Тірек - қозғалыс аппараты бұзылған балалардың ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 38 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Ш.Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг университеті

Педагогика факультеті
Жаратылыстану ғылымдары кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Инклюзивті білім беру жағдайында тірек - қимыл аппараты зақымдалған мектепке дейінгі мектеп оқушыларына көмек көрсету
Пәні: Инклюзивті білім беру
Мамандығы: 5В011300 - Биология

Орындаған: Қуатова Айдана, 2-курс студенті
оқу формасы: күндізгі
Жетекші: Ерубаева А.Р аға оқытушы
______________________
Курстық жұмысты
қорғау уақыты ___ ___ 2020ж.

Бағасы ________________

Ақтау, 2020 ж.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Ш.ЕСЕНОВ атындағы КАСПИЙ МЕМЛЕКЕТТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАР ЖӘНЕ ИНЖИНИРИНГ УНИВЕРСИТЕТІ
Педагогика факультеті
Жаратылыстану ғылымдары кафедрасы

Пәні: Инклюзивті білім беру
Мамандығы: 5В011300 - Биология

ТАПСЫРМА
Курстық жұмысты орындауға арналған
Студент: Қуатова Айдана
Тақырыбы: :Инклюзивті білім беру жағдайында тірек - қимыл аппараты зақымдалған мектепке дейінгі мектеп оқушыларына көмек көрсету
Тапсырманы орындауға (зерттеуге) қатысты негізгі сұрақтар:
1) Тірек-қозғалыс аппараты бұзылған балалардың ерекшеліктерін анықтау;
2) Тірек қимыл аппаратының бұзылуы бар балаларды жалпы білім беретін орта мектепте оқытудың шарттары мен міндеттері;
3) Тірек - қимыл аппараты бұзылған балаларға арт-терапияларды қолдану;
4) Тірек-қимыл аппараты бұзылған оқушыларды арнайы мектепте (сыныпта) оқытудың әдістемелерін тағайындау;

Негізгі әдебиеттер:
1) Актуальные проблемы диагностики ЗПР под.ред. К.С.Лебединский М.,1982г.
2) Леонтьев А.Н: Принципы психического развития ребенка и проблема умственной недостаточности Проблемы развития психики М., 1972г
3) Власова Т.А., Певзнер М.С. Дети с отклонениями в развитии. М., 1973г.
4) Особенности психофизического развития детей с нарушениями опорно-двигательного аппарата. \Под. ред. Власовой Т.А., \ М., 1985г.
5) Коррекционная педагогика: Основы обучения и воспитания детей с отклонениями в развитии: Учебное пособие Для студ. Сред. Пед. учеб. Заведений \Под. ред. Пузанова Б.П.\ М., 1998 г.
6) Актуальные проблемы диагностики ЗПР под.ред. К.С.Лебединский М.,1982г.
7) Леонтьев А.Н: Принципы психического развития ребенка и проблема умственной недостаточности Проблемы развития психики М., 1972г
8) Вишневский В.А. Депрессиялық невроздың динамикасы.,- Москва 1987.
9) Мамайчук М.И., Мартынов В.П., Пятакова Г.В. Церебральді сал ауруы бар балаларды әлеуметтік - психологиялық тексеру және ата-анасымен психо-коррекциялық жұмыс ⁄ Ред.кол. Шабалина Н.Б., Добробольская Т.А., Ширшова Л.А., Москва 1989.
10) Мясищев В.Н. Тұлға және невроз Л.1960.
11) Скворцов И.А., Осипенко Т.Н., Дедов Н.П., және т.б Неврологиялық инвалидті балалардың ата-аналарының психологиялық негізі, Москва, 1995. 2-ші басылым.

Курстық жұмыстың көлемі: _____ бет.
Курстық жұмыстың тапсыру мерзімі ___ _____ 2020ж. дейін
Курстық жұмыс жетекшісі ______________ Ерубаева А.Р аға оқытушы
____ ______ 2020ж.

Ш.Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг университетінің Педагогика факультеті, 5В011300 - Биология мамандығының 2-курс студенті Қуатова Айдананың Инклюзивті білім беру жағдайында тірек - қимыл аппараты зақымдалған мектепке дейінгі мектеп оқушыларына көмек көрсетуатты курстық жұмысына

Рецензия
Инклюзивті білім беру жағдайында тірек - қимыл аппараты зақымдалған мектепке дейінгі мектеп оқушыларына көмек көрсетуге және ерекше білім беруге қажеттілігі бар балаларды оқытуды жалпы білім беру жүйесінде ұйымдастырудың соңғы мақсаты жоғары сапалы білім және барлығын оқытуға ыңғайлы жағдайлар болуы тиіс. Күтілетін нәтижелерге жету инклюзивті білім берудің үш тең дәрежелі құраушысын: білім беруді ары қарай дамытуға қажетті ойлау векторларын көрсететін инклюзивті мәдениет, инклюзивті тәжірибе, инклюзивті саясатты дамытумен қамтамасыз етіледі. Инклюзивті мәдениет құраушысы мектептегі өзгерістердің негізі болып саналады. Ол мектеп қауымдастығын құруды және инклюзивті құндылықтарды қабылдауды қарастырады. Мектепте инклюзивті мәдениетті дамыту әрекеттестік идеясын қолдайтын, білім беру процесінің барлық қатысушыларының дамуын ынталандыратын қауіпсіз, төзімді қауымдастықты; әрбіреудің құндығы ортақ жетістіктің негізі болып табылатын қауымдастықты құруға ықпал етеді. Бұл кезде мектепті дамыту тұрақты және үздіксіз процесс болады.
Инклюзивті мәдениетті дамытуға мұқият ойластырылған төменгі және жоғары сынып оқушыларымен жүргізілетін сабақтар жүйесі, жалпы мектептік іс-шаралар, мерекелер, спорттық жарыстар, әлеуметтік серіктестердің белсенді қатысуымен концерттер ықпал етеді. Жүргізілетін барлық сабақтар мен іс-шаралар ерекше білім беруге қажеттілігі және мүгедектігі бар оқушыларға деген толерантты қарым-қатынасты қалыптастыруға бағытталу керек.
Студенттің курстық жұмысының мазмұны осы мәселелерді қарастырған. 5В011300 - Биология мамандығының 2-курс студенті Қуатова Айдананың Инклюзивті білім беру жағдайында тірек - қимыл аппараты зақымдалған мектепке дейінгі мектеп оқушыларына көмек көрсету атты курстық жұмысы стандарттық талапқа сай тақырыбы өзекті, сапалы түрде жазылған жұмыс деп қорғауға ұсынамын.

