Клиникалық көрінісі
КеАҚ Астана Медицина Универсиеті
В.Г. Корпачев атындағы патологиялық физиология кафедрасы
СӨЖ
Тақырыбы: Хирургиялық сепсистің патофизиологиясы.
Тексерген: Ниязбекова Қ.Қ.
Орындаған: Даулеткан А.М.
Топ: 303 ЖМ
Нұр - Сұлтан 2019ж
Жоспар
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
а. Жұқпалар патофизиологиясы
б. Сепсис туралы жалпы түсінік
в. Сепсистің хирургиялық патофизиологиясы
г. Сепсистің диагностикасы, емдеу шаралары.
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Инфекциялық процесс-типтік патологиялық реакциялар кешенінің дамуымен, жүйелік функционалдық қозғалыстармен, гормоналдық мәртебенің бұзылуымен, қорғаудың спецификалық иммунологиялық механизмдерімен және спецификалық емес резистенттіліктің фак-торларымен сипатталатын, жұқпалы патогенді агенттердің макроор-ганизммен диффенттік өзара әрекеттесуінің күрделі көп компонентті процесі.Инфекциялық процесс жұқпалы аурулардың дамуының негізін құрайды. Инфекционды аурулардың этиологиясы мен патогенезін танудың практикалық маңыздылығы, олардың дамуының жалпы заңдылықтары инфекциялық аурулардың ұзақ уақыт бойы жүрек-қан тамырлары жүйесі мен онкологиялық патология ауруларынан кейін таралуы бойынша үшінші орынды иеленуіне байланысты.Бірқатар инфекциясының алдын алу және емдеу проблемасының шешілуіне және тиісінше шешек, безгек, дифтерия, оба, тырысқақ және инфекциялық патологияның басқа да нысандарымен сырқаттанушылықтың күрт төмендеуіне қарамастан, басқа қоздырғыштармен бастамашылық ететін инфекция-лық аурулардың эпидемиологиясы мен терапиясының өзге де мәселелері бірінші кезекке қойылады. Мәселен, Ресейде Жыл сайын 30 млн. астам адам тіркеледі. жұқпалы аурулармен ауыратындарға, сонымен бірге жұқпалы қоздырғыштар спектрінің өзгеруі тән (АИВ-инфекциялардың, приондық инфекциялардың, Арбовирустық инфекциялар тобынан гемморагиялық қызба және т. б. кеңінен таралуы байқалады) (П. Ф. Литвицкий, 2002). Белгілі болғандай, жұқпалы аурулар қоздырғыштарының қатарына өсімдік және жұқпалы текті микроорганизмдер - бактериялар, спирохеттер, төмен сатыдағы саңырауқұлақтар, қарапайымдар, вирустар, риккетсиялар жатады. Инфекциялық агенттер инфекциясының дамуының бастапқы және міндетті себебі болып табылады, олар инфекциялық аурулардың "ерекшелігін", патологияның клиникалық көріністерінің ерекшеліктерін анықтайды. Бірақ жұқпалы қоздырғыштың ағзаға енуінің әрбір жағдайы аурудың дамуымен аяқталады. Жұқпалы патогенді факторлардың әсеріне жауап ретінде қорғаудың спецификалық иммунологиялық механизмдері, резистенттіліктің бейпециялық факторлары, бейімделу гормондары шығарылады. Бейімделу тетіктері басым болған жағдайда, зақымдану тетігінен өтемақылар инфекциялық процесс толық көлемде дамымайды, жеткілікті айқын көрінетін преиммундық және иммундық жауап, инфекциялық патогенді агенттердің ағзадан элимминациясы немесе олардың активті емес түрге Өзгеруі пайда болады. Преиммундық жауаптың ауруға ауысуы патогендігі, вируленттілігі, инвазивтілігі, органотроптылығы, микроорганизмдердің уыттылығы дәрежесімен, сондай-ақ оның реактивті және резистенттілігі бар макрооргизмнің бастапқы жай-күйімен айқындалады.
Инфекцияны енгізу ошақтары:
1) Жарақаттар: сүйектердің, буындардың, құрсақ және кеуде қуысы мүшелерінің ашық зақымдануы,зәр-жыныс жүйесі; жаралар, әсіресе үлкен зақымдау аймағы бар, атыс жарақаттары; терең күйіктер.
2) Жергілікті іріңді процестер: тромбофлебит, остеомиелит, артрит, лимфаденит, перитонит,плеврит, карбункул, абсцесс, флегмон, мастит, босанғаннан кейінгі эндометрит және т. б.
3) Әртүрлі шығу тегі гангрендер.
4) Операциядан кейінгі инфекциялық асқынулар.
5) Кіндік арқанының жарасы (жаңа туған нәрестелерде).
6) Веналық катетерлер, тамыр протездері және т.б. ("катетерлік сепсис").
7). Ошақ орнатылмауы мүмкін (бұл жағдайда көзі кариозды тістер болуы мүмкін, және т. б.).
Сепсис-ауыр инфекциялық-аллергиялық ауру инфекциялар. Сепсис-бұл хирургиялық ғана емес, жалпы медициналық мәселе. Оның негізінде жатқан процестер гомеостаз және қабыну ортақ механизмдерін түсіну үшін маңызды. Жаңа антибиотиктерді қолдануға, дәрі-дәрмектік және хирургиялық емдеудің заманауи әдістерін енгізуге қарамастан, сепсис жағдайларының жиілігі төмендемейді. Жалпы Еуропада жыл сайын 500000 сепсис оқиғасы тіркеледі. Сепсис кезіндегі өлім-жітім саны, деректер бойынша әр түрлі авторлардың саны 30-дан 90% - ға дейін. Мысалы, Германияда жыл сайын сепсистен 75000 науқас өледі (сонша науқас жіті миокард инфарктінен де өледі). Бұл патологияның нақты анықтамасын беру өте қиын. Мәселенің өзектілігі сепсистің клиникалық белгілері бар науқастарда тек 45-48% - да бактериемияны анықтауға болады. Сонымен қатар, зақымдалған, өлі тіндердің үлкен массасы (панкреонекроз, политравма, күйік және т.б. кезінде байқалады.) Жүйелі инфекциямен, тіндердің ыдырау өнімдерінен туындаған өзгерістерден туындаған патологиялық жағдайды клиникалық саралау мүмкін емес. 1991ж. келісім конференциясында "Systemic Inflammatory Response Syndrom - SIRS" (жүйелі қабыну жауабы синдромы - ССВО) термині ұсынылды.Сепсис туралы түсінік тарихи көзқарастарға ұшырады. Бүгінгі күні сепсис дамуында адам тәнінің серпілістеріне маңызды орны беріледі. Шын мәнінде микробтың түріне қарамай организмнің сепсиске кайтаратын жауабы әрдайым бірдей болады.Америка ғалымдарының ұсыныстары бойынша (1991)жұқпалы үрдістерді : жүйелі қабынулық серпілістер синдромы, сепсис (грек sepsis - шіру), жұқпа, бактериемия, ауыр сепсис, сепсистің сілейме (шок) - деп ажыратады.Жүйелі қабынулық серпілістер синдромы (ЖҚСС) - деп микроорганизмдердің, олардың тіршілік өнімдерінің немесе қабыну медиаторларының, жергілікті қабыну ошағынан шығып, жалпы қанайналыммен бүкіл денеге тарап кетуін айтады. Ол бастапқы қабыну ошағында өтетін үрдістерден дамиды. Қалыпты жағдайдайларда қабыну үрдісі бөлінген жерді белгілі жерге орнықтырып, шектеп, бүліндіргіш ықпалды ( микроорганизмдерді) және бүлінген тінді аластауға бағытталған қорғаныстық қызмет атқарады.
Сепсистің жіктелуі
Негізге алынған қағидатқа байланысты көптеген жіктелімдер ұсынылды.
1. Этиологиялық фактор бойынша: стафилококкты, стрептоккты, пневмоккты,монококты, колибациллярлы, анаэробты, аралас және т. б.
2. Көз бойынша: жарақат, операциядан кейінгі, ішкі аурулар, криптогенді.
3. Бастапқы ошақты оқшаулау бойынша: гинекологиялық, урологиялық, отогенді, одонтогенді және т. б.
4. Клиникалық сурет бойынша: Найзағайлы, өткір, өткір, қайталанатын, созылмалы.
5. Клиникалық-анатомиялық белгілері бойынша: септицемия (метастазсыз, септикопиемия)
метастазами).
6. Даму уақыты бойынша: ерте (зақымданған сәттен 14 күнге дейін дамиды), кеш (зақымданудан кейін 2 аптадан кейін пайда болады).
Клиникалық көрінісі
Сепсис үшін патогенді симптомдар жоқ.
Сепсистің жеке нұсқасы ретінде клиникалық критерийлері мыналар болып табылады:
- дене температурасы 38 С артық немесе 36 С кем
- тахикардия (минутына 90 соққыдан артық)
- тыныс алу жиілігі минутына 20-дан астам немесе артериялық гипокапния 32 мм. С. төмен. ст
- лейкоцитоз 12·10*9 л артық немесе лейкопения 4·10*9л-дан кем.
Сепсистің ең жиі кездесетін өткір түрінде келесі клиникалық көрініс байқалады. Жалпы жай-күйі мен жүйке қызметінің бұзылуын көрсететін жиі симптомдар жүйелер, бас ауруы, тітіркену, ұйқысыздық, бояу немесе тіпті естен тану болып табылады. Дене температурасы жоғары деңгейде сақталады және таңертең және кешке айтарлықтай ауытқиды, әсіресе метастаз болған кезде. Қалтырау және тершеңдік тән. Науқастың әлсіздігі, дене салмағының төмендеуі байқалады.Теріге геморрагиялық бөртпе пайда болуы мүмкін. Жүрек-қантамыр жүйесі тарапынан дене температурасының жоғарылауына сәйкес келмейтін тахикардия, артериялық және веналық қысымның төмендеуі, толудың азаюы байқалады.Трофикалық және тамырлы бұзылулар - ойықтар, ісінулер, тромбофлебиттер, тромбоздар, лимфангиттер болуы мүмкін.Тыныс алу жүйесі жағынан-ентігу, аускультация кезінде ылғалды сырылдар. Бауыр қызметінің нашарлауы жиі сарғаюдың дамуымен және гепатит құбылыстарымен байқалады, көкбауырдың ұлғаюы.
Хирургиялық сепсис-ағзаның қорғаныс механизмдерінің (реактивтілігінің) алдыңғы немесе жедел пайда болған әлсіреуі аясында инфекцияның бастапқы жергілікті ошағынан дамитын және бірқатар өмірлік маңызды органдар мен жүйелердің функцияларының тежелуі арқылы өтетін ауыр генерализацияланған инфекция.
Хирургиялық сепсистің классификациясы
1. Жарақаттық
2. Күйіктік
3. Ангиогенді
4. Абдоминальды
а. Перитонельды
б. Ішектік
с. Панкреатогенды
д. Гинекологиялық
Жалпы іріңді инфекция немесе сепсис - бүл әртүрлі қоздырғыштар мен оның улы заттары тудыратын және ағзаныц бір жерінде іріңді асқынумен сипатталатын жалпы инфекциялық ауру.
"Сепсис"," септицемия "атауын аудару кезінде тікелей мағынада" іріңді қан" дегенді білдіреді, ол шірік бактериялардың, шірік тіндердің және т. б. өмірінде бөлінетін улы заттары бар қанда түзіледі. Бірнеше жыл бұрын мұндай қауіпті сепсистік жағдайлар 60-80% болды. Антибиотиктерді қолданудың арқасында қауіпті жағдайлар іс жүзінде төмендеді (15-20% - ға). Сепсистің қоздырғыштарына әртүрлі стафилакокктар, стрептококтар, пневмокктар, гонокктар, ішек таяқшалары, анаэробты қоздырғыштар және әртүрлі араластыру микробтары жатады. Сепсистің негізгі қоздырғыштарының үш түрі: стафилококк, стрептококк, ішек таяқшалары. Сепсис эпидемиологиялық тұрғыдан инфекциялық ауру болып табылмайды, мысалы: операция кезінде сепсис ... жалғасы
В.Г. Корпачев атындағы патологиялық физиология кафедрасы
СӨЖ
Тақырыбы: Хирургиялық сепсистің патофизиологиясы.
Тексерген: Ниязбекова Қ.Қ.
Орындаған: Даулеткан А.М.
Топ: 303 ЖМ
Нұр - Сұлтан 2019ж
Жоспар
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
а. Жұқпалар патофизиологиясы
б. Сепсис туралы жалпы түсінік
в. Сепсистің хирургиялық патофизиологиясы
г. Сепсистің диагностикасы, емдеу шаралары.
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Инфекциялық процесс-типтік патологиялық реакциялар кешенінің дамуымен, жүйелік функционалдық қозғалыстармен, гормоналдық мәртебенің бұзылуымен, қорғаудың спецификалық иммунологиялық механизмдерімен және спецификалық емес резистенттіліктің фак-торларымен сипатталатын, жұқпалы патогенді агенттердің макроор-ганизммен диффенттік өзара әрекеттесуінің күрделі көп компонентті процесі.Инфекциялық процесс жұқпалы аурулардың дамуының негізін құрайды. Инфекционды аурулардың этиологиясы мен патогенезін танудың практикалық маңыздылығы, олардың дамуының жалпы заңдылықтары инфекциялық аурулардың ұзақ уақыт бойы жүрек-қан тамырлары жүйесі мен онкологиялық патология ауруларынан кейін таралуы бойынша үшінші орынды иеленуіне байланысты.Бірқатар инфекциясының алдын алу және емдеу проблемасының шешілуіне және тиісінше шешек, безгек, дифтерия, оба, тырысқақ және инфекциялық патологияның басқа да нысандарымен сырқаттанушылықтың күрт төмендеуіне қарамастан, басқа қоздырғыштармен бастамашылық ететін инфекция-лық аурулардың эпидемиологиясы мен терапиясының өзге де мәселелері бірінші кезекке қойылады. Мәселен, Ресейде Жыл сайын 30 млн. астам адам тіркеледі. жұқпалы аурулармен ауыратындарға, сонымен бірге жұқпалы қоздырғыштар спектрінің өзгеруі тән (АИВ-инфекциялардың, приондық инфекциялардың, Арбовирустық инфекциялар тобынан гемморагиялық қызба және т. б. кеңінен таралуы байқалады) (П. Ф. Литвицкий, 2002). Белгілі болғандай, жұқпалы аурулар қоздырғыштарының қатарына өсімдік және жұқпалы текті микроорганизмдер - бактериялар, спирохеттер, төмен сатыдағы саңырауқұлақтар, қарапайымдар, вирустар, риккетсиялар жатады. Инфекциялық агенттер инфекциясының дамуының бастапқы және міндетті себебі болып табылады, олар инфекциялық аурулардың "ерекшелігін", патологияның клиникалық көріністерінің ерекшеліктерін анықтайды. Бірақ жұқпалы қоздырғыштың ағзаға енуінің әрбір жағдайы аурудың дамуымен аяқталады. Жұқпалы патогенді факторлардың әсеріне жауап ретінде қорғаудың спецификалық иммунологиялық механизмдері, резистенттіліктің бейпециялық факторлары, бейімделу гормондары шығарылады. Бейімделу тетіктері басым болған жағдайда, зақымдану тетігінен өтемақылар инфекциялық процесс толық көлемде дамымайды, жеткілікті айқын көрінетін преиммундық және иммундық жауап, инфекциялық патогенді агенттердің ағзадан элимминациясы немесе олардың активті емес түрге Өзгеруі пайда болады. Преиммундық жауаптың ауруға ауысуы патогендігі, вируленттілігі, инвазивтілігі, органотроптылығы, микроорганизмдердің уыттылығы дәрежесімен, сондай-ақ оның реактивті және резистенттілігі бар макрооргизмнің бастапқы жай-күйімен айқындалады.
Инфекцияны енгізу ошақтары:
1) Жарақаттар: сүйектердің, буындардың, құрсақ және кеуде қуысы мүшелерінің ашық зақымдануы,зәр-жыныс жүйесі; жаралар, әсіресе үлкен зақымдау аймағы бар, атыс жарақаттары; терең күйіктер.
2) Жергілікті іріңді процестер: тромбофлебит, остеомиелит, артрит, лимфаденит, перитонит,плеврит, карбункул, абсцесс, флегмон, мастит, босанғаннан кейінгі эндометрит және т. б.
3) Әртүрлі шығу тегі гангрендер.
4) Операциядан кейінгі инфекциялық асқынулар.
5) Кіндік арқанының жарасы (жаңа туған нәрестелерде).
6) Веналық катетерлер, тамыр протездері және т.б. ("катетерлік сепсис").
7). Ошақ орнатылмауы мүмкін (бұл жағдайда көзі кариозды тістер болуы мүмкін, және т. б.).
Сепсис-ауыр инфекциялық-аллергиялық ауру инфекциялар. Сепсис-бұл хирургиялық ғана емес, жалпы медициналық мәселе. Оның негізінде жатқан процестер гомеостаз және қабыну ортақ механизмдерін түсіну үшін маңызды. Жаңа антибиотиктерді қолдануға, дәрі-дәрмектік және хирургиялық емдеудің заманауи әдістерін енгізуге қарамастан, сепсис жағдайларының жиілігі төмендемейді. Жалпы Еуропада жыл сайын 500000 сепсис оқиғасы тіркеледі. Сепсис кезіндегі өлім-жітім саны, деректер бойынша әр түрлі авторлардың саны 30-дан 90% - ға дейін. Мысалы, Германияда жыл сайын сепсистен 75000 науқас өледі (сонша науқас жіті миокард инфарктінен де өледі). Бұл патологияның нақты анықтамасын беру өте қиын. Мәселенің өзектілігі сепсистің клиникалық белгілері бар науқастарда тек 45-48% - да бактериемияны анықтауға болады. Сонымен қатар, зақымдалған, өлі тіндердің үлкен массасы (панкреонекроз, политравма, күйік және т.б. кезінде байқалады.) Жүйелі инфекциямен, тіндердің ыдырау өнімдерінен туындаған өзгерістерден туындаған патологиялық жағдайды клиникалық саралау мүмкін емес. 1991ж. келісім конференциясында "Systemic Inflammatory Response Syndrom - SIRS" (жүйелі қабыну жауабы синдромы - ССВО) термині ұсынылды.Сепсис туралы түсінік тарихи көзқарастарға ұшырады. Бүгінгі күні сепсис дамуында адам тәнінің серпілістеріне маңызды орны беріледі. Шын мәнінде микробтың түріне қарамай организмнің сепсиске кайтаратын жауабы әрдайым бірдей болады.Америка ғалымдарының ұсыныстары бойынша (1991)жұқпалы үрдістерді : жүйелі қабынулық серпілістер синдромы, сепсис (грек sepsis - шіру), жұқпа, бактериемия, ауыр сепсис, сепсистің сілейме (шок) - деп ажыратады.Жүйелі қабынулық серпілістер синдромы (ЖҚСС) - деп микроорганизмдердің, олардың тіршілік өнімдерінің немесе қабыну медиаторларының, жергілікті қабыну ошағынан шығып, жалпы қанайналыммен бүкіл денеге тарап кетуін айтады. Ол бастапқы қабыну ошағында өтетін үрдістерден дамиды. Қалыпты жағдайдайларда қабыну үрдісі бөлінген жерді белгілі жерге орнықтырып, шектеп, бүліндіргіш ықпалды ( микроорганизмдерді) және бүлінген тінді аластауға бағытталған қорғаныстық қызмет атқарады.
Сепсистің жіктелуі
Негізге алынған қағидатқа байланысты көптеген жіктелімдер ұсынылды.
1. Этиологиялық фактор бойынша: стафилококкты, стрептоккты, пневмоккты,монококты, колибациллярлы, анаэробты, аралас және т. б.
2. Көз бойынша: жарақат, операциядан кейінгі, ішкі аурулар, криптогенді.
3. Бастапқы ошақты оқшаулау бойынша: гинекологиялық, урологиялық, отогенді, одонтогенді және т. б.
4. Клиникалық сурет бойынша: Найзағайлы, өткір, өткір, қайталанатын, созылмалы.
5. Клиникалық-анатомиялық белгілері бойынша: септицемия (метастазсыз, септикопиемия)
метастазами).
6. Даму уақыты бойынша: ерте (зақымданған сәттен 14 күнге дейін дамиды), кеш (зақымданудан кейін 2 аптадан кейін пайда болады).
Клиникалық көрінісі
Сепсис үшін патогенді симптомдар жоқ.
Сепсистің жеке нұсқасы ретінде клиникалық критерийлері мыналар болып табылады:
- дене температурасы 38 С артық немесе 36 С кем
- тахикардия (минутына 90 соққыдан артық)
- тыныс алу жиілігі минутына 20-дан астам немесе артериялық гипокапния 32 мм. С. төмен. ст
- лейкоцитоз 12·10*9 л артық немесе лейкопения 4·10*9л-дан кем.
Сепсистің ең жиі кездесетін өткір түрінде келесі клиникалық көрініс байқалады. Жалпы жай-күйі мен жүйке қызметінің бұзылуын көрсететін жиі симптомдар жүйелер, бас ауруы, тітіркену, ұйқысыздық, бояу немесе тіпті естен тану болып табылады. Дене температурасы жоғары деңгейде сақталады және таңертең және кешке айтарлықтай ауытқиды, әсіресе метастаз болған кезде. Қалтырау және тершеңдік тән. Науқастың әлсіздігі, дене салмағының төмендеуі байқалады.Теріге геморрагиялық бөртпе пайда болуы мүмкін. Жүрек-қантамыр жүйесі тарапынан дене температурасының жоғарылауына сәйкес келмейтін тахикардия, артериялық және веналық қысымның төмендеуі, толудың азаюы байқалады.Трофикалық және тамырлы бұзылулар - ойықтар, ісінулер, тромбофлебиттер, тромбоздар, лимфангиттер болуы мүмкін.Тыныс алу жүйесі жағынан-ентігу, аускультация кезінде ылғалды сырылдар. Бауыр қызметінің нашарлауы жиі сарғаюдың дамуымен және гепатит құбылыстарымен байқалады, көкбауырдың ұлғаюы.
Хирургиялық сепсис-ағзаның қорғаныс механизмдерінің (реактивтілігінің) алдыңғы немесе жедел пайда болған әлсіреуі аясында инфекцияның бастапқы жергілікті ошағынан дамитын және бірқатар өмірлік маңызды органдар мен жүйелердің функцияларының тежелуі арқылы өтетін ауыр генерализацияланған инфекция.
Хирургиялық сепсистің классификациясы
1. Жарақаттық
2. Күйіктік
3. Ангиогенді
4. Абдоминальды
а. Перитонельды
б. Ішектік
с. Панкреатогенды
д. Гинекологиялық
Жалпы іріңді инфекция немесе сепсис - бүл әртүрлі қоздырғыштар мен оның улы заттары тудыратын және ағзаныц бір жерінде іріңді асқынумен сипатталатын жалпы инфекциялық ауру.
"Сепсис"," септицемия "атауын аудару кезінде тікелей мағынада" іріңді қан" дегенді білдіреді, ол шірік бактериялардың, шірік тіндердің және т. б. өмірінде бөлінетін улы заттары бар қанда түзіледі. Бірнеше жыл бұрын мұндай қауіпті сепсистік жағдайлар 60-80% болды. Антибиотиктерді қолданудың арқасында қауіпті жағдайлар іс жүзінде төмендеді (15-20% - ға). Сепсистің қоздырғыштарына әртүрлі стафилакокктар, стрептококтар, пневмокктар, гонокктар, ішек таяқшалары, анаэробты қоздырғыштар және әртүрлі араластыру микробтары жатады. Сепсистің негізгі қоздырғыштарының үш түрі: стафилококк, стрептококк, ішек таяқшалары. Сепсис эпидемиологиялық тұрғыдан инфекциялық ауру болып табылмайды, мысалы: операция кезінде сепсис ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz