ЭКОНОМИКАНЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУДІҢ САЯСАТЫ

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Тақырып 13.Мемлекеттік реттеу - маңызы, мақсаты, құралдары.

1. Нарықтақ экономиканы мемлекеттік реттеудің қажеттілігі.
2. Экономиканы мемлекеттік реттеу - мақсаттары, атқаратың қызметтері,
кұралдары.
3. Экономиканы мемлекеттік реттеудің негізгі үлгілері

Кіріспе

Барлық экономикалық жүйелерде мемлекет экономиканы реттейді. Қазіргі
нарықтық экономикада мұндай реттеу, мысалы, әкімшілік-командалық жүйеге
қарағанда аз ауқымда жүзеге асырылады, бірақ мемлекеттің экономикалық рөлі
әлі де үлкен.
Экономиканы мемлекеттік реттеу (ЭМР)-бұл қолданыстағы әлеуметтік-
экономикалық жүйені өзгермелі жағдайларға тұрақтандыру және бейімдеу
мақсатында тиісті заңды мемлекеттік мекемелер мен қоғамдық ұйымдар жүзеге
асыратын заңнамалық, атқарушылық және бақылау сипатындағы үлгілік шаралар
жүйесі.
Сондықтан экономиканы мемлекеттік реттеуді зерттеу, оны жетілдіру
қажеттілігі – бүгінгі таңда өзекті міндет.
Белгілі болғандай, ЭМР мүмкіндігі экономиканың белгілі бір даму деңгейіне,
өндіріс пен капиталдың шоғырлануына қол жеткізу бойынша пайда болады. Бұл
қажет, өйткені экономиканы мемлекеттік реттеуді жеңуге арналған
проблемалар, қиындықтар өсуде.
Өзінің тәуелсіз экономикасын құратын дамушы елдерде және жеке меншік
негізінде нарықтық шаруашылыққа ауысатын бұрынғы социалистік елдерде
экономиканы мемлекеттік реттеудің рөлі өте маңызды.
Қазіргі заманғы экономика өте күрделі, ол адамның өмір сүруінің
әртүрлі түрлеріне жағдай жасауға арналған. Экономика қаншалықты жақсы
ұйымдастырылғанына, бұл ұйым қандай қағидаттарға негізделгеніне байланысты,
оның қандай міндеттерді шеше алатынын және қоғамның қандай мүдделерін
қанағаттандыра алатынын анықтауға болады.
Жұмыстың мақсаты экономиканы мемлекеттік реттеу сияқты маңызды
құбылысты қарау болып табылады.
Жұмыстың міндеттері: экономиканы мемлекеттік реттеу ұғымын беру, оның
әрекет ету механизмдерін анықтау.
Мемлекеттік қызметті қарау жұмыс объектісін құрайды.
Жұмыстың мәні экономиканы реттеуге және олардың өзгеруіне байланысты
мемлекеттің іс-қимылдарын зерттеу болып табылады.

1 ЭКОНОМИКАНЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУДІҢ МӘНІ
1.1 ЭМР мақсаттары мен міндеттері

Экономиканы мемлекеттік реттеудің басты міндеті-экономиканың қалыпты
жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін белгілі бір жағдайлар жасау. Мемлекет
нарықпен өзара іс-қимыл жасай отырып, ең алдымен оның мүдделерін қорғай
отырып, қоғамның дамуын қолдайды және ынталандырады. Қоғамның дамуы нарық
субъектілерінің тиімді, барынша тәуелсіз жұмыс істеуіне, олардың оңтайлы
пайда алуына ықпал етеді. Мемлекет меншік құқығын, тұтынушылардың құқығын
қорғайды.
ЭМР негізгі функциялары: шаруашылық заңнаманың орындалуын әзірлеу,
қабылдау және бақылау; макроэкономикалық саясаттың басымдықтарын айқындау;
нарықтың тиімді жұмыс істеу жағдайларын қамтамасыз ету; нарықтық тетікті
шешпейтін экономикалық проблемаларды шешу.
Мемлекет нормативтік-құқықтық өрісті және нарық субъектілері ойнайтын
және ұстанатын ойын ережелерін анықтайды.
Осы функцияларды іске асыру осы ағымдағы сәтте де, перспективада да
мемлекеттің экономикалық саясатының басымдықтарының жүйесін көрсететін ЭМР-
дің нақты міндеттерін шешумен қамтамасыз етіледі.
ЭМР міндеттері:
1. кәсіпкерлер қызметінің құқықтық негізін және олардың мүдделерін
қорғауды қамтамасыз ететін заңнаманы жетілдіру.
2. Оңтайлы жалпы экономикалық пропорцияларды қолдау
3. Экономиканың салалық құрылымын жетілдіру, өнеркәсіптің базалық
және басқа да салаларын мемлекеттік қолдау
4. Экономика дамуының ағымдағы және перспективалық бағыттарының
оңтайлы үйлесімі: құрылымдық-инвестициялық және ғылыми-техникалық саясат.
5. Капиталды жинақтау үшін қолайлы жағдайлар жасау.
6. Халықтың көпшілігі үшін қолайлы саралау және кірістерді бөлу
деңгейін, қоғамдағы әлеуметтік тұрақтылықты қолдау.
7. Өндірістік күштердің тұрақты өзгеруі жағдайында жұмыспен қамтуды
және жұмыс күшін молықтыру сапасын реттеу
8. Еркін және адал бәсекелестік, ішкі және сыртқы нарықтарда
тауарларды еркін өткізу үшін жағдай жасау.
9. Қоршаған ортаны қорғау, оның зақымдануын болдырмау, табиғаттың
жойылуын болдырмау.
10. Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және т. б.

1.2 ЭМР объектілері

Экономиканы жүйелі құбылыс ретінде мемлекеттік реттеу объектілер мен
субъектілердің болуын болжайды.
ЭМР объектілері-бұл салалар, салалар, өңірлер, әлеуметтік-экономикалық
үдерістер, тұтастай алғанда экономика, яғни ұлттық экономиканың тиімді
жұмыс істеу жағдайларын қамтамасыз ету үшін мемлекеттің реттеуші қызметін
бағыттайтын барлық нәрсе.
Соңғы онжылдықта реттеу объектілерінің спектрі айтарлықтай кеңейді.
Қоғамның өмір сүруі мен дамуының жалпы шарттары көбінесе мемлекеттік реттеу
объектілері болып табылады. Оларға қоршаған орта проблемалары және
халықаралық ынтымақтастық саласы, қорғаныс және энергетикалық объектілер,
сондай-ақ жалпы мемлекеттік функцияларды орындайтын, оның ішінде әскери-
экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ететін ұйымдар жатады. Мемлекет
қоғамдық тауарлар мен қызметтерді өндіру туралы қамқорлықты өзіне алады. Ол
қорғаныс, құқық қорғау органдарын ұстау және әлеуметтік мұқтаждықтарға
арналған шығыстарды қаржыландырады.
ЭМР негізгі объектілеріне: экономика құрылымы оның салалық, өңірлік,
секторалдық және өсімін молайту аспектілері жатады. Экономикалық циклдар;
меншік нысандары; елдің материалдық және қаржы ресурстары және басқа да
экономиканы мемлекеттік реттеудің маңызды объектісі капиталды жинақтау
болып табылады. Пайданы өндіру, иелену және капиталдандыру нарықтық
экономикадағы шаруашылық қызметтің басты мақсаты болып табылады.
Экономиканы мемлекеттік реттеу объектілері өздері шешетін міндеттер
мен шешімдер әдістерінің деңгейіне қарай бөлінеді. Бұл мынадай иерархиялық
деңгейлер: фирманың деңгейі; өңір; салалар; экономика секторы (өнеркәсіп,
ауыл шаруашылығы, қызметтер); жалпы шаруашылық; жаһандық (әлеуметтік
қатынастар, экология); ұлттықтан жоғары (шет елдермен экономикалық-саяси
қатынастар, түрлі интеграциялық процестер). Бұл ретте, осы деңгейлердің
қайсысы басым, ал қайсысы-қайталама деп айту мүмкін емес, өйткені олар бір
жүйе шеңберінде әрекет етеді.
Экономиканы мемлекеттік реттеудің субъектілері биліктің заң шығарушы,
атқарушы және сот органдары болып табылады.

1.3 Мемлекеттің экономикаға араласуының шекаралары

Ең алдымен, бұл ақша айналымын дұрыс ұйымдастыру.
Мемлекеттің түрлі қоғамдық тауарларды ұсынуы маңызды болып табылады.
Еркін нарық тетігі ақшалай нысанда, яғни сұраныс арқылы көрінетін барлық
қажеттіліктерді қанағаттандыруға мүмкіндік береді. Алайда, ақшаға өлшеуге
және сұранысқа айналдыру мүмкін емес қажеттілік бар. Сөз ұжымдық пайдалану
қызметтері: мемлекет қорғанысы, мемлекеттік басқару, энергетика жүйесі,
коммуникацияның ұлттық желілері, қоғамдық тәртіпті қорғау, экологияны
бақылау және т.б. туралы болып отыр.
Сыртқы әсерлердің салдары мемлекет арқылы ғана жойылуы мүмкін.
Нарықтық өндіріс пен тұтыну процестерінде ақшалай көрінісі жоқ және нарық
бекітпейтін өзіндік ақаулар туындауы мүмкін. Бұл сыртқы әсерлер нарықтық
тепе-теңдікті бұзады және ресурстардың тиімсіз бөлінуіне себепші болады,
бұл мемлекеттің экономикаға араласуын қажет етеді.
Ақша айналымын ұйымдастыру, қоғамдық тауарлар беру және сыртқы
әсерлердің салдарын жою жөніндегі Мемлекет орындайтын жоғарыда аталған
функциялар оның еркін нарық экономикасына араласуының барынша шектерін
құрайды. Сонымен бірге бұл функциялар нақты нарықты реттеудің ең аз қажетті
шекарасын құрайды. Демек, реттелмейтін нарық мүлде мүмкін емес, өйткені
мемлекет тарапынан белгілі бір әсер етуді ең жетілдірілген еркін нарық та
қажет етеді.

1.4 Мемлекеттік реттеу құралдары

Экономика саласында мемлекеттің алдында тұрған көптеген міндеттерді
шешу үшін мемлекеттің иелігінде құралдардың кең жиынтығы бар.
Мемлекеттік реттеудің негізгі құралдары:
Фискалдық саясат. Экономиканы тұрақтандыруға қол жеткізу үшін маңызды
құрал. Манипулируя мемлекеттік шығыстар мен салықтар болады ынталандыру
іскерлік белсенділік, әсер ету жұмыссыздықты және инфляция. Бұл құралды
ақылға қонымсыз қолдану фискалдық саясатты экономиканы тұрақсыздандыратын
факторға айналдырады.;
Ақша саясаты. Ақша-кредит саясаты мемлекеттің ақша айналымына және
ақша массасының көлеміне әсер етуінен тұрады. Мемлекет Орталық банк арқылы
эмиссияны және жалпы ақша массасын реттеуге, банк пайызының шекті
ставкаларын белгілеуге және оларға есеп ставкасы, резервтеу нормасы және
Орталық банк белгілейтін басқа да нормативтер арқылы ықпал етуге қабілетті.
Жеңілдікті қарыздар беру, облигациялар және басқа да бағалы қағаздар
шығару. Мұндай реттеу ақша ағындары мен жинақтарын өзгертуге және сол
арқылы экономикалық процестерге ықпал етуге, инфляцияның жоғары деңгейімен
күресуге қабілетті.;
Кірістерді реттеу саясаты. Инфляциямен күрес құралы ретінде кірістерді
реттеу саясатын (бағалар мен жалақыны"қатыру") пайдаланады.
Әлеуметтік саясат. Мемлекет тарапынан әлеуметтік реттеу әлеуметтік
әділеттілікті қамтамасыз етуге, халықтың әлеуметтік қорғалмаған немесе
әлсіз қорғалған топтарын қолдауға, әлеуметтік кепілдіктер жасауға, лайықты
адамның өмір сүру жағдайларын қолдауға бағытталған.
Баға белгілеуді мемлекеттік реттеу. Бағаны реттеу жөніндегі
мемлекеттік іс-шаралар үш түрге бөлінеді: заңнамалық, әкімшілік және сот.
Парламент қабылдаған заңдар шаруашылық субъектілері арасындағы, сондай-ақ
олар мен мемлекет арасындағы баға белгілеу саласындағы қатынастардың
құқықтық негізін құрайды. Бұл заңдар кешені-баға құқығы. Бағаны реттеу
жөніндегі іс-шараларды экономика, қаржы министрліктері мен Орталық банк
жүзеге асырады.
Сыртқы экономикалық реттеу. Мемлекеттік реттеудің экономикалық
қаражаты ақша-кредит және бюджет саясатының қаражатына бөлінеді.
Экономиканы мемлекеттік реттеудің жеке дербес құралы экономикадағы
мемлекеттік сектор болып табылады. Негізгі экономикалық құралдар-бұл:
есептік ставканы реттеу (Орталық банк жүзеге асыратын дисконттық саясат);
елдің қаржы институттары орталық банкте сақтауға міндетті ең төменгі
резервтердің мөлшерін белгілеу және өзгерту; Мемлекеттік мекемелердің
мемлекеттік міндеттемелердің эмиссиясы, оларды сату және өтеу сияқты бағалы
қағаздар рыногындағы операциялары.
Осы құралдарды пайдалана отырып, мемлекет қажетті бағытта қаржы
нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың арақатынасын өзгертуге тырысады. Тікелей
мемлекеттік шаруашылық реттеу бюджет саясатының құралдарымен жүзеге
асырылады.
2 ЭКОНОМИКАНЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУДІҢ САЯСАТЫ
2.1 мемлекеттің әлеуметтік саясаты

Мемлекеттік әлеуметтік саясат мемлекеттік реттеу қызметінің тағы бір
маңызды саласы болып табылады. Ол мынадай мақсаттарды көздейді: азаматтарды
ауру, қарттық, табыс пен Т.Б. күрт қысқару нәтижесінде экономикалық және
қоғамдық зияннан және тозудан қорғау; әрбір жеке тұлға мен жалпы қоғамның
дамуына қажетті жағдайларды қамтамасыз ету; қоғамның моральдық-этикалық
негіздерін бақылау.

Бұл мемлекеттік және жергілікті бюджеттер, әртүрлі бюджеттен тыс
қорлар, әлеуметтік қолдаудың басқа да нысандары жүйесі арқылы халықтың аз
қамтамасыз етілген жіктерінің пайдасына кірісті қайта бөлуді көздейді.
Мұндай саясат әлеуметтік тұрақтылықты ғана емес, сондай-ақ жаппай төлемге
қабілетті сұранысты ынталандырады. Әлеуметтік кепілдіктер деңгейі де,
әлеуметтік әділеттілік ұғымы да белгілі бір қоғамның өндірістік күштерінің
даму дәрежесіне, оның мәдени және саяси дәстүрлеріне негізделген.

Әлеуметтік қамсыздандыру жүйесінің негізінде әлеуметтік сақтандыру
тетігі жатыр, оған үш экономикалық субъект: қызметкер, кәсіпкер және
мемлекет қатысады. Осы субъектілердің әрқайсысының сақтандыру жарналарының
сомасына пропорциясы жарналардың мақсатты тағайындалуына және нақты
мемлекеттердің құқықтық нормаларына байланысты.

Жалпы алғанда мемлекеттің әлеуметтік саясаты екі негізгі модель
түрінде ұсынылуы мүмкін:

Әлеуметтік көмек алушының дағдарыстан шығуды дербес іздеуде жеке
белсенділігін көтермелеу, ЖҰӨ (АҚШ) әлеуметтік шығыстарының үлес салмағы
төмен, әлеуметтік қызмет көрсету саласында жеке кәсіпкерлік құрылымдардың
дамуын ынталандыру.

Мемлекеттің бақылауымен қоғамдық тұтыну қорлары арқылы азаматтардың
әлеуметтік қажеттіліктерін қанағаттандырудың жоғары ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.