Рецензент: _____________ Ерубаева А.Р аға оқытушы

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3-6
І. Тірек-қозғалыс аппараты бұзылған балаларды оқытуды ұйымдастыру теориясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7-10
1.1. Тірек-қозғалыс аппараты бұзылған балалардың ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ..7-10
1.2 Тірек қимыл аппаратының бұзылуы бар балаларды жалпы білім беретін орта мектепте оқытудың шарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11-14
ІІ. Тірек - қозғалыс аппараты бұзылған мектепке дейінгі оқушыларға көмек көрсету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15-16
2.1. Тірек - қимыл аппараты бұзылған балаларға арт-терапияларды қолдану ... ... .15-16
2.2. Тірек-қимыл аппараты бұзылған оқушыларды арнайы мектепте (сыныпта) оқытудың әдістемелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17-24
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25-26
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27

КІРІСПЕ
Курстық жұмыс өзектілігі: Қазіргі кезеңде еліміздегі мүмкіншілігі шектеулі балалар санының көбеюі, денсаулық сақтау, білім және әлеуметтік қорғау салаларының осы мәселеге көңіл бөлуін талап етіп отыр. Жыл санап мүмкіншілігі шектеулі балаларға деген қоғамның көзқарасы өзгеріп, оларды қоғамның бір мүшесі ретінде қарауға бет бұрды. Мүмкіндігі шектеулі балалар ішінде жетекші тап ретінде қарастырылған балалардың церебралды сал ауруы жағдайындағы психологиялық және фихиологиялық даму ерекшеліктері Б.П. Пузанов, Э.С. Калижнюк, В.В. Лебединский еңбектері негізінде сипатталды. Церебралды сал ауруы - психофихиологиялық даму барысы бойынша аса күрделі категориялардың бірі тірек-қимыл аппараты бұзылған балаларды оқыту және тәрбиелеу қозғалыс аппараттарының зақымдану бағытымен сәйкес ұйымдастырылады. Тірек-қимыл аппараты бұзылған балалар өздерінің интеллектуалды және психикалық даму ерекшеліктеріне және физиологиялық күйлеріне сәйкес қоршаған адамдардың өзіне деген қатынасына өте сезімтал және кез-келген әлсін өзгерістерге байқампаз болады. Мұндай балалар өте әсершіл, оларды оп-оңай ренжітуге болады, бұл балалардакез-келген жағдайға жағымсыз көзқарас қалыптасуы жеңіл. Яғни, қозғалыс аймағының кемістігі әлеуметтік қатынастармен бірлесе келе, баланың жалпы психикалық дамуына ықпал ететіні анық.
Тірек-қимыл аппаратының зақымдалуы немесе аурудың айқындалуы кезінде баланың сәбилік және ерте жасында ата-аналарының барлық күштері бұзылған қозғалыс қызметін дамытуға және түзетуге, яғни қалыпқа келтіруге бағытталады. Мұның себебі, кейбір ата-аналар баланың психикалық және тілдік дамуының ерекшелігін байқаса да, арнайы педагогтарға, логопедтерге, психологтарға жүгінуге асықпайды. Басқалары баланың психикалық және тілдік дамуы оның қозғалыс әрекетінде үлкен жетістіктерге жеткенде немесе сауығып кеткенде қалыпқа келеді деп есептейді. Ал үшіншілері қандай да бір ауру әрқашан баланың психикасында, тәртібінде өзгерісті қалдырады деп санайды. Осындағы кез келген жеке ойлар көптеген ересектердің тірек-қимыл аппараты зақымдалған балаларға арналған арнайы (түзету) оқыту мен тәрбиелеу жүйесі бар екенін білмейтіндіктерін көрсетеді. Осыған орай, осындай патологиясы бар балалармен жүргізілетін психологиялық-педагогикалық және логопедиялық түзету жұмыстарының негізгі бағыттары мен жолдары бірнеше онжылдықта әзірленіп, әртүрлі мекемелердің тәжірибесінде кеңінен қолданылып жатыр. Ресейлік ғалымдар Л.А.Данилова, М.В.Ипполитова, Е.М.Мастюкова, Е.Ф.Архипова және басқалары церебральды салдығы бар балаларды, оның өмірінің алғашқы айларынан бастап-ақ арнайы оқыту мен тәрбиелеу қажеттілігін негіздеді. Олар негізгі мақсаттарды көрсетіп, сәбилік, ерте және мектепке дейінгі жаста жүргізілетін түзету жұмыстардың мазмұны мен әдістерін ашып, және оларды ерте бастаған жөн екенін түсіндіріп, дұрыс түзету әрекетінің жағдайлары кезінде аса тиімді екенін дәлелдеді.
Мүмкіндігі шектеулі бұл балалар - әр түрлі мамандардың тұрақты пациенттеріне айналады: ортопед, невропотолог, терапевт, логопед және т.б. мамандардың. Олар жүйелі түрде дәрілік терапиялық және физиотерапиялық емдерді қабылдап отырады. Балалар жиі ем қабылдауына байланыстыкөп жағдайда, ұзақ уақыттар бойы ауруханаларда жатады. Мұның өзі баланы ата-ананың мейірімінен үзеді. Ата-анасы келген кездің өзінде бала олардың бет жүзінен ем нәтижесіне байланысты туындаған қысым, толқу, қанағаттанбаушылық іздерін көреді. Ата-ана толығымен баланың денсаулығына баса назар аударып, баласының ауруынан айығып кетуі мүмкіндігіне деген ойы балаға деген мейірімді екінші жоспарға қалтырады. Әдетте, ата-ана баладан не істегісі келетінін сұрамайды, олар нақты не істеу керек екенін шешеді. Міне, осы уақыттан бастап баланың тұлға ретінде қалыптасуы бұзылады. Баланың патологиялық жағдайда қалыптасуына ең алдымен отбасындағы қате тәрбие әсер етеді. Зерттеулер нәтижесіне сүйенер болсақ, балаға деген шектен тыс қамқорлық 80 % кездеседі. Ата-ана оның барлық тілегін орындауға тырысады, оның іс-әрекетін өзінікімен алмастырады. Аталған фактілер ескерілген жағдайда, тірек-қимыл аппараты бұзылған балалардың әлеуметтік-психологиялық бейімделуін дамыту көзделіп, психокоррекциялық жұмыс бағдарламасын психологиялық тренингтер түрінде балалардың өздерімен қатар, олардың ата-анасына да бағыттаған дұрыс.Тәрбиелеу барысында жас ерекшеліктерін ескере отырып, балаларды шешім қабылдай алуға, өзін - өзі қамтамасыз етуге, еңбекке, тәртіп мәдениетіне, ұжымда еңбек ете алатындай деңгейге бейімдеу қажет. Мұндай балалардың тәрбиесі өзара жақсы түсіністікті қажет етеді және оларды болашаққа сенімді көзқараспен қарауға тәрбиелеудің мәні зор. Мүгедек балалардың жанұяда тәрбиелеудің бір-біріне қарама - қарсы екі түрі кездеседі. Олардың бір түрі шеттетілгендер, яғни ата-анасы баланың жан-жақты, материалдық жағынан толық қамтамасыз етеді, бірақ оның ішкі әлеміне үңіліп рухани қажеттіліктеріне терең бойлай бермейді. Тіпті кейде баланы жазалайды. Бұндай отбасындағы балалар іштей күйзеліске түседі, ата - аналарының сүйіспеншілігіне, махаббатына ылайық емеспіз деп ойлайды. Олардың көңіл - күйі түсіп, өз-өзіне сенімсіздік пайда болады. Осыдан келіп балалардың тіл дамуында, танымдық қызметінің қалыптасуында, тәрбиесінде әр түрлі кемшіліктер пайда болып, зияты төмендеп, білім деңгейі тежеледі. Екінші бір жағдай баланы шектен тыс қамқорлыққа алу, мұндай ата-аналар бала алдындағы кінәсін сезініп оны тым бос ұстап, еркелетеді. Кез- келген өтінішін орындауға тырысады. Мұндай ортада өскен бала бұйығы келеді. Өз-өзіне сенімсіз, әлжуаз болып өседі. Мұндай балалар әлеуметтік даму жағынан түрлі қиындықтарға тап болады.
Арнайы педагогиканың дамуының қазіргі кезде мүмкіндігі шектеулі балаларға білім беруге ықпал ету мәселесі өте өзекті орынды алуда. Бұл мәселені шешуде әлеуметтік қызметкерлердің орны ерекше. Әлеуметтік педагог - арнайы (түзету) білім беру мекемесінің қызметкері, ол барлық институттардың өкілдері (педагог, психолог, дәрігер, әлеуметтік қызметкерлер, құқық қорғау органдарының қызметкерлері, еңбек ұжымы және ата-аналар) және басқа да қызығушылық танытқан тұлғалармен тығыз қарым-қатынаста болады. Арнайы (түзету) мекемелеріндегі әлеуметтік педагог іс-әрекетінің негізгі мақсаты төмендегідей болып табылады: бала тұлғасының дамуы (дене, әлеуметтік, рухани және ақыл-ойының дамуы) үшін жағымды жағдай жасау;баланың әлеуметтік бейімделуінде кешенді көмек көрсету;өмірлік кеңістікте баланы қорғау;бітіруші түлектердің кәсіби бағдарлануы мен интернаттан кейінгі өмірінің бейімделуіне көмек көрсету.
Түзете-дамыту жұмысының мақсаты дер кезіндегі тілдік және танымдық даму, баланың жеке тұлға ретінде қалыптасуы мен қоғамда бейімделуін қамтамасыз ететін іс-әрекеттер жүйесін бірізділікпен дамыту және түзету, қолдың ұсақ моторикасын қалыптастыру болып табылады. Осыған орай, түзете-дамыту жұмысын ұйымдастырудың негізгі қағидаларын атауға болады:балалардың церебральды салдығымен зардап шегетін балалар үшін түзете-дамыту жұмысының ерте басталғаны дұрыс, себебі қимылдық бұзылыстар басқа да қызметтердің екіншілік тежелуіне әкелетіндіктен, өмірінің алғашқы аптасынан және айынан бастау керек. Түзете-дамыту жұмыстары бұзылған және сау сақталған қызметтерді толығымен зерттеп білу негізінде ғана жүзеге асады. Сабақ кезіндегі дифференциалды ыңғай баладағы мүмкіндіктерді ескеру мен оның жақын даму аймағында орналасқан жаттығулар жүйесін құруды ескереді. Церебралды салдығы бар балалардың аталған ерекшеліктерін ескере отырып, оларға жиі кездесетін ойыншықтардан гөрі сыртқы түрі, түсі, пішіні, көлемі, материалы бойынша ерекшеленетін өте ашық түсті ойыншықтардың атауын есте сақтау ұсынылады. Церебралды салдығы бар балалардың ойыншықтарды көрсетуінің ерекшеліктері бар:Оқыту сабақтарында ойыншықтарды көсретумен қатар, оның атауын білдіретін сөз айтылады.Сөздер баланың көз қарасы ойыншыққа тоқтаған кездерде айтылады, немесе ойыншықтар баланың көру аймағында орналасады.Айтылайын деп отырған сөз баяу, әуенделіп, әртүрлі интонациялармен айтылады.Балада сөздерді түсінуді қалыптастыру барысында, есту, көру және тері-бұлшықеттік талдағыштар жұмысын белсендіреді.Ойыншықты оның бастапқы орнынан және баладан 2 метр қашықтықтан аспайтын жерге ауыстырып отырады.Балаларға ойыншықты іздеуді үйрету енжар бұрылуда кинестетикалық сезіну жолымен жүзеге асады, бұл кезде баланың басы ойыншық жаққа қарай бұрылуы керек.Баланың сөзді түсінгенін тексеру кезінде, ол интонация жағынан басқа интонациялық қарапайым фразалық сөздерге қарағанда ерекшеленіп тұрады.Ойыншық атауын түсінгенін, оның сол ойыншықта көз қарасын тоқтатуын және ойыншық жаққа қарай басының бұрылуы бойынша анықтауға болады.Бала бір ойыншық атауын есте сақтағаннан кейін, бірінші ойыншықтан алыстатылған басқа ойыншық атауын түсінуді қалыптастыруға көшеді. Баланың өзі білетін заттармен әрекет жасауды үйрету, қажет болса, көмек көрсету.
Тірек-қимыл аппараты бұзылған балаларды тәрбиелеуші ата-аналардың басына түскен ауыртпашылықты азайту мақсатында үкіметіміздің 6 балаға бір әлеуметтік қызметкер беруі балалар мен олардың ата-аналары үшін үлкен көмек. Бұл қызметкерлер аудандық еңбек, жұмыспен қамту және халықты әлеуметтік қорғау бөлімінен келеді. Сондықтан мүмкіндігі шектеулі баланың қоғамның толыққанды мүшесі ретінде сезінуін қалыптастыру жолында әлеуметтік қызметкердің алатын орны ерекше.
Әлеуметтік қызметкер мүмкіндігі шектеулі балалардың ата-аналарына оларды дұрыс дамыту және тәрбиелеу мақсатында төмендегідей ұсыныстар береді: баланың ерекшелігін дұрыс түсініп, қабылдау; балаға үнемі шыдамдылық пен сүйіспеншілік таныту; әрқашан ата--аналар сенімді болып, балаға ішкі жағымсыз қобалжуларды байқатпауға тырысу; үй тұрмысына байланысты жұмыстарды мүмкіндігінше баламен бірге атқару; баланың өз құрдастарымен жиі қарым-қатынаста болуына ықпал жасалуы тиіс; баланың қоршаған ортамен қарым-қатынас жасау барысында үнемі қолдау таныту, қарым-қатынастың үзілмеуін қадағалау; балаға көмек беретін арнайы мамандармен тығыз байланыста болу өте маңызды болып табылатынын үнемі ескеріп отыру қажет.
Курстық жұмыс мақсаты : Тірек-қимыл аппараты бұзылған балаларды мінез-құлқыны сараптау
Курстық жұмыс міндеттері: Тірек-қимыл аппараты бұзылған балалар мен отбасына жалпы білім беру ортасында психологиялық педагогикалық көмек көрсету жолдарын сараптау.
* Тірек - қимыл аппараты бұзылған бала мен отбасына психологиялық көмек көрсету сатылары;
* Жалпы білім беру ортасында психологиялық педагогикалық көмек көрсету тиімділігі.
* Курстық жұмыстың зерттеу болжамы: Арнаулы мектепке дейінгі және мектеп мекемелер желісінің орнауы мен даму барысында ғалымдар мен тәжірибешілер балалардың дамуында ауытқуларды коррекциялаумен профилактика жасаудың, табудың принциптерін, әдістерін және тәсілдерін жасап шығарғанын, мектеп жасындағы балаларды коррекциялық оқыту мен тәрбиелеуді зерттеу.
* Курстық жұмыстың практикалық құндылығы: Мектеп жасындағы балаларды тексерудің объективті және субъективті әдістері арасындағы тәрбие қағидалары мен заңдылықтарының ерекшелігін, бақылауға арналған әдістемелік көмекші құрал ретінде қолдана алады.
* Курстық жұмыстың құрылымы: Кіріспеден, екі бөлімнен, әдістемеден, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Зерттеу пәні:инклюзивті оқуты.
Зерттеу әдісі:Салысытырып сараптау талдау тәсілдерін қолдану арқылы жүзеге асыру.

І. Тірек-қозғалыс аппараты бұзылған балаларды оқытуды ұйымдастыру теориясы
1.1. Тірек-қозғалыс аппараты бұзылған балалардың ерекшеліктері
Тірек-қозғалыс аппараты бұзылған балалардың ерекшеліктері Тірек-қозғалыс аппаратының бұзылуы (ТҚАБ) ұғымы жинақтамалық сипатқа ие және өзінің құрамына органикалық орталықты немесе шеткері пайда болған қимыл-қозғалыстық бұзылуды қамтиды. Тірек-қозалыс аппараты бұзылған балаларды келесі санаттарға бөледі: - балалардың сал ауруы (БСА); - қалпына келген немесе қалдықты кезеңдегі полиомиелиттің салдарынан; - миопатиямен; - туа біткен және жүре пайда болған ақыл-ой кемістігінің және тірекқозалыс аппаратының бұзылуымен. ТҚАБ балалардың қимыл әрекетінің бұзылуынан басқа интеллектуалды даму кемістігі де байқалуы мүмкін: балалардың 40-50%-ында психикалық дамуының тежелуі болса, барлық балалардың 10%-ға жуығында - түрлі сатыдағы ақыл-ой кемістігі байқалады. Бұл кемістіктер мидың зақымданумен түсіндіріледі, сонымен қатар қозғалыс белсенділігінің шектелуі және дамудың қосымша бұзылуларының нәтижесінде пайда болатын депривацияның (қорқыныш) салдары болып табылады. Психикалық дамудың тежелуі ойлау қызметі қалыптасуының артта қалуында, түрлі психикалық функциялардың біркелкі дамымауында, астениялық (ағза әлсіздігі) жағдайлардың айқын байқалуында көрініс табады. ТҚАБ балалардың арасында саны ең көп топты БСА ауыратындар құрайды. Бұндай балалар қимыл-қозғалыс саласы және танымдық әрекеті кемістіктері байланыстарының нәтижесінде оқыту мен тәрбиелеудің арнайы жағдайларын қажет етеді. БСА барысында әдетте, қимыл-қозғалыстың бұзылуы тілдік кемістікпен және жекелеген психикалық функциялардың қалыптасуының тежелуімен сәйкестікте болады. қимыл-қозғалыс және басқа да функциялардың жетіспеушілік деңгейінің айқын байқалуы арасында сәйкестіктің болмайтындығын да атап өту қажет. Даму құрылымы бұзылуының көптүрлілігінің байқалуы, бұл балаларға білім беруді стандарттандыруды қиындықтар тудыратыны сөзсіз. БСА кезінде болатын қимыл-қозғалыстық бұзылулар қол мен аяқтың зақымдануынан байқалады (бұлшық ет тонусының зақымдануы, патологиялық рефлекстер, қимыл-қозғалыстың күштеу арқылы болуы, тепетеңдіктің, кординацияның, шағын моториканың қалыптаспаушылығы). Қимыл-қозғалыс бұзылуының ауыртпалығы әр түрлі болады: кейбір балалар тік күйде отыра және тұра алмайды, тек арнайы арбада ғана қозғала алады, көптеген балалардың жүріс мәнері өгеше болады, көпшілігі ортопедиялық арнайы құрылдар - балдақтар, таяқтар және т.б. пайдаланады, сал ауруымен ауыратын балалардың аз ғана бөлігі қосымша құрылғылардың көмегінсіз қозғалу мүмкіндігіне ие. Оң жақ аяқ-қолдары зақымданған ауру балалар, ісәрекетті сол қолымен істеуге мәжбүр, бұл жағдай олардың өзіне-өзі қызмет ету және жазу дағдыларын меңгерулерінде қиындық тудырады. Барлық дерлік балаларда саусақтардың сезімталдығы дамымаған. БСА ауыратын балалардың көпшілігінде сөйлеу дағдыларының кемшілігі байқалады, соның ішінде жиі кездесетін жағдай - тіл күрмелудің (дизартрия) түрлі формалары. Тіл күрмелудің байқалуы әр түрлі: жеңіл (өшірілген) түрінен мүлдем түсініксіз сөйлеуге дейін болуы мүмкін. Ең күрделі жағдайларда анартрия (сөйлей алмау) байқалуы мүскін. Дыбыстарды айтудың бұзылуы көптеген жағдайда жалпы сөйлеу тілінің дамымауының (ЖСТД) әсерінен қиындайды. Тілдік кемістіктің болуы көптеген жағдайда сөйлесу ықыласын төмендетеді және сөйлесу байланысында қиындықтар тудырады. Балалардың 20-25%-да көру кемістігі бар: қитарланған және шашыранды қылилылық, нистагм, көру кеңістігінің шектелуі. БСА танымдық процестердің қалыптасуы жекелеген психикалық функциялардың тоқтап қалуымен және біркелкі дамымауымен сипатталады. Көптеген балаларда қабылдаудың дамуында, сонымен қатар кеңістіктік және уақыттық елестетудің қалыптасуында қиындықтар байқалады. Барлық балаларда дерлік астения (ағза әлсіздігі) байқалады: жұмысқа қабілеттіліктің төмендігі, барлық психикалық процестердің қалпына келмеуі, қабылдаудың бәсеңдігі, зейін аударудың қиындығы, есте сақтау көлемінің аз болуы. Бұндай балалардың көпшілігінде жоғары психикалық функциялардың даму әлеуетінің бар екендігін атап өту қажет, алайда дене бітімінде кемшіліктері (қимыл-қозғалыс, есту, көру фукцияларының бұзылуы), сөйлеу қиындықтары, астениялық көріністің және білім қорының шектеулілігі, әлеуметтік-мәдени депривацияның салдары бұл мүмкіндіктерді жасырып тұрады.
Тірек-қозғалыс аппараты бұзылған балаларды оқытудың арнайы жағдайлары Тірек-қозғалыс аппараты бұзылған балаларды МЖБС сәйкес жалпы білім берумен, сонымен қатар олардың дене бітімі дамуындағы, танымдық және тілдік әрекеттеріндегі ауытқуларды жеңуді қамтамасыз ету оқытудың негізгі міндеттері болып табылады. Тірек- қозғалыс аппараты бұзылған оқушыларды оқыту жалпы сынып жағдайын да, сондай-ақ жалпы білім беретін мектептің арнайы сыныбында да жүзеге асырылуы мүмкін. Қажет болған жағдайда үйде оқыту ұйымдастырылуы мүмкін. Тірек-қозалыс аппараты бұзылған оқушыларды арнайы сынып жағдайында мектепте оқытудың ұзақтығы: - бастауыш білім беру деңгейінде - 0 (даярлық), 1-4 сыныптар; - негізгі орта білім беру деңгейі - 5-10 сыныптар; - жалпы орта білім беру деңгейі - 11-12 сыныптар. Оқыту мерзімінің ұлғайтылуы балалардың психикалық дамуының тежелуімен, сөйлеу және қимыл-қозғалыстың бұзылуының нәтижесінде жазу мен оқуды меңгерудің қиындығымен, түзету-сауықтыру шараларын өткізудің қажеттігімен байланысты болып отыр.
Оқу әрекетін нормаға сәйкестендіру және оқытудағы қиындықтарды жеңу барысында арнайы сыныптың оқушысы, оқытудың кез келген сатысында кәдімгі сыныпқа ауыстырылуы мүмкін. Қимыл-қозғалыстың бұзылуымен қатар интеллектуалдық ауытқуы байқалатын бала ақыл-есі кем оқушыларға арналған арнайы сыныптарда оқытылады.
Тірек - қимыл аппаратының және орталық реттеуші механизмдерінің жетілуі жоғарылаған сайын жаңа қимыл - қозғалыстарды меңгеру қабілеті артады. Бастауыш сыныптағы балалар,шапшаң шешім қабылдап орындауды талап ететін,аяқ астынан пайда болатын қимыл - қозғалыс жағдаяттарына салыстырмалы тез бейімделеді. Қимыл - қозғалыс дағдыларын үйрену және оларды орнықтыру жеделдігі көптеген жағдайларда оқытушының шеберлігіне,қуаттау әдістерінің ебін табуына,баланың сабаққа деген ынта - жігерін арттыра білуге байланысты. Сондықтан физиологиялық әрі педагогикалық тұрғыдан алғанда да,түсінік беріп,жаттығулардың орындалуына баға беріп,баланың қимыл әрекеттеріне тұрақты бақылау жасап отырғанымыз дұрыс.Тірек-қозалыс аппараты бұзылған оқушыларды арнайы сынып жағдайында оқыту түзету компонентін қамтитын арнайы Үлгілік оқу жоспарларына, сонымен қатар жалпы білім берудің бағдарламалары мен оқулықтарына жүзеге сәйкес асырылады. Негізгі мектепте оқыту мерзімінің 1 жылға ұлғайтылуына байланысты жалпы білім беру бағдарламаларының мазмұны балалардың ерекшелігін ескере отырып жаңаша бөлістіріледі және бейімделеді. Оқу процесінде оқушылардың қимыл-қозғалыстық және сөйлеу ерекшеліктерін ескеретін арнайы әзірленген дидактикалық материалдарды, АКТ және басқа да материалдарды қолдану қажет.
Оқушылардың білім алудағы ерекше қажеттіліктерін қанағаттандыру Барлық оқу пәндерінде оқытудың түзетушілік бағыттылығы жүзеге асырылады, сонымен қатар дене, танымдық және сөйлеу әрекеті дамуындағы ауытқуларды жеңу мақсатын алға қояды. Оқу процесін ұйымдастыру арнайы әдістер мен тәсілдерді қолдануды, бағдарламаның жекелеген бөлімдері мен тақырыптарын зерделеуге мүмкіндік беретін пропедевтикалық (алдын ала) оқытудың арнайы сабақтарын кіргізуді, сонымен бірге дамудағы ауытқуды түзету бойынша жекелеген және топтық арнайы сабақтар өткізуді қарастырады. Бұндай сабақтарда алынған білімдер мен дағдылар жалпы білім беретін пән сабақтарында бекітіледі. Тірек-қозғалыс аппараты функциялары бұзылған балаларды оқыту емдеу-қалпына келтіру жұмыстары аясында жүзеге асырылады, бұл жұмыстардың құрамына: қимыл-қозғалыстың бұзылуын медициналық түзету, жүйке-психикалық ауытқуды дәрі-дәрмектік емдеу, соматикалық аурулардың алдын алу кіреді. Емдеу іс-шараларын бала дәрігерлері (педиатрлар), психоневрологтар, ортопедтар, емдік дене шынықтыру (ЕДШ) дәрігерлері, физиотерапевтер, орта және кіші медициналық қызметкерлер жүзеге асырады. Мектеп оқушысының қимыл-қозғалыстық, сөйлеу және жалпы дамуындағы кемшіліктерді жеңу үшін келесі курстар бойынша арнайы оқу жоспарымен қарастырылған жекелеген және топтық түзету сабақтары ұйымдастырылады:
1) массаж, шипалы балшық-сумен емдеу, дәрі-дәрмекпен емдеу аясында ұйымдастырылатын ЕДШ (балалардың қимыл-қозғалысы бұзылуы басымдылығының орнын толтыру мақсатында жекелеген және топтық). Әр оқушыға арналған түзету жұмыстарының жоспарын ЕДШ әдіскері мен дәрігер бірлесе отырып оқу жылына құрастырады. ЕДШ нұсқаушысы әр оқушыға арналған есеп карточкасын жүргізеді, оның ішіне баланың қимылқозғалысы туралы мәліметтер, жұмыстың жалпы жоспары, кезеңді жаттығу кешендері, әр сабақтың өткізілуі және оның нәтижелері жазылады. Әр тоқсанның аяғында түзету жұмысының қорытындысы шығарылады және қол жеткен нәтижелерді ескере отырып жоспарға толықтырулар енгізіледі. Сабақтар ЕДШ бөлмесінде немесе арнайы жабдықталған гимнастика залында өткізіледі. Алынған нәтижелер дене шынықтыру, технология және сабақтан тыс жалпы дене шынықтыру шараларында бекітіледі;
2) сөйлеу кемістігі бар балалар үшін ұйымдастырылатын логопедиялық сабақтар, ең күрделі бұзылулар барысында компьютерлік бағдарламаларды қолдану арқылы жүргізіледі. Логопед баланың мектепте оқыған барлық кезеңінде оның тілінің дамуын бақылап отырады. Ол оқушының мұғалімдерімен және ата-аналарымен тығыз байланыста болады. Логопедиялық сабақтарды өткізу уақытына арналып логопед және психоневролог дәрігердің бірлесіп әзірлеген ортопедиялық тәртіпті қатаң сақтау, логопедтік жұмыстың ерекшелігі болып табылады. Логопед баланың партада дұрыс отыруына, оның аяқ-қолдары жағдайының дұрыс болуна үнемі назар аударуы тиіс. Қажет емес потологиялық қимыл-қозғалыс реакцияларының пайда болуы барысында логопед селқос-белсенді араласу арқылы оларды жеңіп шығуға жағдай жасайды. Түзету логопедиялық сабақтарын өткізу барысында барлық талдама жүйесіне (есту, көру, кинестетикалық) кең тірек қажет. Логопедиялық сабақтарды және ЕДШ сабақтарын күннін бірінші де, екінші жартысында да өткізуге болады;
3) сабақтарда оқу бағдарламасын меңгеруде ауырлық көретін оқушылардың психикалық функцияларының бұзылуын түзетуге арналған жеке және топтық сабақтар. Бұл сабақтар жалпы дамытушылық, сонымен бірге пәнге бағытталған сипатқа ие. Сабақтардың мақсаты - оқушылардың жалпы даму деңгейін көтеру; бұрынғы дамыту мен оқытудағы кемшіліктердің орнын толтыру; жеткіліксіз меңгерілген оқу біліктері мен дағдыларын қалыптастыру бойынша жеке жұмыстар жүргізу; танымдық қабілетінің дамуындағы ауытқуларды түзету; жаңа оқу материалын қабылдауға арналған мақсатты-бағытталған дайындық. Оқушының осы немесе басқа топта болуының ұзақтығы айрықша қиыншылықты түзету және тапсырманы сыныппен бірге орындауға дайын болу деңгейімен анықталады. Сондықтан да топтардың құрамы жылжымалы болуы тиіс: бір балаларды сыныппен жұмыс істеу үшін шығару, ал басқаларын жұмыстарды түзетуге арналған топтардың құрамына қосу қажет. Осылайша, оқу жылы барысында бір оқушы түрлі топтардың құрамына кіре алады.

1.2 Тірек қимыл аппаратының бұзылуы бар балаларды жалпы білім беретін орта мектепте оқытудың шарттары.

Тірек-қимыл аппаратының бұзылуы ұғымының жинақтаушы сипаты бар және ол органикалық орталық немесе перифериялық табиғаты бар қимыл-қозғалыс бұзылысын қамтиды.
Тірек-қимыл аппаратында бұзылуы бар балалар келесі категорияларға бөлінеді:
- церебральды сал ауры бар балалар (ДЦП);
- қалпына келуші немесе резидуальды сатыдағы мешел ауруының салдары;
- миопатия;
- туа біткен және жүре пайда болған тірек-қимыл аппаратындағы жетіспеушіліктер мен кемістіктер.
Тірек-қимыл аппаратында бұзылуы бар оқушыларды оқыту, жалпы білім беретін мектептің арнайы сыныбы жағдайында немесе мамандардың арнайы психологиялық-педагогикалық көмегімен үйлесіп, жалпы сыныпта немесе үйде жүзеге асырылуы мүмкін.
Тірек-қимыл аппаратындағы бұзылудың түрлері:
1. Жүйке жүйесінің аурулары: ДЦП, мешел (полиомелит);
2. НОДА туа біткен патологиясы: жамбас сүйегінің туа біткен шығуы, қисық мойын, маймақтық, табандардың кемістігі, омыртқа дамуындағы аномалиялар, аяқ-қолдардың жеткіліксіз дамуы және кемістігі, артрогрипоз (туа біткен кемтарлық);
3. Жүре пайда болған аурулар және тірек-қимыл аппаратындағы ақаулар: жұлын майының травматикалық ақаулары, бас миының және аяқ-қолдардың травматикалық ақаулары, полиартрит, қаңқаның аурулары (құрт ауруы, сүйектердің ісігі, остиомелит).
Балалар церебральды сал ауруы - эмбрионның, ұрықтың немесе жаңадан туылған баланың ағзасына ішкі және сыртқы сипаттағы зиянды алуан түрлі әсерлердің ықпалымен пайда болған, мидың ауыр дерті. ДЦП әртүрлі қозғалыс, психикалық және сөйлеу бұзылулары түрінде көрініс береді.
Тірек-қимыл аппаратында бұзылуы бар балаларды оқытатын жалпы білім беретін мектептің арнайы бейімделген ғимараты (пандустың болуы, кең есік жақтауларының, мүгедектер арбасын көтергіштің, баспалдақтың жанындағы көтергіштің, есіктерді автоматты ашушылардың болуы) және арнайы жиһазы (бірадамдық парталар, тұрып жұмыс істеуге арналған конторкалар), ортопедиялық құралдары, оқытуға арналған арнайы приборлар болуы қажет. Мүмкіндігіне қарай, сыныптардың толықтырылуы барынша аз болуы керек.
Партаның жанында мүгедектер арбасын қою үшін қосымша кеңістіктің болуын қамтамасыз ету қажет (егер оқушы арбадан орындыққа отырса). Тақтаның жанындағы өтетін жолды бос қалдыру керек, оқушы арбада немесе балдақпен тақтаның алдына еркін бара алуы керек. Сынып тақтасының аса төмен орналасуы қажет.
ДЦП ауруы бар баланың көпшілік мектептің сыныбына бармас бұрын, білім беру үдерісіне қатысушылардың арасындағы ДЦП ауруы бар балалаларға толерантты қатынасты қалыптастыру бойынша дайындық жұмыстары жүргізілуі қажет. Мектептің әдістемелік кеңестерінде, ата-аналар жиналысында және педагогикалық кеңестерде, қозғалысында патологиясы бар балалардың жалпы және өзгеше ерекшеліктері туралы танысу әңгімесін жүргізу маңызды, мұндай жұмыстар мұғалімдердің құзыреттілігін арттыруға және ата-аналардың педагогикалық ағартуына ықпал ететін болады. Жұмыстың бұл түрі үшін, медициналық мекемелер мен реабилитациялық орталықтардың, психологиялық-педагогикалық түзетуші кабинеттердің мамандарын шақыру қажет.
НОДА ауруы бар балалармен түзетуші және әлеуметтік бейімдеуші жұмыс, олардың жеке қажеттіліктерін ескеріп, балалардың оқыту және тәрбиелеудің арнайы жағдайларын және кедергісіз ортаны құруды қамтиды. ДЦП ауруы бар балалар медициналық қолдауды Денсаулық сақтау министрлігі жүйесінде ала алады: алғашқы медико-санитарлық көмек беру ұйымдары, стационарлар, балалар үйлері, диспансерлер, арнайы санаторийлер және реабилитациялық орталықтар (Ақсай Республикалық балалар ауруханасы, Балбұлақ реабилитациялық орталығы, Республикалық балалар реабилитациялық орталығы). Бұл мекемелерде ұзақ уақыт бойында мамандардың қалпына келтіруші емдеуі мен жоғары білікті көмегі жүзеге асырылып келеді, олардың арасында логопедтер, дефектологтар, психологтар, тәрбиешілер, дәрігерлер және т.б. бар.
Психикалық дамыу тежелген балалар. Жалпы білім беретін мектептердегі оқушылардың белгілі 6ip бөлігінің сабаққа үлгермеуі көптеген педагогтардың, психологтардың, дәрегерлердің (медиктердің) және социологтардың назарын аударды. Міне, осы ғылым салаларының зерттеулері арқылы жақын арадағы даму зоналы кең, алайда кемақылдыққа жатпайтын балалардың тобы анықталды. Бұл балалар - психикалық даму тежелген балалар деген ерекше категорияға жатқызылды. (ПДТ)
М.С.Певзнер мен Т.А.Власова психикалық дамуы тежелген балалардың жеке адам ретінде қалыптасуындағы эмоционалдық дамудың роліне және нейродинамикалық бұзылудың мәніне назар аударды. Осыған сәйкес организмді астениялық және церебрастениялық жағдайға душар еткен түрлі патогендік факторлардың әсерінен бала өмірінің алдағы этапында немесе анасының босану негізіндегі орталық нерв жүйесіне жағымсыз әсер ету салдарынан болған, психикалық және психофизикалық инфантилизм негізінде қалыптасқан психикалық дамудың тежелуінің түрін айқындалды.
Ал, К.С.Лебединский өзінің ғылыми зерттеушілік жұмысында үлкен жаңалық ашты. Ол психикалық дамудың тежелуінің этиопатогенетикалық жүйесін ұсынды. Оның негізгі клиникалық типтері этиопатогенетикалық принцип бойынша жіктеледі:

* конституциялық шығу тегіне сай;
* саматогенддік шығу тегіне сай;
* психогендық шығу тегіне байланысты;
* церебральды-органикалық шығу тегіне сай.
Бұл айтылған типтердің әрқайсысы - соматиқалық, энцефалопатикалық, неврологиялық ауру белгілерін ұстайды және әрқайсысы эмоционалдық тұрақтылық ерекшеліктерін, танымдылық ic-әрекетінін бұзылуын, өзінің этиологиясын және өзінің клиника-психологиялық құрылымына ие болады.
Психикалық дамудың тежелуінің (ПДТ) этиологиясы (пайда болу себептері)
Интеллектуалды, сезімдік (эмоционалдыќ)-жігерлі сфераның және баланың жеке басының даму қарқынының бұзылуы тұтас алғанда қоршаған ортаның түрліше жағымсыз факторларының әсер етуіне байланысты, әсіресе өмірдің ерте кезеңінен ПДТ-ның негізінде көбіне өз бетінше әрекеттенудің қиын түрінің дамымағаны жатыр.
Ауыр жұқпалы аурулар, бас сүйек миының зақымдануы, уланулар, тұқым қуалаушылыққа бейім болулар да, ПДТ-ң себептері болып табылады.
ПДТ психогенді жағдайларыныњ кері єсеріненде пайда болуы мүмкін, бала ата-анасынан айрылғанда, толық эмоционалды қарым-қатынастың жеткіліксіздігі (мысалға, емшектегі балалар үйінде, жетімдер үйінде өскендер, ешкім айтарлықтай көңіл бөлмейтіндер), сонымен бірге сезгіш органдарының кемшілігімен (соқырлық, саңыраулық, мылқаулық) - мұндай жағдайларда бала толық интеллектуалды дамуы үшін жан-жақты хабарлар ала-алмайды. Баланың психикалық қызметінің дамуы жас ерекшелігіне байланысты кезеңдерде болады. Егер ол осы уақытта қажетті хабарларды, мєліметтерді алмаса, оның дамуы бәсеңдейді.
Баланың әдеттегідей дамуына үлкен маңыздылық пен тәрбие жағдайы керек. Мәдениеттілігі төмен от басында ата-аналар тәртібі дамуымен айналыспай өскен балалар өздерінің құрдастарынан интеллектуалды қарым-қатынасы жағынан жиі қалып отырады. Педагогикалық салақтық та өзініњ белгілі ролін атќарады. ПДТ пайда болу себептерін зерттеу кезінде ОНЖ-нің органикалық зақымдануын бастан кешкеннен кейін, себепші болған қалдық құбылыстың ең ауыр түрі белгілі болған, ал функционалды - динамикалық бұзылу кезінде ең жеңіл түрі байқалады. Сол және бір ғана этиологиялық фактор зақымдалу уақытына байланысты генотиптік фонның есебімен бір ғана жағдайда тек жетілу қарқынының бұзылуына әкелуі мүмкін, басқаша жағдайда ПДТ-ң қиындалған түрін береді немесе олигофренияға әкеледі.
ПДТ-і бар балалармен оқу-түзету жұмыстары кең және әртүрлі болып табылады.
1 титі - шығу тегі конституциялық болып табылады ПДТ
балалар. М.С.Певзнер және Т.А.Власова сүреттегендей, бұл балаларды окытудағы қиыншылық мотивациялық сфераның пісіп-жетілмеуінен. Мұндай балаларға:
-тәртібінің эмоционалдық мотивациясы;
-көніл күйісінің үнемі жоғары болуы;
-дене бітімінің инфантильдігі яғни дұрыс қалыптаспауы
2 типі - кемістігінің бұлшығу тегі соматогендік ПДТ балалар. Даму типі соматикалық кемістіктің әрқалы түрімен байланысты: созылмалы инфекциямен және аллергиялық жагдайлармен, соматикалық сфераның дамуының әcipece жүрек ауруының туа немесе жүре келе пайда болған ауруымен тығыз байланысты. Бұл балалара тән:
-тұрақты астения өте арық, болып келеді;
-жалпы және психикалық тонустын төмендеуі;
-невротикалық, қобалну - яғни - сенімсіздік, қорқақтық,
әлсіздік т.б.
3 типі - шығу тегі психологендік болып келетің психикалық дамуы тежелеу - бұл тәрбиенің жарымсыз жағдаймен қабаттаса жүруі.
К.С.Лебединский тәрбие барысын мынадай бағыттарға бөледі
1. Гипоопека - бұл ата-анасының бала тәрбиесіне көңіл бөлмеуі. Мұндай балада жауапкершілік өз борышын сезіну сезімдері қалыптаспайды, тәртібі де аффектінің тежелуімен байланысты болады;
2. Гиперопека - бұл бала тәрбиесіне тым көңілл бөлу, баланы шектен тыс еркелетіп жіберу;
Отбасында диспатияның, агрессияның, қаталдықтың, қатыгездіктің болуы. Мұндай ПДТ балаларға тән: уайымшылдық, сенімшілдік, уялшақтық, шешім қабылдай алмаушылық, белсенділікті көрсетушілік, эгоизм (менменшілдік), эгоцентризм (өзімшілдік), біреудың көмегіне сүйені алғандық.
4 типі- шығу тегі церебральді органикалық болып табылатын психикалық дамудың тежелуі ПДТ балалардың 70,80% -осы категорияға жатады. ПДТ балалардың бұл типіне жататындарының анамнезін зерттеу жұмысы бұл кемістіктің нерв жүйесінің аз мөлшерде органикалық жетіспеушіліктің әсерінен көрсетеді. Бұңдай жағдайға жүктелік патологиясы (ауыр токсикоз, инфекция, интоксикация, травма ана мен шарананың резус факторының сәйкестілігі), айы-күні жетпей шала тууы, асфиксия, босану кезідегі травма (зақым) т.б. боқпал етеді.
Анамнестикалық мәліметтер даму фазасының босалуын көрсетеді: статикалық функциясының қалыптасуының нешеуілдеуі, жүрудің, сөйлеуді, ойын әрекетінің этапының дұрыс қалыптаспауы айқындайды.
Жоғарыда айтылгғнда ерекшеліктер ПДТ балаларды дұрыс қалыптасып келе жатқан құрдастарынан алшақтатады.Жалпы білім беретін мектептерде ПДТ балалар тұрақты үлгермеушілер сынаша қосылады. Ал бұл оның психикасына кері әсер етіп, оның бойынан оқуға деген туғызып, отбасында және мектепте конфликт тууына әкеліп соғады. Тек кқна жоғары білікті мамандардан кұрылған медико-педагогикалық комиссия ПДТ балаларды кемақыл балалардан ажырата алады.
ПДТ балалар оқығанда сөздін мағынасын түсіне алады, ауызша сөйлегенде дыбыстарды айтқанда қате жібермейді, лексикалық және грамматикалық құрылымда елеулі қате жіберілмейді. Алайда олардың сөздері анықщ емес. ПДТ балаларда эмоционалдық - ерік сферасының жетіліу темпі балу болады және интеллектуалдық кемшіліктер кездеседі. Олардың интеллектуалдьқ қабілеті өз жастарының деңгейіне ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.