Мектеп жасына дейінгі ересек балалардың бейнелеу өнерін дамытудың әдістері мен тәсілдері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Алматы қаласы Білім басқармасы
№1 Алматы қазақ мемлекеттік гуманитарлық-педагогтік колледжі

Курстық жұмыс

Тақырыбы: Бейнелеу өнері - мектепке дейінгі ересек жастағы балалардың өзін өзі бағалауын қалыптастыру құралы ретінде
Пәні: Қазақ тілін оқыту әдістемесі

Студент: Алғазиева А.Б.
Курс: 3
Мамандық: 0105000 -
Бастауыш білім беру
Біліктілік: 010501 3 -
Бастауыш білім беру мұғалімі
Топ:131
Парақтардың саны: ______

Студенттің мәлімдемесі
Мен, ұсынылған жұмысты өзімнің жазғанымды, ал қолданылған дереккөздерінің нақтылығын растаймын.

Студенттің қолы________
__ ________2020жыл

Қорғау

Баға______ (__________)
Қорғау уақыты___ ___________ 2020 жыл

Ғылыми жетекші_______________________

Алматы, 2020 ж.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ 7
1.Қазақ бейнелеу өнерінің тарихы 9
1.1. Мектеп жасына дейінгі баланы жан-жақты тәрбиелеу мен дамыту үшін бейнелеу өнерінің маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
1.2.Қазіргі заманға сай сурет салудың дәстүрлі емес әдіс-тәсілдерінің ерекшелігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2. Мектеп жасына дейінгі ересек балалардың бейнелеу өнерін дамытудың әдістері мен тәсілдері 19
2.1. Мектеп жасына дейінгі ересек балалардың өзін өзі бағалау ерекшеліктері 22
2.2. Мектепке дейінгі ересек жастағы балаларға жүргізілген эксперименттік тәжірибе нәтижелері 24
ҚОРЫТЫНДЫ 32
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 33

КІРІСПЕ
Өзектілігі: Қазақстанның әлемдегі озық отыз елдің қатарына ену мен мемлекетте бәсекеге қабілетті, интеллектуалды ұлт қалыптастыру қажеттілігі жағдайында қазіргі үздіксіз білім беру саласына, соның ішінде баланы мектепке дейінгі ұйымдарда оқыту мен тәрбиелеу мәселесіне аса мән беріліп отырғаны мәлім. Ел Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан - 2050 Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси амалы атты Қазақстан халқына Жолдауында - Кішкентай бүлдіршіндердің дамуына ықпал ететін үздіксіз білім берудің алғашқы сатысы ретіндегі мектепке дейінгі білім беруге баса назар аударған жөн. Және бұл сатыны олардың шығармашылық және интеллектуалдық, қабілеттерін дамытуға арналған тиімді бағдарламалармен қамтамасыз ету қажет. Әрбір балалардың білім алуға, еңбекке және қоршаған ортаға бейімі, қарым-қатынасы нақ осы кезеңде қаланатынын естен шығармауымыз керектігі - көрсетілген.
Сондай-ақ, Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында - проблемалар қатарындамемлекет мектепке дейінгі дамудың барлық кезеңдерінің ішінде туғаннан 3 жасқа дейінгі балаларға аз көңіл бөліп отырғаны көрсетілген: Қазақстандағы 1 жастан 3 жасқа дейінгі балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамту Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (бұдан әрі - ЭЫДҰ) елдерінің орташа көрсеткіштерінен төмен (республикада - 16%, ЭЫДҰ - 32%). Осы бағдарламада 1-3 жас аралығында ...балалардың танымдық және зияткерлік дамуының, әлеуметтік және коммуникативтік дағдыларды меңгеруінің негізі қаланады. Балаларды ерте жастан дамыту проблемаларын кешенді шешу білім, денсаулық сақтау және әлеуметтік қорғау салаларын үйлестіруді және келісілген іс-әрекетін, сондай-ақ ата-аналар қауымдастығын кеңінен қатыстыруды қажет етеді деп атап өтілген.
Қазақстан Республикасында ерте жастағы балалар дамуының тұжырымдамалық негіздерінде балаларды табысты әлеуметтендірудің бастапқы мүмкіндіктері өмірлік циклдің бірінші жылдарында қалыптасатындығы айтылған. Балалық шақта тұлғаның ерекшеліктері қалыптасып, оның зияткерлік, эмоциялық және нығайып өсуі қабілеттерін дамыту бағыттары анықталатындығы, - көрсетілген.
Ал бұл болса, ерте жастағы балалардың танымдық белсенділігін дамыту проблемасын зерттеу қажеттілігін туындатады. Өйткені, жоғарыда айтлғандай ерте жас (1-3 жас) - адам өмірінің ең маңызды әрі жауапты кезеңі болып табылады. Осы жас аралығында адамның әрі қарай дамуын анықтайтын негізгі қабілеттер қалыптасады. Дәл осы кезеңде таным белсенділігі, өзіне, өмірге сенімділік, адамдармен қарым-қатынас, шығармашылық мүмкіндіктер, жалпы өмірлік белсенділік және т.б. басты қасиеттер қалыптасады. Оның үстіне технологиялар мен технократтық ілімдер дамуы барысында заманауи талаптарға сай баланың танымдық, шығармашылық белсенділігі ерте жастан басталуы тиіс.
Біріккен Ұлттар Ұйымының Білім, Ғылым және Мәдениет жөніндегі Ұйымының (ЮНЕСКО) Барлығына арналған білім беру тақырыбындағы баяндамасында да балаларды оқытуды туғаннан бастау қажеттігі алдыңғы орынға қойылған. Сондай ақ, 1989 жылғы 20 қарашада Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы қабылдаған Бала құқықтары туралы Конвенциясында ертеден оқытудың қажеттілігі негізделгенін ескерсек, ерте жастағы балаларды дамыту мәселесінің теориялық негіздерін зерттей түсудің қажетілігі артады.
Бүгінгі бүлдіршін балалар ертеңгі еліміздің болашағы. Сол себепті балалардың жеке тұлға ретінде қалыптасуы кезінде дұрыс тәрбие беру басты назарда болу тиіс. Өмірге келген әрбір бөбек бақытты болу керек. Бұл баланың құқығы, ата-ананың міндеті. Тәрбие басы - тал бесіктен демекші, жақсы тәрбие беру, денсаулығын жақсарту, білім беру, саналы ұрпақ тәрбиелеу ата-ананың басты борышы.
Баланың айналасындағы ортасы да баланың мінез - құлқына көп әсер етеді. Баланың ең бірінші білім баспалдағы балабақшадан басталады. Бала бірінші рет отбасындағы ата-ата, бауырларынан, туысқандарынан бөлек, басқа адамдармен, басқа ортамен танысады. Бауыржан Момышұлы атамыз айтқандай "Тәртіпке бағынған - құл болмайды" демекші, балабақшада бала белгілі бір тәртіпке үйренеді, қарапайым дағдылар бала санасына орнығады, алғашқы достарын табады, әріптерді, сандарды және тағы басқа көптеген қажетті әрекеттерді үйренеді.Балалардың білім алуға, еңбекке, қоршаған ортаға бейімі, адамдармен қарым-қатынасы, сөз қорының, ойлау қабілетінің дамуы мектепке дейінгі кезеңде қалыптасады. Мектепке дейінгі балалардың бейнелеу қабілеттері мен шығармашылығын қалыптастыру қазіргі таңда ең өзекті мәселелердің бірі болып отыр. Ғалым - педагогтар мектеп жасына дейінгі балалардың бейнелеу қабілетінің дамуын жан-жақты әлі де қарастыруды қажет етеді деген ойлар айтып келеді. Мектеп жасына дейінгі балалардың қоршаған ортаны тануы белгілердің әр түрлігінің және заттардың қасиеттер арасында хабардар болу тәсілдеріне үйренетін белсенді қызметті болжайды.
Әрине баланың танымдық белсенділігін дамыту мәселелерін қарастыру бұрынғы кезеңнен-ақ, сонау ежелгі грек философтарынан (Аристотель, Платон, Сократ және т.б.) бастау алады.
Ұлы ғұлама ойшылдары (әл-Фараби, Ю.Баласағұни, А.Йүгнеки және т.б.) адамның танымын дамыту арқылы ғана оны бақыт жолына жетелеуге болатындығын айтады. Ал қазақтың ағартушылары Абай Құнанбаев қырық үшінші қара сөзінде баланың танымын алғашқы күннен бастап дамытпаса, өзінің із-түссіз жоғалып, жойылып кететінін айтады. Ы. Алтынсарин таным әрекетінің негізін - оқу, білімнен іздестіреді.
Педагог классиктер Я.А.Коменский 1663 жылы Ұлы дидактика, И.Г.Песталоцци 1703 жылы Гертруда өз балаларын қалай оқытты? еңбектерінде мектепке дейінгі жастағы балаларды оқыту мен тәрбиелеу бағдарламаларын ұсынды.
Ерте жастағы балалардың психологиялық және физиологиялық дамуының теориялық негіздері В.С.Мухина, М.Щелованов, Н.Л.Фигурин, Н.М. Аксарина, Е.И.Радина, Ж.И.Намазбаева және т.б. еңбектерінде негізделген.
Балаларды ерте жастан дамытудың теориялық негіздері, соның ішінде балаларды дамыту орталықтарында, балалар үйінде, қосымша білім беру мекемелерінде тәрбиелеу (Н.И.Кузьмина, Р.И.Яфизова, Н.В.Володько және т.б.), ерте жастағы балаларды әлеуметтік бейімдеу (С.В.Паршукова, С.В.Королева және т.б.), эмоционалдық қарым-қатынастарын дамыту (Н.Н.Искра, Л.А.Максимова, О.М.Вотинова және т.б.) сенсорлық дамыту (Ю.М.Хокрикова және т.б.), тілін дамыту (О.А.Горлова, Р.Р.Орлянская және т.б.), музыкалық-эстетикалық қызығушылығын қалыптастыру (А.Ю.Хилиль, Р.А.Матвеева, М.Г.Кайтанджян және т.б.), танымдық аясын дамыту (О.П.Рожков) мәселелері зерттелген.
Мектепке дейінгі балалардың (5-6 жас) тәрбиесінде халық фольклорын пайдалану мәселесі Э.А.Музенитова, О.В.Акулова, М.Н.Братухина, Г.Н.Пивнева және т.б. еңбектерінде көрініс тапқан.
Білім алушының танымдық белсенділігін дамыту мәселесі қазақстандық ғалымдар зерттеулерінде де зерделенген. Белгілі психолог-ғалымдар Ә.Алдамұратов, Қ.Б.Жарықбаев, М.Мұқанов, Т.Тәжібаев, А.Темірбеков, Ж.Ы.Намазбаева Г.А.Урунтаева, М.А.Перленбетов және т.б. зерттеулерінде балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес дамуы және оқыту үдерісіндегі жеке тұлғаның танымдық іс-әрекетін белсендірудегі психологиялық ерекшеліктер қарастырылған. Педагогикалық зерттеулерде бастауыш сынып оқушыларының (Т.С.Сабыров, Т.И.Қоқымбаева және т.б.), орта сынып оқушыларының (Б.Т.Абыканова, А.К.Сариева және т.б.), жоғары сынып оқушыларының (М.М.Коккоз, Мустояпова А.С. және т.б.), студенттердің (Ж.Е.Қараев, А.Е.Абылкасымова және т.б.) танымдық белсенділігін дамыту мәселесі де жан-жақты қарастырылған.
Сондай-ақ отандық ғалымдар еңбектерінде мектеп жасына дейінгі балаларды (5-6 жас) оқыту мен тәрбиелеу мәселесіне қатысты бірқатар мәселелер теориялық тұрғыдан негізделген. Мәселен, балалардың тілін дамыту (Р.Аралбаева, А.Бакреденова, К.Метербаева); ойын әрекетін дамыту (М.Турскельдина, Т.Иманбеков); айналамен таныстыру, экологиялық тәрбие беру және денсаулығын нығайту (А.Манкеш, Р.Керімбаева, Н.Сайлауова, Ш.Сұлтангазиева), рухани-адамгершілікке тәрбиелеу (Р.Сыздық, М.Асылбаева, А.Казетова), еңбекке тәрбиелеу (Г.Меңлібекова, С.Жиенбаева, Ш.Сапарбаева), баланы мектепке дайындау (К.Сейсенбаев, М.Сәтімбекова, Ж.Рысбаева, Ғ.Таубаева және т.б.) мәселелері зерделенген.
Курстық жұмыстың мақсаты: мектепке дейінгі ересек жастағы балалардың танымдық белсенділігін бейнелеу өнері арқылы дамытуды теориялық негіздеу, әдіс-тәсілдерін талдау, эксперименттік бағдарламасын жасау және оның тиімділігін тәжірибеде тексеру.
Міндеттері:
oo Мектеп жасына дейінгі ересек балалардың бейнелеу өнерін дамытудың әдістері мен тәсілдерін анықтау;
oo Мектеп жасына дейінгі ересек балалардың өзін өзі бағалау ерекшеліктерімен танысу;
oo Мектепке дейінгі ересек жастағы балаларға бейнелеу өнері арқылы эксперименттік тәжірибе жүргізу.
Талдаудың объектісі мен пәні - мектепке дейінгі ересек жастағы балалардың өзін өзі бағалауын қалыптастыру үшін бейнелеу өнерін қолдану.
Зерттеу әдістері - психологиялық, педегогикалық, оқу-әдістемелік әдебиеттерге талдау жасау, бақылау, тәжірибе жұмыстары.
Курстық жұмыстың құрылымы - кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Тәрбиешінің міндеті - балада искусствоның
қандай түріне ынта бар екенін тауып,
сол ынтасын, сол түр туғызатын сұлулық
сезімдерін өркендету
Мағжан Жұмабаев

Балалардың бейнелеу өнеріндегі шығармашылығын дамыту әрекеті оқу мен тәрбие үрдісі өзара тығыз байланысты жүргізілгенде ғана жүзеге асады.Балаларды бейнелеу өнерінің әдіс-тәсілдеріне үйрету- эстетикалық тәрбиенің ең басты міндеті болып есептеледі.
Бейнелеу өнері балалардың эстетикалық сезімін , көркемдік талғамын оятып,шығармашылық қиялын дамыту үрдісін белгілі жүйеде көрсетеді.Бейнелеу әрекеті үрдісінде балалар бірқатар іскерліктер мен дағдыларды меңгереді,заттар мен қоршаған әлем құбылысын талдауға үйренеді.
Шығармашылық - бүкіл тіршілік көзі. Адам баласының сөйлей бастаған кезінен бастап,бүгінгі күнге дейін жетістіктері - шығармашылықтың нәтижесі. Әр жас ұрпақ өзіне дейінгі ұрпақтың қол жеткізген жетістіктерін меңгеріп қана қоймай, өз іс - әрекетінде сол жетістіктерді жаңа жағдайға бейімдей, жетілдіре отырып, барлық салада таңғажайып табыстарға қол жеткізеді.
Шығармашылықты дамыту, тәрбиелеу туралы ойлар, көзқарастар ұлы ойшылдарымыз Жүсіп Баласағұн, Әл-Фараби, Абайды ерекше толғандырған, сондықтан олар еңбектерінде адамның жеке басын, қабілеттерін дамытуды үнемі сөз етіп отырған.
Көрнекті педагогтар К.Д. Ушинский, Ы. Алтынсарин, А.С. Макаренко шығармаларында қабілеттерді дамытудың жолдары қарастырылса, бала шығармашылығына бағыт - бағдар беруді ең алғаш білім мазмұнына енгізген М. Жұмабаев болатын.
Мектепке дейінгі кезеңнен шығармашыл тұлғаны қалыптастыруда бейнелеу өнері әрекетінің орны ерекше. Мектеп жасына дейінгі балалардың ең сүйікті әрекеттері сурет салу, мүсіндеу, жапсыру кезінде заттар мен құбылыстар туралы түсінігі қалыптасып, көркемдеп бейнелеуге және өзінің сол затқа қатынасын жаңа оймен бере білуге дағдыланады. Мектепке дейінгі кезеңдегі шығармашылық қабілеттің дамуы мектеп жасына дейінгі балаларда бейнелеу өнерінде пішін және бояуды сәйкестендірудің басқа жолын іздеуі. Көркемдік шығармашылық әрекет баланы көңілсіз жағдайдан шығарып, жүйкеге түскен салмақты түсіріп, эмоциональды көңіл-күй туғызады. Сондықтан балабақшада баланың басты әрекеті ретінде бейнелеу өнерін енгізген маңызды болып саналады. Бала сурет сала, қия және желімдей келе, бірінші кезекте өзі үшін субъективті жаңа бұйымды алады. Бала үшін мұның маңызы зор. Балалар суретшілер тәрізді жасамаса да, мектепке дейінгі кезеңде бірнеше көркем бейнені жасай алады. Осының өзі оның жеке тұлға болып дамуында із қалдырып, нағыз шығармашылықтың тәжірибесін меңгеріп, оны болашақта пайдалана білетіндей болады.
Балалардың бейнелеу шығармашылығы - баланың қоршаған ортадағы шынайылықты суреттеуі, мүсіндеуі, құрастыруы, өзінің бақылағандарын, қиялындағыны бейнелеуі. Қоршаған ортамен таныстыру арқылы баланың түсінігі мен білімін кеңейту шығармашылығын дамытудағы негізгі қорек болып табылады. Мектеп жасына дейінгі балаларды зейін қойып бақылауға, қарауға үйрету, нақты және толық түсінік алуға көмектеседі. Мысалы: ағаштың суретін салу үшін, оны қарау, бөліктерін ажырату, атай білуі, жыл мезгілдеріне байланысты өзгерістерін көре алуы және сипаттай білуі керек.
Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылығының бірінші белгісі қоршаған орта заттары мен объектісімен таныстыруда тәрбиеші оның негізгі пішініне, салыстыруға, ұқсастығын ажыратуға үйретіледі. Сол себептен бала бір заттың түрліше пішінін суретін салуда, мүсіндеуде және жапсыруда басқаша бейнелеудің амалын меңгереді.
Мектепке дейінгі балаларда болатын шығармашылықтың екінші белгісі-затқа жаңа қызмет беруі. Баланың затпен әрекетінде байқалатын құбылыс, бір затты екінші заттың орынбасары ретінде қолданып, қиялында таза образын жасап алуы. Сол сияқты бейнелеу әрекетінде де көз алдына елестету арқылы жаңа бейнелер құрастырады. Бала сурет салуда бейнелеу іс-әрекеті арқылы жас ерекшелігіне сай, қоршаған ортаны өзінің бейнелеу тәсілдерімен суреттеуге талпынады

1. Қазақ бейнелеу өнерінің тарихы
Қазақ бейнелеу өнері -- көркем кескіндеме, мүсіндеме, графика, сән және қолданбалы өнер салаларын қамтитын, ұлттық дүниетанымға негізделген көркем өнер. Қазақ Бейнелеу Өнерінің бұқаралық ең ежелгі түрі - халықтың қолөнері болып табылады.
Әдебиет пен музыкаға қарағанда, кәсіби 'Қазақ бейнелеу өнерінің қалыптасу және даму жолы өте күрделі болды. Оның бастауында этнограф-ғалым Ш.Уәлиханов тұрды. Кейінгі зерттеулер Шоқан туындыларынан (әсіресе, графикалық суреттері), "Потанин", "Тезек төре", т.б. портреттік жұмыстарынан оның кәсіби суретшілерге тән шеберлігі байқалатынын анықтады. Шоқанның қас-қағым сәтте салған графикалық долбар суреттері қайта өрлеу дәуірі өкілдері (Леонардо Да Винчи, Рафаэль Санти) шығармаларымен сабақтасып жатыр ("Аға сұлтан портреті", "Бақсы", "Қазақ музыканттары", "Шығыс ұйғырларының киімі", т.б.). Шоқан Қазақ Бейнелеу Өнерінің графикалық саласында ғана емес, сонымен қоса, кескіндеме саласында да жоғары шеберлікке жеткен ("Алатау көрінісі", "Жатақ"). Қазақстанда бейнелеу өнерінің кәсіпқой шеберлерін даярлайтын студия 1920 жылы ұйымдастырылып, онда Н.Г. Хлудов, Н.Антонов және мүсінші А.С. Пономарев сабақ берді.
20 ғасырдың 20 - 30 жылдары 'Қазақ бейнелеу өнері шеберлері алғашқы қадамдарын жасады. Жас суретшілер кескіндеме мен графиканың кәсіптік шеберлігін меңгерді. Олар (Н.И. Крутильников, Ә.Қастеев, Ә.Ысмайылов, И.И. Савельев, Б.Сәрсенбаев, Қ.Қожықов, т.б.) өздерінің қарапайым мазмұнға құрылған алғашқы еңбектерінде елімізде болып жатқан өзекті өзгерістерді бейнелеуге ұмтылды.
1928 жылы Семейде бейнелеу өнері шығармаларының алғашқы көрмесі ұйымдастырылды. Қазақстан суретшілерінің кәсіптік шеберлікті тез игеруіне сол кездегі одақтас республикалардың, Мәскеу мен Санкт-Петербург шеберлерінің (Б.В. Иогансон, А.А. Дейнека, С.В. Герасимов, А.А. Пластов) тәжірибесі көп көмектесті.
1933 жылы республика Суретшілер одағының ұйымдастыру комитеті құрылды. 1934 жылы Мәскеудегі Шығыс мәдениетінің мемлекеттік мұражайында қазақ суретшілерінің тұңғыш көрмесі ұйымдастырылып, бір жыл өткен соң Алматыда Қазақ мемл. көркемсурет галереясы ашылды. Әлеум.-экон. және мәдени өмірдің жаңа жағдайлары, түбегейлі уақыт талаптары шығармаларға тың тақырып болды. Ә.Қастеев шығармаларының өзіндік ұлттық бояуы осы кезде жарқырап көрінді. Қазақ Бейнелеу Өнері қалыптасу және өркендеу жолы осы суреткер шығарм-мен тығыз байланысты. Шығармалары бүкіл Отан келбетін бейнелейтін Ә.Ысмайылов та қазақ кескіндемешілерінің аға буынына жатады. Өздерінің шығармашылық жолын республика өмірімен тікелей байланыстырған көптеген орыс шеберлері: кескіндемешілер - А.А. Риттих, Н.В. Соловьев, А.И. Бортников, Н.И. Крутильников, Л.П. Леонтьев, графиктер Г.А. Брылов, Б.А. Чекалин, Л.В. Гербановский, т.б. 30 жылдардағы Қазақ Бейнелеу Өнеріне белсене ат салысты. 1940 жылы маусымда ашылған Қазақстан суретшілерінің І-съезі шығармашылық ұжымның біраз жылғы жұмыстарын қорытындылап, ұлттық өнерді одан әрі дамытудың жолдарын белгілеп берді. 40-жылдардың басында қазақ кескіндемесі мен графикасы едәуір табыстарға жетті. 2-дүниежүзілік соғыс жылдарында республика қыл қалам шеберлері өз өнерлерін фашист-басқыншыларына қарсы үгіт-насихат құралына айналдырып, бүкілхалықтық ерлікті, қаһармандық пен қайсарлықты көрсетуге күш салды. Бұл жылдары Леонтьев, К.Я. Баранов, Риттих, А.И. Черкасский, И.Я. Иткинд, М.С. Лизогуб, т.б. табысты еңбек етті.
2-дүниежүзілік соғыстан кейінгі жылдарда Қазақ Бейнелеу Өнерінің барлық түрі: кескіндеме, мүсіндеме, графика ілгері дамыды. Қазақ және өзбек халықтарына ортақ суреткер - қазақ табиғатын тамсана жазған, алғашқы академик-суретші О.Н. Таңсықбаев Қазақ Бейнелеу Өнерінде ерекше орын алады. Ол елден жырақ жүрсе де (Өзбекстанда тұрған) бар болмысымен, жүрегімен өзін әрқашанда елімен, жерімен бірге сезінген, қазақ табиғатын ерекше бір сүйіспеншілікпен жазған суретшінің бірі болды ("Қазақстан жолдары", "Көш", т.б.). 50-жылдардың соңы (Қ.Телжанов, М.Кенбаев) Қазақ Бейнелеу Өнері жанрлық және ізденіс бағыттарының сонылығымен ерекшеленеді. Қазақ Бейнелеу Өнерінде графика елеулі орын алады. 60-жылдары акварельдің, офорттың,линогравюраның, автолитографияның өзіндік бағыттары бар дарынды шеберлері (А.А. Дячкин, Е.Г. Сидоркин, Н.С. Гаев, Ш.Б. Кенжебаев, И.Г. Квачко, т.б.) өсіп жетілді. Қазақстан бейнелеу өнерінің байырғы шебері В.И. Антощенко-Оленев гравюра мүмкіндіктерін барынша табысты пайдалана білді. Қазақ Бейнелеу Өнерінің шығармалары бұл кезеңде шет елдерде де таныла бастады. Олар Мәскеудегі Третьяков галереясына, Қазақстан мемлекеттік бейнелеу өнері мұражайына қойылды, шет ел мұражайлары сатып алатын болды. Қазақстан суретшілерінің үздік еңбектері ұлт өнерінің қазынасына асыл мұра болып қосылды. Республиканың көптеген облыс орталықтарында (Шымкентте, Қарағандыда, Астанада, Павлодарда, т.б.) шығармашылық ұжымдар құрыла бастады. Қазақ Бейнелеу Өнерінде халықтың өзіндік дүниетанымын, оның мәдениеті мен дәстүрлік ерекшеліктерін танытатын белгілер барған сайын айқын қалыптасты. Бұл кезеңдегі Қазақ Бейнелеу Өнерінің дамуына А.Ғалымбаева, Г.Ысмайылова, Қ.Телжанов, М.Кенбаев, С.Мәмбеев, Ә.Жүсіпов, С.Романов, А.М. Степанов, К.Шаяхметов, Ү.Әжиев, т.б. суретшілердің тақырыптық картиналары үлкен үлес қосты. Ауыл тақырыбы көптеген Қазақстан суретшілерінің назарында болып, әсіресе, шығармашылық жолын 60 - 70-жылдары бастаған шеберлердің ең басты тақырыбына айналды. С.Айтбаев, Ш.Сариев, Т.Тоғызбаев, Ә.Садыханов, О.Нұржұмаев, А.Ақанаев шығармаларына өзіндік дүниетаным, өмірді кең көлемде тани білу, символикаға құштарлық тән болды.
М.Аманжолов, К.Муллашев, Е.Төлепбаев, т.б. шығармаларынан романтикалық-символдық және сезімдік бастаулар көрініс тапты. Бұл суретшілердің шығармалары айқын да күрделі түсімен, шиыршық атқан бояуымен, белсенді кеңістік ортасымен, бейнелердің әсемдігімен және сырлылығымен ерекше көзге түседі. М.Қисамединов еңбектері жұртшылықтың қызығушылығын туғызды. Оның Махамбет Өтемісұлының өлеңдеріне салған суреттерінде (1973) өз халқының азаттығы жолында күрескен батырдың тарихи бейнесін жасады. И.Исабаев қазақ әдебиеті классиктерінің, Қазақстан жазушыларының шығармалары, балалар әдебиеті бойынша суреттер салумен қатар көптеген қондырғылы графика шығармаларын берді. 20 ғасырдың 70 - 80-жылдар шығармаларында өзіндік қолтаңбасы айқын графиктер қатары көбейді. 80 - 90-жылдары Қазақ Бейнелеу Өнері тың ізденіспен, еуропа жаңа сипаттағы ағымдардың әдіснамасын меңгеруімен ерекшеленеді (А.А. Ақанаев, Е.Мергенов, Д.Әлиев, Е.Төлепбаев, Б.Түлкиев, Ж.Аралбаев, т.б.). Одан беріде күнделікті қарапайым қазақ өмірін, белгілі тарихи кезеңдерді жаңаша сипат беріп, ерекше тәсілмен бейнелей білген суретшілер бой көтерді (М.Аманжолов, А.Нақысбеков, К.Каметов, Е.Сергебаев, А.Қорғанбаев, Т.Ордабеков, А.Дүзелханов, т.б.). Елімізге қасірет әкелген, көп жылдар бойы жабық тақырып болып келген Семей атом полигонының, Аралдың қасіретті ащы шындығы бейнеленді (Ақанаев, М.Аманжолов, А.Губашев, Ә.Төлебиев, т.б.). Е.Төлепбаев 2002 ж. халықаралық С.Дали атындағы алтын белгіге ие болды.

1.1. Мектеп жасына дейінгі баланы жан-жақты тәрбиелеу мен дамыту үшін бейнелеу өнерінің маңызы

Сурет салу, мүсіндеу және аппликациялау -- негізгі атқаратын міндеті болмысты образды түрде бейнелеу болып табылатын бейнелеу іс-әрекетінің түрлері. Бейнелеу іс-әрекеті -- мектеп жасына дейінгі балалар үшін ең, қызықты нәрселердің бірі: ол баланы терең, толғанысқа түсіреді, жағымды сезім тудырады.Н. К. Крупская былай деп жазған болатын: Бала өзінің алған әсерін сан түрлі жолдармен: қимыл-әрекетпен, сөзбен, бет құбылысымен білдіруге ұмтылудан бастайды. Оған өзінде қалыптасқан образдарды айта білу саласын кеңейтуге мүмкіндік беру керек. Оған материал; мүсін жасау үшін саз балшық, қарындаштар мен қағаз, құрылыс үшін толып жатқан материал және т.б беру, бұл материалды қалай пайдалануды үйрету керек. Қалыптасқан образдардың материалдық көрінісі оларды тексерудің және байытудың тамаша құралы қызметін атқарады. Қандай формада көрінсе де балалар творчествасын барынша көгермелеп отыру қажет.
Әдетте балалар өздерін толғандыратын, өздеріне ұнайтын, кызықтыратынды беру мүмкіндігін ала отырып, сурет салуды, мүсіндеуді, қиып алуды және желімдеуді, конструкциялауды ұнатады. Бірінші кіші балдырғандық топтан бастап сурет салуға және мүсіндеуге аптасына екі рет сабақ бөлінеді. Бірте-бірте олардың саны өсе береді және ересек топтарда сурет салудан, мүсіндеуден, аппликациялаудан аптасына төрт рет сабақ өткізіледі.
Бейнелеу іс-әрекеті мектеп жасына дейінгі балаларды жан-жақты тәрбиелеуде үлкен маңызға ие болады.
Бейнелеу іс-әрекеті -- бұл болмысты өзіне ақыл-ой тән бейнеде тану. Барлық танымдық іс-әрекет сияқты, ол балаларға ақыл-ой тәрбиесін беруде үлкен маңызға ие болады.
Көзбен көріп қабылдауды бакылауды мақсатты түрде дамытусыз бейнелей білу мүмкін емес. Қандайда да бір заттың суретін салу, мүсінін жасау үшін алдын ала онымен жақсы танысу, оның формасын, көлемін, конструкциясын түсініп бөліктерінің орналасуын есте сақтау керек.
Балалар сурет салғанда, мүсіндегенде, аппликацияда бұрын қабылдағандарын, өздеріне таныс жайыттарды қайта жаңғыртады. Балалардың көпшілігі суреттерді және басқа да жүмыстарды түсініктері бойынша немесе естерінде қалғаны бойынша жасайды.Мүндай түсініктердің болуы қиял жұмысына азық болады. Бұл түсініктер бейнелеу объектілерін ойын үстінде, серуендерде, арнайы ұйымдастырылған бақылауларда және т.б. тікелей танып білу процесінде пайда болады. Балалар қөп нәрселер туралы әңгімелерден, көркем әдебиеттен біледі. Өз іс-әрекеті процесінде заттардың қасиеттері мен сапасы туралы бала-лардың түсініктері нақтылана түседі. Бүған көру, сезіну, қол қимылы қатысады.
Балалардың акыл-ойының дамуында қоршаған дүниедегі заттардың әр- түрлі формалары және кеңістіктегі жайы, әр түрлі көлемдері бояу ренктерінің сан алуандығы туралы түсініктерінін негізінде біртіндеп ұлғайып отыратын білімдер қорының үлкен маңызы бар.
Заттар мен оқиғаларды қабылдауды үйымдастыру кезінде формалардың, көлемдердің (бала және ересек адам), түстердің, (піскен, піспеген жеміс, жылдың әр мезгіліндегі өсімдіктер) заттар мен бөлшектердің кеңістіктегі алуан түрлі жағдайының өзгергіштігіне (құс отыр, ұшып жүр, дән шоқып жатыр, балык әр түрлі бағытта жүзіп жүр және т. б.) назар аудару маңызды.
Сурет салумен, мүсіндеумен, аппликациялаумен айналыса отырып, балалар түрлі материалдарды (қағаз, бояу, балшык, бор т. б.) біледі, олардың қасиеттерімен, әсерлеу мүмкіншілігімен танысады, олармен жүмыс істеу дағдыларына ие болады. Балалар сондай-ақ адамдардын іс-әрекеттеріндегі кейбір кұрал-дармен (қарындаш, қылқалам, қайшы) жүмыс істеу тәжірибесін үйренеді. Ал осы әрекеттерді меңгеру балалардың ақыл-ойының дамуына септігін тигізетіні белгілі.
Қазіргі кезде бейнелеу іс-әрекетін үйрену талдау, синтездеуі салыстыру, жалпылау сияқты ойды қажет ететін операцияларды қалыптастырмайынша мүмкін емес. Бақылаулар процесінде бейнелеу алдында заттарды және олардың бөлшектерін зерттеу кезінде балаларды заттардың және оның бөлшектерінің форма-сын, көлемін, заттағы бөлшектерінің орналасуын, түр-түсін бөліп ала білуге үйретеді. Формасы жағынан әр түрлі заттарды бейнелеу оларды салыстыруды және айырмашылығын анықтауды талап етеді. Сонымен қатар балалар заттарды, оқиғаларды салыстыруды және олардағы ортақ нәрсені бөліп алуды, заттар-ды ұксастығы бойынша біріктіруді үйренеді.
Сонымен қоршаған дүниедегі заттарды формасы жағынанбірнеше топтарға біріктіруге болады (дөңгелек формалы, тік бұрышты және т.б. заттар). Формасы жағынан заттарды ұксастығы негізінде суреттегі, мүсіндеудегі бейнелеу әдістерінің ортақтығы пайда болады. Мысалы: алманы, жемісті, жаңғақты немесе балапанды жасау үшін (дөңгелек формалы немесе бөл-щектері дөңгелек формалы заттар) балшық кесегін айналма қоз-ғалыспен илеу керек.
Тәрбиешінің басшылығымен балалар заттарды талдау қабілетіне бірте-бірте ие болады. Талдау қабілеттілігі неғұрлым жалпылама және қарадүрсін айырудан неғұрлым нәзік айыруға дейін дамиды.
Заттарды және олардың қасиеттерін ықпалды жолмен танып-білу сана-сезімге ұялайды. Қайсыбір форманы, көлемнің, түр-түстің сапасы жекелеген белгілі бір заттардың белгілеріне ғана айналып қоймай, сонымен бірге көптеген заттарға тән белгілер ретінде балалардың түсінігінде жинақталып қорытылады. Олар кез келген заттардан оларды таниды және атын атайды.

1.2. Қазіргі заманға сай сурет салудың дәстүрлі емес әдіс-тәсілдерінің ерекшелігі

Бейнелеу өнері - мектеп жасына дейінгі балалардың қызығушылықпен айналысатын іс - әрекеттерінің бірі. Бейнелеу өнерінің сурет салу, мүсіндеу, жапсыру бала үшін өзінше әр қайсысы қызықты. Бала бейнелеу өнерінің қай түрімен айналысса да өз көңіл күйін білдіре алады. Бейнелеу өнері ең алдымен балалардың эстетикалық, адамгершілік, еңбексүйгіштік, ойлау қабілеттерін дамытады.
Я.А.Коменский, Ф.Фребель: сурет салу, мүсіндеу және түрлі құралдармен айналысатын сабақтар балалардың сезімдерін, ойлау қабілеттерін дамытады деп айтқан. Бейнелеу өнері - эстетикалық тәрбиенің негізгі құралы. Бұл көзқарасты философтар, педагогтар, психологтар қолдайды. Ежелгі гректер сурет салуға үйрету - қол еңбегін дамыту мен тәрбиелеудің негізгі құралы болып табылады. Ежелгі көзқарастың дұрыстығына көзіміз жеткендей, себебі грек мәдениеті суретпен дамыды және осы заманға дейін сақталған.
Сурет салу іс-әрекетінде балаларда эмоциялық көңіл-күй пайда болады. Сурет салу - көркемдік шығармашылық іс-әрекет. Өмірдегі алған әсерлерін бейнелеумен қатар, бейнеленген суретке деген қарым-қатынасын білдіреді. Суретті салған уақытта балалар салынған суреттің неге ұқсайтынын, оның нәтижесін айтып, өз көзқарасын білдіре алады. Салынған суретке деген көзқарастары эстетикалық баға берумен қатар танымдық қабілеттерін дамытады. Сурет салу оқу іс-әрекетінде балаларда бастаған істі аяқтау, ой тұрақтылығы, мақсатқа жету және қиындықты жеңе білу қабілеттері ашылады. Бейнелеу іс-әрекеті кезінде ой және дене белсенділігі ұштасады. Сурет салу, мүсіндеу, жапсыруды орындау үшін еңбек жасалынады, сондықтан белгілі бір біліктер, дағдылар қажет. Бейнелеу іс-әрекетінде бақылай білу мен сурет сала білу маңызды рөл атқарады. Кейбір педогогтар өз міндеттерін тәрбиеленушілеріне тек қажетті техникалық дағдыны меңгерту, сурет салу тәсілдерін үйрету, қылқаламды ұстай білу, бояу, бор, қарындаш, фломастермен жұмыс істеуді меңгерту деп ұғынады. Сурет салу да баалар айналадағы қызықты құбылыстарды көре білу қажет. Бала үшін сурет салу - сезім, көңіл күйді берудің бірінші құралы. Педагог бала жұмысының нәтижесіне қарай отырып баланың ішкі сезімін, жан дүниесін көре алады. Сурет салу іс-әрекеттерінде балалардың қызығушылық сезімдерін дамыту мақсатында түрлі әдіс-тәсілдер қолданылады. Педагогтың мақсат-міндетіне сай балалар өнер жанырларын, стильдерін (сюжет, портрет, натюрморт, графика, скульптура) түсініп қабылдай білуі шарт. Сурет салу іс-әрекетінде суретшілер еңбектерімен таныстыру, ертегілер бойынша салынған суретшілер еңбектерімен таныстыру, ертегілер бойынша салынған суретшілер иллюстрацияларын көрсету, түрлі саяхат сабақтар өткізу (мұражайлар, жергілікті суретшілер үйіне) т.б. өткізген шарт. Осындай оқу әрекетінде балаларды өнерге деген қызығушылықтары дамиды. Сурет салу әдістерін меңгерту мақсатында дәстүрлі емес әдістерді пайдалану балаларға қызығушылықтарын дамытады. Дәстүрлі емес ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.