Сөзжасамдық тәсілдер

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
Сөзжасам - тіл білімінің жеке саласы.
Сөзжасамдық тәсілдер. Морфемика және оның талдау түрлері.
Орфография.
III. Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер

Сөзжасам

Сөзжасам - жаңа мағыналы туынды сөздердің қалыптасуы мен олардың мағыналық дамуын, жасалу тәсілдерін анықтайтын, өз алдына зерттеу объектісі бар тіл білімінің жеке саласы.

Сөзжасам объектісіне сөз жасаушы тәсілдер, сөз жасаушы тілдік элементтер, сөзжасамдық типтер мен тізбектер, сөзжасам үлгілері, туынды сөздер, олардың түрлері, сөзжасамдық зандылықтар мен мағына, сөзжасамның сөз таптарына қатысы сияқты күрделі мәселелер және олардың қалыптасуы, ұғымда жасалу сипаты, әдіс-тәсілдері, жаңа мағынаның ішкі құрылымы жатады. Сөзжасам сөзжасамдық жұрнақтардың сөзге тіркесу қабілеті, туынды сөздегі мағынасы, қызметі, қай сөз табына жататын сөз жасайтыны тәрізді мәселелерді зерттейді.

Морфология сөйлемдегі сөздерді байланыстырушы қызметін атқаратын жалғаулардың сөз таптарына қатысын, сол сөз таптары категориясының көрсеткіші болу қызметін, олардың сөзге қосатын грамматикалық мағыналарын зерттейді.

Бір сөзбен айтқанда, сөзжасам тілдің сөзжасам жүйесін зерттейді.

Сөзжасамның тәсілдері:

Семантика-фонетика дегеніміз кейбір дыбыстардың сәйкесуінен жаңа сөздің пайда болуы;
Семантикалық сөзжасамдық - сөз құрылымы өзгермей, жаңа мағыналы туынды сөздің жасалуы;
Семантика-синтетикалық сөзжасамдық дегеніміз негізге сөз тудырушы жұрнақтардың жалғануынан жаңа мағынаның туындауы;
Семантика-аналитикалық - негіздердің бірігуі, тіркесуі арқылы ерекше мағыналы атау жасау қабілеті.

Сөзжасамның жүйелілігі оның кешенді бірліктерінің болуымен байланысты.

Сөзжасамның кешенді бірліктері мыналар:

Сөзжасамдық тұлға, Сөзжасамдық ұя, Сөзжасамдық мағына, Сөзжасамдық үлгі, Сөзжасамдық қалып, Сөзжасамдық тізбек, Сөзжасамдық жұп, Сөзжасамдық саты, Сөзжасамдық тарам, Сөзжасамдық байланыс.

Сөзжасамдық база- белгілі бір тілдің сөзжасам жүйесінің негізіне жатқан құрылымдық-морфологиялық ерекшеліктердің жиынтығы.
Сөзжасамдық қосымша- Қосымшалар.
Сөзжасамдық мағына- тудырушы негіз бен сөз тудырушы жұрнақтың мағыналарының негізінде туған жаңа мағына.
Сөзжасамдық мотивация-motivation- ниеттену, іздену, дәлелдеу
Сөзжасамдық негіз- туынды сөздердің жасалуына негіз болатын сөз. Бір сөзжасамдық ұяға кіретін түбірлес сөздердің өз ішінде бірнеше сөзжасам негізі болуы мүмкін. Мысалы:өкінсөзінен жасалғанөкіну.
Сөзжасамдық талдау- осы күнгі сөзжасам тұрғысынан сөз құрылымын, яғни сөз құрамындағы морфемалардың өзара байланысын аңықтау. Мысалы:көр-түбірінен шыққан сөзінің құрамында бірнеше сөз тудырушы негіз бар:көрік, көріктендіруші(-леркөптік жалғауы) . Осылардың әрқайсысы өзінен кейінгі туындыларға негіз бола алады.
Сөзжасамдық тип- белгілі бір сөз табына жататын сөздердің құрылымдық желісі. Негіз сөз бен туынды сөздің мағына жағынан бір-біріне қатыстылығымен және ұқсас форматтарының материалдық бірлігімен сипатталады.
Сөзжасамдық типтілдің сөзжасам жүйесіндегі негізгі буын болып табылады. Мысалы:қуаныш, өкінішсөздері бір тип жасайды. Қосымшалары бірыңғай дерексіз зат есім тудыратын-ыш, -ішжұрнақтары.
Созжасамдық тізбек- бір-бірімен жүйелі қарым-қатынаста болатын, бірінен-бірі туындап отыратын түбірлес сөздердің тізбегі. Мысалы:көр, көрік, көрікті.
Сөзжасамдық уәждеме- түбірлес сөздердің өзара қарым-қатынаста болуы. Сол арқылы олардың біреуінің жасалуына екіншісі арқау болады. (көл - көлшік) : Түбірлес сөздер лексикалық мағынасы бар негіз сөзден сөз тудырушы қосымшалар арқылы туады. Сол себепті тудырушы негіз уәждендіруші сөз, ал туынды сөз уәжденген сөз деп аталады.
Сөзжасамдық уәждемеуәждендіруші сөз бен уәжденген сөздің өзара қарым-қатынас бірлігінен тұрады.

Морфемика

Сөз құрамы мағынасына, формасына қарай бөлімдерден тұрады. Ол бөлімдер:сөз түбірінен, жұрнақ пен жалғаудан және түбір алдындағы префикстен тұрады. Осы сөз бөліктерінің жиынтығын морфемалар (грекше morphe - форма) деп атайды. Грек тілінің сөз бөліктері «Құрылыс» материалы ретінде алынады.

Морфемика - тілдің морфемдік құрылысы, сөз құрамындағы морфемалардың жиынтығы және солардың түрлері; сөздің құрамындағы морфемалардың түрлері мен құрылысын зерттейтін тіл білімінің бір саласы.

Морфемиканың негізгі зерттеу объектісі - морфема. Сол себепті морфемика морфемалардың өзара бөлінуі, өзгеріске түсу ерекшеліктерін анықтайды.

Морфемиканың талдау түрлері:

1 ) морфемалардың түрі мен олардың қызметіне байланысты сөз құрамындағы реттік жүйесін зерттеу (түбірлер мен қосымшалар жүйесі) ;
2) морфемалардың лексикалық және грамматикалық мағыналарын анықтау (түбірлер мен қосымшалардың мағыналары) ;
3) сөз құрамындағы морфтарды өзара жіктеу және қандай морфемалардан тұратынын анықтау процесін (өмір, өмірі, өмірлік) зерттеу;
4) морфемелардың өзара бірігуінде болатын дыбыстық өзгерістерді зерттеу;
5) морфемалардың дыбыстық құрылысын анықтау (бір, екі, үш, төртдыбысты) .

Алғашқы бөлімге қатысты мәселенің бірі - морфемалық талдау. Мұнда жеке сөз алынады да, оның морфемалық тұлғаларының құрылымын және морфемалардың орын тәртібін анықтайды. Сөзді бұндай тәсілмен бөлшектеу морфемиканың негізгі процестерінің бірі болып саналады.

Орфография

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.