Ұлы Абай дүниетанымындағы адам мәселесі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік университеті

РЕФЕРАТ

Тақырып : Адам философиясындағы адам мәселесі

Орындаған: Мұқанбеткерімова.Н.С.
Тексерген: Исаев.М.
Тобы: ФАТ-811А

Түркістан, 2019 жыл

Жоспар:
Кіріспе.
Негізгі бөлім:
Адамның даму және қалыптасу ерекшеліктері.
Ұлы Абай дүниетанымындағы адам мәселесі.
Толық адам. Философияда адам мәселесінің алар тарихи маңызы мен ерекшеліктері.
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе
Абай Құнанбаев - халық арасынан шыққан , елі үшін қам жеген, халқы үшін аянбай еңбек етіп, тура жолға бастаған, қиын жағдайда халқына пана бола білген ойшыл. Сондықтан, Абайдың қай салада болсын көтерген мәселелері елеулі. Ал Абайдың философияға қатынасы, адам мәселелері туралы ойлары тіптен құнды.
Ұлы дана, хәкім Абай шығармашылығында әртүрлі философиялық толғаныстарға толы біршама , әлі күнге дейін өз шешімін таппай жүрген мәселелер көтерілген.
Қазіргі таңда Абай мұрасы тұтастай зерттеліп бітпеген салалардың бірі де бірегейі. Себебі, Абай мұрасы өте бай. Ол философиялық ой толғаныстарға толы дүниелері, шығармалары, өлеңдерімен қатар өзіндік үлкен орны бар 45 нақыл сөзден құралған қара сөзден тұрады.
Хакім Абайдың артына қалдырып кеткен бай мұрасы ел-жұртының тұтас өміріндегі өзгермес құбылыс пен айнымас темірқазық іспетті. Бүгінгі күнде Абай шығармашылығы ана сүтімемен даритын , әр қазақтың бойындағы болуы керек рухани байлық.
Абай әдебиетте Екінші Сократ аталып, жоғарғы бағаға ие ақынымыз. Ол үшін халық игілігі, адамзаттың адамгершілік қасиеті, ар-намыс, ұят, елдің надандығы, көреалмаушылық, адам бойынан табылу керек, жетіспейтін асыл қасиеттермен толтыру негізгі дүниеге келгендегі басты міндетіне ұқсайды.

Негізгі бөлім:
Адам болмысы. Адамның даму және қалыптасу ерекшеліктері
Философияда адам болмысының өзіндік сапалы мәні бар, себебі бұл болмыстың табиғаттағы әртүрлі заттармен бірдей болып келетін белгілері кездеседі. Адам болмысының басты алғышарттары- табиғаттың маңызды бір бөлшегі , тірі ағза ретінде өмір сүруінде.
Адам болмысының басқалардан ерекшелейтіні-ақыл-ойсанасының барында және рухани дүниенің иесі екендігінде. Адамдар дүниеде тек өмір сүріп қоймайды, өзін қоршаған табиғи және әлеуметтік ортаға әсер етуге, өзгертуге, түрлендіруге қабілетті бірден бір күш. Сондай-ақ олар өз болмысын және басқа да болмыстарды танып біледі. Олар әрбір адамның тағдыры үшін, табиғат үшін, қоғам үшін жауапты. Адам әртүрлі әлеуметтік қатынастардың туындысы әрі тудырушысы. Адамның тағы да бір ерекшелігі, басқа тірі организммен салыстырып карағанда , өз әрекеті мен денесіне тәуелділігі аса қатты емес. Себебі әлеуметтік ережелер мен заңдылықтарды бақылап, реттей алады.
Адам болмысының басқалардан өзгеше айрықшалайтын-тілі. Тіл- негігі байланыс, қарым-қатынас құралы.Тілден тысқары болу арқылы адам өзінің мәнін жоғалтады. Онсыз бір қоғамда өмір сүретін адамдардың байланысын көру мүмкін емес еді.Адам жасаған, адам еңбегінің нәтижесінде пайда болған дүниелердің барлығы - табиғаттағы материалдық пен рухани игіліктер дүниесіндегі болмыс.
Ерте философия тарихында адам жаратылысы туралы сантүрлі пікірлер мен теориялар бар. Мысалы көне философ ғалымдар адамды кіші ғарыш бейнесі ретінде қарастырады.Ал Сократ болса адамды дене және рухтан тұралы деп ойлады. Көне философия бойынша адам мәселесі туралы айтылған пікірлер өте көп. Адам туралы алғашқы көзқарастар ең алғаш философия дамығаннан кейін ежелгі Шығыс елдерінде пайда болды. Ежелгі үнді философьары адамды жанның бір бөлігі ретінде қараса, қытай философ Конфуций адамсүйгіштік мәселесін талқылай отыра, адам басқа адамды өзіндей жақсы көру керек дейді. Аристотельдің айтуынша адам- ақылға ие қоғамдық жануар.
Жаңа заман философиясы адамды ең біріншіден рухани жан деп түсінеді. Бірақ атеистік көзқараспен байланыстыра отыра, адамның өз болашағы өз қолында , құдайдан да, басқасынан да тәуелсіз деп бағалады.Сол кезеңнің философтары: Гоббс, Декарт, Бэкон осы пікірлерді толықтай қолдады. Яғни идеалистік көзқарасты ұстанды.

