Клеткаларды сұйық қоректік ортада өсіру

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

АЛМАТЫ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

УТЕГАЛИЕВА Р. С., МУРАТОВА А. А., МАМАТАЕВА А. Т., ЖАПАРКУЛОВА Н. И.

ӨСІМДІКТЕРДІҢ КЛЕТКАЛЫҚ БИОТЕХНОЛОГИЯСЫ

Алматы, 2019ж.

ӘОЖ 663. 1(075. 8)

ББК

Баспаға Алматы технологиялық университетінің

оқу - әдістемелік кеңесі шешімімен ұсынылған

(хаттама № ___, «___» 2019 жыл)

Пікір жазғандар

Капышева У. Н. - б. ғ. д., профессор

Сейдахметова З. Ж. - б. ғ. д., қауымдастырылған профессоры

Калекешов А . М. - б. ғ. к., қауымдастырылған профессор

Тамақ өндірісі факультетінің ҒМК отырысында талқыланды және

ұсынылды (хаттама № )

«Өсімдіктердің клеткалық биотехнологиясы» оқу құралы аталған пән бойынша дәрістер мен зертханалық жұмыстар жинағы болып табылады. Оқу құралы дәрістеді және зертханалық жұмыстарды оқытудың негізгі сұрақтарын, сонымен қатар пән бойынша бақылау тесттердіқамтиды. Оқу құралында өсімдіктен бөлініп алынған мүшелер, жасушалар, ұлпаларды жасанды қоректік ортада өсірудің теориялық негіздері мен әдістері қамтылған. Дәрістер - өсімдіктер биотехнологиясының көптеген салаларына негізделген, өсімдіктердің әртүрлі бағыттары мен жетістіктерін таныстырады. Оқу құралы университеттер мен педагогикалық, технологиялық және ауылшаруашылығы жоғары оқу орындары студенттеріне, магистранттарына және биология салаларының мамандарына арналған.

© Утегалиева Р. С., Мұратова А. А., Маматаева А. Т., Жапаркулова Н. И. 2019

©РББ АТУ, 2019

Мазмұны

КІРІСПЕ

Өсімдіктердің клеткалық биотехнологиясы - бұл жасуша деңгейіндегі биотехнология, әртүрлі организмдердегі жасушаның физиологиялық және биохимиялық процестеріне негізделген жасушалық құрылымдарының қатысуымен жүреді. Биотехнология (гр. bios - тіршілік, techne - өнер, шеберлік, logos -ғылым) - экономикалық жағынан тиімді де маңызды заттар өндіру және жоғары өнімділігі бар микроорганизмдер штаммдарын, өсімдіктердің жаңа сорттары мен формаларын, жануарлардың асыл тұқымдарын шығару үшін биологиялық процестер мен нысандарын пайдалануға негізделген ғылым мен өндірістің саласы.

Клеткалық биотехнологияның теориялық және қолданбалы мәселелерін шешу үшін in vitro жағдайында өсірілетін жасушаларды пайдаланады. Сонымен қатар, биотехнологияда биологиялық жуйелер: микроорганизмдер, өсімдіктер және жануарлар жасушалары, вирустар, жасушалардың макромолекулалық құрылымдары қолданылады. Бірқатар бионысандарды өнеркәсіптеірі көлемде пайдалану ушін технологияныөндіру, сондай-ақ өнеркәсіптік биотехнологияның теориялық неіздеріншешу керек, яғни жеке жасушалар және жасушалар популяцияларының физиологиялық дамуы заңдылықтарын, биосинтез ерекшеліктерін, ферменттердің белсенділігін реттейтін механизмдерін білу қажет.

Клеткалық биотехнология көптеген ғылымдардың түйісуі нәтижесінде пайда болғандықтан, оның дамуы молекулалық биология, биофизика, биохимия, клеткалық және молекулалық иммунологияның жетістіктеріне және заманауи инженерлік технологияларға негізделеді.

Биотехнологияның қалыптасуы ғылым мен техниканың дамуымен тығыз байланысты, себебі биотехнология ғылыми-техникалық прогрестің маңызды бағыттарының бірі болып табылады. Биологиялық және техникалық ғылымдар саласындағы генетикалық және жасушалық инженериядағы осы замандағы жетістіктердің негізінде, адамдардың өмір сүру деңгейін көтеру үшін мақсатты түрде жасалған тірі жүйелердің барлық мүмкіндіктерін пайдалануға болады.

Биотехнологиялық өнімнің көмегімен болашақта стратегиялық тұрғыда өндірістік- технологиялық, экологиялық және әлеуметтік- экономикалық мәселелер шешілуде.

Жасушалық және гендік инженерия өсімдіктердің жаңа сорттары мен асыл мал тұқымдарын шығаруға мүмкіндің береді. Қазіргі уақытта гендік инженерия дәрі-дәрмек препараттарын өндіруде биотехнологиялық фармацевтикалық индустрияда жетекші сектор болып отыр. Биотехнология, биохимия және микробиологиялық әдістерді өнеркәсіпте қолданып, адамға қажетті өнімдерді биологиялық белсенді заттар, антибиотиктер, витаминдер, гликозиттер, интерферондар, моноклондық антиденелерді т. б. алуға болады. Биотехнологиялық әдістермен өндірілген фармацевтік өнімдер әлемдік бағыттағы биотехнолгиялық нарықтың жартысына жуығын құрайды. Оларға емдеу, диагностикалық препараттар, дәрі-дәрмектер, вакциналар, емдік сарысулар, иммуноглобулиндер, бактериофагтар, нормофлора, диагностикумдар, профилактикалық құралдар жатады.

Клеткалық биотехнология ауыл шаруашылық дақылдардың өнімділігін арттыруда, in vitro жағдайындағы клетканың негізінде өнімділігі жоғары абиотикалық және биотикалық факторларға төзімді өсімдіктерді, асыл тұқымды жануарларды сұрыптап, биоинсектицидтер мен биотыңайтқыштарды алуға болады. Сонымен қатар, тамақ өнімдерін өндіру үшін аминқышқылдар, органикалық қышқылдар, ферменттер алу, бактериялар мен ашытқылар және балдырларды кең көлемде өсіреді.

Қоршаған ортаны ағын сулардан тазарту, өндіріс қалдықтары мен ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп орындарының қосымша өнімдерін қайта өңдеумен тазалауда биотехнологиялық үдерістер кеңінен қолданылады. Экологиялық жағдайларға қатысты мәселелерімен биотехнологияның экологиялық биотехнология саласы айналысады.

Дүние жүзінде тек ғылыми зертханалармен қуатты өндірістік базаның өзара әрекетесетін кешендерді сыртқы нарыққа сапалы және бәсекеге қабілетті өнімдерді өндіреді. БҰҰ-ның сарапшыларының қорытындысы бойынша болашақта клеткалық биотехнолгия өзінің барлық қызмет салаларында, бірінші кезекте азық - түлік өнімдерін, медициналық препараттар алу, ауыл шарушылығы, экология, энергетика салаларында адамзаттың өмірінің дұрыс дамуын анықтайтын болады.

Соңғы жылдары биологияда болған өзгерістер биотехнологияның дамуында қағидалы жаңа жетістіктерді ашты, өндірісте биологиялық процестерді қолдану шектігін кеңейтті және «осы заманғы биотехнология» деген жалпы атаумен біріктірілген жаңа бағыттардың пайда болуына алып келді.

«Өсімдіктердің клеткалық биотехнологиясы» дәрістер жинағының мақсаты - оқырмандарды клеткалық биотехнологияның теориялық және практикалық негіздерін игеруге ынталандырады.

Дәрістер жинағында биотехнологиялық өндірістің принциптеріне шолу жасалынып, тағам өнімдері, дәрі-дәрмектер, биологиядық белсенді заттар алуда биохимиялық түзілістердің қолданылу мысалдары келтіріледі. Биотехнологиялық үдерістерді ұйымдастыру мәселелері өндіріс өнімдерінің сапасын тексеру және клеткалық биотехнологияның экологиялық мәселелері баяндалады. Оқулық мазмұны - окырмандар назарына, биологияныц көптеген салаларына непзделген, заманауи клеткалық биотехнологияның әртүрлі бағыттарының колданылуы мен жетістіктерін кеңінен таныстырады.

Биотехнологияның даму тарихы. Клеткалық биотехнологияның негізгі салалары мен міндеттері. Өсімдіктер биотехнологиясының Қазақстанда дамуы

Мақсаты: Биотехнологияның даму тарихы, мақсаты мен міндеттері, ғылымдар арасындағы алатын орнын түсіндіру

Жоспар:

1. Биотехнология туралы жалпы түсінік

2. Биотехнологияның даму тарихы

3. Клеткалық биотехнологияның мақсаты мен міндеттері

4. Биотехнология ғылымының Қазастанда дамуы

Биотехнология - ғылым мен өндірістің жаңа саласы. Биотехнологиялық жолмен алынатын өнімдерге көптеген дәрі-дәрмектер, белоктар мен ферменттік препараттар, табиғи бояулар, витаминдер және тағы басқа да биологиялық белсенді қосындылар кіреді.

Биотехнологияның негізінде керемет зор нәтижелерге қол жеткізетін мүмкіндіктерге жол ашылды.

Биотехнологиялық әдістердің көмегімен селекция процесін жүргізудебұрыннан қолданылып келе жатқан әдістерді едәуір жеңілдетуге болады. Биотехнологияның жаңа әдістерімен өсімдіктердің сапалы сорттары, малдың асыл тұқымдары, микроорганизмдердің аса өнімді штамдары алынады. Алғаш рет «Биотехнология» терминин 1917 жылы Карл Эреки енгізді. Венгр инженері К. Эреки шошқаларды қант қызылшасымен қоректендірген кезде, олардың салмақтарының артуын байқаған. К. Эрекидің пікірі бойынша: «Биотехнология-ол тірі организмдердің көмегімен өткізілетін жұмыстар».

Биотехнологиялық зерттеулердің нысандары - вирустар, бактериялар, өсімдіктер, жануарлар жасушалары және олардың құрамындағы кейбір заттар мен молекулалар. Биотехнология ағзаның биохимиялық, физиологиялық және қайта қалпына келу мүмкіншіліктерін зерттеп, оның қорларын қолданып, барлық биологиялық бағдарламаларды түзетуге мүмкіндік беретін жолдарын табуға мүмкіндік береді. Биотехнологияның даму тарихы 1866 ж. бастап 1983 ж. дейін жалпы биотехнологияның даму кезеңдері клеткалық биотехнологияның дамуымен сәйкес келеді, себебі бұл кезде әртүрлі зерттеулер жасуша деңгейінде жүргізілді.

Биотехнолгияның негіздері. «Биотехнология» 1919ж. венгр. К. Эреки тірі организмдерден өнім алу жұмыстарын жасау үшін қолданды. Ол биотехнологияны тірі организмдерді және биологиялық жүйелер мен процестерді адамның мақсатына сай өндірісте қолдануды түсінді.

Қазіргі биотехнология адамның практикалық әрекетінің барлық жақтарына үлкен әсер етуде. Оның көмегімен ондаған аса бағалы биологиялық активті заттар - гормондар, ферменттер, витаминдер, антибиотиктер, дәрі-дәрмектер алынады. Биотехнология ауыл шаруашылығында орасан рөл атқарады және соңғы жылдары биотехнологияның үлкен өріс алуы генетиканың жаңа жетістіктеріне байланысты. Биотехнологияның мәні - белоктық заттардың түзілуін қамтамасыз ететін, бактерия, ашытқы, өсімдік және жануарлар клеткаларының культурасын, олардың метаболизмі мен биосинтездік мүмкіндіктерін қолдануынан тұрады.

Биотехнология өзінің негізгі ерекшеліктері бойынша биологияның қолданбалы тармағы ретінде қалыптасқанын және өнеркәсіптік өндіру саласы екендігін байқауға болады. Енді адам табиғаттан биологиялық өндірудің дайын жолдарын ғана іздемейді, сонымен қатар оларды жаңадан құрастырады.

Голланд ғалымы Е. Хаувинк биотехнологияның пайда болуы мен даму тарихының 5 ғылыми кезеңін ажыратты. Олар:

1 кезең (1865 ж. ) -Пастер ғасырына дейінгі кезең-сыра, шарап, нан өнімдері және сыра ашытқыларын, спирттік және сүт қышқылды ашытуды қолдану, сірке қышқылын және ферментативті өнімдерді алу.

2 кезең (1866-1940 ж. ) -Пастер ғасырлық кезеңі - анол, бутанол, ацетон, глицерин, органикалық қышқылдар, вакциналар сондай-ақ көмірсулардан азықтық ашытқыларды өндіру, канализациялық суды аэробты тазалау.

3кезең (1940-1960 ж. ) -антибиотиктер өндіру кезеңі-тереңдетілген ферментация жолымен пенициллин және басқа антибиотиктерді, вирустық вакциналарды алу, өсімдік жасушаларын in vitro жағдайында өсіру. Стероидтардың микробиологиялық биотрансформациясын жүзеге асыру.

4 кезең (1961-1975 ж. ) -меңгерілетін биосинтез, яғни микробты мутанттар көмегімен амин қышқылдарын өндіру, тазартылған ферменттік препараттар алу, иммобилденген ферменттерді және жасушаларды өндірісте қолдану, бактериалды полисахаридтерді өндіру, биогаз алу.

5 кезең (1973 жылдан бастап) -жаңа биотехнология - биосинтез агенттерін алу мақсатында жасушалық және генетикалық инженерияны қолдану. Моноклонды антиденелерді өндіретін будандарды, протопласттарды және меристемалы дақылдарды будандастырып алу, эмбриондарды трансплантациялау.

Сондай-ақ, биотехнологияның жетістіктерін экономиканы дамыту үшін қолдануға байланысты ауылшаруашылық биотехнологиясы, медициналық биотехнология, геобиотехнология, биоэлектроника, биоэнергетика, экологиялық биотехнология, бионанотехнология сияқты салалар қалыптасты. Сонғы онжылдықта биотехнологияның жаңа бағыты-ғарыштық биотехнология дами бастады.

Клеткалық биотехнологиядағы ғылыми-зерттеулер мен технологиялық жұмыстардың нысандарына микроорганизмдер, жануарлар мен өсімдіктердің жасушалары мен ұлпалары жатады. Жасуша физиологиясының метаболизмін, генетикасын зерттеу, зертханалық жағдайда дақылдандыру әдісін жасау, өндірістік биомасса көлемін арттыру, жасушалық метаболиттерді бөліп алу және тазарту биотехнологияда бір ғана мақсатты көздейді, ол адам тіршілігіне пайдалы өнімдерді түзетін микроорганизм штамдарын, жануарлар мен өсімдік жасушасын дақылдандыруды жасау.

Клеткалық биотехнологияның негізгі салалары: Биотехнология - пайдалышаруашылық мақсатында медициналық тәжірибелер, экологияны жақсарту және т. б. үшін продуцент есебінде жануарлар, өсімдіктер және микроорганимздерді қолданумен, технологиялық үдерістердің туындауымен, жетілдіруін байланыстыратын ғылым. Биотехнологияның жетiстiктерiн экономиканы дамыту және қолдануға байланысты ауылшаруашылық биотехнологиясы, медициналық биотехнология, геобиотехнология, биоэлектроника, биоэнергетика, экологиялық биотехнология, бионанотехнология сияқты салалар қалыптасты (1-сурет) . Сонғы жылдары биотехнологияның жаңа бағыты - ғарыштық биотехнология дами бастады.

Клеткалық биотехнология ғылыми менөндірістік технология есебіндетірі клеткалардың биоөндіргіштік белсенділігін зерттеуге, өндіргіштік қабілеті бар әртүрлі салаларда: ауылшаруашылығы, фармацевтика, медицина, тағам өндірісі, биоэнергетика, қоршаған орта ремедиациясында, биоэлектроника, т. б. салаларда қолданылатын жаңа нысандарды құрып, жетілдіру мақсатына арналған жұмыстарға орасан көңіл бөлуде. Биотехнология жоғары технологиялар саласы ретінде ауылшаруашылық, өнеркәсіптік, экологиялық, бағыттар бойынша дамиды.

Клеткалық биотехнологияның міндеттері:

-белсенді заттарды, биофармацевтік препараттарды өндіру (протеин, фермент, антидене және т. б. ), дәрілік препараттардың диагностикасын жасау және ауруларды емдеу үшін медицинада пайдалану;

-өсімдіктер мен жануарларды вирустік аурудан сақтайтын және зиян келтіретін құрт-құмырсқадан қорғайтын биологиялық препараттарды еңгізу, сонымен қатар, биотикалық және абиотикалық факторларға төзімді өсімдіктердің жаңа сорттарын алу, оларды ауыл шаруашылығында пайдалану;

-жем қоспаларды мал өнімділігін арттыру үшін өндіріп, практикада қолдану;

-тағам өндірісінде, химиялық, микробиологиялық және өнеркәсіптің тағы басқа салаларында қолданылатын экономикалық тиімді заттарды алудың жаңа технологияларын енгізу;

-ауылшаруашылықтық, өнеркәсіптік қалдықтарды, қоқысты қайта өңдеу, сарқынды суды пайдаланып, сапалы тыңайтқыштарды және биогаз, биоэтанол, биогенді көмірсутектерді (қайта қалпына келетін жанармайдың, энергияның көзі) алу үшін жаңа технологияларды енгізу, жанармайды биологиялық тәсілдерімен өндіру;

- өсімдіктер және жануарлардың жаңа түрлерін алу, оларды ауылшаруашылыққа енгізу және пайдалану;

-өнеркәсіптің әртүрлі салалары үшін ферменттерді және биоматериалдарды шығару;

-жоғары сатыдағы организмдердің геномын белгілеу және түзету (коррекциялау) ;

-ластанған қоршаған ортаны тазарту.

Клеткалық биотехнологияныц мәні-әртүрлі органикалық заттардың түзілуін қамтамасыз ететін бактерия, ашытқы, өсімдік және жануарлар жасушаларын өсіру культурасын, олардың метаболизмімен биосинтездік тұрады.

Клеткалық биотехнология - биологиялық процестердің өту заңдылықтарын терең зерттеп, биологиялық нысандардың кызметін пайдалану өте тиімді де биік деңгейдегі технология.

Заманауи клеткалық биотехнология адамның практикалық әрекетінің барлық жақтарына үлкен әсер етуде, сондықтан оның көмегімен аса бағалы заттар алынады. Биотехнологияның жетістіктері ең алдымен, оныңіргеліғылымдармен тығыз байланысыныңнегізінде пайда болды, нәтижесінде биотехнологияның жаңа салалары мен әдістері - гендік, ақуыздық және клеткалық инженерия, инженерлік энзимология, т. б. басқа әдістер кеңінен таралды.

Биотехнология ғылымының Қазақстанда дамуы. Казіргі таңда біздің елімізде биотехнология ғылымының дамуына еңбек етіп, өз үлестерін қосқан ғалымдар көптеп саналады. Олардың арасында ерекше атап өтсек: ҚР Ұлттық ғылым академиясының академигі I. Р. Ракымбаев, академик М. X. Шығаева, академик Н. Э. Айтхожина, аль-Фараби атындағы Казак Ұлттык университетінің профессоры А. А. Жұбанова, профессор Г. Ж. Уалиханова, профессор С. К. Тұрашева, академик М. К. Карабаев, академик Р. I. Берсімбаев, академик С. М. Адекенов және баска да елге танымал атақты ғалымдар үлкен үлес қосты.

Кеңестік дәуірде Казакстанда мамандырылған мекемелер кұрылып, сонымен катар әскери-өндірістік кешендерге стратегиялық маңызы бар жабықОтар, Степногорск қалалары тұрғызылды. Степногорск қаласында биотехнологиялык өндіріс және дамыту үшін ашық акционерлік коғамның «Прогресс» ғылыми-өндiрicтiк бiрлecтiктiң тeхнопаркi ашылды. Ғылыми-өндiрicтiк бiрлecтiкте мал және ауыл шаруашылығына қажетті биопрепараттар, инсектицидтер өндіріле басталды.

Казахстан Республикасы Ғылым институтының Бас ботаника бағында өсімдіктер биотехнологиясы саласында жұмыстар басталып, одан кейін Молекулалык биология мен биохимия институтында, аль-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінде, өсімдіктер физиологиясы, генетикасы және биоинженериясы институтында жалғасты. Өсімдіктер биотехнологиясы ғылымының дамуыназор үлес қосқан Қазақстандық академиктер М. Айткожин мен I. Ракымбаевты атауға болды.

Қазақстанда өндіріс мекемелерінің басымкөпшілігі нарыққа бағытталтан өнеркәсіптік жолмен өндірілетін биотехнологиялық өнімдердің ауқымы онша көп емес. «Биомедпрепарат» АҚ базасында он алты препараттарта дейінөндіреді. Олар дәрумендер, ферменттер, ақуыздар, пробиотикалық препараттар (бифидумбактерин, колибактерин, лактобактерин, бификол), сонымен қатар протеолитикалық иммобилденген ферменттер (профезим, стоматозим, имозимаза, сондай-ақ оның аналогы, глюкаваморин, амилосубтилин), тағы да кең спектрлі антибиотиктер (гентамицин, линкомицин, рифампицин) және т. б. Спирт өндірісіндегі ферменттік препараттарды қолданудың негізгі мақсаты - спирттің өзіндік құнын төмендету, сонымен қатар ашытқыны ашыту процесінің тұрақтылығын қамтамасыз ету.

1993 жылы Қазақстанда Биотехнологиялық Ұлттық ғылыми орталығының құрылуы - еліміз үшін маңызды жетістіктердің бірі болып саналады. Биотехнологиялык орталықтың ең негізгі фундаменталды және қолданбалы маңызды зерттеулер жүргізетін базалық мекемелер, биотехнология ғылыми орталықтарда М. Э. Айтхожин атындаты молекулалык биология және биохимия институты және өсімдіктер биотехнологиясы және биология институты болып табылады. Сонымен қатар, Ұлттық биотехнология орталығының құрамына микробиология және вирусология институты, Ғылыми зерттеу ауыл шаруашылық институты, Республикалық микроорганизмдер коллекциясы ұйымдары да енді.

Қазақстандық ғалымдардың зеpттеулеpi нәтижесiнде бидай, арпа мен жүгерінің мыңдаған регенерант өсiмдiктеpi алынып, түpлi экологиялык аймактарда селекциялык және генетикалык зерттеулер жүргiзу үшін колданылды. Мысалы, ғалымдар С. Өмірұлымен М. Қарабаев жүгеpiнi генетикалык трансформациялау жүргізудің тиiмдi жүйесiн зерттеп дайындады. М. Э. Айтхожин атындаты Молекулалык биология жэне биохимия институтында өсiмдiктеpдi тұракты трансформациялау және регенерациясын жүргізу жұмыстары жолға қойылды. Алғаш рет Қазақстанда картоптың Y-вирусына төзiмдi темекi және картоп трансгенді өсiмдiктеpi алынды. Сонымен қатар, қоршаған ортаның жоғары температурасына төзiмдi тpaнсгендi жүгеpi, фосфонатрицин гербицидіне тұрақты трансгендi темекі алынып, мәдени өсiмдiктеpдің өсу процесін ынталандыратын фитостимулятор цитокиндер алынды.

Өсiмдiктеp биологиясы және биотехнология институтында бидайдың құрғакшылыққа төзiмдi жаңа сорттары және жоғары өнімдiлiгiмен сипатталатын күріштің сорттары, вируска төзiмдi тpaнсгендi жүзiм өсiмдiктеpi, зиянкестерге төзiмдi тpaнсгендi мақта өсiмдiктеpi алынды. Сонымен катар, өсiмдiктеp биологиясы және биотехнология институтында селекциялык процестердітездететін биотехнологиялары, жоғалып бара жатқан жемістер алма, алмұрт сорттары, оларды сақтау криотехнологиялары, жасанды ұрықтар алу және өсiмдiктеpдi клондау технологиялары, бидайдың тат ауруларына төзiмдi өсiмдiктеp, күpiштiң тpaнсгендi өсімдіктеpiн алу технологиялары жетiлдipілді. Биоқaуiпсiздiк ғылыми-зерттеу институтында қоршаған орта­ныңқолайсыз биотикалык (зиянкестер, вирус, бактериаялар, тат ауру) және абиотикалык факторларға (жоғары және төмен температура, радиация, су тапшылығы т. б. ) төзімді мәдени өсімдіктер алынды. Қазақстанда құс гриппі эпидемиясы кезінде Ұлттық бағдарлама бойынша алғаш рет H1N1 вирусына карсы вакцина өндірілді.

Қарағанды каласында елімізде дәрілік препараттарды өндіретін «Фитохимия» АҚ ғылыми - өндірістік орталығы ашылды. Орталыктың негізгі ғылыми бағыттары:

1996-2004 ж. Қарағанды фармацевтикалық зауытында дәрілік препараттарды өндіру үшін жалпы технологиялык линиялар жасалды. Қазақстанның барлык жерлерінде өсетін эндемик өсімдік ерменнен арглабин атты терпеноид және леукомизин секвитерпенді лактон бөлініп алынган. Қарағанды фармзауытында алғаш «Арглабин» және «Атеролид» сияқты дәрілік препараттар шығарылды. Олар радиосенсибилизатор және иммуномодулятор ретінде медицинада обыр ісігі аурулары, қабыну, атеросклерозды ауруларын емдеу үшін пайдаланылады. Қазіргі таңда елімізде биотехнологияньң қарқынды дамуына барлық мүмкіндіктер бар.

Бақылау сұрақтары:

1. Биотехнологияның даму тарихының қандай кезеңдері бар?

2. Клеткалық биотехнологияның басқа ғылымдармен қандай байланысы бар?

3. Клеткалық биотехнологияның негізгі бағыттары мен міндеттерін білесіз?

4. Қазақстанда өсімдіктер биотехнологиясының дамуына үлес қосқан қандай ғалымдарды білесіз?

5. Қазақстанда қандай биотехнологиялық жұмыстар жүргізіледі?

Өсімдік жасушасы, қызметі, химиялық құрамы, жасушаларды жасанды жағдайда өсіру, in vitro жағдайында өсірілетін клеткаларды селекцияға тиімділігі

Мақсаты: Өсімдік жасушасы, оның химиялық құрамы, жасушаларды жасанды жағдайда өсіру, in vitro жағдайында өсірілетін клеткаларды селекцияға тиімділігі туралы түсінік беру.

Жоспар:

1. Өсімдік жасушасы туралы түсінік

1. Өсімдік жасушасы, оның құрылысы

2. Өсімдік жасушасының химиялық құрамы

2. Жасушаларды жасанды жағдайда өсіру

3. Регенерант өсімдіктерді биотехнологияда пайдалану

4. In vitro жағдайында өсірілетін клеткалардың селекцияға тиімділігі.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс