Жаттығуды орындау техникасы үнемі даму үстінде

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 54 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР . . .

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР . . .: АНЫҚТАМАЛАР, БЕЛГІЛЕР, ҚЫСҚАРТУЛАР . . .

3: 4

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР . . .: Кіріспе . . .

3: 6

: 1

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР . . .: ЖАС ДЗЮДОШЫЛАРДЫҢ ЖЫЛДАМДЫҚ-КҮШТІК ДАЙЫНДЫҒЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ . . .

3: 12

: 1. 1

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР . . .: Спорттық жекпе-жектегі жылдамдық-күш дайындығының орны . . .

3: 12

: 1. 2

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР . . .: Жас дзюдошылардың жылдамдық-күш дайындығының құралдары мен әдістері . . .

3: 16

: 1. 3

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР . . .: Жылдамдықты қалыптастыру әдістерін қолданудың жалпы қағидалары . . .

3: 22

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР . . .:

: 2

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР . . .: ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ МЕН ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ . . .

3: 38

: 2. 1

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР . . .: Зерттеу әдістері . . .

3: 38

: 2. 2

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР . . .: Зерттеудің ұйымдастырылуы . . .

3: 42

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР . . .:

: 3

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР . . .: ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ МЕН ОЛАРДЫҢ САРАПТАМАСЫ . . .

3: 43

: 3. 1

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР . . .: Жылдамдық-күшті дайындау құралдарын 2-апталық шоғырландыру арқылы қолдану блоктарының әсерімен жылдамдық-күш дайындығы көрсеткіштерінің серпіні . . .

3: 43

: 3. 2

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР . . .: 14-16 жас дзюдошылар үшін жылдамдық-күштік дайындық әдістемесін эксперименттік негіздеу . . .

3: 52

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР . . .: ҚОРЫТЫНДЫ . . .

3: 55

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР . . .: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

3: 58

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР . . .: ҚОСЫМША . . .

3: 63

НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР

ГОСТ 7. 1 - 2003. Библиографиялық жазба. Библиографиялық сипаттамасы. Жалпы талаптар және талаптар жасау ережелері.

ГОСТ 7. 32 - 2001. Ғылыми-зерттеу жұмысына - ғылыми туралы есеп. Құрылымы мен ережесі.

ГОСО РК 7. 09. 131-2010.

ҚазСТА білім алушылардың дипломдық жұмысы 2007 жылғы 27 шілдедегі № 319-IIIЗРК Қазақстан Республикасының «Білім туралы заңына» сәйкес жазалып,

№ 125 18 наурыз 2008 жылдан қазіргі жағдайға дейін ҚР Білім және ғылым министірлігінің бекітілген бұйрығымен білім алушылардың аралық және қорытынды аттестациясы үлгі ережелеріне сәйкес болуы керек.

АНЫҚТАМАЛАР, БЕЛГІЛЕР, ҚЫСҚАРТУЛАР

Ептілік - адамның қимыл-әрекеттерін тиімді меңгеруге және оны уақытылы өзгермелі жағдай талаптарына сай қайта құра алуына мүмкіндік беретін бағдарлы қабілеттері мен морфофункционалды қасиеттерінің жиынтығы.

Төзімділік ( жалпы) - адамның ұзақ уақыт бойы біркелкі қарқынды жұмысты тірек-қимыл аппаратының басым бөлігінің қатысуымен орындай алу қабілеті.

Иілгіштік - қимыл-қозғалысты үлкен теңселумен орындауға мүмкіндік беретін адамның морфофункционалды қасиеттерінің жиынтығы.

Қимыл іс-әрекеттері - адамның еңбек, тұрмыстық, ойынды және басқа да мақсаттарда жүзеге асыратын көптеген қимылдардың жиынтығы.

Қимыл дағдысы - Құрамды элементтері автоматты түрде орындалатын қимылдар жиынтығы.

Жұмыс қабілеттілік - адамның уақыт бірлігі ішінде нақты тиімділікпен жұмыстың максималды мүмкін көлемін атқара алу қабілеті.

Дене жаттығулары - дене шынықтыру заңдылықтарына сай қолданылатын қимыл-әрекет.

Күш - адамның сыртқы кедергілерді жеңе алу қабілеті немесе оған бұлшық ет ширығуы есебінен қарсы тұра алу қабілеті.

Шапшаңдық - адамның берілген жағдайдың қысқа уақыт аралығында қимыл әрекеттерін орындай алуына мүмкіндік беретін қабілеттерінің жиынтығы.

ЖДД - жалпы дене дайындығы

ТТӘЖ -техникалық-тактикалық әрекеттерді жетілдіру

АЖ - арнайы жаттығулар

АДЖ - арнайы дайындық жаттығу

ӘТД - әдістемелік техникалық дайындық

АҚҚ - артериялық қан қысымы

БЖСМ - балалар мен жас өспірімдер спорт мектебі

ОЖЖ - оқу-жаттығу жиыны

БДТ - бақылау дисперістік талдау

ДДД - дзюдошылардың дене дайындығы

ТДС - тиісті дене салмағы

ОТШ - оттегін тұтыну шегі

ЕДТ - емдік дене тәрбиесі

ЖҚТ - жүрек қан тамыры

ДҰБ - дәрігерлік ұстаздық бақылау

ӨААШ - өкпенің ауа алмастыру шегі

ТСЖЖ - тамыр соғу жиілігінің жинағы

БҚ - бастапқы қалып

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыс тақырыбының көкейкестілігі. « Жac дзюдoшылap үшін жылдaмдық-күш дaйындығы өте мaңызды, себебі техникaлық-тaктикaлық шeбeрлік дeңгeйінің өсуі оның дeнe дaйындығының жоғары әлеуетіне негізделеді». В. С. Дахновский [23, 24], А. Д. Егизарян [26], Ю. М. Закарьяев [27], В. Г. Ивлева [29], С. Д. Ионова [0] және т. б. «зерттеулерінде спортшылардың жалпы физикалық және арнайы жылдамдық-күш дайындық деңгейін көтеру күрестің өзі есебінен, яғни техника-тактикалық дайындық процесінде әртүрлі жаттығу тапсырмаларын қолдана отырып жүргізілетіндігі көрсетілді».

Тек аталған дайындық құралдарын пайдаланумен шектелуге болмайды, дзюдошыға жаңа техникалық әрекеттерді игеру процесін тездететін физикалық қасиеттерді мақсатты түрде дамыту мүмкін емес. Бұл орайда, егер жылдамдық-күшке бағытталған кешенді тереңдетілген жаттығуды қолданбаса, онда спортшылардың техникалық-тактикалық машығын жетілдіру процесінде жылдамдық-күш қасиеттерінің даму деңгейі төмен болады. Себебі, спорттық жетілдіру кезеңінде тәжірибелі спортшылардың жалпы дене шынықтыру және арнайы дайындық деңгейін тұрақтандыру шаралары қолға алынуда. Сондай-ақ, жарыстың барлық кезеңінде жылдамдық-күш қасиеттерін үнемі жоғары деңгейде ұстап тұру мүмкін емес. Жарысқа қатысудың алдындағы дайындықты жоспарлау процессінде жүйелі демалыс кезеңдері және көлемі мен кернеулігі жағынан үлкен концентрацияланған жүктеме болуы тиіс. Сондықтан жарыс кезеңінің базалық дайындық кезеңдерінде жылдамдық-күш дайындық құралдарын мақсатты пайдалану, білікті жас дзюдошылардың жаттығу процесінің қажетті қағидаларының бірі болып табылады.

Зерттеу нысаны -дзюдошылардың оқу жаттығу үрдісі, спортқа маманданудың алғашқы кезеңіндегі жас дзюдошыларды спорттық даярлау жүйесі.

Зерттеу пәні - 14-16 жастағы жас дзюдошылардың жылдамдық-күш дайындығының құралдары мен әдістері.

Зерттеудің мақсаты. 14-16 жастағы жас дзюдошылардың жылдамдық-күш дайындық әдістемесін жетілдіру болып табылды.

Зерттеу міндеттері:

Жұмыста қойылған мақсаттарды жүзеге асыру үшін зерттеудің келесі негізгі міндеттері шешілді:

1. 14-16 жастағы дзюдошылардың жылдамдық-күш қасиеттерін дамыту ерекшеліктерін зерделеу;

2. Жас дзюдошылардың жылдамдық-күш дайындау құралдарын жоспарлау бойынша теориялық-практикалық ұсыныстар әзірлеу.

3. 14-16 жастағы дзюдошылардың жылдамдық-күш дайындау блоктарын қолдану әдістемесінің тиімділігін экспериментальды негіздеу.

Зерттеу әдістері:

Теориялық талдау және синтездеу әдістері;
Педагогикалық зерттеу әдістері:

а) педагогикалық бақылау;

б) педагогикалық тестілеу;

в) педагогикалық эксперимент

Әлеуметтік сауалнама әдістері (сауалнама, әңгімелесу) ;

4. Математикалық статистика әдістері.

Зерттеу әдіснамасы - зерттеу мәселесі бойынша ғылыми әдіснамалық шет елдік әдебиеттерге талдау жасадым. Айта кетсек: Асубаев А. Р. «Спортивная борьба», Вовк С. И. «Особенности долговременной динамики тренированности».

Жұмыстың теориялық маңыздылығы - Жас дзюдошылардың жылдамдық-күш дайындығы екпінді микроциклдері әзірленді;

* Микроциклдер негізінде айналмалы жаттығу әдісі салынған;

* Дайындық және жарыс кезеңінің басында жас дзюдошылардың қозғалыс мүмкіндіктерін жетілдіру үшін жылдам-күш дайындықтың екпінді микроциклдерін жүйелі түрде қолданудың тиімділігін көрсетілді.

Жұмыстың тәжірбиелік маңыздылығы - спорттық дайындық кезеңінде 14-16 жастағы балаларды жылдам-күшке даярлау әдістемесіне негіздеу болып табылады. Алынған нәтижелер балалар мен жасөспірім спорт мектептері мұғалімдерінің, мектептегі дене тәрбиесі мұғалімдерінің және жоғары оқу орындары (ЖОО) оқытушыларының, сонымен қатар дене тәрбиесі және спорт мамандығының студенттерінің практикасында қолдануға болады.

Жұмыс құрылымы мен көлемі. Дипломдық жұмыстың құрылымы ғылыми негізі мен міндеттеріне сай келеді. Ол үш тарау, кіріспеден, негізгі бөлімнен, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Көлемі 71 бет, 6 сурет, 7 кестеден тұрады. Пайдаланған әдебиеттер тізімі 60.

1 ЖАС ДЗЮДОШЫЛАРДЫҢ ЖЫЛДАМДЫҚ-КҮШтік ДАЙЫНДЫҒЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Спорттық жекпе-жектегі жылдамдық-күштік дайындығының орны

Техникалық іс-әрекеттердің вариативтілігі мен күрделілігін арттыру, сондай-ақ физикалық қасиеттерді дамыту арқылы техниканы жетілдіру мүмкіндіктерін зерттеу сан түрлі.

Бұл ретте жаттығу құралдары мен әдістерінің барлық кешені қолданылады. Бірақ басымдық спорттық қозғалыс техникасын жақсартуға бағытталған "жарылғыш" күшті дамытуға бағытталған жаттығулар болып табылады.

Балуанның қызметіне тән сыртқы кедергілердің барлық диапазонында жылдамдық-күштік қабілеттерінің дамуы жылдамдықтың және күштің ең жоғары мөлшерін бір мезгілде арттырғанда ұлғаяды, бұл бастаушы спортшыларға тән.

Күштік және жылдамдық компоненттерінің ең жоғары күш-жігер көрсеткіштерінің басым өсуі үйлесімі жоғары білікті спортшыларға тән.

Балуанның қызметіне тән сыртқы кедергілердің барлық диапазонында жылдамдық-күш қабілеттерінің дамуы жылдамдықтың және күштің ең жоғары мөлшерін бір мезгілде арттырғанда ұлғаяды, бұл жас спортшыларға тән.

Жоғары білікті спортшылар үшін ең жоғары күш-жігер көрсеткіштерінің басым өсуі кезінде күш және жылдамдық компоненттерінің үйлесімі анағұрлым типтік.

Шеберлік деңгейінің артуымен неғұрлым қарқынды және мамандандырылған әсерлерді пайдалану үрдісі байқалады.

Ю. В. Верхошанский атап өткендей [11, 12, 13, 14] «арнайы жылдамдық-күш дайындықтың ең жақсы құралы-жарыс жаттығуының өзі. Бірақ тәжірибеде оны жиі пайдалану жүйке және физикалық энергияның үлкен шығындарымен байланысты. Бірақ тәжірибеде оны жиі пайдалану жүйке және физикалық энергияның үлкен шығындарымен байланысты».

Кез келген жаттығудың екі түрлі техникасын, тәсілін дұрыс немесе тәсілсіз, техникасын қате орындауға болады. Жаттығудың тәсілі, техникасы дегеніміз не? Қимыл-әрекетті тиімді жолмен орындау -жаттығудың тәсілі, техникасы деп аталады. Тиімділік дегеніміз-жаттығудың ағзаға ұтымды әсер етуі және әрекеттің нәтижелілігі (мысалы, жүгіріп келіп ұзаққа секіру жаттығуының техникасын дұрыс, тиімді орындау кезінде барынша алысқа секіру. ) Ұзаққа секіру жаттығуының техникасын дұрыс, тиімді орындау барынша алысқа секіру.

Жаттығуды орындау техникасы үнемі даму үстінде. Ескі тәсілдердің орнына жаңа тиімді тәсілдер мен жаттығуды орындау техникасы келіп жаңарып отырады. Бұл құбылыс жаттығуды орындаудың жетілген жолын үздіксіз ізденуге, үйрену әдістемесінің кемеліне келуіне, осы арқылы күрделі, тиімді жаттығуларды орындауға қол жеткізеді. Спорт дайындығының деңгейіне қойылатын талап, жаңа жетілдірілген спорт құрал-жабдықтардың пайда болуы, ескі тәсілдің орындалуының өзгеруі, жаңа жетілген жаттығу техникаларының пайда болуы. Мысалы, жүгіріп келіп биіктікке секіру техникасын алсақ, ерте кезде аяқты кезекпен қайшылап секірсе, келе-келе қырымен келіп аунап секіру, ал қазіргі кезде арқаны бере аунап секіру техникалары өмірге келді. Әрбір техника түрі ауысқан сайын биіктік планкасы да, әлемдік рекордтар да жоғарылай берді

Жылдамдылық әдістемесінің жаттығуларының эталондық орындау тәртіптері бар. Бірақ әрбір спортшы өзінің дене күшінің мүмкіндігін, психо-қимылдық қабілетін ескере отырып, өзіне ғана тән техника қолданады. Жаттығулардың техникасының өзіне тән бөлімі, бөлшегі болады. Жаттығу техникасының негізі - спортшының толық жаттығу орындаған қозғалыс суретінен тұрады. Мысалы, жүгіріп келіп ұзындыққа секіруді алсақ ол екпіндеп жүгіру, серпін жасау, ұшу, жерге түсу секілді техника болшектеріне бөлінеді. Қозғалысты орындау кезінде ең керекті техника бөлшегі болады. Мысалы, ұзындыққа секіруде - аяқ күшімен серпін жасау. Басқа техника бөлшектері: екпіндеп жүгіру, үшу, жерге түсу - ол негізгі дене қозғалысына комектесетін қосалқы кимылдар. Жаттығуды орындау техникасы үш кезеңге бөлінеді:

Дайындық кезеңі - негізгі қозғалыс әрекетіне жақсы жағдай аударуға арналған қимыл қозғалыс. Мысалы, ұзындыққа секіру алдында екпіндеп жүгіру.

Негізгі кезең - негізгі мақсатты орындауды шешетін қимыл қозғалыс. Мысалы, ұзындыққа секіруде серпін жасау, ұшу.

Қортынды кезеңі - қозғалыстың аяқталу кезі. Мысалы, ұзындыққа секірудегі жерге түсу.

«Теориялық және эксперименттік зерттеулер арнайы дене шынықтыру дайындығының даму деңгейін арттырудың маңыздылығын, атап айтқанда, спортшылардың техникалық шеберлігін қалыптастырудағы және одан әрі арттырудағы арнайы жылдамдық-күш қасиеттерінің рөлін көрсетеді» [1, 2, 6, 25, 26, 28, 29, 30, 31, 33, 39, 44, 50, 51, 55] . Көптеген авторлар: «спортпен шұғылданудың бастапқы кезеңінде олардың дамуына көп көңіл бөлу керек деп санайды». [2, 3, 4, 42, 43, 45, 46, 47] .

Ю. В. Верхошанский және В. И. Филимонов «техникалық-тактикалық шеберліктің ерекшеліктеріне байланысты балуандардың жылдамдық-күштік даярлығының ерекшелігін талдаған кезде жылдамдық-күш қасиеттерінің жоғары деңгейінің маңыздылығын арнайы атап көрсетеді». [11, 12, 13, 14] .

Өз еңбектерінде Асубаев А. Р., З. М. Хусейнов, В. И. Филимонов «балуандардың жалпы күш, сондай-ақ жарылыс қабілеттерін жетілдіру және көрсету маңыздылығын атап көрсеткен».

Алғаш рет в. С. Фарфельдің тұрақты массасында «үдеудің артуы есебінен жылдамдық-күш қасиеттерін байқаған күштің шамасы ретінде сипаттады. Кейінірек бұл жағдай нақтыланды: жылдамдық-күш қасиеттері қозғалыстың ерекше құрылымы жағдайында» [16, 51, 53] қозғалыс күшінің максимумының жылдам дамуына қабілеттілік ретінде қарастырыла бастады. Көріп отырғанымыздай, бұл жерде жылдамдық - күш дайындығының мәні жақсы көрінеді-өз-жарыстық жаттығуларымен құрылым бойынша ұқсас қозғалыстағы жылдамдық пен күштің бөлек немесе кешенді дамуы. Адамның қозғалыс қабілетін зерттей отырып, М. А. Годик [20] «жылдамдықтың кем дегенде үш көрсеткіші бар екенін анықтады:

а) қозғалыс реакциясының латенттік уақыты;

б) бір қозғалыс жылдамдығы;

в) қозғалыс жиілігі».

Дзюдода жылдамдықтың кешенді көрінісі жиі кездеседі. Осылайша, спортшының қандай да бір техникалық іс-қимылдарды орындау ұзақтығы реакция уақытына және жеке қимылдарды орындау жылдамдығына байланысты болады.

Осыған байланысты оның қарапайым формаларын емес, тұтас қозғалысты орындау жылдамдығы практикалық мәнге ие. Бірақ күрделі қозғалыс жылдамдығы жылдамдық сапасының даму деңгейімен ғана емес, сонымен қатар басқа да факторлармен де байланысты. Мысалы, дзюдода лақтыру жиілігі орындалатын техникалық әрекеттің құрылымына, лақтыру жүргізілетін қашықтыққа, әріптестің қарсыласу дәрежесіне және т. б. байланысты.

Жаттығу барысында жылдамдық пен күштің дамуын шартты түрде бөлуге болады, өйткені бұл қасиеттер жоғары дәрежелі дзюдошылардың өзара байланысқан. Жылдамдықтың тек 14-15 жасқа дейін ғана дамитын болғандықтан, одан жоғары жаста оның прогрессі орындалатын тәсілдерге құрылымы бойынша жақындатылған қозғалыстағы күш көрсеткіштерінің ұлғаюы есебінен немесе техникалық іс-қимылдарды неғұрлым ұтымды орындау есебінен ғана дамытуға болады.

«Осылайша, ғылыми-әдістемелік әдебиеттің қысқаша талдауы дене шынықтыру сапасының арасында, олардың даму деңгейі көбінесе спортшылардың шеберлігін анықтайды, жылдамдық-күш қасиеттері ерекше орын алады. Олардың даму әдістемесі және барлық күрес түрлерінде техникалық дайындықпен өзара байланысы кеңінен зерттелді» [20, 22, 43, 48, 49, 50, 52] . Алайда, дзюдода бұл мәселе жоғары дәрежедегі дзюдошылар үшін жылдамдық-күш дайындығы спорттық жекпе-жектің басқа түрлерінің өкілдеріне қарағанда маңызды емес екеніне қарамастан өз шешімін таппай отыр.

1. 2 Жас дзюдошылардың жылдамдық-күш дайындығының құралдары мен әдістері

Тәжірибе көрсеткендей: әр түрлі дене жаттығулары спортшының ағзасына әр түрлі әсер етеді . Жылдамдық-күш қасиеттерді дамытуда қолданылатын әдістердің арақатынасымен, қолданылатын дене жаттығуларының барлық кешенінің құрылымымен тығыз байланысты. Жылдамдық-күшті дамыту спортшылардың барынша жылдам қозғалыс кезінде сыртқы кедергіге қарсы тұру қабілетін дамытуға бағытталған, қолда бар құралдар мен әдістердің барлық алуан түрлілігін қамтиды.

В. В. Кузнецов пен Л. А. Васильевтің [10] деректеріне сүйенсек «арнайы жылдамдық-күш дайындық процесінде қарастырылатын дене қасиеттерінің күштік және жылдамдық компоненттерінің өсуіне синтетикалық, аналитикалық және вариативті әсер ету тән». Негізгі болып әртүрлі комбинацияларда қолданылатын қысқа мерзімді күш-жігер мен қайталау әдістері саналады: ұштасқан, қысқа мерзімді күш-жігер, қайталама; вариативті, қысқа мерзімді күш-жігер.

Қозғалыс қызметінің ерекшелігіне байланысты олардың әрқайсысының үлес салмағы бірдей болмайды. Осыған байланысты арнайы жылдамдық-күш қасиеттерін дамыту және жетілдіру мақсатында оларды қолдану тәжірибесінде белгілі бір түрлі пікірлердің бар екендігі заңдылық.

Мысалы, Ю. В. Верхошанский [11, 12, 13, 14], В. В. Кузнецов, С. В. Качаев «арнайы жылдамдық-күш дайындығы кезінде спорттық құралдардың кешенді жүйесін пайдалану орынды екенін атап өтті». Сонымен қатар, Б. М. Рыбалко, В. И. Рудницкий және А. В. Медведь [37, 38] «түрлі ауырлықпен қандай да бір жаттығуларды қолдану жарылыс күшінің күштік немесе жылдамдық компоненттерінің даму міндеттеріне байланысты деп есептейді. Компоненттердің бірінің дамуы артта қалған жағдайларда оған баса назар аудару керек». С. А. Преображенский, керісінше, ең күшті дене қасиетін жетілдіруді ұсынады.

Жылдамдық-күш қасиеттерін дамытуға жеке және жалпы әсер ететін жаттығулар болуы мүмкін. Алайда, қандай да бір спорт түріне тән қасиеттердің дамуы мәселесіне келгенде, жүйке-бұлшықет күш-жігерінің сипаты мен таңдалған спорт түріндегі қозғалысқа құрылымы жағынан жақын арнайы таңдалған жаттығулар неғұрлым тиімді болып табылады. «Бұл ретте ерекше қасиеттерді дамытуға және таңдап алынған спорт түрінің техникасын жетілдіруге бағытталған жаттығу түрлерін айтуға болады» [34, 38, 48] .

«Бұл нақты спорттық жаттығулардың қимыл ерекшелігіне сүйене отырып, жаттығу құралдарын таңдау қажеттілігі туралы ережедегі спорт әдістемесінің маңызды жетістіктерінің бірі болды» [1, 2, 48, 49, 50, 55] .

Балуандардың жылдамдық-күш қасиеттерін тиімділігін арттыру үшін, жаттықтырушыға әдіс жасау кезінде қозғалыстың нақты сипаттамасын білу ғана емес, сондай-ақ қатар арнайы жаттығуларды таңдауда оларға үнемі бағыт бағдар беру қажет. Тек осы жағдайда ғана негізгі жарыс жаттығуында көрсетілетін спортшылардың қасиеттеріне сәйкес келетін құралдарды таңдауға болады.

Жарыс жағдайында күрес тәсілдерін табысты іске асыру үшін дзюдошының жылдамдық-күш дайындығының жоғары деңгейде болуы тиіс.

Жылдамдық-күш қасиеттерін дамытудың жоғары деңгейі дзюдошыға қатты қажет, өйткені шабуылдаушы, қарсы шабуылдаушы және қорғаныс іс-қимылдарын орындау жас дзюдошылардың тікелей атлетикалық жекпе-жегі жағдайында жүргізіледі. Қарсыластың қорғанысын жеңу үшін дзюдошы үлкен күшпен ғана емес, оны аз уақытта көрсете білуі тиіс.

Бұлшықет күшін шоғырлaндыру қабілетін тәрбиелеу, ең aлдымен, спорттық күрес ерекшелігіне сәйкес келетін және aтaп aйтқaндa, техникалық іс-қимылдaрды орындaу кезінде бұлшық еттің сипaты мен жұмыс режиміне ұқсaс жaғдaйлaрда жүзеге aсырылуы тиіс.

Осы мaқсaтта aрнайы жaттығулaр техникaлық әрекеттердің құрылымынa сәйкес келетін етіп тaңдaлуы тиіс.

Зерттеу барысында И. П. Ратова [49] «бұлшықет аралық координацияның феноменін анықталы, оның жақсаруымен негізгі жүктемені көтеретін барлық бұлшықеттердің жылдамдық-күштік қасиеттерінің пайда болу шамасы артатыны байқалды».

Күрес жылдамдық-күш қасиеттерін дамытудың қолданылатын құралдары мен әдістерінің айтарлықтай арсеналына ие. Ғылыми-әдістемелік әдебиетті талдау барысында күрес бойынша алғашқы әдістемелік ұсынымдарда "ықтимал жылдамдығымен" техникалық іс-қимылдарды орындау үшін жаттығу құралдарын таңдау келтірілгенін көрсетті. Бұл ретте В. Н. Короновский мен М. А. Яковлев, сондай-ақ в. Н. Спиридонов «арнайы жаттығудың міндетті түрде бұлшықеттер мен ағзаны күреске бейімдеу деп санады олардың пікірінше, белдесуде техникалық әрекетті орындау кезінде күшті тиімді пайдалануға қол жеткізуге ықпал етеді» [42, 44, 46] .

А. Н. Ленцтің мәліметтері бойынша, «балуанның белдесудегі іс-әрекеттері жарылыс және жылдамдық-күш сипатында болады, сондықтан техниканы жетілдіру кезінде оның ұтымды құрылымын бұрмаламай, техникалық іс-әрекетті барынша жылдам орындауға қол жеткізу қажет [37] . Жылдамдық-күш жаттығуларды іріктеуге назар аудара отырып, ол күш пен жылдамдықтың дамуына бір мезгілде әсер ететін жылдамдық-күштік сипаттағы жаттығуларға артықшылық беруді ұсынды».

Жарылыс күшінің дамуына қарсыласты қорғау қабылдауды орындауға кедергі келтіргенде, спортшының бір техникалық қабылдаудан екіншісіне ауысу қабілеті үлкен әсер етеді. И. В. Шинелевтің мәліметтері бойынша, «аталған қабілет балуанның техникалық шеберлік деңгейін сипаттайды».

"Жарылғыш" күшті тәрбиелеу кезінде бұл қабілеттің көп жағдайда жұмыс бұлшық етінің алдын ала созылуына байланысты екенін ескеру қажет. Бұл белгілі бір оптимумға дейін созылып, оның серпінділік қасиеттеріне байланысты бастапқы формаға қайтып келуге ұмтылады және осының есебінен күшті және жылдам азаяды. Бұл ретте алдын ала деформация көп болған сайын, онда кернеудің үлкен әлеуеті дамиды және ол ауқымды жұмыс жасауға дайын болады.

Алайда, көп жағдайда балуан алдын ала тиімді бастапқы жағдайды қабылдау мүмкіндігінен айырылады және қандай да бір дайындық қозғалыстарынсыз жарылғыш күш көрсетуге мәжбүр болады. Бұл тікелей жекпе-жек жағдайында кездеседі, мұндай қозғалыстар қарсыласына спортшының шабуылға және т. б. кешікпеуге алып келуі мүмкін.

Осыған байланысты дзюдошының "жарылғыш" күшін тәрбиелеудің негізгі құралдарының бірі әртүрлі ауыр спорт құралдарымен берілген жаттығуларға тікелей байланысты болады. Ауыр спорт құралдарымен жаттығуларды орындау кезінде ауырлау салмағының максимумға жақынырақ, соғұрлым аз қайталану санын бір тәсілде орындауға болатынын және керісінше болатынын ескеру қажет.

Алайда, әрбір жаттығуда балуан жылдамдықты төмендетпей, жаттығуды белгіленген ауырлықпен қайталай алатын жаттығулардың санын ғана орындауы тиіс. Сондықтан бір жаттығу барысында олардың арасындағы кедергілердің саны, сипаты мен ұзақтығы тек жекелей беріледі және спортшының "жарылғыш" күштің күш, және жылдамдық компоненттерінің даму деңгейіне байланысты берілуі тиіс.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.