жалақысынан анықталады.
Қазакстан Республикасы Үкiметiнiң 29.12.2000 жылғы .№ 1942
қаулысымен бекiтiлген қызметкерлердiң орташа еңбекақысын есептеу тәртiбi
туралы Нұсқаулыктың З — тармағына сәйкес, орташа жалақыны есептеу үшiн
заңнамаға сәйкес, тиiстi төлемге (төлем жасауға) байланысты өткендегi
оқиғаның он екi күнтiзбелiк айы (1 — нен 1 — күнге дейiн) есептiк кезең
болып табылады.
Егер есеп айырысу кезеңi жұмыспен толық өтелмеген болса, орташа
құндiк (сағаттың) жалақы есептiк кезенде есептелген жалақыньң (еңбекақының)
сомасын күнтiзбе бойынша жұмыспен өтелген уақытқа тиесiлi бескүндiк немесе
алтыкүндiк жұмыс аптасындағы жұмыс күндерiнiң (жұмыс сағаттарының) iс
жүзiндегi санына бөлу арқылы айқындалады.
Жұмысқа уақытша жарамсыздығы бойынша жәрдемақы жұмысқа жарамсыз
болған алғашқы күннен бастап жұмысқа жарамды болған күнге дейiн немесе
халықты әлеуметтiк қорғау саласындағы орталық атқару органының аумактық
бөлiмшесi мүгедектiктi белгiленгенге дейiн төленедi.
Жұмыс iстейтiн азаматтарға жұмысқа уақытша жарамсыздығы бойынша
жәрдемақы заңнамаға сәйкес есептелген орташа жалақы есебiнен төленедi.
Мұндайда жұмысқа уақытша жарамсыздығы бойынша айлық жәрдемақының мөлшерi
айлық есептiк көрсеткiштiң он еселенген көлемiнен аспауға тиiс.
Кәсiпорын бухгалтериясы тек еңбекақьны, жәрдемақыны және басқа да әр түрлi
төлемдердi есептеп қана қоймайды, сондай-ақ еңбекақыдан ұстауды және
шегерудi жүзеге асырады.
Заңға сәйкес қызметкерлердiң еңбекақысынан төмендегi ұстауларды
жүзеге асырады:
• жеке табыс салығы — еңбекақының салық объектiсiн иемденген
мемлекеттiк салық;
• жинақтаушы зейнетақы қорына аударады;
• бұрын берiлген аванс бойынша берешектi жабу, сондай-ақ дұрыс есеп
айырыспаудың салдарынан болатын қызметкерге артық төленген
соманы қайтару;
• субъектiнiң қызметкерге келтiрген материалдық залалдың орнын
толтыру;
• бiрқатар айыппұл түрлерiн өндiрiп алу;
• атқару құжаты бойынша-мәмелет жасына толмаған балалар немесе
еңбекке жарамсыз ата-аналар үшiн алимент өңдiрiп алу;
• кредитке сатылған тауар үшiн;
• өнiм ақауы ‚үшiн.
1.2. Есептiң құжатталуы
Барлық категориядағы жұмыс iстеушiлердiң жұмыс уақытын пайдалану
есебi жұмысшылар мен қызметкерлердiң белгiленген жұмыс режимiн кадағалауға,
аткарылған жұмыс уақыты туралы ақпаратты алуға, еңбекақылык есеп айырысу,
сондай-ақ еңбек бойынша статистикалық есептi жасауға арналқан Жұмыс
уақытынң есеп табелiнде (Т- 13 формасы)
жазылады.
Табель әр айдың 1-шi күнiнен бастап жүргiзiледi, оны жүргiзуге
уәкiлеттi тұлғаға бiр данадан берiледi.
Табельдi тиiсiнше ресiмдегеннен кейiн оны кәсiпорын
қызметкерлерiнiң еңбекақысын есептеуi ‚үшiн бухгалтерияға тапсырылады.
Табельдiк номер кәсiпорында тәртiпке келтiрген сериялық жүйе
бойынша тұтас белгiленедi, әрбiр өндiрiстiк бөлiмдерiне тиесiлi өздерiнiң
нөмерлер сериясы таратылады. Табельде еңбекақыны төлеу формасына қарамастан
барлық қызметкерлердiң аты-жөнi енгiзiледi.
Табельде жұмыс уакытын пайдалану есебi қызметкердiң жұмысқа
келгенiн, келмегенiн тiркеп отыруы арқылы (күн сайын) тiркеу әдiсiмен, не
қызметкердiң жұмыс уақытында жұмысқа келмегенiн (жұмыстың болмай қалуы,
қызметкердiң жұмысқа келе алмауы, кешiгуi, мерзiмнен тыс келуi) тiркеу
жолымен жүргiзiледi.Табельдiк есептi жүргiзу әдiсi кәсiпорынның ыңғайына
қарай iрiктеледi.
Табельге қызметкердiң жұмысқа келмеу себебiн немесе жұмыс уақытын
толық iстемеу себебiн, мезгiлден тыс жұмыс iстеу туралы және қалыпты жұмыс
уақытында жұмыста болмау себептерi тиiсiнше рәсiмделген құжаттар (еңбекке
жарамсыздығын растайтын кағаз, мемлекеттiк немесе қоғамдық жұмыстарды
орындағаны туралы анықтама және т.б.) негiзiнде белгiленедi.
