Жүйе жəне басқару

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Білім беру менеджменті
Тобы: И-711
Орындаған:Узбеков Ә.Б

Семей
2019

Жоспар

1. Менеджменттің маңызы, оның кəсіби білім беру жүйесіндегі рөлі мен орны
2. Кəсіби білім беру мекемелеріндегі басқаруға жүйелі Көзқарастар
3. Жүйе жəне басқару
Қорытынды.

Менеджменттің маңызы, оның кəсіби білім беру жүйесіндегі рөлі мен орыны. Басқару - өте ежелгі тəжірибе болып табылады. Адамдар топтар мен ұйымдарға бірігіп өмір сүре бастаған кезден басқару қажеттілігі пайда болады. Ерте кездегі Вавилонды, Египет пирамидаларын, Македонияны, Римді еске алатын болсақ, соның ббарлығы да үлкен үйлестіру, ұйымдастыру қызметтері арқылы жүзеге асрылып кедеді. Дегенмен, басқару- қызмет пен тəжірибе ретінде өте ежелгі сипатқа ие болғанымен, ғылым жəне зерттеу саласы түрінде салыстырмалы түрде алғанда жаңа боып табылады. Өйткені көп басқару қызметі орындайтын орта буын басшыларының болмауы, басқару қызметтерінің нақты жəне деректі түрде бөлінбеуі, басшылықтың мұрагерлік жəне тəртіп алу арқылы берілу əдісі осыған түрткі болады. Қорыта айтқанда, 20 ғасырға дейінгі кезең де жүйелі, жан- жақты түрде басқару ғылымы жайлы ешкім терең ойлана қоймады. Мəселен, 20- ғасырдың басындағы Нью- Ланардегі Робер Оуеннің батыл да тамаша əлеуметтік сипаттағы тəжірибесін ешбір бассшы өз тəжірибесінде қолданған емес. Басқаша айтқанда, соңгғы ғасырға дейін басқарудың ғылыми- əдістемелік маңызы айтарлықтай дамымай келді. Өндірісті шоғырландыру мен жаратылыстану техникалық білімдері жетістіктері нəтижесінде басқаруға ғылыми жүйе ретінде қызығып көңіл бөлу 20 ғасырдың басынан орын алды. 1911 жылы жарияланған Фредарик У. Тейлордың Ғылыми басқакру қағидалары атты еңбегі осы үлкен ғылыми бастаманың ұйытқысы еді. Тейлордың пікірінше тиімді ғылыми басқару ұдайы бақылау, тəжірибе жасау жəне ойсаналық, топшылау арқылы анықталған көрсеткіштер көмегімен бизенсті жпандандыратын қызмет саласы болып саналады. Тейлор өз теориясын тұжырымдай келе, мынада йтоқтамға келеді: дəстүрл əдістің орнына - ғылымо, қарама- қарсылықтың орнына - үйлесімділік, дербес жұмыстың орнына ынтымақтастық, еңбек өнімділігін арттыру, өте қажетті барынша қолайлы жағдай жасау... Кең мағынасыда алғанда, басқару дегеніміз- қоғамдық ұдайы өндірісті нысаналы түрде үйлестіріп отыру. Басқару табиғаттың барлық құбылыстарына тəн. Бүкіл айналадағы дүниеден оның үш компонентін: өлі табиғаттағы тірі табиғатты жəне адам қоғамын бөліп көрсетуге болады. Мұның өзі басқару процестерін былайша ірі көлемде саралауға мүмкіндік береді: өлі табиғаттағы басқару процестері техникалық жүйелер (техникалық жүйелерді басқару), Ф. Энгельс еңбек құралдарын басқаруға заттарды басқару деген анықтама берген: тірі организмдерді (биологиялық жүйелердегі) басқару процестеріқоғамдағы (əлеуметтік жүйедегі) басқару процестері Техникалық жүйелердегі басқару дегеніміз - адамның көрінеу қатысуынсыз өлі табиғаттағы (станоктармен механизмдермен) басқару. Бұл жүйелермен техникалық ғылымдар айналысады. биологиялық жүйелерді басқару - тірі табиғаттағы, биологиялық дүниедегі басқару. Ол басқару процесіне философиялық сипат береді. Басқарудың бұл саласы- жаратылыстану ғылымы зерттейтін тақырып. Əлеуметтік (қоғамдық) жүйелерді басқару дегеніміз- шын мəнінде келгенде адамдарды басқару. Қоғамның ең басты өндіргіш күші ретінде адамдар табиғат пен қоғам заңдарын танып, оларды материалдық игіліктерді өндіру мен тұтыну процесінде пайдаланады. Зерттеу объекті - əлеуметтікэкономикаық жүйелер, ал пəні өндірісті басқару жүйесі болады. Француз экономисі, саяси экономия деген терминнің авторы Антуан Монкретьеннің ( шамамен 1575-1621) өзі де елдің шаруашылығын ең алдымен мемлекеттік басқару объектісі деп ойлаған болатын. Басқарудың бұл жағы əлеуметтік ғылымдар зерттейтін тақырып. Басты ерекшелігі басқарудың нысаналылығында, саналы көзқараста болып табылады. Бұл жүйе саяси, экономикалық, рухани, əлеуметтік (əлеуметтік қатынастар) басқару болып бөлінеді - олар қоғам өмірінің тиісті салаларын көрсетеді. Қоғам өмірінің осы салаларын негізге алғанда əлеуметтік басқару үш түрге: экономикалық басқару, əлеуметтік басқару, қоғам өмірінің, рухани саласын басқару түрлеріне бөлінеді. Əлеуметтік экономикалық процестердің өздері тұрақты жəне үздіксіз болғандықтан, экономиканы басқару үздіксіз сипатталады. Бұл жүйенің факторлары: еңбек бөлінісі, мамандандыру, кооперация, қоғам өмірінің үздіксіздігі, нысаналылық. Басқару ол біздің айналамыздағы дүние элементтерінің бірі болып табылады. Бірақ басқару процестерін тарихтан тыс жəне басқаруды жүзеге асыру саласынан қол үзген деп қарастыруға болмайды. Басқарудың анықтамалары көп. Олардың кейбіреулері мынандай: Басқару дегеніміз жүйенің жаңа сол жүйеге арналған күйге көшуі (академик Берг); Басқару - не істеуге тура келетінін жəне мұны қайткенде, мейлінше жақсы жəне арзан істеуге болатынын білу өнері (Тейлор). Басқа да бірқатар анықтамалар бар. Жалпы қорытынды мынандай: басқарудың нақты тарихи жəне саяси сипатын барлық (басқару анқтымасының) авторлары атап көрсетеді. Оның нысаналылығы атап айтылады. Басқарудың екі жағы бар. Бірінші жағы еңбек бөлісінің қажеттігіне байланысты. Екінші жағы басқару қашанда билігі бар өкілеттікпен (əлеуметтік экономикалық аспект), белгілі бір мақсатт іске асырумен байланысты. Барлық қоғамдық жүйелер ішінен зерттеу үшін басқару ғылымы қоғамдық өндірісті басқаруды таңдап алады. Ол мынандай буындардан: жалпы қоғамдық өндірісті басқару, материалдық игіліктер өндіруді басқару, рухани игіліктер өндіруді басқару жəне қызмет көрстеуд басқару буындарынан тұрады. Бұл арада оларардың арасында көлбеу байланыстар бар екені əбден айқын көрінеді. Материалдық игіліктер өндіру басым болады, өйткені басқарудың басты обектісі сол. Ол материалдық негіз ретінде рухани игіліктер өндіру мен қызмет көрсетуді алдын - ала анықтайды, ал сонымен қатар, олар материалдық игіліктер өндіруге ықпал жасайды. Басқарудың бастапқы негізі басқарудың қалыптастырылуы мен мақсатын таңдап алу болып табылады. Адамның кез- келген қызметінің басты белгісі - нысаналы қызмет. Сондықтан да ерекше əлеуметтік қызмет ретінде басқаруға нысаналық тəн. Əлеуметтік басқарудың айырмашылығы мынада: басқару субъектісі басқару объектісіне қызметтің мақсатын анықтау жолымен ықпал жасайды. Өтпелі кезең жағдайында экономиканы басқарудың орасан зор мақсаты нарықтық қатынастарды реттеу əдістерінің икемді жүйесін жасау, халық шарушылығының əлеуметтік жағынан бағдарланған, қоғам мүшелерінің лайықты өмір сүруі үшін материалдық жағдайлар жасай алатын нарықтық экономикаға оңтайлы енуі қамтамасыз ету болып табылады. Сонымен қатар, басқарудың перспективалы мақсаттарының бірі оны кəсіпорындар мен аймақтар деңгейінде демократияландыруды одан əрі тереңдете түсуі тиіс. Өндірісті басқарудың ғылыми негіздері дербес ғылым болып табылады. Оны жеке ғылымға бөлу факторлары мыналар: а) басқарудың əлеуметтік маңызы; ə) эмпериктік білім жинақтау; б) ғылымды дамытудың материалдық мүмкіндіктері. Өндірісті басқарудың ғылыми негіздері үш бөліктен тұрады, олар ғылымның пəні, əдісі, теориясы. Басқарудың ғылыми негіздері жəне басқару теориясы (ғылым) деген ұғымдарының ара жігін ажырата білуі керек. Басқару теориясы басқару практикасында объективті заңдарды саналы пайдаланудың формаларын зерттеумен шектеле алмайды, бірақ ол ең алдымен бір тұтас нəрсе ретінде басқару заңдарын жəне басқарудың барлық бөліктерін тұтас етіп( белгілі жүйеге) интеграциялау заңдарын тұжырымдауға тиіс. Басқару теориясы екі бөліктен тұрса да, ғылым ретінде біртұтас. Олардың біреуі қисынды талдау негізінде өндірісті басқарудың жалпы заңдары мен қағидаларын зерттейді, ал сөздің тар мағынасында алғанда ол басшылық теориясы деп аталады. Екіші бөлігі басқару өнері деп аталады. Ол нақты тəжірибе негізінен алынған тəжірибелік қорытындылар арқылы басшылардың белгілі бір категориялары үшін басқару үлгілерінің жүйеге келтірілген жиынтығын қалптастырып, сол арқылы басқару теориясын байыта түседі. Басқару ғылымның пəні экономиканы басқару процесінде пайда болатын қызметкерлердің қатынасы болып табылады немесе басқа бір анықтамасы- басқару қатынасын басқару ғылымының пəні деп анықтауға болады. Басқару қатынастары аса маңызды əлеуметтік - экономиклық категория болып табылады. Өндірісті басқару теориясында бұл категорияның ерекше орын алу себебі - оның зерттейтін пəні- басқару қатынастары болуына байланысты. Басқару қатынастары мынандай ұйымдастырушылық түрлерге бөлінеді: біріншіден басқарушы жəне басқарылушы жүйелер арсындағы, яғни тікелей басқару субъектісі мен тікелей өндіру объектісі арасындағы қатынастарға, екіншіден басқарылушы жүйенің өз ішінде де басқару қатынастары болады: а) басқару сатылары арасындабасқару аппаратының арасындағы қатынастар ( тік байланыстар); ə) əрбір сатыны басқару буындарының арасында. б) басқарушы жүйенің əртүрлі сатыларындағы аттас функционалдық басқару буындары арасындағы қатнастар: мысалы министрліктің оспар- экономикалық бөлімі арасындағы қатынастар жəне т.б. Үшіншіден, басшылар мен əрбір басқару буныындағы бағыныштылар арасындағы қатынастар (субординация қатынастары). Төртіншіден, басшылар арасындағы жəне бағыныштылар арасындағы қатынастар (координация қатынастары). Белгілі қатынастар жүйесі тұрғысынан алғанда, басқару; ішкі жəне сыртқы болып бөлінеді. Қатынастардың сипаты жəне жасаушыларының санына қарай оларды басқаруды: жүйеаралық, жеке адамдар арасындағы, жəне аралас сондай- ақ, коллективтік жəне жеке қатынастарға бөлуге болады, ал олар өз кезегінде: тура, топтық жəне айқас қатынастарға бөлінеді. Басқару қатынастары жасалу уақты бойынша: уақытша жəне тұрақты қатынастар болып бөлінеді. Басқару қатынастары объектіге ықпал ету бағыты жəне дəрежесі жөнінен тікелей (бұйрықтар, өкімдер) жəне жанама (кеңестер, консультациялар, хабарламалар) қатынастарға бөлінеді. Менеджмент дегенді негізінде өз еңбегін пайдаланып, интелектісін жəне басқа да адамдардың тəртібін пайдаланып жетекшінің қойылған мақсатқа жете білуі. Басқаша айтқанда бұл ғылым саласы жəне адамдарды жəне əлеуметтік процестерді басқару өнері. Педагогикалық менеджмент - бұл қағидалардың, əдістердің, ұйымдастырылған формалардың, технологиялық əдіс жинақтарының қызметін көтеруге жəне дамытуға бағытталған педагогикалық жүйелерді басқару. Білім беру процесінің астарында оны құраушы үш процесс бар: Оқу-тəрбиелік, оқу- танымдық жəне өзіндік білім алу процестері. Педагогикалық менеджмент анықтамасына қарап, кез келген оқытушы оқу -танымдық процесінің менеджері екенін көреміз (оларды басқару субъектісі ретінде) ал, орта білім беру мекемелерінің жетекшісіжалпы алғандағы оқу- тəрбиелік процесінің менеджері (осы процесті басқаратын субъект ретінде). Педагогикалық менеджметтің (білім беру процесін басқарудың теориясы, əдістемесі жəне технологиясы) өзіндік ерекшелігі жəне өзіне ғана тəн заңдылықтары бар. Бұл ерекшелік ең алдымен өзіндік құралынан, қажеттілігінен, қаруынан жəне менеджер еңбегінің нəтижесінен көрінеді. Менеджер еңбегінің құралы- білім беру процесіндегі басқарылатын субъектінің қызметі болып табылады.Еңбек қажеттілігі- ақпарат.Еңбек қаруы- сөз, тіл, сөйлеу. Оқу-танымдық процесі менеджерінің еңбегінің нəтижесі оқушылардың білім алу , тəрбиелену жəне даму дəрежелері болып табылады. Тəжірибе көрсеткендей орта білім беру мекемелерінде білім беруді басқарудың төмен болу себебі- жүйеге немқұрайлықпен қарау. Ол осы жүйедегі бір-бірімен байланысты субъектілердің арасында қарамақайшылық туғызады. Соның нəтижесінде субъекті жəне объекті болып бөлінеді. Педагогикалық менеджмент тұрғысынан осы орта білім беру мекемелері жетекшілері мен оқытушыларының қызметі оқутəрбие, оқу-танымдық процесінің менеджері ретінде осы немқұрайлық пен шығармашылық арасындағы қарама-қайшылықты шешу болып табылады. Орта білім беру мекемелеріндегі оқушылардың оқу-танымдық процестерін оқытушымен басқару проблемасын жақсартудың бірден-бір шарты олардың жете білушілігі мен оқытушыға лайықты кəсіби шеберліктермен қамтамасыз ету.Менеджмент субъектісі ретінде оқытушының жете білушілігі оның кəсіби функцияларын орындау даярлығымен, əлеуметтік құрылулармен үйлесімді бірлікте болуымен жəне оның психо-педагогикалық дайындалуымен сипатталады. Мұндағы ең бастысы - педагогикалық шеберлік.Зерттеулердің негізінде педагогикалық шеберлік түсінігіне біз келесі мағыналарды кіргіземіз: мұғалімнің оқу мақсаттарын, тəрбилеудің жəне олардың диалектикалық өзара байланыста жəне бірлікте дамуын шеше білу; оқушылардың назарын аудару жəне оқылатын материалмен қызықтырып əкету; оқушылардың жас жəне психологиялық ерекшеліктерін есепке алу,сонымен қатар олардың даму дəрежесін ескеріп сол негізінде дара жəне дифференцияланған күтіммен қамсыздандыру; адамгершілікте жəне демократиялық негізде оқушылармен өзара қарым-қатынас құра білу; ең қиын жəне оқушылардың күтпеген сұрақ қою кездерінде өзін жоғалтып алмау; оқыту барысында теория мен тəжірибені біріктіре білу; өз жұмысында алдыңғы жаңа педагогикалық ғылымдар мен тəжірибелерді сауатты қолдана білу; еңбек қаруын пайдалана білу- сөзбен,сөйлеумен; Сын ойлай білу жəне айқын белсенді позициялы болу, қиындықтардың алдында ойыннан қалыс қалмау жəне оқушыларға сөздердің органикалық бірлігін,сенімділікті жəне істі көрсете білу; өз сабақтарын түрлендіре білу.
ІІ. Кəсіби білім беру мекемелеріндегі басқаруға жүйелі қөзқарастар. Кəсіби педагогикалық іс-əрекет педагогикалық жүйелерді басқару мəнін, принциптерін, мазмұнын толық білуді қажет етеді. Педагогикалық үрдісті басқару - қойылған мақсатқа сəйкес шешім қабылдау, ұйымдастыру, бақылау, басқару объектісін зерттеу, алыған ақпараттарды талдау жəне қорытындылау іс-əрекеті болып табылады. Басқару объектісі биолгиялық, техникалық, əлеуметтік жүйелер бола алады. Білім беру əлеуметтік жүйеге жатады жəне елдің, өлкенің, облыстың, қаланың жəне ауданның аумағында қызмет етеді. Сондықтан басқару субъектілері министрлік, облыстық, қалалық, аудандық білім беру басқармалары болып бөлінеді. Жалпы білім беретін мектептер күрделі динамикалық жүйе ретінде мектепішілік басқару объектісі болып табылады. Мектепішілік басқару - тиімді нəтижелерге қол жеткізу мақсатында тұтас педагогикалық үдерістің объективтік заңдылықтарын тануға негізделген оған қатысушылардың мақсатты, саналы өзара əсерлесуі. Тұтас педагогикалық үдеріс қатысушыларының оны басқарудағы өзара əсерлесуі өзара байланысты: педагогикалық талдау, мақсат қою жəне жоспарлау, ұйымдастыру, бақылау, реттеу мен түзету тəрізді əрекеттер мен функциялардан тұрады. Қазіргі білім беру жүйесінің дамудағы бір ерекшелік - білім беру мемлекеттік-қоғамдық басқару болып табылады. Білім беру жүйесін мемлекеттік басқару сипаты мындай қағидалар принциптер жиынтығымен анықталады: білім берудің ізгілік сипатта болуы; біліім беру жүйесінің ұлттық мəдениеттерді жəне салт-дəстүрлерді мемлекеттік тараптардан қорғауы; білім берудің жалпыға бірдейлігі; білім берудің зиялылығы; білім берудегі еркіндік пен плюрализм; білім берудің демократиялық сипатта болуы; Білім берудцің қоғамдық сипаты бірқатар белгілермен анықталады. Мұндай белгілер қатарына мыналаар жатады. Мектеп іс-əрекетін ұжымдық басқару органы - мектеп кеңесі басқарады. Оның атқаратын функциялары мен жұмыс мазмұны жалпы білім беру мекемесінің типтік ережелерінде көрсетіледі. Мектептің жоғары жетекші органы - конференция, жылына кем дегенде бір рет шақырылып отырады. Мұнда мектеп кеңесі, оның төрағасы, іс-əрекет мерзімі анықталады жəне мекеме Жарғысы қабылданады. Конференциялар аралығындағы жетекші орган рөлін мектеп кеңесі атқарады. Педагогикалық жүйе жəне ғылыми басқару объектісі ретіндегі мектеп Мектеп педагогикалық жүйеге жатады, себебі ол бірқатар жүйе құраушы факторлармен, қызмет көрсету жағдайларымен, құрылымдық жəне функционалдық компоненттер жиынтығымен сипатталады. Жүйе құраушы факторлар рөлін мақсаттар мен нəтижелер атқарады; қызмет көрсету жағдайлары - əлеуметтікпедагогикалық жəне уақытша байқалатын жағдайлармен; құрылымдық компоненттер - басқарушы (педагогикалық ұжым) жəне басқарылушы (оқушылар ұжымы) жүйелермен, педагогикалық іс-əрекет мазмұнымен, құралдармен, нысандармен жəне əдістермен; функционалдық компоненттер - педагогикалық талдаумен, мақсат қою жəне жоспарлаумен, ұйымдастырумен, бақылаумен, реттеу жəне түзетумен анықталады. Мектепті педагогикалық жүйе жəне басқару объектісі ретінде қарастыру оны басқарушылардың басқару ісəрекеті бір мезгілде мақсаттар анықтау мен олардың нəтижелеріне қол жеткізуге, педагогикалық жəне оқушылар ұжымдарын қалыптастыру жағдайларын жасауға, оқу-тəрбие жұмысы мазмұнын таңдап алу мен құралдарын, нысандарын, əрекетін қолдануға мүмкіндік береді. Мұндай амал педагогикалық жүйе мақсаттылығын сақтай отырып, оны құрайтын компоненттерді жаңартуға тиімді əсер етеді. Енді педагогикалық жүйенің сжүйе құраушы факторлары мəніне тоқталайық. Педагогикалық жүйенің бастысы болып табылатын, маңызды жүйе құраушы фактор - баланың тұлғалық күштерін үйлесімді дамытуға, оның өзін-өзі анықтауына жəне өзін-өзі дамытуына жағдайлар жасауға бағытталған мұғалімдер мен оқушылардың біріккен əс-əрекет мақсаты болып табылады. Мектеп мақсаты - тұлғаның интеллектуалдық, құлықтық, эстетикалық, еңбектік, экологиялық, құқықтық жəне басқа да мəдениетін қамтитын базалық мəдениеті негіздерін қалыптастыру болып табылады. Жүйе құраушы ретіндегі нəтижелер - жекелеген оқушылардың да, тұтастай алғандағы оқушылар ұжымының да тəрбиелік деңгейін анықтауды қамтамасыз ететін неғұрлым тұрақты жəне нақты өлшемдер жиынтығымен анықталады. Мұндай өлшемдердің болуы қойылған мақсатты оның жүзеге асырылу күйімен салыстыра отырып, мұғалімнің, педагогикалық, іс-əрекетке қатысушыларың іс-əрекеті жолдарын түзетуге мүмкіндік береді. Педагогикалық жүйенің əлеуметтік - педагогикалық жағдайларын жалпы жəне арнайы жағдайлар деп екіге бөлуге болады. Жалпы жағдайларға əлеуметтік, экономикалық, мəдени, ұлттық, географиялық жағдайлар, ал арнайы жағдайларға оқушылардың əлеуметтік-демографиялық құрамы, мектептің туған жері, материялдық мүмкіндіктері, жабдықтар, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.