Ұлы Абай дүниетанымындағы адам мәселесі.
Абай философиясында өте көп талқыланатын өзекті тақырыптардың бірі- адам мәселесі. Десе де, Абайды философ деп санау өте оңай болғанымен, бұл ғылым саласының өзіндік қыр-сыры өте көп. Абайдың атын алғаш бүкіл әлемге танытқан жазушымыз Мұхтар Әуезовтың өзі Абай шығармашылығының осы қырларын философияға тікелей қатысты деп ойламайды. Шын мәнінде алғанда,- деп жазады Мұхтар Әуезов - Абай философ емес.Себебі оның философиялық жеке толғаулары мен трактаттары жоқ
Абай Гегель, Маркс сынды кәсіби философтар емес, алайда біздің Абайда -Маркста, Гегельде жоқ философиялық даналық бар.Оның басты себебі біз кез келген кезде Гегель мен Маркске сүйеніп, олардан өзімізді мазалаған өмірлік сұрақтарга жауап ала алмаймыз. Ал Абай бәрімізге өткен, қазіргі, келешектегі барлық сұрақтарымызға жауап бере алады.
Абайды ұлы ақын, ұстаз, ағарьушы ретінде танимыз. Оның адам мәселесі төңірегінде толғандырған дүниесі халқының караңғылығы ғана емес, одан бетер, халқының аңғалдығы, бейқамдығы, немқұрайлығы, басқаға ергіштігі, еліктегіштігі. Сол замада ешбірі Абайды ойлап, Абайдың түсінігіндей түсінікке ие болған жоқ. Сондықтан Абайды замандастары түсінбеді. Оның философиясы- өзінің ойы, пікірі, көзқарасы.
Абай Сократты ерекше ұстаз тұтып, даналықтың қайнар көзі деп бағалады. Ақынның Сократпен ұштасатын ойлары өте көп. Өзінің 27 қарасөзін тегістей Сократқа арнады. Сократтың базарда шәкірттеріне Бұларсыз да өмір сүруге болатын заттар кандай көп деп айтқан? өлеңі Абайдың Адам бір боқ көтерген боқтың қабы деген өлеңінің мазмұнымен бірдей. Абай да Сократ сияқты: Адам зат, дүние үшін өмір сүрмейді: керісінше, заттарды адам болып өмір сүруі үшін, адамдық парызын атқару үшін пайдаланады дейді.Абай өлеңінде дүниеқор, көрсеқызар адамдарды дүниеқоңыздығы үшін сынайды. Сократ та, Абай да адамның адамшылдығын оның атақ-даңқ абыройымен, байлығымен емес, керісінше ар-ұят, ниетімен, ақылымен, түсінігімен өлшеуге тырысады.
Абай он сегізінші қарасөзінде Адам адамнан несімен артық? деген сұраққа Тегінде адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселермен озады, одан басқа нәрселермен ощдым ғой демектің бәрі ақымақшылдық деп жазады.
Отыз алтыншы қарасөзінде Ұят деген адамның өз бойындағы адамшылдығы - деген үлкен моральдық тұжырым жасайды. Абай ар- ұятты бәрінен де жоғары қоя отырып, оларды адам бойындағы ең құнды, асыл қасиеттер деп біледі. Айналадағы түрлі опасыздықтар мен қатігездікке ашына қарап, істеген істері үшін ұялмақ түгілі, қызармайтын кісілерді көріп күйінді. Абай ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.