Мезгiлден тыс жұмысқа кеткен уақыт есебi - бұл жұмысты орындаган
тұлға тiзiмiнде жүргiзiледi. Тiзiмдердi құрылымдық бөлiм бастығы жасайды
және оған қол қояды. Соның мезгiлден тыс нақты iстелiнген жұмыс
сағаттарының сапасы туралы басшы белгi соғады. Тiзiм негiзiндегi мұндай
белгiлеу табельге енгiзiледi.
Егер жұмыс уақытында iстелiнетiн жұмыс болмай қалса, осының
салдарынан бос өткен жұмыс уақыты да табельге жазылады.
Еңбекақы төлеу жүйесi, өнiм сапасын бакылау, есептi
компьютерлендiру деңгейi және басқа ерекшелiктердi қолдану барысындағы
өндiрiстiң ұйымдастыру мен сипатына қарай есеп бастапқы құжаттардың
(аткарылған жұмыстың жүктелiмi (наряд) ), бағдарлық (маршрутный) құжат,
өнiмдiлiк туралы рапорты және т.б.) әр турлi есептiк әдiстерi мен формалары
қолданылады. Есептi оңайлату (упращения учета) мақсатында көп күндiк
бастапқы құжаттар (өнiмдiлiк туралы рапорттар, ведомосттар(тiзiмдемелер),
аптаға арналған жүктемелер (наряд), декада (он күндiк), бiр ай,жұмыс
кезеңi) қолданылуы мүмкiн.
Өндiрiстiң жаппай тасқынды (массово-поточное производство)
жағдайында өнiмдiлiк дайын өнiмдердi қабылдау бойынша ескерiледi.Әр бригада
мүшелерiнiң өндiрген өнiмi мастер немесе бригадир толтырған өнiмдiлiк
туралы рапорт негiзiнде есептеледi. Бұл рапорттардың негiзiнде бригада
мүшелерiнiң еңбекақысы есептеледi.
Металлургия және химия өнеркәсiптерiнде бiр немесе бiрнеше
аппараттар немесе агрегаттарға қызмет ететiн бригада өнiмдiлiгiнiң есеп
Тiзiмдемесi (24-формасы) қолданылады; ал таулы кең өнеркәсiптерiнде
орындалатын жұмыстың есеп тiзiмдемесi (Т-26 және Т-27 формалары)
жүргiзiледi.
Жеке немесе ұзақ сериялы өндiрiстегi өнiмдiлiк есебi мен еңбекақы
есебi кесiмдi еңбек төлемiне арналған жүктелiмде (наряд) (Т-4 1 формасы
жекелiк, Т-41 а - бригадалық) жүргiзiледi. Орындалған мiндеттiң ұзақтығына
байланысты жүктелiм ауысымға немесе одан да ұзак мерзiмге ( бір айға дейiн)
көшiрiледi. Көшiрiлiмнiң негiзi етiп технологиялық карта немесе учаскенiң
(цехтың) өндiрiстiк бағдарламасы алынады.
Мастер жұмысшылардан өнiм қабылдап алғаннан кейiн жүктелiм (наряд)
жазып, барлық қосымша төлемдi құжаттар косымшаларымен бухгалтерияға
өткiзедi. Егер жұмыс белгiленген мерзiмде бiтпей қалса, жүктелiм (наряд)
жабылып, бухгалтерияға өткiзiледi (еңбекақыны есептеу үшiн). Ал бiтпеген
жұмыстың жалғастырылуы үшін келесi есептi кезеңде жаңа жүктелiм (наряд)
жазылады.
Жұмыс жағдайының өзгеруiнен туындайтын бағалауға және өндiрiс
технологиясында қарастырылмаған жұмысқа қосымша төлемдi қосымша төлемге
арналған құжатты (Т-48 формасы) рәсiмдейдi, не үздiк белгiдегi (қағазға
көлденең түскен қызыл жолақ) кесiмдi жұмысқа арналған жүктелiмде
ресiмдейдi. Өндiрiм туралы рапортқа немесе негiзгi жүктелiм нөмерiне
сiлтеме жасаған қосымша төлемнiң әр түрiнде құжат жеке жұмысшыға немесе
бригадаға жазылады.
Кәсiпорында оларды төлеу себебi бойынша қосымша төлем
номенклатурасы белгiленуi керек. Бухгалтерия қосымша төлемдер туралы
мәлiметтi қажеттi шараларды қабылдау немесе кейiнгi қалдыруды шешетiн
цехтың (кәсiпорын) басшысына ұдайы жеткiзiп отыруға мiндеттi.
Мезгiлден тыс жұмыстың есебiн мезгiлден тыс жұмыс жасайтындардың
тiзiмi негiзiнде жүргiзедi. Мастердiң немесе цех бастығы белгi соққан
(отметка) тiзiмдi мезгiлден тыс жұмыс ақысын жұмыс уакытының есеп табелiмен
қоса есептейтiн бухгалтерияга еткiзедi.
Жұмыссыз бос турып қалудың себебi, уақыты, кiнәлiлер және жұмысшы
(аты-жөнi, әкесiнiң аты, разряды, табельдiк нөмерi) туралы мәлiметтер мен
төлем процентi көрсетiлетiн жұмыссыз бос турып қалудың есеп құжаты (Т-16
формасы) негiзiнде жұмыстын болмай қалу себебiнен босқа өткiзiлген уакыттың
есебiн жүргiзедi. Құжатқа бухгалтер мен бөлiм бастығы қол қояды.
Тексерiлiп қабылданғаннан кейiн осы құжаттар негiзiнде еңбекақыны
есептеу бойынша есеп айырысу - төлем тiзiмдемесi жасалады. Жұмыс уақыты мен
өнiмдiлiк есебi бойынша құжат бухгалтерияға түскеннен кейiн есептiк
өңдеуден жiберiледi.
1.3. Шоттар корреспонденциясы.
Еңбекақы бойынша қызметкермен есеп айырысудың синтетикалық есебi
3350 Еңбекке бойынша қызметкермен есеп айырысу пассивтiк шотта
жүргiзiледi:
Сату, өткiзу жұмыстарын ұйымдастырумен айналысатын қызметкерлерге
есептелетiн еңбекақыға арналған бап бойынша Өнiмдердi (тауар мен қызмет)
өткiзудiң шығындары;
Жалпы шаруашылы және әкімшiлiк басқару қызметкерлерiне (лауазымды
қызметтегi тұлғалардан басқасы) есептелетiн еңбекақы сомасына арналған
7210 Жалпы және әкімшiлiк шығындары.
Өндiрiстiк саладағы кәсiпорындарда еңбекақы есептелгенде 3550 шоты
кредиттелiп, 8010 бөлу шоты дебеттеледi:
8012 Еңбекақы- негiзгi өндiрiс жұмысшыларына есептелетiн еңбекақы сомасы;
8022 Еңбекақы- қосалқы өндiрiс жұмысшыларына есептелетiн еңбекақы сомасы;
8032 Еңбекақы-цех (жалпы өндiрiс) қызметкерiне есептелетiн еңбекақы
сомасы.
Еңбекақы төлемi Ұлттық валюта кассасындағы қолда бар ақша 3350
дебет шоты бойынша және 1010 кредит шоты бойынша көрiнiс тапқан.
Лауазымды қызметтегi тұлғаларға есептелетiн еңбекақы сомасын Жалпы
және кiмшiлiк шығындар 7210 шоты дебеттеп, 3350 шоты кредиттейдi.
Лауазымды қызметкерлердiң еңбекақы төлемi 3350 дебет шоты және 1010 кредит
шоты бойынша көрiнiс табады.
3350 шотын енгiзу қажеттiлiгiн енгiзу қажеттiлiгi акционерлердiң
кез -келген уақытта iс жүзiне асырмай-ақ қандай да бiр деректердiң
iрiктемелерiн, еңбекақы туралы мәлiметтер және лауазымды қызметтегi
тұлғалар алатын басқа игiлiктердi керек ететiн талабымен болады.
Демалыс төлемақысының бiр жылда сiңiрген еңбегi үшiн берiлетiн
жыл сайынғы сыйақының резервiн 6853350 Қызметкерлерге демалыс бойынша
есептелген берешек шоты кредиттейдi және мына шоттар дебеттейдi:
2930 Аяқталмаған құрылыс-шаруашылық әдiс арқылы iске асырылатын
кұрылыспен айналысушы қызметкердiң еңбекақысынан есептелген резерв
сомасына;
7110 Тауарды (жұмыс, қызмет) өткiзу шығыны;
7210 Жалпы және әкiмшiлiк шығындары- қызметкердiң
еңбекақысынан есептелетiн резерв сомасына;
8012 Еңбекақы, 9228022 Еңбекақы, 9328032 Еңбекақы -
негiзгi және қосалқы өндiрiстегi жұмысшылар мен басқа қызметкерлердiң
еңбекақысынан есептелетiн резерв сомасына.
Демалыс уақытының еңбекақысы мен бiр жылда сiңiрген еңбегi ‚үшiн
3220 қызметкерлер демалысы бойынша есептелген берешек шоты дебеттейдi:
3350 Еңбекақы бойынша есеп айрысу және 6823350 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
Негiзгi бөлiм
1. Жалақы есептеулерiнiң - топтамалық есебi
1.1. Есеп
мiндеттерi ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 4
1.2. Есептiң
құжатталуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 11
1.3. Шоттар
корреспонденциясы ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... . 14
2. Жалақы есептеулерiнiң топтамалық есебiнiң аудит есебi
2.1. Аудиторлық тексеру
бағдарламалары ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .. 17
2.2. Аудит жүргiзу
сатылары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..19
2.3. Аудиторлық
қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.. 21
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .24
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...26
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 27
Кiрiспе
Еңбекақы — қызметкердiң орындаған жұмыс көлемi мен белгiлеген
еңбек шарты және мансап инструкциясына байланысты төлем. Еңбек тиiмдiлiгiн
арттырудың түрлi ынталандыру жолдары болып, сыйақы, қосымша төлем, кепiлдi
төлемақы және т.б болып табылады. Жұмысқа алушы еңбекақы жүйесi мен нысанын
Еңбек туралы ережеге сәйкес, нақтылы еңбек жағдайын ескере отырып,
персоналдар ережесi бекiткен жұмысшылар категориясы және жұмыс уақыты
режимi бойынша өздерi белгiлейдi.Аталған ережелер жұмысқа алушыға тек еңбек
шартына отыру немесе еңбек режимiн ұйымдастыру үшiн ғана емес,сонымен қатар
шығындар мен төлемдердi негiздеу мақсатында да қажет.
Кәсiпорындағы еңбекақыны ұйымдастыру механизмi жұмысшы күшiнiң
еңбекақыға айналу процесiн бейнелейдi. Бұл оның осы заманғы нарықтык
шындыққа қаншалықты дәрежеде жанасатыны өзiнiң негiзгi функцияларында
еңбекақының соншалықты орындалуына байланысты. Еңбектi ұйымдастыру және
оньң төлемi жұмыс берушiлер мен қызметкерлердiң арасындағы қарым-қатынасқа
ықпалын тигiзедi. Қазақстан Республикасы Еңбек туралы заңының 70-бабы
бойынша жұмыс берушi заңға, жеке еңбек келiсiм-шартына, ұжымдық келiсiм-
шартқа сәйкес қызметкердiң еңбекақысын төлеуге мiндеттi.
Курстық жұмыста қызметкерлермен еңбек, еңбекақы есебiн ұйымдастыруы
мен талдауын толық ашып көрсетудi мақсат етiледi.
Курстық жұмыстың мiндетi: еңбекақы есебiн ұйымдастыруда қандай
артықшылықтары мен кемшiлiктерi бар екендiгiне көз жеткiзiп, бухгалтерлiк
есебiн жургiзiп, талдау жасау.
Курстық жұмысының мақсаты: осы қызметкерлерге еңбекақыны төлеу
есебiнiң дұрыс ұйымдастырылуын және жүргiзiлуiн, дұрыс құжатталуын
қарастыру.
1. Жалақы есептеулерiнiң топтамалық есебi
1.1. Есеп мiндеттсрi
Еңбек және еңбекақы есебi - жұмысшылар шығындары, жұмысшылар
категориясы, өндiрiстiк шығын сияқты мағлұматтар түгел қамтылатын дәл әрi
оперативтiк деректердi талап ететiн аса маңызды да күрделi жұмыстардьң бiрi
болып табылады.
Еңбек және оған ақы төлеу есебiнiң негiзгi мiндеттерiне жататындар:
• еңбекақы қорын және жұмыс уақытын пайдаланып жұмыс
мөлшерiнің- орындалуын, еңбектiң саны мен сапасын бақылау;
• бастапқы құжаттардың уақытылы және дұрыс рәсiмдеу, еңбекақы
қорынан жалақыны ұстап қалу;
• шаруашылық жүргiзушi субъектiнiң әрбiр жұмысшысына жалақьны
уақытылы және дұрыс есептеу;
• белгiленген мерзiмде еңбекақы бойынша есеп айырысу;
• жалақы бойынша шығынды өнiмнiң, жұмыстың, қызметтiң өзiндiк
құнына дұрыс әрi уақытылы қосу керек.
Еңбек және еңбекақы деректерi өндiрiстiк процестi оперативтi
басқару үшiн қажет. Қазақстан Республикасы Еңбек туралы заңының 5-бабына
сәйкес жұмыс берушiмен жұмысшылардың арасындағы еңбек қатынасы нормативтi
құқықтық актiлермен, еңбек заңына сәйкес бекiтiлген ұжымдық келiсiм-шартпен
реттеледi.
Кәсiпорын дербес болғанымен заңға сәйкес штат кестесi, формалары
және еңбекақы, сыйлықақы жүйесi белгiленедi.
Әрбiр қызметкердiң еңбекақылық табысы кәсiпорын қызметiнiң
тупкiлiктi қортындысына байланысты оның еңбекке қосқан үлесi бойынша
анықталады. Ол салықпен реттеледi және ең жоғары келемiне шектеу
қойылмайды.
Еңбекақы мөлшерiн жұмыс берушi өзi белгiлейдi және жұмыс берушi
белгiленген еңбекақы мөлшерi Қазакстан Республикасыньң заңында белгiленген
(Қазақстан Республикасының Еңбек туралы заңының 71 -шi бабы ) ең аз
шамадағы еңбекақы мөлшерiнен төмен болмауы керек.
• қандай да бiр кемсiтушiлiксiз (дискриминация) тең еңбекке тең
еңбекақы алуға;
• қауiпсiздiк және тазалық (гигиена) талаптарына жауап беретiн
еңбек
жағдайында жұмыс iстеуге;
• кепiлдiк және өтемақы алуға және т.б.
Жұмыс берушiнiң құқықтары:
• қызметкерлердi көтермелеудi, олардан белгiленген заңға сәйкес
әрекет ететiн тәртiп бойынша материалдық және жауапкершiлiктi
талап етуге;
• қызметкер келтiрген зиянньң орнын толтыруға және т.б.
Жұмыс берушiнiң мiндеттерi:
• Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiнде,
жеке еңбек келiсiм-шартында, ұжымдьқ келiсiмшартта, жұмыс
берушiнің актiсiнде қарастырылған еңбекақыны және басқа
төлемақыларды уақтылы және толық төлеу;
• Еңбек туралы заңдағы, ұжымдық келiсiмшарттағы талаптарды
сақтау;
• Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiнде
қарастырылған шарттар мен тәртiптер бойынша зиян шеккен
қызметкерге жәрдем беру;
• Қызметкерге қауiптi және зиянды жұмыс жағдайын, болуы мүмкiн
кәсiби ауруды ескерту және т.б.
Жеке еңбек келiсiм шартында негiзгi тармақтар қамтылуы керек:
• Еңбек жағдайының сипаты, жұмысшыға жұмыстың қауiптi және
зиянды жағдайы үшiн немесе көп күш жұмсауды керек ететiн ауыр
еңбек үшін кепiлдiк беру және өтемақы төлеу;
• Жұмыс уақыты демалыс уақытының режимi;
• Еңбекақы және еңбектi қорғау жағдайы;
• Өтемақы төлеу және кепiлдiк беру тәртiбi және т.б. ( Қазақстан
Республикасыньң Еңбек туралы заңының 9-шы бабы).
• Қызметкер бiрнеше жұмыс берушiмен толық емес жұмыс уақытын
қарастыратын жеке еңбек келiсiм шартына отыруға құқы бар.
Қазақстан Республикасының Еңбек туралы заңының
13-шi бабына сәйкес қызметкердiң еңбек ететiнiн растайтын құжаттар жатады:
еңбек кiтапшасы ( қолда болуы керек) немесе жеке еңбек келiсiм-шарты немесе
жұмысқа қабылданғаны, жұмыстан шығарылғаны туралы бұйрықтың көшiрмесi.
Сол ұйымның басқа жұмысына немесе ұйыммен бiрге басқа орынға көшiру
қызметкердiң тек жазбаша келiсiм бойынша, жеке еңбек келiсiм-шартына соған
сәйкес өзгертулер енгiзумен ғана iске асырылады.
Қызметкердi сол ұйымда басқа орынға, сол орынның баска құрылымының
бөлiмшесi не көшiру үшiн мамандығы, бiлiктiлiгi немесе лауазымы бойынша
басқа механизмдегi немесе агрегаттағы жұмысты тапсыру үшiн (егер бұл жеке
еңбек келiсiм -шартында өзгерiстер тудырмайтын болса) қызметкердiң келiсiмi
талап етiлмейдi ( Қазақстан Республикасы Еңбек туралы заңының 17,18-
бабы).
Қызметкерге еңбек жағдайының өзгеретiнiң бiр ай бұрын ( одан кем
болмауы керек) хабарлау керек.
Еңбек жағдайы өзгерген жағдайда жеке еңбек келiсiм -шартына сәйкес
толықтаулар мен өзгертулер енгiзiледi. Егер қызметкер жаңа жағдайда жұмыс
iстеуге келiсiмiн бермесе, онда Қазақстан Республикасының Еңбек туралы
заңы 26—бабының 7—тармағына сәйкес онымен келiсiм-шарт бұзылады.
Өндiрiстiк қажеттiлiк пайда болған жағдайда жұмыс берушi
қызметкердi бiр айға дейiн оның келiсiмiнсiз жеке еңбек келiсiм-шартында
қарастырылмаған және денсаулығына қауiп төндiрмейтiн сол ұйымдағы, сол
орындағы басқа жұмыста бұрыңғы жұмысындағы айлық еңбекақысынаң кем
болмайтын еңбекақымен ауыстыруға құқы бар.
Мұндай ауыстыру стихиялык апаттың, өндiрiстiк апаттың алдын алу
немесе жою немесе салдарын дереу залалсыздандыру қажет болған жағдайда ғана
iске асырылады (Қазақстан Республикасы Еңбек туралы заңының 20-бабы).
Жұмыс болмай қалған жағдайда (простой) жұмыс берушi қызметкердi
мамандығына, бiлiктiлiгiне сай, денсаулығына қатер төндiрмейтiн, оның
келiсiмiнсiз бiр айға дейiн басқа жұмысқа ауыстыруға құқы бар. Егер
қызметкер жаңа жағдайдағы сынылған жұмысқа келiсiмiн бермесе, онда
Қазақстан Республикасы Еңбек туралы заңының 7- тармағына сәйкес онымен
жеке еңбек келiсiм-шарты бұзылады. Жұмыс болмай қалған және қызметкердiң
болмауына байланысты жағдайда оның орнына басқа бiр бiлiктi қызметкердi
бiлiктiлiгiне сай келмейтiн жұмысқа уақытша ауыстыруға рұқсат етiлмейдi. (
Қазақстан Республикасы Еңбек туралы заңының 21 ,22-баптары).
Қызметкердi денсаулығына байланысты басқа жұсмысқа
уақытша ауыстыру Қазақстан Республикасы Еңбек туралы заңыньң 23-
бабындағы қарастырылған шарттары мен тәртiптерi бойынша жүзеге асырылады.
Жеке еңбек келiсiм-шарты мынадай жағдайларда бұзылуы мүмкiн:
• ұйым таратылғанда ( заңды тұлғаньң), жұмыс берушiнiң қызметi
тоқтағанда (жеке тұлганың ), (Қазақстан Республикасы Еңбек
туралы заңының 26-бабы, 1 -тармағы);
• Қызметкерлердiң штаты немесе саны қысқартылғанда (Қазақстан
Республикасы Еңбек туралы заңының 26-бабы, 2-тармағы);
• Әскери қызметке шақырылғанын растайтын құжат негiзiнде
қызметкердi үш күндiк мерзiмге босатқанда (Қазақстан
Республикасы
Еңбек туралы заңының 30-бабы, 1 -тармағы).
Қазақстан Республикасы еңбек туралы заңының 21-бабы, 3-
тармағына сәйкес жеке еңбек, ұжымдық келiсiм-шарттарында өтемақының мөлшерi
және басқа негiздерi белгiленедi.
Қызметкер жұмыс берушiге өзiнiң жұмыстан кететiнiн бір ай бұрын
жазбаша ескертiп, жеке еңбек келiсiм-шартын тоқтатуға құқылы.
Тараптардың келiсiмi бойынша жеке еңбек келiсiмшарты ескертiлген
мерзiм бiткенше тоқтатылуы мүмкiн.
Қызметкердiң бастамасы бойынша жеке еңбек келiсiм-шартын бұзу
негiздерi Қазақстан Республикасы Еңбек туралы заңының 28-бабында
қарастырылған.
Қазақстан Республикасы еңбек туралы заңының 70 бабына сәйкес
жұмыс берушi жұмысшымен жеке еңбек келiсiм- шартын жасасу арқылы жұмысшының
еңбегiн төлеуге мiндеттi. Еңбекақының мөлшерi жұмыс берушiнiң өз бетiмен
бекiтеледi, бiрақ заңньң 71 бабына сәйкес, еңбекакыньң мөлшерi Қазақстан
Республикасы бекiткен ең төменгi еңбекақы мөлшерiнен кем болмауы тиiс.
2007 жылға мемлекеттiк бюджет туралы заңына сәйкес , 1 қаңтар 2007 жылдан
бастап ең төменгi еңбекақы мөлшерi 9752 теңге бекiтiлдi, зейнетақы
жарнасының ең төменгi мөлшерi — 7236 теңге, айлық есептiк көрсеткiш-
13104(1092 * 12).
Еңбекақыдан басқа жұмысшылардың табыстарына басқадай төлемдер де
қатысты: үстеме төлем, сыйақы, материалдык, әлеуметтiк төлем немесе
материалдык пайда, сондықтан ары қарай еңбектi төлеу түрiндегi табыстар
сөздiгi қолданылуы мүмкiн.
Жұмысшылар табыстарына девиденд және пайыз бойынша табыстар
енгiзiлмейдi.
Жұмысшыны жұмыстан шығару, оның демалысқа кетуi және басқа жағдайларда
төлемдi есептеу жұмысшының орташа жалақысынан анықталады.
Қазакстан Республикасы Үкiметiнiң 29.12.2000 жылғы .№ 1942
қаулысымен бекiтiлген қызметкерлердiң орташа еңбекақысын есептеу тәртiбi
туралы Нұсқаулыктың З — тармағына сәйкес, орташа жалақыны есептеу үшiн
заңнамаға сәйкес, тиiстi төлемге (төлем жасауға) байланысты өткендегi
оқиғаның он екi күнтiзбелiк айы (1 — нен 1 — күнге дейiн) есептiк кезең
болып табылады.
Егер есеп айырысу кезеңi жұмыспен толық өтелмеген болса, орташа
құндiк (сағаттың) жалақы есептiк кезенде есептелген жалақыньң (еңбекақының)
сомасын күнтiзбе бойынша жұмыспен өтелген уақытқа тиесiлi бескүндiк немесе
алтыкүндiк жұмыс аптасындағы жұмыс күндерiнiң (жұмыс сағаттарының) iс
жүзiндегi санына бөлу арқылы айқындалады.
Жұмысқа уақытша жарамсыздығы бойынша жәрдемақы жұмысқа жарамсыз
болған алғашқы күннен бастап жұмысқа жарамды болған күнге дейiн немесе
халықты әлеуметтiк қорғау саласындағы орталық атқару органының аумактық
бөлiмшесi мүгедектiктi белгiленгенге дейiн төленедi.
Жұмыс iстейтiн азаматтарға жұмысқа уақытша жарамсыздығы бойынша
жәрдемақы заңнамаға сәйкес есептелген орташа жалақы есебiнен төленедi.
Мұндайда жұмысқа уақытша жарамсыздығы бойынша айлық жәрдемақының мөлшерi
айлық есептiк көрсеткiштiң он еселенген көлемiнен аспауға тиiс.
Кәсiпорын бухгалтериясы тек еңбекақьны, жәрдемақыны және басқа да әр түрлi
төлемдердi есептеп қана қоймайды, сондай-ақ еңбекақыдан ұстауды және
шегерудi жүзеге асырады.
Заңға сәйкес қызметкерлердiң еңбекақысынан төмендегi ұстауларды
жүзеге асырады:
• жеке табыс салығы — еңбекақының салық объектiсiн иемденген
мемлекеттiк салық;
• жинақтаушы зейнетақы қорына аударады;
• бұрын берiлген аванс бойынша берешектi жабу, сондай-ақ дұрыс есеп
айырыспаудың салдарынан болатын қызметкерге артық төленген
соманы қайтару;
• субъектiнiң қызметкерге келтiрген материалдық залалдың орнын
толтыру;
• бiрқатар айыппұл түрлерiн өндiрiп алу;
• атқару құжаты бойынша-мәмелет жасына толмаған балалар немесе
еңбекке жарамсыз ата-аналар үшiн алимент өңдiрiп алу;
• кредитке сатылған тауар үшiн;
• өнiм ақауы ‚үшiн.
1.2. Есептiң құжатталуы
Барлық категориядағы жұмыс iстеушiлердiң жұмыс уақытын пайдалану
есебi жұмысшылар мен қызметкерлердiң белгiленген жұмыс режимiн кадағалауға,
аткарылған жұмыс уақыты туралы ақпаратты алуға, еңбекақылык есеп айырысу,
сондай-ақ еңбек бойынша статистикалық есептi жасауға арналқан Жұмыс
уақытынң есеп табелiнде (Т- 13 формасы)
жазылады.
Табель әр айдың 1-шi күнiнен бастап жүргiзiледi, оны жүргiзуге
уәкiлеттi тұлғаға бiр данадан берiледi.
Табельдi тиiсiнше ресiмдегеннен кейiн оны кәсiпорын
қызметкерлерiнiң еңбекақысын есептеуi ‚үшiн бухгалтерияға тапсырылады.
Табельдiк номер кәсiпорында тәртiпке келтiрген сериялық жүйе
бойынша тұтас белгiленедi, әрбiр өндiрiстiк бөлiмдерiне тиесiлi өздерiнiң
нөмерлер сериясы таратылады. Табельде еңбекақыны төлеу формасына қарамастан
барлық қызметкерлердiң аты-жөнi енгiзiледi.
Табельде жұмыс уакытын пайдалану есебi қызметкердiң жұмысқа
келгенiн, келмегенiн тiркеп отыруы арқылы (күн сайын) тiркеу әдiсiмен, не
қызметкердiң жұмыс уақытында жұмысқа келмегенiн (жұмыстың болмай қалуы,
қызметкердiң жұмысқа келе алмауы, кешiгуi, мерзiмнен тыс келуi) тiркеу
жолымен жүргiзiледi.Табельдiк есептi жүргiзу әдiсi кәсiпорынның ыңғайына
қарай iрiктеледi.
Табельге қызметкердiң жұмысқа келмеу себебiн немесе жұмыс уақытын
толық iстемеу себебiн, мезгiлден тыс жұмыс iстеу туралы және қалыпты жұмыс
уақытында жұмыста болмау себептерi тиiсiнше рәсiмделген құжаттар (еңбекке
жарамсыздығын растайтын кағаз, мемлекеттiк немесе қоғамдық жұмыстарды
орындағаны туралы анықтама және т.б.) негiзiнде белгiленедi.
Мезгiлден тыс жұмысқа кеткен уақыт есебi - бұл жұмысты орындаган
тұлға тiзiмiнде жүргiзiледi. Тiзiмдердi құрылымдық бөлiм бастығы жасайды
және оған қол қояды. Соның мезгiлден тыс нақты iстелiнген жұмыс
сағаттарының сапасы туралы басшы белгi соғады. Тiзiм негiзiндегi мұндай
белгiлеу табельге енгiзiледi.
Егер жұмыс уақытында iстелiнетiн жұмыс болмай қалса, осының
салдарынан бос өткен жұмыс уақыты да табельге жазылады.
Еңбекақы төлеу жүйесi, өнiм сапасын бакылау, есептi
компьютерлендiру деңгейi және басқа ерекшелiктердi қолдану барысындағы
өндiрiстiң ұйымдастыру мен сипатына қарай есеп бастапқы құжаттардың
(аткарылған жұмыстың жүктелiмi (наряд) ), бағдарлық (маршрутный) құжат,
өнiмдiлiк туралы рапорты және т.б.) әр турлi есептiк әдiстерi мен формалары
қолданылады. Есептi оңайлату (упращения учета) мақсатында көп күндiк
бастапқы құжаттар (өнiмдiлiк туралы рапорттар, ведомосттар(тiзiмдемелер),
аптаға арналған жүктемелер (наряд), декада (он күндiк), бiр ай,жұмыс
кезеңi) қолданылуы мүмкiн.
Өндiрiстiң жаппай тасқынды (массово-поточное производство)
жағдайында өнiмдiлiк дайын өнiмдердi қабылдау бойынша ескерiледi.Әр бригада
мүшелерiнiң өндiрген өнiмi мастер немесе бригадир толтырған өнiмдiлiк
туралы рапорт негiзiнде есептеледi. Бұл рапорттардың негiзiнде бригада
мүшелерiнiң еңбекақысы есептеледi.
Металлургия және химия өнеркәсiптерiнде бiр немесе бiрнеше
аппараттар немесе агрегаттарға қызмет ететiн бригада өнiмдiлiгiнiң есеп
Тiзiмдемесi (24-формасы) қолданылады; ал таулы кең өнеркәсiптерiнде
орындалатын жұмыстың есеп тiзiмдемесi (Т-26 және Т-27 формалары)
жүргiзiледi.
Жеке немесе ұзақ сериялы өндiрiстегi өнiмдiлiк есебi мен еңбекақы
есебi кесiмдi еңбек төлемiне арналған жүктелiмде (наряд) (Т-4 1 формасы
жекелiк, Т-41 а - бригадалық) жүргiзiледi. Орындалған мiндеттiң ұзақтығына
байланысты жүктелiм ауысымға немесе одан да ұзак мерзiмге ( бір айға дейiн)
көшiрiледi. Көшiрiлiмнiң негiзi етiп технологиялық карта немесе учаскенiң
(цехтың) өндiрiстiк бағдарламасы алынады.
Мастер жұмысшылардан өнiм қабылдап алғаннан кейiн жүктелiм (наряд)
жазып, барлық қосымша төлемдi құжаттар косымшаларымен бухгалтерияға
өткiзедi. Егер жұмыс белгiленген мерзiмде бiтпей қалса, жүктелiм (наряд)
жабылып, бухгалтерияға өткiзiледi (еңбекақыны есептеу үшiн). Ал бiтпеген
жұмыстың жалғастырылуы үшін келесi есептi кезеңде жаңа жүктелiм (наряд)
жазылады.
Жұмыс жағдайының өзгеруiнен туындайтын бағалауға және өндiрiс
технологиясында қарастырылмаған жұмысқа қосымша төлемдi қосымша төлемге
арналған құжатты (Т-48 формасы) рәсiмдейдi, не үздiк белгiдегi (қағазға
көлденең түскен қызыл жолақ) кесiмдi жұмысқа арналған жүктелiмде
ресiмдейдi. Өндiрiм туралы рапортқа немесе негiзгi жүктелiм нөмерiне
сiлтеме жасаған қосымша төлемнiң әр түрiнде құжат жеке жұмысшыға немесе
бригадаға жазылады.
Кәсiпорында оларды төлеу себебi бойынша қосымша төлем
номенклатурасы белгiленуi керек. Бухгалтерия қосымша төлемдер туралы
мәлiметтi қажеттi шараларды қабылдау немесе кейiнгi қалдыруды шешетiн
цехтың (кәсiпорын) басшысына ұдайы жеткiзiп отыруға мiндеттi.
Мезгiлден тыс жұмыстың есебiн мезгiлден тыс жұмыс жасайтындардың
тiзiмi негiзiнде жүргiзедi. Мастердiң немесе цех бастығы белгi соққан
(отметка) тiзiмдi мезгiлден тыс жұмыс ақысын жұмыс уакытының есеп табелiмен
қоса есептейтiн бухгалтерияга еткiзедi.
Жұмыссыз бос турып қалудың себебi, уақыты, кiнәлiлер және жұмысшы
(аты-жөнi, әкесiнiң аты, разряды, табельдiк нөмерi) туралы мәлiметтер мен
төлем процентi көрсетiлетiн жұмыссыз бос турып қалудың есеп құжаты (Т-16
формасы) негiзiнде жұмыстын болмай қалу себебiнен босқа өткiзiлген уакыттың
есебiн жүргiзедi. Құжатқа бухгалтер мен бөлiм бастығы қол қояды.
Тексерiлiп қабылданғаннан кейiн осы құжаттар негiзiнде еңбекақыны
есептеу бойынша есеп айырысу - төлем тiзiмдемесi жасалады. Жұмыс уақыты мен
өнiмдiлiк есебi бойынша құжат бухгалтерияға түскеннен кейiн есептiк
өңдеуден жiберiледi.
1.3. Шоттар корреспонденциясы.
Еңбекақы бойынша қызметкермен есеп айырысудың синтетикалық есебi
3350 Еңбекке бойынша қызметкермен есеп айырысу пассивтiк шотта
жүргiзiледi:
Сату, өткiзу жұмыстарын ұйымдастырумен айналысатын қызметкерлерге
есептелетiн еңбекақыға арналған бап бойынша Өнiмдердi (тауар мен қызмет)
өткiзудiң шығындары;
Жалпы шаруашылы және әкімшiлiк басқару қызметкерлерiне (лауазымды
қызметтегi тұлғалардан басқасы) есептелетiн еңбекақы сомасына арналған
7210 Жалпы және әкімшiлiк шығындары.
Өндiрiстiк саладағы кәсiпорындарда еңбекақы есептелгенде 3550 шоты
кредиттелiп, 8010 бөлу шоты дебеттеледi:
8012 Еңбекақы- негiзгi өндiрiс жұмысшыларына есептелетiн еңбекақы сомасы;
8022 Еңбекақы- қосалқы өндiрiс жұмысшыларына есептелетiн еңбекақы сомасы;
8032 Еңбекақы-цех (жалпы өндiрiс) қызметкерiне есептелетiн еңбекақы
сомасы.
Еңбекақы төлемi Ұлттық валюта кассасындағы қолда бар ақша 3350
дебет шоты бойынша және 1010 кредит шоты бойынша көрiнiс тапқан.
Лауазымды қызметтегi тұлғаларға есептелетiн еңбекақы сомасын Жалпы
және кiмшiлiк шығындар 7210 шоты дебеттеп, 3350 шоты кредиттейдi.
Лауазымды қызметкерлердiң еңбекақы төлемi 3350 дебет шоты және 1010 кредит
шоты бойынша көрiнiс табады.
3350 шотын енгiзу қажеттiлiгiн енгiзу қажеттiлiгi акционерлердiң
кез -келген уақытта iс жүзiне асырмай-ақ қандай да бiр деректердiң
iрiктемелерiн, еңбекақы туралы мәлiметтер және лауазымды қызметтегi
тұлғалар алатын басқа игiлiктердi керек ететiн талабымен болады.
Демалыс төлемақысының бiр жылда сiңiрген еңбегi үшiн берiлетiн
жыл сайынғы сыйақының резервiн 6853350 Қызметкерлерге демалыс бойынша
есептелген берешек шоты кредиттейдi және мына шоттар дебеттейдi:
2930 Аяқталмаған құрылыс-шаруашылық әдiс арқылы iске асырылатын
кұрылыспен айналысушы қызметкердiң еңбекақысынан есептелген резерв
сомасына;
7110 Тауарды (жұмыс, қызмет) өткiзу шығыны;
7210 Жалпы және әкiмшiлiк шығындары- қызметкердiң
еңбекақысынан есептелетiн резерв сомасына;
8012 Еңбекақы, 9228022 Еңбекақы, 9328032 Еңбекақы -
негiзгi және қосалқы өндiрiстегi жұмысшылар мен басқа қызметкерлердiң
еңбекақысынан есептелетiн резерв сомасына.
Демалыс уақытының еңбекақысы мен бiр жылда сiңiрген еңбегi ‚үшiн
3220 қызметкерлер демалысы бойынша есептелген берешек шоты дебеттейдi:
3350 Еңбекақы бойынша есеп айрысу және 6823350 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz