Ірі қара мен шошқаның цистицеркозы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
БАИШЕВ УНИВЕРСИТЕТ

Ауылшаруашылық және экология кафедрасы

Баубекова Айшолпан

Балық өнімдерін балықтардың гельминтозооноздық ауруларына байланысты ветсан сараптау мен сапаларын санитарлық бағалау,гельминтозооноздардың алдын алу және қарсы күресу шаралары
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

5В120200- мамандығы Ветеринариялық-санитария

Орындаған: Ветеринариялық-санитария мамандығының 4-ші курс студенті Баубекова А.Б.
Тексерген:аға оқытушы Масабаева А.Н.

Ақтөбе, 2020

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
ІІ Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
2.1. Адамға жұғатын ауруы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...7
2.2. Ірі қара мен шошқаның цистицеркозы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2.3. Ет арқылы жұқпайтын эхинококкоз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.4. Фасциолез ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.5. Дикроцелиоз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
2.6.Саркоцистоз және пироплазмидоз ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22 Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25 Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26

Кіріспе

Қазақстанда 1810жылға дейін жануарлар ауруларын емдеумен малшы қазақтар өздері айналысқан, содан кейін Ресейден жұмыс бабымен келген ветеринарлық мамандары, ал 1891жылдан бастап ветеринариялық қызмет жеке-леніп, өз алдына бөлініп шыққан. Қазақстан Республикасында жануар-лар ауруларымен күресу шаралары ҚР Президенті бекіткен (Бірінші заң 1995 жылы 25маусымда, екіншісі 2002 жылы 10 шілдеде қабылданған, заң 6 тараудан 37 баптан тұрады).Ветеринария туралы заң негізінде, Үкімет жарғылары және ҚР Ауылшаруашылығы министрлігінің ветеринария туралы заң актілері мен нұсқаулары бойынша жүргізіледі.
Жұқпалы аурумен күресудің негізі аурудың алдын алу болып табылады. Сиыр шаруашылығында жүргізілетін ветеринариялық шаралар шаруашы-лықтың жоспарлы жұмыстары құрамына кіреді және мал шаруашылық мамандарымен біріге отырып жүргізіледі.Жануарлар мен құстардың жұқпалы ауруларымен күресу мақсатында кешенді жалпы және арнайы шаралар жүргізіледі.
Жануар ағзасының саулығын қорғау, шаруашылық мамандарының күн-делікті жұмыстарының басты нәтижесі болып саналуы қажет. Жануар өнімінің өнімділігін арттыру және ның саулығын сақтау өзара тығыз байлан-ысты.Осыған байланысты, шаруашылық мамандары міндеттерінің қатарына мына төмендегілер жатады:
1. Жануар ауруының сыртқы және ішкі себептерін білу;
2. Кеңінен тараған аурулардың пайда болу себептерін алдын алу шараларын анықтау;
3. Қарапайым емдеу әдістерін қолдана от ырып, ауру малға алғашқы көмек көрсету;
4. Ең көп тараған жұқпалы емес аурулардың пайда болуын және алдын алу жолдарын білу;
5. Мал басын қорғау мақсатында сақтық шараларын жүргізу;
6. Ветеринариялық мамандарға арнаулы шараларды жүргізуге көмек беру;
7. Мал шаруашылығы мамандарының ветеринариялық санитариялық білімін жетілдіру.
Паразиттік организмдер табиғатта еркін өмір сүрген организмдерден эвол-юциялық даму барысында сұрыпталып регрессивтік және прогрессивтік өзге-рістерге ұшырау нәтижесінде пайда болған. Бұл аурулардың 2 тобы бар: Бірінші тобы -- гельминтоздар. Оларды трематода (сорғыш құрт), цестода (тас-па құрт), нематода (жұмыр құрт) кластарына жататын құрттар тудырады. Мал арасында фасциолез, дикроцелиоз, ішек цестоздары, таспа құрт дернәс-ілдері тудыратын аурулар жиі кездеседі. Сиырдың, қой-ешкінің, түйенің жіті және созылмалы ауруы -- фасциолез республиканың барлық өңірінде тарал-ған. Аурудан арылу үшін ит пен малды алдын ала құрттан арылтады (дегель-минтизация), батпақтарды құрғатып, жайылымдарды, суаттарды, олардың маңын тазартады.Дикроцелиоз -- малдың бауыры мен өт жолдарын зақым-дайтын созылмалы ауру. Республиканың барлық өңірінде, әсіресе оңтүстік мен оңтүстік-шығысында жиі кездеседі. Оны тудыратын дикроцелия құрты. Малға гексихол, гексохлор-параксилол, гетолин беріп (дегельминтизация жасап), құрттан арылтуға болады. Таспа құрт дернәсілдері тудыратын ауру-лар -- эхинококкоз, ценуроз, цистицеркоз кезінде малдың бауыры, миы, өкпесі, сірі қабықтары зақымданады. Бұл аурулардан арылу жұмысы арнайы жоспар бойынша жүргізіледі.Ішек цестодоздарын (мониезиоз, тизаниезиоз, т.б.) тудыратын құрттар да аралық (кейбір кенелер) және тұрақты иелердің қой, сиыр) арқылы өсіп, дамиды. Қоздырғыш малдың аш ішегін зақымдап, ішін өткізеді, ауру асқынса мал өледі. Емдеу, және аурудан сақтану үшін малға тотияйын мен ас тұзының қоспасы, фенасал, т.б. дәрілер ішкізіледі.
Малдың инвазиялық ауруларының екінші тобы -- тейлерия, пироплазма, қан паразиттері (бабезия), кокцидия (ішек қабырғасында тіршілік ететін бір клет-калы жануарлар), саркоциста (бұлшық етте болатын паразиттер), безноития (теріні зақымдайтын паразиттер) сияқты бір клеткалы паразиттер тудыратын протозойлық аурулар. Бұлардың көпшілігі ауру малдан сау малға кене, түрлі жәндіктер арқылы жұғады. Ауру жедел түрде өтеді, негізгі белгілері -- мал-дың дене қызуы қатты көтеріліп, лимфа бездері үлкейеді, терінің сарғаюы, жүрек пен қан тамыры, ішек-қарын қызметінің нашарлауы байқалады. Про-тозойлық ауруларды емдеу үшін азидин, беренил, диамидин, т.б. препарат-тарын егеді. Мал токсоплазмозынан, саркоспоридиоз, безноитиоз, қотыр ауруларының эпизоотологиясы мен патогенезін зерттеп, анықтау әдістерін табу ісі респуб-ликада жүйелі жолға қойылған.
Курстық жұмыстың мақсаты - адамға ет арқылы жұғатын трихи-неллез,ірі қара мен шошқаның цистицеркозы және ет арқылы жұқпай-тын эхинококкоз,фасцилиоз,дикроцелиоз,с аркоцистоз,пироплазмидоз т.б ин-вазиялық мал ауруы болып табылған кезде ұша мен ағзаларды вете-ринарлық санитарлық бағалау.
Курстық жұмыстың негізгі міндеттері:
- Адамға ет арқылы жұғатын трихинеллезге ветеринарлық-санитарлық баға-сын қою;
- Ірі қара мен шошқаның цистицеркозын қарастыру;
- Ет арқылы жұқпайтын эхинококкоз ауруының ерекшелігін айыру;
-Фасцилиоз,дикроцелиоз,саркоцистоз, пироплазмидоз ауруларының табылған кездегі ветеринарлық-санитарлық бағалау;
-Инвазиялық ауруларды ұша мен ішкі ағзаларда анықтау.

