Мода және тауар болашағы факторлары

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 БАҒАНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1 Бағаның экономикалық мәні және мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Туризмдегі баға түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2 ТУРИСТІК НАРЫҚТАҒЫ БАҒАНЫҢ ҚҰРАМЫН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
0.1 Бағаның жіктелу ерекшеліктерін зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2.2 Бағаның төмендеуiне әсер ететiн факторлар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 15
3 ТУРИСТІК НАРЫҚТА БАҒАНЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖОЛДАРЫ ... ... .18
3.1 Туристік кәсіпорында баға белгілеу кезеңдерінің мәселелері ... ... ... ...18
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 21
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 25

КІРІСПЕ

Нарықтық механизмнің негізгі элементтерінің бірі - баға.Нарықтық баға өндірушілердің және тұтынушылардың өз арасындағы бәсеке нәтижесінде қалыптасады. Бұған бәсекеден басқа да көптеген факторлар әсер етеді. Жалпы нарық бағасына нарыққа қатысушылардың бәрі де әр түрлі деңгейде тәуелді болады, әсіресе сұраным мен ұсыным нарықтық баға әсерінен қалыпты жағдайдан тез ауытқиды.Сондықтан да нарықтық бағаның құрылуын, қалыптасуын және оның ауытқу заңдылықтарын біліп отыру, әр фирманың табысты тұрақты алуына және өндіріс бағытын жетілдіруге негіз бола алады.Міне, әр салада, әр сферада және әр тауар түрі бойынша бағаның құрылуының маңызы мен маңыздылығы осында десек,артық айтқандық емес.
Бағаның құрылуы жайында жоғары оқу орындарындағы көптеген мамандықтар бойынша оқу бағдарламасына еніп отыр. Бұның негізгі міндеттері: өндіріс, тауарды өткізу, құнның қалыптасуы, жалпы ішкі өнім мен ұлттық табыстың өндірілуі, оның бөлінуі және пайдаланылуы, баға түрлері, олардың негізгі принциптері мен есептеу жолдарын анықтау. Жалпы баға - күрделі экономикалық категория. Сондықтан да баға теориясын түсіну және оны нақты практикада іс жүзінде қолдана білу болашақ мамандар үшін аса қажет. Өйткені, Қазақстан Республикасы жағдайында бағаның құрылуының өзіндік ерекшеліктері бар. Атап айтсақ, бағаның құрылуы өндіріс және айналым шығындары негізінде және бағаның нарықтағы сұраным мен ұсынымның өзара әрекеті негізінде құрылуы, бағаның нарықтық қатынастардағы орны, баға құрылымының механизмі және оның өзіндік сипаты тұрғысындағы өзекті мәселелер бәсекелестік ортаға тікелей әсер етеді.Сондай-ақ экспорт және импорт тауарлары мен қызмет көрсету түрлерінің сыртқы сауда бағасы және ұлттық баға жүйесі, сыртқы сауда бағасының жіктелуі, экспорт және импорт тауарларының ішкі бағасы және оның қалыптасу тәсілдері мен принциптері, сонымен қатар экспорттық және импорттық қосымша, сараланған валюта коэффициенті, оның мәні және есептеу тәсілдері, Қазақстан Республикасына ТМД елдерінен әкелінген тауарлар бағасын есептеу әдістемесі де экономикадан өзіндік орын алады.
Турөнімді өндірушілер үшін баға басқа факторлардың өндірісіне қарағанда фирманың рентабельділігін, оның өмір сүру мүмкіндігін, қаржылық тұрақтылығын анықтайды.Осы баға стратегиясы арқылы комерциялық нәтижелікке жете алады. Ал дұрыс қабылданған баға саясаты туристік өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыруда шешуші рөлді атқарады және ұзақмерзімде нарықта болуына қамтамасыз ете алады, сонымен қоса кәсіпорын қызметін жалпы түрде дамуына көмектеседі.
Нарықтық жағдайда кәсіпорындар өздеріне және тұтынушыларға ыңғайлы бағаны қалыптастырғысы келеді, яғни өзіндік баға саясатын жүргізгісі келеді.
Туристік фирма қызметінің баға саясатын қалыптастыру мәселесінің актуальдылығы мына факторларға байланысты болып табылады:
- бағаның қалыптасуы маркетингтік кешенннің негізгі элементі болып табылады, кәсіпорынның пайда көлемін қалыптастыруда басқарудың негізгі бөлігі болып табылады.
- туристік өнімге еркін бағаның белгілеу мынадый мәселелерді шешу әдістемесі балып табылады: нарықтық жағдайда баға қалай қалыптасады; қандай таңдау критерийін қолдануға болады; мемлекет жағынан бағаны бақылау қалай жүргізіледі;
- туристік қызмет нарығы, негізінде тұтынушының нарығы болып табылады; маркетингтік қызметтің бағасы негізгі функцияны атқарады - ол туристік ұйымның және клиенттің қызығушылығына келісу арқылы жүргізіледі.

1 БАҒАНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.1 Бағаның экономикалық мәні және мазмұны

Қазіргі кезде экономикалық ғылымда баға құралуы экономикалық теория, маркетинг және менеджмент ғылымдарының бір тарауы ретінде қарастырылады. Дегенменде, оны, өзіндік құралы мен әдісі бар ғылым ретінде жеке қарастыруымыз тиіс. Баға құралудың құрамы төмендегідей жайлардан құралады.
* Баға теориясы;
* Баға жүйесі;
* Баға саясаты;
* Баға құрылу тәсілдері:
* Индуктивті;
* Дедуктивті;
* Диалектикалық
Баға құралу ғылымы - баға қозғалысы мен оны қолдануды зерттеуші ғылым.
Баға құралудың оқыту құралы - баға теориясы мен оның тәжірибеде қолданылуы болып табылады.
Баға механизімі, баға құралуы, баға саясаты нарықтың өте күрделі және нәзік құралы болып саналады және іс жүзінде оның құрылуы өте қиын. Сондықтан баға теориясы сұрағын бірінші қарасытуымыз керек.Оның ішінде қазіргі кезде кең таралған баға теориясының бірі шағындық баға теориясы. Бұл теорияның пайда болуы қазіргі заман экономикалық теориясының негізін қалаушылар - А.Смит, Д. Рикардо, К.Маркс ж.т.б. көзқарастарымен байланысты [1].
Шығындық баға теориясы бойынша тауар құны тауар өндірушілер еңбегінің әлеуметтік жиынтығы ретінде, ал тауар құнының өзі сол өнімді өндіру үшін қажетті өндіріске кететін шығын ретінде анықталған. Соңғысы нақты тауарды дайындау үшін қажетті жұмыс уақытымен есептеледі. Бұл жағдайда нарықтық баға сол тауарларды өндіру үшін кеткен орташа шығындар бойынша құралады. Құн екі жақты сипатталады:
* Сандық;
* Сапалық;
Сандық сипаттамада тауардың тұтынылуы құндылығын құратын сол тауарға кеткен еңбек мөлшерімен анықталады.
Сапалық сипаттамада, адамдар арасындағы тауар алмасуда өндірістік қатынастар ретінде көрсетілген. Осыған байланысты, басқа өнімге айырбастау мүмкіншілігі бар еңбек өнімі, құны бар болып есептеледі.
Егер баға теориясын тереңінен қарастыратын болсақ, онда бұл жайында ежелгі кезеңдерде де көп көңіл бөлінгендігі байқалады.
Нарықтық экономикада бағаның құрылуы тек қоғамдық қажетті еңбек шығындарымен ғана емес, ақшаның қайта үлестіру факторлары әсерінен де пайда болады[2]. Оған жататындар:
* Сұраныс және ұсыныс қатынасы. Бұл жағдайда бағаның құрылуы үшін қажет жайлардың бірі сұраным икемділігі;
* Әлеуметтік факторлар. Бұл проблемаларды баға жүйесі арқылы шешу үшін мемлекеттің араласуы;
* Мода және тауар болашағы факторлары. Көбіне бұл жайлар монополиялық өндіріспен сәйкестенеді;
* Ұлттық және климаттық ерекшеліктер факторлары. Кейбір ұлттардың тағамдық ерекшеліктеріне байланысты болып табылады.
Бұданда басқа, солтүстіктегі суық климат оңтүстіктегі өндірістерден қарағанда жылу энергиясын көп қажет етеді.
Бағаның құрылуы факторлары, көріп отырғанымыздай, әр түрлі және олардың баға көрсеткішіне әсерлері әр жақты. Бір тауарлар үшін модалық факторлар үшін артықшылық мағынада болатын болса, ал, екінші тауарлар үшін беделдік жайлар, ал , үшіншілерге ұлттық және климаттық ерекшеліктер болып табылады. Барлық факторлар бағаның құрылуына тек жеке-жеке әсер етіп қоймай, кейбір жағдайларда бірлескен жиынтық әсерлерінде тигізіп отырады[3].
Бағаның мағынасын, оның функциясы ашып көрсеткенде - мынадай жайды есте ұстауымыз тиіс: баға функциясы ақша функциясымен ұласып жатыр, яғни, ақшасыз баға болмайды, ал бағасыз, ақша экономикалық мағынаға ие бола алмайды.
Баға функциясы. Бағаға тән функциялардың тәжірибе жүзінде қолданылуына байланысты көптеген экономистер оның негізгі қызметін атап көрсетті:
:: Есептік өлшемдік;
:: Қайта үлестіру;
:: Ынталандыру;
:: Баланыстық теңестіру;
:: Өндірісті орналастыру.
Есептеу және шығындарды өлшеу функциясын баға, әр түрлі шаруашылық үрдістерін, олардың көрсеткіштерін өлшеумен ұйымның құндық есепті орындауы бойынша жүргізеді.Мысалы, алдын ала дайындалған жағармай көлемі (көліктік дайындау шығындарын қоса алғанда) осы тауардың баға сомасына эквивалентті кәсіпорынның өндірген немесе сатып өткізген тауарлық өнімдерінің көлемі, оның өнімінің немесе қызмет көрсетуінің жиынтық құннына тең. Есептік-өлшемдік функцияны іс-жүзіне асыра отырып, тауарлар мен қызмет түрлерінің еңбек шығындарына байланысты әр түрлі тұтынушылық жайлардың салыстыруына мүмкіндік туындатады.Қоғамнның дайын тауарларға деген мұқтаждығының қамтамасыз етілуінің қаншаға түсетіндігін баға көрсетіп береді. Сонымен қатар өндірістік айналым шығындарын және пайда көлемін анықтайды.
Баға механизімінің көмегімен экономика секторындағы пайда мөлшері жоғары өндірістерге капиталдың шоғырлануы іс-жүзіне асады. Осыған сәйкес баға өзінің өндірісті орналастыру функциясын жүргізеді[4].
Сұраныс пен ұсынысты теңестіру функциясы (баланстық), өндірістегі және айналымдағы келісімсіздік (диспропорциялық) жайлардың орнын толтыру есебінен немесе бағаның өзгеруі есебінен (немесе бұл екі шараны бір кезеңде жүргізу арқылы) жүргізілуі мүмкін.
Бағаның ынталандыру функциясының мәндік сипаттамасын төмендегідей сипаттауға болады: яғни оның өндіріске әсер етуі және әр түрлі тауарларда пайданың бекітілген деңгейі арқылы тұтынылуы.
Бағаның көмегі арқылы,ғылыми техникалық прогресті, шығын үнемділігін қамтамасыз етуді, өнімдер сапасын жақсартуды, өндіріс және тұтыну құрылымдарын өзгертуді ынталандыруға немесе керісінше тоқтатуға мүмкіндік туындайды.
Ынталандыру функциясы, бағадағы пайда деңгейін теңестіру жолымен бағаға қосымша баға немесе жеңілдіктер беру жолымен жүргізледі.
Бағаның үлестіру және қайта үлестіру функциясы да негізгі орындарға ие. Ол нарықтық факторлар іс-әрекеті шегінде бағаның құнынан ауытқуына байланысты. Баға үлестіру және қайта үлестіру экономика салалары арасындағы ұлттық түсімнің, оның секторларының, әр түрлі меншік формаларының, аймақтарының, қорлану және тұтынылу қорларының, әр түрлі әлеуметтік тұрғындар тобының арасында үлестіру құралы ретінде қолданылады. Мысалы: қымбат заттарға (алтын, күміс) және беделі имеджі жоғары тауарларға бөлшек сауда бағасының жоғарлауы халықтың бір бөлігінің әлеуметтік бағыттағы қорларды құруы үшін ақша түсімін үлестіруге көмектеседі. Бағаның бұл функциясы нақты бір тауалар тобының аксизы, ҚҚС және басқа да салықтық сипаттағы алымдар, мемлекет халқының әлеуметтік мұқтаждығын қанағаттандыруға бюджеттік аударымдар арқылы көрініп отырады.
Баға үлестіру құралы ретінде активті түрде қолданылады. Көбіне мемлекеттік немесе реттеуші бағаны қолданғанда бұл жайлар байқалады. Дегенменде, баға-үлестіру мен қайта үлестірудің жалғыз ғана құралы емес. Бұл жерде қаржы-несие жүйесі және еңбек ақы да үлкен рөл атқарады.
Бағаның әр түрлі функцияларының арасында тығыз байланыс бар. Олар кейде бір бағытты нұсқаса, келесіде бір-біріне қарама-қайшы жағдайда болуы мүмкін.Мысалы: бағаның ынталандыру функциясы сұраным мен ұсынымды теңестіру функциясын іс-жүзіне ауыстыруға көмектеседі, сұранымға ие тауарлар өндірісін өсіруге жол ашады. Ал, бағаның төмендеуі ұсыным көлемін төмендетеді.
Бағаның үлестіру функциясы өндірісті оңтайлы орналастыру функциясымен бірге іс-әрекет жасайды, яғни жоғарғы сұранымға ие тауарлар өндірісі сферасына капиталдың жинақталуын іс-жүзіне асырады[5].
Есептік-өлшемдік баға сферасы көп жағдайларда өзінің басқа функцияларымен қарама-қайшы жағдайда болады, себебі, нарықтық жағдайда баға, өндірістік шығындардан көп ауытқуларға ие. Баға функцияларының бір-бірімен байланысын айта келсе, оның арнайы маркетингтік зерттеулер құралы болып табылатындығын ұмытпауымыз тиіс.
1.2 Туризмдегі баға түсінігі

Туризмдегі баға - бұл сұранысты анықтайтын фактор. Белгіленген орындар туралы, саяхат жасау әдісі мен саяхатқа шығу уақытындағы іс - шаралар туралы тұру мен қызмет көрсету жағдайлары туралы, сапардың ұзақтығы туралы шешімдер бағалық шешімдермен анықталады.
Туризмдегі тауарлық бәсекелестік нарығында сұраныс пен ұсыныстың әрекет ету механизмі қалай жұмыс істейтінін және сұраныс пен ұсыныс тең болған деңгейде нарықтық баға орнығады.
Нарықтық экономика жағдайында " баға " -- туристік кәсіпорын қызметінің нарықтық ортасының маңызды экономикалық параметрі. Бәсекелестік нарық жағдайында баға кәсіпорынға қарамастан нарықта қалыптасқан факторлардың әсерінен қалыптасады және көп жағдайда туристік кәсіпорын үшін берілген болып табылады[6].
Нарықтық баға белгілеудің қажетті шарттары:
Экономикалық дербестік және меншік иесі ретінде кәсіпорындардың таңдау еркіндігі;
Өзара тиімді шарттар мен сатып алу-сату келісімшарттары арқылы іске асырылатын шаруашылық жүргізу субъектілері қатынастарының коммерциялық негізі;
Келісім-шарттық қатынастарға, шығындарды өтеуге кепілдік беретін басқа да шаруашылық дауларға жәрдемдесу және қорғау;
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің, нарық агенттерінің таңдау мүмкіндігін қамтамасыз ететін бәсекелестік ортаның болуы және монополизмді еңсеру;
Туристік нарықтағы сұраныс пен ұсыныстың арақатынасы.
Баға белгілеу кезінде кәсіпорындар өнімнің бағасын белгілеудің үш стратегиясының бірін таңдайды.
Өз өніміңізді нарықтық баға бойынша (яғни нарықта жалпы танылған) сатуға болады. Тауарларды бәсекелестердегідей бағамен сату бағаның төмендеуінің алдын алуға мүмкіндік береді және осылайша баға шекті шығындарды жабады.
Ағымдағы нарықтық бағалармен салыстырғанда төмен баға белгілеуге болады. Осы баға белгілеу стратегиясын пайдалану кезінде табысқа жету үшін кәсіпорын өнімге (қызметке) сұраныс икемді екеніне көз жеткізуі тиіс. Әйтпесе, кәсіпорын өз бәсекелестерінен клиенттердің құлауы есебінен үлкен пайда алатын болады, бұл бағалық бәсекелестік күрестің басталуына әкелуі мүмкін.
Бағаны нарықтық бағадан жоғары орнатуға болады. Жоғары баға өнімнің ең жақсы сапасына, әртүрлі тартымды пайдаларға немесе өнімнің бірегейлігіне байланысты болуы тиіс. Бұл тәсілде көптеген клиенттердің пікірі бойынша баға функциясы болып табылатын сапаға басты назар аударылады. Сапа көбірек шығындарды тудырады. Ол сұранысты ынталандыру жөніндегі іс-шаралар үшін пайдаланылатын табыс көзі болып табылады.
Баға - туристік нарықтағы сұраныс пен ұсыныс арасындағы динамикалық тепе-теңдікті реттегіш. Нарықтағы баға тұрақты өзгеруде, бірақ сұраныс пен ұсыныс тең болған кезде туристік өнімнің шекті пайдалылығы және оны өндіруге шекті шығындар бір-бірін теңестіретін тепе-тең баға белгіленеді[7].
Баға белгілеу туралы шешім қабылдаудың негізі туристік өнімге сұраныс деңгейі болып табылады. Өнім бағасын тағайындай отырып, әлеуетті тұтынушылардың түрі мен санын ескеру қажет. Егер нарықта тұтынушылар саны аз болса, онда баға нарықтың шектеулігін өтеу үшін жеткілікті жоғары болуы тиіс. Бірақ сатып алу әдеттері мен сатып алу қабілетін ескеру керек.
Бағаға өндірістің жалпы шығындары енгізілуі тиіс. Кәсіпорын өнім үшін барлық жалпы шығындарды, жылжытумен және өткізумен байланысты шығындарды, сондай-ақ пайда нормасын жабатын бағаны алады. Өнім бағасына салынған пайда келісім-шарт бойынша серіктестерге барлық міндеттемелерді және барлық салықтарды төлегеннен кейін бизнес-тәуекелді өтеу мақсатында қалуға тиіс. Нарықта ұзақ мерзімді өмір сүруді мақсат етіп отырған кәсіпорындар қысқа мерзімде нарықта тиімді позицияны немесе көшбасшылық позицияны алу үшін өзіне шығын қабылдай алады.
Көтерме сауда өндірушілерден қызметтерді сатып алатын туристік кәсіпорындар айтарлықтай жеңілдіктер алады.
Масштабтық әсер іске қосылады -- өндіріс көлемі ұлғайған кезде тұрақты шығындар төмендейді. Жеңілдіктер сондай-ақ клиенттердің қосымша санына және шарт бойынша өз міндеттерін уақытында орындауға беріледі.
Турагенттер туроператордың сату бағасына үстеме бағаны жасайды, осылайша өзінің үстеме шығындарын жабады және пайда алады. Туроператорлар төменгі баға деңгейін анықтайды, одан төмен турагенттердің бағаны төмендетуге құқығы жоқ.
Көрсетілген факторлардан басқа, сондай-ақ ескеру қажет:
- бәсекелестерде алмастырушы тауарлардың болуы;
- өзінің нысаналы нарығы қажеттілігінің қанығу дәрежесі;
- қоршаған ортадағы өзгерістер (саяси ,экономикалық, құқықтық));
- өнімнің сапасы;
- өнімнің ерекше сипаттамалары;
- бәсекелестер;
- маусымдылығы;
- психологиялық ерекшеліктері.
Туристік саладағы баға белгілеуге оның материалдық емес табиғаты салдарынан өнімді сақтаудың мүмкін еместігі әсер етеді. Осының нәтижесінде бөлшек сатушылар өндірушімен сатылмаған қорлардың пайда болуына байланысты тәуекелді бөліспейді. Сонымен қатар, туристік нарықты мемлекет реттейді, ол жиі бағаларды және бағалардың маусымдық саралануын бақылап отырады.
Қызметтер саласындағы баға белгілеу (оның ішінде туризмде) бірқатар ерекшеліктерге ие.Туризмдегі қызметтер түпкілікті өнім ретінде тікелей тұтыну үшін арналған, сондықтан қызмет бағасы -- бұл бөлшек сауда бағасы[8].
Егер аралық өнімді құру сатысында оның құны бағаның көмегімен шаруашылық жүргізуші субъектілер арасында қайта бөлінсе, онда туристік өнімді түпкілікті өткізу сатысында бағаның құннан ауытқуы халықтың әртүрлі топтары (тұтынушылар мен өндірушілер) арасында халықтың табысын қайта бөлуге алып келеді.
Қызмет көрсету саласы қызмет көрсету үдерісінде тұтынушымен тікелей байланысты, сондықтан оның бірқатар қызметтерге (соның ішінде туризм қызметтеріне) тұрақты сұранысы бар. Алайда сұраныстың тұрақтылығы көбінесе адамның жеке ерекшеліктеріне байланысты, сондықтан қызметтерге баға белгілеу кезінде баға сатып алушыларда теріс эмоциялар тудырмауы қажет.
Қызметтерді өндіру, өткізу және тұтыну процестері уақытпен сәйкес келеді, сондықтан қызметтер көрсету саласында бағалар мен тарифтерді маусымдық саралау қолданылады. Туризм қызметтеріне сұраныс айқын маусымдық сипатта.
Туристік өнім бағасына бірқатар факторлар әсер етеді:
қызмет көрсету сыныбы (жайлылық дәрежесі);
туристік саяхат түрі (пайдаланылатын көлік құралдары бойынша: авиациялық, теміржол, автобус және т. б.));
қызмет көрсету түрлері (топтық немесе жеке тур);
туризм қызметтеріне нарық конъюнктурасы;
қызмет көрсетудің маусымдық сипаты;
туристік кәсіпорындарды орналастыру географиясы және т. б.

2 ТУРИСТІК НАРЫҚТАҒЫ БАҒАНЫҢ ҚҰРАМЫН ТАЛДАУ

2.1 Бағаның жіктелу ерекшеліктерін зерттеу

Турист туристік өнімді бос уақытында тұтынады, ол әдетте аз. Сондықтан туристік өнімнің сапасы мен бағасына ерекше таңдау, жоғары талаптар мен сезімталдық қажет. Туристік нарықта туристік демалыстың жекелеген орындарына турист қызметтердің сапасының төмендігінен және туристік өнімнің жоғары бағасынан барғысы келмейтін жағдайлар туындайды.
Туристік өнімді сату сәті мен оны тұтыну арасында уақыттың айтарлықтай алшақтығы бар. Бұл туристік өнім бағасының саясатында көрініс табады. Мысалы, турпакет сатып алған туристерді инфляциядан, жаман ауа-райынан және т. б. арнайы қосымша сақтандыру енгізіледі.
Егер турға тапсырыс берген турист кәсіпорынға өзінің жөнелтілген үш күндердің бірін және демалуға арналған үш пункттердің бірін өз бетінше таңдау құқығын беретін болса, туристік кәсіпорындар тур құнына жеңілдік береді. Маусымдық жеңілдіктер кеңінен қолданылады.
Туристік өнімнің бағасы тур құрамына кіретін әр түрлі қызмет түрлерінің бағасынан құралады. Тур бағасының калькуляциясына турагент пен туроператор тарапынан делдалдық қызмет көрсету үшін шығындар мен қажетті пайданы қамтиды.
"Туризм экономикасы" Оқу құралында қонақ үйде тұру (қонақ үй өнімі) қызметтерінің бағасын жасау мысалында туристік өнімге баға белгілеу ерекшеліктерін қарастырады.
Қонақ үй өнімінің бағасын әзірлеу кезінде делдалдарға комиссиялық сыйақылар ескеріледі. Туристік бизнес тәжірибесі делдалдарға комиссиялық сыйақының келесі түрлерін ажыратады[9]:
- бағдарламаны әзірлейтін және оларды өз бетінше немесе делдал арқылы іске асыратын туроператорлар үшін комиссия (көтерме сауда үшін комиссия);
- бағдарламаны туроператорларға қайта сататын немесе өздері қонақ үй нөмірлерін брондайтын турагенттерге бөлшек комиссия;
- турагент, турист (клиент) және қонақ үй арасындағы делдал ретінде әрекет ететін басқа ұйымдарға арналған комиссия.
Комиссия түріне байланысты "брутто" және "нетто" бағаларын ажыратады:
1) "брутто" бағасы -- бұл комиссия шегергенге дейінгі баға;
2) "нетто" бағасы -- бөлшек комиссия шегерілген "брутто" бағасы;
3) "нетто-нетто" бағасы -- бұл "көтерме" комиссияны шегергендегі "нетто" бағасы;
4) "нетто-нетто-нетто" бағасы -- бұл "өзге" комиссияны шегере отырып, "нетто-нетто" бағасы[10].
Мысалы, қонақ үй өзінің өнімдерін ұсынады (көліктік қызмет көрсету, кездесу, шығарып салу, тұру және т.б.). Турагент қонақ үй өнімін "нетто" бағасы бойынша сатып алады , фирмалық белгілері жоқ, және өз атынан сатуды жүзеге асыра отырып, орындарды бақылап брондайды.
Турагент қонақ үйден белгілі бір орын контингентін сатып алады және шартқа қол қою кезінде 10% құнын төлейді. Ол осы контингенттің белгілі бір пайызын (квотасын) іске асыруға міндеттенеді. Сатылмаған орындар үшін турагент қонақ үйге белгілі бір пайыз төлеу керек.
Егер турагент квотадан артық орын сатса, онда ол оларды төмен бағамен сатып алу мүмкіндігіне ие болады. Турагент туристердің төлем қабілеттілігін, өзінің кірістері мен шығыстарын ескере отырып, туристік сапар бағасын өзі белгілейді.
Туристік өнімнің бағасы нормативтік калькуляция әдісімен анықталады. Бұл ретте көптеген жағдайларда туристік өнім адамдар тобына арналған қызметтер пакетін білдіреді. Оған кіреді туристер, сондай-ақ еріп жүретін адамдар бұл топқа нақты маршрутта (гид-аудармашы, экскурсия және т. б.).
Туроператор өз турларын іске асыруға турагенттермен шарт жасасқан кезде екі позициядан шыға алады.
Туроператор турагентке туристік пакетті белгілі бір анықталған баға бойынша сатады. Бұл жағдайда турагент туроператордың бағасына өз пайдасына үстеме жасайды. Туроператор осы үстемеақыны белгілеу мөлшеріне араласпайды.
Туристік нарықта бәсекелестік жағдайында турпакеттерді толық сату мақсатында және өзінің имиджін сақтау үшін туроператор туристік агенттікке тұрақты белгіленген баға бойынша сату үшін турпакет ұсынады. Бұл жағдайда турагент турпакет құнынан жеңілдік түрінде комиссиялық сыйақы алады.
Туристік өнімнің бағасы нормативтік калькуляция әдісімен анықталады.
Туристік өнім көп жағдайда адамдар тобына арналған қызметтер пакеті болып табылады. Оған туристер, сондай-ақ сол маршрутқа еріп жүретін адамдар кіреді (гид-аудармашы, тур менеджер және т. б.).
Бір туристке турпакеттің бағасы, яғни туристік жолдаманың құны мынадай формула бойынша анықталады
Б = Өз.қ + ҚҚС + П -Ж +-КТс +Кс
мұнда Б -- бір туристке турпакет бағасы.; Өз қ -- туроператор жасаған турпакетке кіретін қызметтердің өзіндік құны; -- туризм қызметтерінің жекелеген түрлері бойынша жанама салықтар (ҚҚС) ; П -- туроператордың пайдасы; Ж -- туроператор туристке турпакетке кіретін қызметтердің жекелеген түрлерінің бағасынан берілген жеңілдік; +-К -- турпакетті өткізетін тур - генттің комиссиялық сыйақысы ("+"белгісі турпакет бағасына үстемеақыны білдіреді;" -- " белгісі турагенттің пайдасына туроператордың бағасынан шегерімдерді білдіреді), Тс -- топтағы туристер саны; Кс-белгілі бір бағыт бойынша туристер тобына ілесіп жүретін адамдар саны.
Туризм қызметтерінің белгілі бір түрлерінің бағасы (экскурсиялар, фото қызметтер және т.б.) турпакет құнына кірмеуі мүмкін. Олар әрбір туристің талғамына, қызығушылығына және сұраныстарына сәйкес жеке төленеді.
Бір адамға тур бағасы тур күндер санына байланысты. Ұзақ тур болса, соғұрлым қымбатырақ болады.
Бір адамға тур бағасы тур түріне байланысты: жеке немесе топтық. Жеке турдың бағасы бір адамға есептегендегі топтық турдың бағасына қарағанда өзге де тең жағдайларда жоғары. Топтық тур кезінде бір адамға тур бағасы Топтағы туристердің санына байланысты. Топ саны неғұрлым көп болса, бір адамға шаққанда турдың құны соғұрлым төмен.
Баға турдың байланысты жас құрамына туристерді де көптеген қызметтер туризм (қонақ үйде тұру, экскурсия) балаларға және оқушыларға беріледі бағадан жеңілдіктер. Әдетте 7 жасқа дейінгі балаларға 50%, оқушыларға 40% жеңілдік беріледі.
Турдың нақты бағасын анықтау кезінде келесі факторларды ескеру қажет.

Кесте 1. Туристік өнімге әсер ететін факторлар

Сыртқы факторлары
Ішкі факторлары
- ситуацияның саясаты
- халықаралық қоршау
- экономиканың жағдайы
- нарық типі
- тауар қозғалысының қатысушыларының каналдары
- бағаны мемлекеттің реттеуі
- тұтынушылар, олардың төлеу қабілеттілігі
- бәсекелестер
- өндіріс шығындары және т.б.
- имидж, кәсіпорынның ұйымдық - құқықтық формасы
- туристік кәсіпорынныі мақсаты
- менеджмент
- нарық сегменттері және қызметтің бағытталуы
- туристік өнім мен қызметтің ерекшеліктері мен мінездемесі
- кадр құрамының мамандандырылуы
- кәсіпорынның қаржылық - экономикалық жағдайы

Қазіргі таңда біздің отандық нарықта инклюзив турлар танымал. Инклюзив тур бұл жеке немесе топтық турдың негізгі түрі. Әдетте, тұтынушыға элементтерге бөлінбейтін қызмет ретінде жалпы баға бойынша сатылатын, әдетте қызмет көрсету, сондай-ақ маршрут бойынша жүру құнын қамтиды.Жалпы инклюзив турлардың туристік өнім құнының құрылымы: ТПр (100%)= Т(30%)+ДТЭУ(40%)+Тв(30%).
Мұнда ТПр-туристік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.