І. Әдебиетке шолу

Кереев Я.М., Ваганов Т.Ф. еңбектерінде, паразиттік күй кешетін құрт-тар (аскарида, тения) жөніндегі алғашқы деректер ислам дүниесіне ерте-ректен (б.э.д. 600 жыл бұрын) белгілі. Гиппократ, Аристотель, Авицена, Рудольфи өздерінің еңбектерінде адамдарда анықталған аскарида, оксиур, тения, шошқада - финна көпіршіктері туралы келтіреді. XVII-XVIII ғасыр-ларда паразитологиялық ғылымға 980 астам паразит түрлері 756 иелерінен табылған. Паразитология саласы XX ғасырдың басында айтарлықтай жетіс-тіктерге қол жеткізді [1].
Шалменов М.Ш., Тарасовская Н.Е. айтуларынша, гельминтологияның негізін қалаған атақты ғалым, ветеринария мен медицина ғылымдарының докторы, профессор, 10 жақын және шалғай мемлекеттердің Академия-ларының академигі К.И.Скрябин (1878-1972) әртүрлі жануарлардың гель-минттер фаунасын анықтау мақсатында 320 жуық экспедициялар ұйымдас-тырып, осының нәтижесінде 200 астам құрттардың морфологиясын, био-логиясын, иесімен арасындағы қарым-қатынасын зерттеген.Сол кездегі Мәскеу, Новочеркаск қалаларындағы зооветеринарлық институттардың құр-амында паразитология кафедрасын ашқан[2].
Никитин И.И., Апалькин В.А. еңбектерінде көрсетілген, Әйгілі Е.Н.Павловский медицина ғылымдарының докторы, профессор жалпы пара-зитология және арахноэнтомология салаларының дамуына айтарлықтай үлесін қосып, 250 экспедиция ұйымдастыруының арқасында адам мен жануарларға қауіпті беймәлім 10 трансимиссивтік ауру ошақтарын ашты. Қарапайым-дыларды зерттеумен шұғылдануда В.Л.Якимовтың алатын орны бөлек. Ленин-градтағы Ветеринарлық институтта протозоологтардың мектебін ұйымдас-тырған ғалым. Профессор В.А.Догель - жалпы паразитология мен ихтио-патология саласына айтарлықтай үлес қосты. Елімізде паразитология ғылым-ының алға басуына гельминтолог-ғалымдар: Боев С.Н., Гвоздев Е.В., Щульц Р.С., Даугалиева Э.Х., Диков Г.И., Кәдіров Н.Т., Егізбаева Х.Е., Рамазанов В.Т., арахноэнтомолог Галузо И.Г., Целищева А.А., Есімбеков Ж.М., протозоологтар Сванбаев С.К., Хван М.В., Сабаншиев М.С., Ысқақов М.М. айтарлықтай ғылыми жаңалықтарымен үлес қосты. Аталмыш ғылым саласының жетістіктеріне жаңадан 200-ден астам паразит түрлерінің ашылуы, адам ара-сында риштаны, дракункулезді жою, дәрі-дәрімектерді қолданудың тиімді әдістерін ұсынуы, гельминтоздарды жайылымдық дауалау, көпшілік гель-минтоздардан мал басын сауықтыру жатқызуға болады. Сондықтан парази-ология саласының негізгі көздеген мақсаты жану-арларды паразитоздардан сауықтыру арқылы олардың өнімділігін арттыру болып табылады[18].
Позднякова К.М. айтуынша, Зақымданған жануарлардың салмағының айтарлықтай төмендеуі немесе құрғауы мүмкін. Ауру жануар өмір бойы пара-зитті тасымалдаушы болып табылады. Патологиялық анатомия цисти-церктерді оқшаулау орындарында ашу кезінде дәнекер тіннің өсуі, бұлшықет талшық-тарының дистрофиялық өзгерістері мен атрофиясы анықталады. Аурудың қарқындылығы мен ұзақтығына байланысты тірі және танымал финналар кездеседі[23].
Байтурсынов К.К., Шайкенов Б.Ш., Абдыбекова А.М.. айтқанына көз жүгіртсек, ветеринариялық-санитариялық шаралар мал шаруашылығы сала-сында жұмыс істейтін адамдар мен жеке шаруашылық иелері арасында ағарту жұмыстарының маңызы зор. Бұдан басқа: ұрыс жағдайында сойылған жануар-лардың барлық ұшалары міндетті ветеринариялық-санитариялық союдан кей-інгі сараптамадан өтеді. Ауланы союға және өнімді кейіннен сатуға тек вет-еринариялық тексеруден кейін ғана жол беріледі [11].

ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Адамға ет арқылы жұғатын трихинеллез ауруы

Жануарлар мен жануарлардың антропозоонозды ауруы, жіті немесе созылмалы айқын аллергиялық құбылыстармен өтеді, нематодтар тудырады: Trichinella spiralis (шошқа трихинелла), T.nativa (жыртқыш жануарлар Еуразиядан бөлінген), T. nelso-ni (жыртқыш Африкадан бөлінген) және T. pseudospiralis (Енот-полоскундан Дагестаннан бөлінген). T. pseudospiralis бұлшықеттерде иноапуляцияланбайды; ол құстар ағзасында өз дамуын толық аяқтайды (үйрек және т.б.).Ересек трихинеллалар жануарлар мен адамның ішегінің жұқа бөлігінде, ал личинкаларды - тек осы ағзалардың көлденең-жолақ бұлшық еттерінде паразиттейді.Үй жануарларынан шошқалар, иттер, мысықтар трихинеллезбен ауырады.
Диагностика мақсатында шошқа ұшасы мен жабайы жануарлардың етін (жабайы қабан, аю және т.б.) сойғаннан кейінгі трихинеллоскопия жүргізеді.
Шошқа етін микроскоппен зерттеу. Торайдың ұшаларын 3 апталық қырынан трихинеллезге зерттейді. Ол үшін диафрагманың аяқтарынан 120g-ға дейін екі бөлік алады. Егер диафрагманың аяқтарынан сынама алу мүмкін болмаса, онда басқа бұлшық еттің (диафрагманың қабырғалық бөліктері, қабырға аралық, шайнау, мойын) бөліктерін алады.
Зерттеу үшін сұлы дәнінің көлемі бар кішкентай иілген қайшымен бұлшықеттердің кішкене бөліктерін кеседі. Қайшылар бұлшық етке бүгілген жағын ұстайды, содан кейін кесу олардың дөңес жағында қалады, бұл компрессориум шынысына ыңғайлы. Кесінділерді түрлі жерден алады және оларды компрессориумның төменгі шынысының торшасының ортасына орналастырады. Әрбір зерттелетін ұшадан кемінде 24 кесік дайындайды, оларды компрессориум шынысымен жаншып, 50-70 есе ұлғайған кезде трихинеллокоппен немесе шағын ұлғайған кезде микроскоппен қарайды. Проекциялық трихинеллоскопия.Бұл әдіс микроскоппен қарапайым зерттеу алдында бірқатар артықшылықтарға ие: экранда бүкіл кесік көрінеді, көру шаршамайды, өткізу қабілеті айтарлықтай артады. Бұл әдіс консервіленген шошқа етін зерттеуде ең ыңғайлы.
Шошқа етін трихинеллезге Топтық зерттеу әдісі.Бірнеше шошқа ұша-сының диафрагма аяқтарынан алынған бұлшықет тінінің сынамаларының үлгілерін арнайы сұйықтықта қорытуға және трихинелл личинкаларының тұнбасында (қорытылған массада) табылуына негізделген. Сынаманы АВТ аппаратының көмегімен тексереді, ол бұлшық ет ұлпасын қорытуға арналған екі реакторы бар оған монтаждалған термостатталатын камераны ұсын-ады.Ұшаны трихинеллезге зерттеу үшін диафрагма аяқтарынан сіңірдегі бұлшық ет тінінің өту шекарасында сынама алынады. Трихинеллез тіркелген аймақтан жануарлардың ұшасынан жалпы салмағы 100 г-ға дейінгі, 20 ұшадан немесе одан да көп сынамадан тұратын топтық сынама, әрқайсысы 5 г-нан (бір ұшаның екі диафрагмасының әрқайсысынан 2,5 г-нан) дайын-дайды. Соңғы 8-10 жыл ішінде трихинеллез тіркелмейтін аймақтан шошқа-ның ұшасынан жалпы салмағы 100 г-ға дейінгі топтық сынама дайындайды, әрқайсысы 1 г-нан (бір ұша диафрагмасының әрбір екі аяғынан 0,5 г-нан). Іріктелген топтық сынаманы ет тартқышта ұсақтайды, ал фаршты ректордың нөміріне сәйкес келетін реттік нөмірі бар стаканға жинайды. Арнайы сұйық-тықты алу үшін реакторлардың әрқайсысына 2,5 л жылы (40-42 С) су құйылады, активтілігі 100 000 ЕД 6 г тағамдық пепсинді және 30 мл концен-трацияланған тұз қышқылын енгізеді. Қоспаны араластырады. Содан кейін реакторға ұсақталған топтық сынама енгізіледі және араластырғышты қосады.
Топтық сынама қорытылғаннан кейін сұйықтықты тұндырады, ал тұнба-ны микроскоппен, лупамен немесе микро жобамен трихинеллалардың бар-жоғына зерттейді.Шөгіндіде бір немесе одан да көп дернәсілдер анықтал-ған кезде шошқаның ұшаларының зерттелген тобын қосымша аспалы жолға ауыстырады, оны 12-13 ұшадан (бастапқы топтық сынама 100 ұшадан) неме-се 2-3 ұшадан (бастапқы топтық сынама 20 ұшадан) 8 топқа бөледі, қайтадан сынама алады және жоғарыда көрсетілгендей зерттейді. Қайталап трихи-неллоскопия кезінде оң нәтиже берген топтағы ұшаны АВТ аппаратында жеке зерттейді, осылайша трихинелл личинкаларымен зақымдалған ұшаны анықтайды.
Шошқа етінің консервіленген (балмұздақ, тұздалған) трихинел-лоскопиясы. Балмұздақ етті ерітеді. Кесіктердің қалыңдығы 1,5 мм-ден ас-пауы тиіс. Содан кейін соңғысы алынады және әрбір кесікке 0,5%-дық тұз қышқылы ерітіндісінің тамшысын немесе метилен көгілдір ерітіндісін (5 мл қаныққан спирт ерітіндісі және 195 мл тазартылған су) пипеткамен жағады. Осыдан кейін тіліктер қайтадан жаншып, микроскоппен зерттеледі.
Тұз қышқылымен өңделген бұлшықет кесіктері мөлдір болады және сұр түсті алады. Капсула күміс жиек түрінде болады, ал трихинеллалар қуысын-дағы сұйықтық ақуыз коагуляциясының салдарынан ағартылады. Метилен көгілдір ерітіндісімен өңделген кесінділер көк түске боялады, трихинелланың ішкі ішіндегі сұйықтықтар - жұмсақ көгілдір түске боялмайды, паразит боял-майды және жақсы көрінетін болады. Солонин мен ысталған шошқа етінің бұлшық еті консервіленген шошқа етінің трихинеллоскопиясына қарағанда 2 есе жұқа. Оларды сондай-ақ компрессориумның жоғарғы шынысымен сәл жаншады, содан кейін әрбір кесікке сумен араластырылған глицерин тамшысын немесе 0,5% сүт қышқылының ерітіндісін (кесіктерді ағарту үшін) жағады. Өңдеу уақыты және зерттеу тәртібі балмұздақ шошқа еті сияқты.
Шошқа шпигінің трихинеллоскопиясы. Трихинеллалар тері асты май тінінде орналасуы мүмкін, онда бұлшықет қабықтары макроскопиялық көрін-бейді. Көзге көрінетін бұлшықет қабаттары жоқ Шпик барлық қалыңдыққа кесіледі және кесінділерді шпиктің ішкі бетінен оның қабаттасу сызығы бойынша алады (мұндай сызықтар атрофирленген бұлшықеттер орындар-ында пайда болады). Қалыңдығы 0,5 мм-ден кем емес бес кесік жасайды және оларды 5-8 минутқа 1%-дық фуксин ерітіндісіне күйдіргіш натрдың 5%-дық ерітіндісіне батырады. Содан кейін оларды ерітіндіден алады, ком-прессориумның төменгі шынысына жайып қояды, бұлшықет ұлпасынан жасалған кесіндіден сәл әлсізденіп, жоғарғы шынымен жабады және трихи-неллоскоппен зерттейді.Боялған май жасушаларының аясында ашық-қызыл немесе сары-қызыл қосулар түрінде трихинеллалар күрт бөлінеді. Трихинелл қабығы айқын көрінеді.
Жарылған саркоциттерден және нетрихинеллездік табиғаттың кон-кременттерінен жарылған трихинеллаларды ажырату үшін кесінділер Ям-щиков әдісі бойынша 1-2 мин бойы тұз қышқылының 15% ерітіндісімен пән-дік шыныда қосымша өңдеп және сумен шаюмен боялады.Тіліктер микро-скоптың шағын және орташа ұлғаюымен көрінеді.
Ет фаршын асқазан сөлінде пісіру. Дифференциалды диагностика кезінде трихинеллаларды анықтаудың ең дәл әдісі. Бұлшықет сынамасын зерттеу үшін (20-30 г) ұсақтайды және 10:1 фаршпен арақатынаста жасанды асқазан шырынын (200-300 мл) құятын үлкен конустық колбаға салады. Жасанды асқазан шырынын 1% - дық тұз қышқылының ерітіндісіне 3% пепсин қосу арқылы дайындайды. Тұз қышқылының ерітіндісін алдын ала дайындайды, ал пепсинді Тәжірибе алдында қосады. Колбаны тығынмен жабады және оның ішіндегісін Мұқият шайқайды, содан кейін колбаны бұлшықеттерді қорыту үшін 37 С 12-24 сағатқа термостатқа салады. Осы уақыт ішінде колбаның ішіндегісін бірнеше рет сілкілейді,содан кейін ұсақ елеуіш арқылы сүзеді немесе пробиркаларда центрифугалайды. Тұнбаларды пастер пипетка-сымен немесе бактериологиялық ілмектермен зат шыныға ауыстырады және микроскоппен немесе трихинеллокоппен қарайды. Егер конкременттер трихинелл личинкаларының пайда болуы нәтижесінде пайда болса, онда соң-ғылары ақ құрттар түрінде тұнбаны табады. Бұлшықеттерде тұнбада сарко-цист болған жағдайда даулар кездеседі.
Санитарлық бағалау.Шошқаның ұшалары (3 апталық жасқа дейінгі торайлардан басқа), сондай-ақ қабандар, борсықтар, аюлар мен нутрийлер трихинеллезге міндетті түрде зерттеледі. 24 кесіндіде кемінде бір трихинелла (оның өміршеңдігіне қарамастан) анықталған кезде бұлшық ет тіні, өңеш, тік ішек бар ұшасы мен субөнімдері, сондай-ақ иесіздендірілген ет өнімдері тех-никалық кәдеге жаратуға жіберіледі.
Сыртқы май (шпик) алынады және жылытылады. Ерітілген майда 20 мин температураны 100 С дейін жеткізеді. Тік ішектерді қоспағанда, әдеттегі өңдеуден кейін шектеусіз шығарылады. Терілер олардан бұлшық ет тіндерін алып тастағаннан кейін шығарылады. Теріден алынған бұлшықет тіні кәдеге жаратуға жатады.
Шошқа етінің трихинелоскопиясының топтық әдісін трихинеллезге қолайлы аймақтарда қолданған жөн.Трихинеллоскопияға арналған жабдық.
1. Компрессорлық трихинеллоскопия: ТП, ТП-1, ТП-80 типті стационарлық және зертханалық проекциялық құрылғылар, "Стейк, микроскоптар және ветеринарлық медицинаның Витебск мемлекеттік академиясында сынақтан өткен тиісті импорттық жабдықтар; компрессориумдар, қайшы.
2. Бұлшықет тінінің қорытылу әдісі:
2.1. Жасанды асқазан сөлінде бұлшықет ұлпасын қорыту әдісімен трихинелл личинкаларын бөлуге арналған аппараттар мен қондырғылар.
2.2. Зертханалық жабдықтар: термостаттар, шыны колбалар және т. б.
Шошқаның финнозы немесе цистицеркозы-жиі кездесетін зоонозды инва-зиялық аурулардың бірі. Жануарлардың жұмсақ тіндерінде паразиттелетін таспалы Гельминттердің (цестод) личинкалық сатысы туындайды. Зақым-данулар көбінесе бұлшықет тініне әсер етеді, сирек - паразиттер екі жыл бойы өмір сүре алатын бас миы.
Шошқа цистицеркоздың екі түрі - целлюлоза және тенуиколь. Ауру елдің түрлі аймақтарында кездеседі, негізгі ошағы Краснодар өлкесінде орналасқан. Шошқа шаруашылықтарына айтарлықтай зиян келтіреді, өйткені ауру жануарлардың еті тамаққа жарамсыз және кәдеге жаратуға жатады. Паразиттермен аздаған зақымданғанда ет қайта өңдеуге жіберілуі мүмкін, бірақ бұл ретте өнім сапасының сөзсіз жоғалуы керек. Шошқа ауруы шошқа тізбегі немесе солитері (Taenia solium, сем. Niidae). Ересек адамдар тудыратын адамның паразиттік ауруы мениоз деп аталады.
Cysticercus cellulosae цистицеркозының қоздырғышы гельминттің көпіршікті личинкасы, әйтпесе Финн. Финдер бұлшық ет, сирек - дәнекер немесе жүйке тінінің қалыңдығына Қозғалмай бекітіледі. Қарқынды инвазияларда көптеген паразиттердің болуы зақымданған бұлшық еттердің немесе ағзалардың жұмыс істеуіне айтарлықтай әсер етеді.
Қоздырғыштың биологиясының ерекшеліктері шошқа солитерінің жыныстық жетілу ортасы-адамның жіңішке ішегі. Паразиттер оның қабырғаларына бекітіледі және осмотикалық тәсілмен қоректенеді. Тізбектер зақымданған органды механикалық тітіркендіреді,пайдаланылған тағамнан қоректік заттарды сіңіреді және ішектің жарасына өз зат алмасу процестерінің уытты өнімдерін бөледі. Паразиттің денесі бастарынан, мойнынан және жалпақ таспа тәрізді бұдырлы табыттан тұрады.
Басы немесе сколекс диаметрі 3 мм-ден аспайды, хитин ілмектерінің екі қатарынан тұратын 4 сорғыш және тәжі бар. Тәжі ішек қабырғасында паразитті бекіту үшін қызмет етеді, ол аздаған ұлғайған кезде жақсы көрінеді. Онда 22-32 ілмек бар. Бекіту үшін қосымша құрылғының болуы шошқа тізбегін оның жақын туысы - бұқа тізбегінен ажыратады. Қарулы тізбекті зақымдау кезінде ішек қабырғаларының қосымша тітіркенуін тудырады және ауру бұқа тізбегімен инвазия жағдайларына қарағанда ауыр өтеді.
Паразиттің жұқа мойны ұзын буынды денеге немесе стробилаға біртіндеп өтеді. Бүкіл өмір бойы мойыннан гельминт үнемі жаңа буындар шығады. Жас буындарда еркек және әйел жыныс мүшелері бар, олардың әрқайсысы көрші ұрықтандыруға қабілетті. Паразит бір ғана адам болған кезде де белсенді түрде көбеюде. Егер олар көп болса, айқас ұрықтандыру мүмкін болады. Ересек буында ұрықтандырылған жұмыртқалармен толтырылған жатыр бар. Жұмыртқа саны 50 мың және одан да көп. Бір тәулік ішінде 18 айға дейін өміршеңдігін сақтайтын миллионға дейін жұмыртқа бөлінеді.
Жұмыртқа ас қорыту жолына түскен кезде қабық оңай ериді, одан үш жұп ілмектер бар онкосфера деп аталатын ұрық шығады. Онкосфералар қан арнасына енгізіледі, бүкіл ағзаға таралады және жұмсақ тіндерге бекітіледі. Осыдан кейін жартылай мөлдір көпіршікті личинка немесе финна қалыптасады, көлемі бұршақ немесе асбұршақ дәнінің үлкен форманың ішіндегі сколексі бар.
Шошқа солитерінің өмірлік циклі иелерінің ауысуымен өтеді. Дефинитивті (негізгі) иесі - тениозбен ауыратын адам, ересек жыныстық жетілген дарақтардың тасымалдаушысы. Гельминттің жетілген буындары табыттан үзіліп, нәжіс массалары бар сыртқы ортаға шығарылады. Қоршаған ортада бұғы қабығы біртіндеп жойылып, көптеген жұмыртқаларды босатады. Шошқа солитерінің личинкалары көбінесе үй және жабайы шошқаларда паразит. Түлкі иттер, мысықтар, кейбір тұяқтылар, қояндар және қояндар болуы мүмкін. Кейде цистицеркоз адамда да дамиды. Шошқалар-жануарлар, сонымен қатар олар үшін копрофагия тән. Жануарлар нәжіс жеген кезде, азық және су арқылы жұғады. Асқорыту шырындары ұрықтарды немесе онкосфераларды босатып, жұмыртқаның қабығын ерітеді. Ұрықтан 2,5 - 4 ай бойы паразиттің инвазиялық сатысы-Финн дамиды. Финдер аралық қожайынның денесінде 2 жыл өмір сүреді. Егер негізгі қожайынға беріліс болмаса, паразиттер өледі және финдер құлайды.
Адам өмір сүруге қабілетті цистицеркалар сақталған шошқа етін қолданған кезде тениозбен жұқтырады. Ең алдымен, бұл фарш, шикі өнім түрлеріне және әлсіз қуырылған ет тағамдарына жатады. Ет тағамдарын дайындаудың қарапайым технологиялары цистицерктерді өлтірмейді. Асқазан-ішек жолына түскеннен кейін цистицерк қабығы бұзылады, ондағы сколекс ішектің қабырғасына бекітіледі және 2-3 айдан кейін ересек гельминт адамы белсенді түрде көбейе бастайды. Тарихи қалыптасқан үй еңбегінің бөлінуіне байланысты әйелдерде тениоз жағдайлары жиі анықталады. Тәуекел тобына әскери қызметшілер мен аспаздар кіреді. Жануарлар ішек-қарын және ауру шошқалардың етін жеп болғаннан кейін тениозбен зақымданады.
Адамның тениозы цистицеркозбен асқынуы мүмкін. Өзін-өзі зақымдау немесе аутоинвазия солитердің жетілген буындары асқазанға түскен кезде құсу кезінде орын алады. Цистицеркалар көз алмаларында және ми тіндерінде жиі кездеседі. Цистицеркоздың ең қауіпті түрлерінің бірі-мидың зақымдануымен өтетін нейроцистицеркоз. Әртүрлі неврологиялық және психиатриялық син-дромдармен көрінеді, пациенттің мүгедектігіне немесе өлуіне әкелуі мүмкін. Көз зақымдалғанда соқырлық дамуы мүмкін.
Шошқада паразиттің ұрықтары көбінесе желке және жауырын-иық бұлшықеттерінің қалыңдығына, жүрегіне бекітіледі, Сағыз бұлшықеттерін, тіл бұлшықеттерін, сирек -- артқы аяқтардағы дәнекер тіндерін, көзін, жұлын мен миын зақымдайды. Кейде цистицеркалар тері асты майға өтеді.
Патогенезі торай ауруына бейім, ересек адамдар оны едәуір жеңілдейді. Жануардың ағзасына максималды жүктеме дернәсілдерді оқшаулау орын-дарына ауыстыру кезеңіне келеді.

2.2. Ірі қара мен шошқаның цистицеркозы

Цениоз және цистицеркоз - қоздырғыш ауыз - нәжіс механизмі арқылы берілетін, ішекте шошқа цепенінің (тениоз) ересек гельминті және ол гельминттің личинкалық сатысында (цистицеркоз) паразиттік өмір сүруіне байланысты ішек - қарын жолының диспептикалық бұзылуы және токсика-лық - аллергиялық құбылыстармен сипатталатын, цестоздарға жататын антропургиялық биогельминтоздар.
Шошқаның финнозы немесе цистицеркозы-жиі кездесетін зоонозды инвазиялық аурулардың бірі. Жануарлардың жұмсақ тіндерінде паразит-телетін таспалы Гельминттердің (цестод) личинкалық сатысы туындайды. Зақымда-нулар көбінесе бұлшықет тініне әсер етеді, сирек - паразиттер екі жыл бойы өмір сүре алатын бас миы.
Шошқа цистицеркоздың екі түрі - целлюлоза және тенуиколь. Ауру елдің түрлі аймақтарында кездеседі, негізгі ошағы Краснодар өлкесінде орна-ласқан. Шошқа шаруашылықтарына айтарлықтай зиян келтіреді, өйткені ауру жануар-лардың еті тамаққа жарамсыз және кәдеге жаратуға жатады. Паразиттермен аздаған зақымданғанда ет қайта өңдеуге жіберілуі мүмкін, бірақ бұл ретте өнім сапасының сөзсіз жоғалуы керек. Шошқа ауруы шошқа тізбегі немесе солитері (Taenia solium, сем. Niidae). Ересек адамдар тудыр-атын адамның паразиттік ауруы мениоз деп аталады.
Cysticercus cellulosae цистицеркозының қоздырғышы гельминттің көпіршікті личинкасы, әйтпесе Финн. Финдер бұлшық ет, сирек - дәнекер немесе жүйке тінінің қалыңдығына Қозғалмай бекітіледі. Қарқынды инвазия-ларда көптеген паразиттердің болуы зақымданған бұлшық еттердің немесе ағзалардың жұмыс істеуіне айтарлықтай әсер етеді.
Қоздырғыштың биологиясының ерекшеліктері шошқа солитерінің жыныстық жетілу ортасы-адамның жіңішке ішегі. Паразиттер оның қабырға-ларына бекітіледі және осмотикалық тәсілмен қоректенеді. Тізбектер зақымданған органды механикалық тітіркендіреді,пайдаланылған тағамнан қоректік заттарды сіңіреді және ішектің жарасына өз зат алмасу процес-терінің уытты өнімдерін бөледі. Паразиттің денесі бастарынан, мойнынан және жалпақ таспа тәрізді бұдырлы табыттан тұрады.Басы немесе сколекс диаметрі 3 мм-ден аспайды, хитин ілмектерінің екі қатарынан тұратын 4 сорғыш және тәжі бар. Тәжі ішек қабырғасында паразитті бекіту үшін қызмет етеді, ол аздаған ұлғай-ған кезде жақсы көрінеді. Онда 22-32 ілмек бар. Бекіту үшін қосымша құрылғының болуы шошқа тізбегін оның жақын туысы - бұқа тізбегінен ажыратады. Қарулы тізбекті зақымдау кезінде ішек қабырға-ларының қосымша тітіркенуін тудырады және ауру бұқа тізбегімен инвазия жағдайларына қараған-да ауыр өтеді.
Паразиттің жұқа мойны ұзын буынды денеге немесе стробилаға біртіндеп өтеді. Бүкіл өмір бойы мойыннан гельминт үнемі жаңа буындар шығады. Жас буындарда еркек және әйел жыныс мүшелері бар, олардың әрқайсысы көрші ұрықтандыруға қабілетті. Паразит бір ғана адам болған кезде де белсенді түрде көбеюде. Егер олар көп болса, айқас ұрықтандыру мүмкін болады. Ересек буында ұрықтандырылған жұмыртқалармен толтыр-ылған жатыр бар. Жұмыр-тқа саны 50 мың және одан да көп. Бір тәулік ішінде 18 айға дейін өміршеңдігін сақтайтын миллионға дейін жұмыртқа бөл-інеді.Жұмыртқа ас қорыту жолына түскен кезде қабық оңай ериді, одан үш жұп ілмектер бар онкосфера деп аталатын ұрық шығады. Онкосфералар қан арнасына енгізіледі, бүкіл ағзаға таралады және жұмсақ тіндерге бекітіледі. Осыдан кейін жартылай мөлдір көпіршікті личинка немесе финна қал-ыптасады, көлемі бұршақ немесе асбұршақ дәнінің үлкен форманың ішіндегі сколексі бар.
Шошқа солитерінің өмірлік циклі иелерінің ауысуымен өтеді. Дефинитивті (негізгі) иесі - тениозбен ауыратын адам, ересек жыныстық жетілген дарақ-тардың тасымалдаушысы. Гельминттің жетілген буындары табыттан үзіліп, нәжіс массалары бар сыртқы ортаға шығарылады. Қоршаған ортада бұғы қабы-ғы біртіндеп жойылып, көптеген жұмыртқаларды босатады. Шошқа солитерінің личинкалары көбінесе үй және жабайы шошқаларда паразит. Түлкі иттер, мысықтар, кейбір тұяқтылар, қояндар және қояндар болуы мүмкін. Кейде цистицеркоз адамда да дамиды. Шошқалар-жануарлар, сонымен қатар олар үшін копрофагия тән. Жануарлар нәжіс жеген кезде, азық және су арқылы жұғады. Асқорыту шырындары ұрықтарды немесе онкосфераларды босатып, жұмыртқаның қабығын ерітеді. Ұрықтан 2,5 - 4 ай бойы паразиттің инвазиялық сатысы-Финн дамиды. Финдер аралық қожайынның денесінде 2 жыл өмір сүреді. Егер негізгі қожайынға беріліс болмаса, паразиттер өледі және финдер құлайды.
Адам өмір сүруге қабілетті цистицеркалар сақталған шошқа етін қолданған кезде тениозбен жұқтырады. Ең алдымен, бұл фарш, шикі өнім түрлеріне және әлсіз қуырылған ет тағамдарына жатады. Ет тағамдарын дайындаудың қара-пайым технологиялары цистицерктерді өлтірмейді. Асқазанішек жолына түс-кеннен кейін цистицерк қабығы бұзылады, ондағы сколекс ішектің қабырға-сына бекітіледі және 2-3 айдан кейін ересек гельминт адамы белсенді түрде көбейе бастайды. Тарихи қалыптасқан үй еңбегінің бөлінуіне байланысты әйелдерде тениоз жағдайлары жиі анықталады. Тәуекел тобына әскери қызметшілер мен аспаздар кіреді. Жануарлар ішек-қарын және ауру шошқа-лардың етін жеп болғаннан кейін тениозбен зақымданады.
Адамның тениозы цистицеркозбен асқынуы мүмкін. Өзін-өзі зақымдау немесе аутоинвазия солитердің жетілген буындары асқазанға түскен кезде құсу кезінде орын алады. Цистицеркалар көз алмаларында және ми тіндер-інде жиі кездеседі. Цистицеркоздың ең қауіпті түрлерінің бірі мидың зақымдануымен өтетін нейроцистицеркоз. Әртүрлі неврологиялық және психиатриялық синд-ромдармен көрінеді, пациенттің мүгедектігіне немесе өлуіне әкелуі мүмкін. Көз зақымдалғанда соқырлық дамуы мүмкін.
Шошқада паразиттің ұрықтары көбінесе желке және жауырыниық бұлшықеттерінің қалыңдығына, жүрегіне бекітіледі, Сағыз бұлшықеттерін, тіл бұлшықеттерін, сирек -- артқы аяқтардағы дәнекер тіндерін, көзін, жұлын мен миын зақымдайды. Кейде цистицеркалар тері асты майға өтеді.Патогенезі торай ауруына бейім, ересек адамдар оны едәуір жеңілдейді. Жануардың ағзасына максималды жүктеме дернәсілдерді оқшаулау орындарына ауыстыру кезеңіне келеді.Тіндердің көптеген жарақаттануымен және паразиттердің инокуля-циясымен байланысты. Кейінірек жануарлардың улануының белгілері және паразиттердің тіршілік ету өнімдерінен туындаған аллергиялық реакциялар пайда болуы мүмкін. Тенуикольдік цистицеркозға әсіресе қарқынды инвазия кезінде онкосфердің жаппай көші-қонына сәйкес келетін айқын өткір кезең тән.Целлюлозды финоз симптомдары симптомсыз өтеді, қарқынды инвазия кезінде субклиникалық ағымы мүмкін. Жүрек бұлшықетінің жаппай зақымда-нуы жағдайында өліммен аяқталуы мүмкін.
Taenia hydatigena жұмыртқаларымен қарқынды инвазия кезінде жану-арларда аурудың жіті ағымы (гепатит) байқалуы мүмкін. Ауру жану-арлар мазасызданады, жемнен бас тартады, оларда тыныс алудың жиілеуі, тахикардия байқалады, бауырды тексеру кезінде ауру белгілері байқалады. Кейде ісіну, анемия, мидың зақымдануы - құрысулар болуы мүмкін. Бауыр-дың қоныс аударатын личинкалармен тесілуі жиі ішкі қан кетуге және зақымданған жануарлардың өлуіне әкеледі. Паразиттер ішкеннен кейін әдеттегі жерлерде ауру симптомсыз өтетін созылмалы түрге өтеді. Зақым-данған жануарлардың салмағының айтарлықтай төмендеуі немесе құрғауы мүмкін. Ауру жануар өмір бойы паразитті тасымалдаушы болып табылады. Патологиялық анатомия цистицерктерді оқшаулау орындарында ашу кезінде дәнекер тіннің өсуі, бұлшықет талшықтарының дистрофиялық өзгерістері мен атрофиясы анық-талады. Аурудың қарқындылығы мен ұзақтығына байланысты тірі және танымал финналар кездеседі.
Тенуикольды цистицеркоздың бастапқы сатылары ошақты пневмония жәненемесе жіті гепатит белгілерімен бірге жүреді. Созылмалы сатыда ішкі мүшелердің серозды жабындарында әртүрлі мөлшердегі цистицеркалар анықталады.Солитерлердің Финнасын диагностикалау өмірлік циклдің толық жетілмеген кезеңі болып табылады, ауру жануарлар қоршаған ортаға жұм-ыртқа да, пассивті ыдырауға қабілетті личинкаларды да бөлмейді. Симптомсыз ағымға және сирек жағдайларға байланысты зақымданудың спецификалық емес симптомдарының пайда болуы цистицеркоздың тірі кезіндегі диагностикасы іс жүзінде жүзеге асырылмайды. Паразиттің болуы рентгенологиялық, сондай-ақ серологиялық және аллергологиялық сынамалар арқылы анықталуы мүмкін. Бұл әдістерді өндірістік практикада жаппай қолдану қиын және экономикалық тұрғыдан ақталмаған. Ауру өлгеннен кейін, мал өлгенде және сойғаннан кейін ұшасын тексергенде санитариялық-ветеринариялық сараптама кезінде диагноз қойылады. Шошқаның инвазиялық аурулары жеке шаруашылықтарға және жалпы шошқа шаруашылығы саласына үлкен зиян келтіреді. Жаппай қырылу себебі бойынша жануарлардың шығынынан басқа, залал мәйіттерді немесе союдың жекелеген өнімдерін кәдеге жарату, арнайы өңдеу қажеттілігі салдарынан ет сапасының нашарлауы қажеттілігі туындайды.
Ветсанэксперттің міндеттері: диагноз қою; сою өнімдерін бағалау; тиісті ветеринариялық-санитариялық іс-шаралар кешенін әзірлеу және жүргізу. Сойылған жерлерде малды сою алдында тексеру және сойылғаннан кейінгі диагностика жүргізіледі, ол зертханалық зерттеулерді қамтуы мүмкін. Сойыл-ғаннан кейінгі тексеру шеңберінде паразиттер, жүрек, шайнайтын бұлшық-еттер, тіл тамырының бұлшықеттері орналасқан бұлшықеттер тексеруге жата-ды. Целлюлозды цистицеркалар қарақұмық дәнінің мөлшеріне жетеді және көзге көрінбейді. Санитарлық бағалау үшін стандартты тіліктер жасалады. 40 шаршы см кесіндіде үш және одан көп цистицер анықталған жағдайда өнім сатуға жіберілмейді, жануардың ұшасы техникалық кәдеге жаратуға жатады. Кәдеге жарату анықталған паразиттердің өміршеңдігіне қарамастан жүргізі-леді.1-3 цистицерк (тірі немесе ерітілген) май, ет және бұлшық ет тіндері бар барлық субөнімдер анықталған кезде финн өлімін қамтамасыз ететін режимде өңделеді. Стандартты өңдеуден кейін ішектерді пайдалану шектелмейді. Тенуикольді цистицеркозда паразиттерді механикалық жою жеткілікті, содан кейін ұшаны шектеусіз шығарады. Целлюлюзді цистицеркоз тері асты майының майын да зақымдауы мүмкін болғандықтан, Майды еріту қажет. Ерітілген майдың температурасын 100 градусқа дейін жеткізеді және 20 минутқа ұстайды. Ықтимал қауіпті ет өнімдерін пісірер алдында етті қалыңдығы 8 см аспайтын кесектерге орайды. Бірінші жағдайда етті кемінде 3 сағат қайнату керек, жабық қазанды пайдалану кезінде - 2,5 сағат (қысымы - 0,7 атм). Етті зарарсыздандыру кезінде бұлшық ет қалыңдығындағы температура -10 градус болуы керек. Температураны өлшеу стандартты әдістеме бойынша жүргізіледі: жамбас-сан бұлшықеттерінің қалыңдығы кемінде 7 см тереңдікте. Қажетті суыту дәрежесіне жеткен соң ұшаны мұздатқыш камерада -12 градус температурада 10 тәулік бойы ұстайды.Финналарды залалсыздандыру мақсат-ында етті тұздау ет салмағынан 10% тұзы бар қойылтылған тұздықта жүр-гізіледі. Ет салмағы 2,5 кг дейінгі кесектерге кесілген болуы тиіс. Бұл өңдеу паразиттердің өлуі үшін қалдық.
Ветеринариялық-санитариялық шаралар мал шаруашылығы саласында жұмыс істейтін адамдар мен жеке шаруашылық иелері арасында ағарту жұмыстарының маңызы зор. Бұдан басқа: ұрыс жағдайында сойылған жану-арлардың барлық ұшалары міндетті ветеринариялық-санитариялық союдан кейінгі сараптамадан өтеді. Ауланы союға және өнімді кейіннен сатуға тек ветеринариялық тексеруден кейін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.