Ұлттық сана және діл

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Жаһандану заманында бір ел бір елден асып түсуге тырысуда. Алпауыт мемлекеттердің көлеңкесінде дамушы елдер көрінбей қалмаудың алдын алуда. Барша мемлекеттер нарықтық экономикамен, саяси өзгерістермен қатар әлемдік аренаға өздерінің ұлттық болмысын, ұлттық рухын, тарихи құндылықтарын шығаруға тырысуда. Бұндай үдерістен біздің еліміз де артта қалмауы тиіс. Елімізде болып жатқан келеңсіздіктер, адамдардың рухани құндылықтарды ысырып қойып, материалдық жағдайға ғана мән беруі, еуропаланудың тұрмысқа ғана емес, санаға да әсер етуі ұлттық болмыстың, ұлттық құндылықтардың ұмыт болуына әкелді. Елдің рухани мәдениеттенуіне, кемелденуіне арналған бағдарламалар мен шаралар жетерлік. Біздің зерттеуіміз аталған шаралардан өзге әрі өтімді болмақ. Тақырып сонылығымен ғана емес, қолданбалы деңгейімен, әлеуметтік мәселені көтеретіндігімен де маңызды, аса өткір, өзекті проблемаға арналған.

Зерттеудің өзектілігі: Тіл білімінің жаңа салаларымен айналысу қазіргі заманғы лингвистиканың басты мақсаты. Дипломдық жұмыс тіл білімінің жаңа саласы ділдік лингвистиканы негіздеуге, оны пән ретінде айқындауға арналған. Жұмыс тақырыбы бұрын зерттелмегендігімен де өзекті.

Дипломдық жұмысты жүзеге асыру арқылы Рухани жаңғыру бағдарламасының да мәні ашыла түспек. Ұлттық ділге мән беру, оны ғылым ретінде негіздеу, ел арасына кеңінен насихаттау аталмыш бағдарламаға жаңа өң бермек. Жоба қазақ ұлты үшін аса қажетті әрі сұранысқа ие тақырыпқа арналғандығымен де мәнді.

Зерттеудің мақсаты: Қазақ тіл білімінде тереңінен зерттелмеген діл түсінігін қарастыру, оның ұлттық санамен байланысын зерттеу және сол арқылы ұлттық діл түсінігін қарастыру. Ұлттық діл және оның тілдегі бейнесін анықтау үшін эксперименталдық талдау жасау.

Зерттеудің мақсатына сай міндеттері:

Діл ұғымының жалпы ғылымда қарастырылуын айқындау;
Ділдің дінмен, дәстүрмен, тілмен байланысын анықтау;
Ділдік лингвистика ғылымының ғылыми негізін іздеу, дәйектеу;
Ұлттық діл және оның тілдегі бейнесін анықтау үшін эксперименталдық

талдау жасау;

Қазақтың санасындағы ділдік мазмұнды айқындаушы сөздерге

ассоциативтік эксперимент жүргізу;

Діл мен тілдің көркем әдебиеттегі бейнесіне қатысты мысалдарды теру;
Ділдік лингвистиканы ғылыми пән ретінде негіздеу;

Зерттеу нысаны: тіл арқылы көрінетін діл, ділді айқындайтын түсініктер, ұлттық діл, ұлттық сана және тарихи жады.

Зерттеу жұмысында қолданылған әдіс-тәсілдер: Тақырыптың ерекшелігіне байланысты жалпылау, жинақтау, талдау, салыстыру, жүйелеу, ассоциативтік эксперимент, әлеуметтік, танымдық әдіс-тәсілдер қолданылған.

Зерттеудің дереккөздері: ділге байланысты және оның аясында жазылған қазақ, орыс және шет ел ғалымдарының мақалалары мен көлемді еңбектері, ғаламтор, әлеуметтік желілер қолданушыларының ғаламторға енгізілген сауалнамаға берген жауаптары, ассоциациялық экспериментке қатысушылардың деректері.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Зерттеудің нәтижесінде мынадай мәселелер ғылыми жаңалық ретінде шешімін тапты:

Ділге байланысты жазылған шет ел, орыс және қазақ ғалымдарының зерттеу жұмыстары мен көлемді еңбектеріне талдау жасалып, зерттеу мақсатына сай маңызды мәселелер анықталды;
Ділді анықтаушы факторлар ажыратылды және оның дінмен, салт-дәстүрмен, тілмен байланысы нақтыланды;
Ділдің тілдегі және әдебиеттегі көрінісі, отбасындағы ділдік ұстанымның тілдегі көрінісі және ұлттық ділдің тілдегі көрінісін анықтау үшін эксперименталдық талдаулар жүргізіліп, нәтижесі көрсетілді;
Ділдік лингвистиканың жеке пән ретіндегі ғылыми негіздері дәйектелді.

Зерттеудің теориялық және практикалық маңызы: Зерттеудің нәтижелері іргелі зерттеулерге сүйене отырып, ділдік лингвистиканың ғылыми негізделуіне қатысты теориялық мәселелерді ғылыми жобалар ретінде жазуда және ғылыми жұмыстар жүргізуде өз деңгейінде үлес қосады. Сонымен қатар ділдік лингвистиканы жеке пән ретінде қалыптастыруға септігін тигізеді.

Зерттеу жұмысының құрылымы: Зерттеу жұмысы кіріспеден, 2 тараудан, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.

Зерттеу жұмысының жарияланымы: «Ер Едіге және ХХІ ғасырдағы ұлттық сана» атты халықаралық конференциясының жинағына «Ер Едіге жырындағы ділдік ұғымдар» тақырыбымен ғылыми мақаласы енді.

1 ДІЛ ҰҒЫМЫНЫҢ ҒЫЛЫМДА ҚАРАСТЫРЫЛУЫ

Діл түсінігі: лингвистикалық анализ

«Діл» ұғымының ғылыми терминологияға енгеніне біраз болды. «Діл» сөзінің орнына халықаралық термин ретінде «менталитет» деген атау пайдаланылады. «Менталитет» сөзі латын тілінен енген және сол тілден аударғанда «mens, mentis» сөзі ақыл, ойлау, пайым, ойдың көрінісі деген мағынаны білдіреді.

Діл ұғымына сөздіктерде түрлі анықтамалар берілген. Мысалы, саяси түсіндірме сөздікте: «Діл - адамдардың белгілі бір қоғамдастығына тән, нақтылы тарихи-мәдени ортада қалыптасқан мінез-құлықтардың және іс-әрекеттердің біркелкі сипатын білдіретін ұғым» деп берілсе, энциклопедиялық анықтамалықта: «Діл - әлем картинасын жасайтын және мәдени дәстүр немесе қауымдастықтың бірлігін нығайтатын жалпы рухани көңіл-күй, наным-иланым, рух дағдысы, ойдың біртұтас жиынтығы» деп түсіндіріледі [1, 79] .

Бұл анықтамалықта діл қауымдастықтың бірлігін нығайтушы фактор ретінде берілсе, келесі бір сөздікте діл сана қабілеттері түрінде сипатталған. Мысалы, үлкен энциклопедиялық сөздікте «менталитет - жеке адамға немесе қоғамдық топқа тəн сана қабілеттері, ойлау үлгісі, рухани қалыптары» деп берілген [2, 63] .

Әрбір халықтың өзіндік ділі бар: өзінің бет-бейнесі, ерекшелігі айқындалмаған халықтың тарихта болуы мүмкін емес. Зерттеуші ғалым М. С. Орынбеков «Основные универсалии тюркского менталитета» атты мақаласында ділге мынадай анықтама береді: «Менталитет дегеніміз - қоғамның барлық мүшелеріне тән және жеке адам деңгейінде көрінетін қоғамдағы ұжымдық түрде құрылған ойлау жүйесі және тәртібі» [3, 13] .

«Менталитет» сөзін ғылымға енгізген және оны кеңінен пайдаланған немістің Аннал мектебінің ғалымдары болатын. Олар ділді тарихи процестің өзіне тән арқауы, орталық түйіні деп түсінді.

Бұл терминді ғылыми айналымға енгізген француз этнологі және социо-антропологі Л. Леви-Брюль болатын. Ол қарапайым халықтардың ойлау қабілеті мен ұжымдық түсінігін зерттеген. Ділдің өзіне тән белгісі ретінде Леви-Брюль қарапайым логикамен түсіндіруге келмейтіндігін, сенім мен адасуға ортақтастығын, түсініксіздігін айтады. Ол бірінші болып жазуы жоқ халықтардың ұжымдық өмірін түсіну қиындығын ескерген болатын.

Бұл термин ғылымға ХІХ ғасырда енгенімен, тек ХХ ғасырдың соңғы онжылдығында ғана үлкен мәнге ие болды. «Менталитет» сөзінің қолдану аясы кеңіген сайын әр арнаға бұрылып, әртүрлі мәнде түсіндіріле бастады [4, 1] .

«Mentalite» - термині саясиланған Еуропа қоғамында ойлау ғылымы саласында түбегейлі өзгерістер орын алған кезде туындады. Осы кезде «сана» мен «ақыл» бір түсінік емес екендігі мойындалды. Сана тек ақылдың емес, сонымен қатар адамның ойы мен эмоцияларының көзі болып келетін терең жəне жасырын бір құрамдас бөлікке ие екендігі анықталды. Бұл құрамдас бөлік «менталитет» деп аталды.

Бұл терминнің ғылымдық айналымға кірігуі оның идеологиялық құрылым, қоғамдық пікір, саясаттан тəуелсіз бола алатындығын көрсетті. Бұл түсініктің құрылымын білу үшін мазмұнын түсіну қажет. Сондай-ақ азаматтық қоғам мен құқықтық мемлекет құрудағы рөлін білу қажет. Менталитетті зерттеу үшін, адам мəселесін зерттейтін барлық əдістердің бірігуін талап етеді. Мұнда ең тиімді əдіс құрылымдық функционалдық əдіс бола алады. Менталитеттің ойдан айырмашылығын қарастыра отырып, көптеген құрамдас бөліктердің жиынтығы, үйлесімі деп алу қажет.

Менталитет, бір жағынан, адамның барлық индивидуалдық қасиеттерін қайталай отырып, екінші жағынан, оның тұлғалық қайталанбастығын көрсетеді.

Еуропада діл ұғымының мәнін кеңірек түсіндірген Г. Бутуль болды. Ол 1952 жылы жарық көрген «Менталитет» атты еңбегінде ділге мынадай анықтама береді: «Діл дегеніміз - бұл индивидке тән логикалық сипатта байланысқан немесе сенімге деген қатынасы арқылы байланысқан идеялар мен зияткерлік мақсаттарының жиынтығы» [5, 3] .

Г. Бутуль діл түсінігін таныммен емес, сеніммен байланыстыруы арқылы ерекшеленеді.

Г. Бутульдің анықтамасының ерекшелігінен кейін діл таныммен байланысты ма, әлде сеніммен байланысты ма деген ой туады. Ділді ұлтты ерекшелейтін фактор деп алсақ, ол таныммен байланысты болады. Бірақ ділдің де, сенімнің де пайда болуы үшін, алдымен тіл керек. Тіл тікелей таныммен байланысқа түседі. Тіл арқылы, оның танымдық қызметі арқылы барлығын танып білуге болады. Сондықтан да, біздер бұл жұмысымызда ділдің тілмен байланысының маңыздылығын дәлелдейміз.

Г. Бутульден кейін 1960 жылы Г. Дюби «История и ее методы» атты еңбегінің бір бөлімін «История менталитета» деп атап, оны ділдің пайда болуына арнады. Бұдан кейін А. Дюпрон «Проблемы и методы истории коллективной психологии» атты еңбегінде ділге анықтама берді. Осы екі еңбек жазылғаннан кейін, түрлі сөздіктер мен анықтамалықтарда, энциклопедияларда ділдің анықтамалары пайда бола бастады. Сол ғасырдың соңғы онжылдығында әр жерде басылған анықтамалардың түйіні ретінде Германияда «Европейская история менталитета» атты ұжымдық еңбек басылды. 30-ға жуық ғалым біріге отырып жазған бұл жинақтың редакторы неміс ғалымы П. Динцельбахер болатын. Ол діл жайындағы ойларын былайша жеткізеді: «Діл дегеніміз - белгілі уақыттағы белгілі ұжымға тән ойлау мен қабылдаудың тәсілдері мен мазмұнының жиынтығы» [4, 5] . Сонымен қатар, неміс ғалымы ділді тарихи категория ретінде анықтағаннан, сипаттап берген оңайырақ екенімен де келіседі.

Діл ұғымын Ресейде тарихшы, орыс мәдениеті тарихының маманы, РҒА қызметкері Л. Н. Пушкарев зерттеген. Ол өз зерттеулерінде діл сөзінің пайда болуын, оның кең ауқымға таралуын, ділдің тарихын қарастырады. Сонымен қатар, діл туралы жазылған француз, неміс, италиан ғалымдарының еңбектеріне талдау жасайды. Л. Н. Пушкарев діл туралы үлкен жинақ болып есептелетін «Европейская история менталитета» еңбегіне талдау жасай отырып, 30-ға жуық ғалымның бірігіп жазған еңбегін сынға алады. Ділді 17 бөлімге бөліп қарастырған ғалымдардың ойлары мен сипаттаулары бір жерде тоғыспайтындығын айта келе, бұл жинақ жай ғана 51 очерктің жиынтығы екенін тұжырымдайды.

Орыс ғалымы А. Я. Гуревич 1973 жылы «Аннал мектебінің атасы» атанған Марк Блоктың «Памятники исторической мысли» еңбегін талдай отырып, Блок, Фебр және оның ізбасарлары сынды француз ғалымдарының осы бір «менталитет» сөзін жиі пайдаланатынына назар аударады. «Осы бір орыс тіліне тікелей аударылмайтын сөз арқылы олар біресе ой шабытын білдіреді, біресе психология мен ой жүйесін білдіреді. «Mentalite сөзі мағынасы жағынан орыстың «көзқарас», «дүниетаным» (мировоззрение) сөздеріне жақын келетін сыңайлы» деп өз ойын білдіреді.

Л. Н. Пушкарев 1995 жылғы «Что такое менталитет?» атты көлемді мақаласында менталитет сөзіне орыс тілінен рухани әлем (духовный мир) сөзі сай келетіндігін жазады. Бірақ рухани әлем термині менталитет терминіне аударма да, ауыстырма да бола алмайтындығын дәйектейді. «Менталитет сөзін орыс тіліне аударудың қаншалықты қажеттілігі бар? Бұл сөзді де «иммунитет», «суверенитет», «муниципалитет» сөздері сынды қабылдап, меңгеру қажет» деген ойын білдіреді [4, 7] .

Менталитет терминінің қазақша діл деген атауға ие болуы орыс ғалымдарының «духовный мир» деген баламасы сынды қазақ ғалымдарының арасында да дау туғызды. Қазақ ғылымында діл терминінің орнына өткен ғасырдың соңғы жылдарына дейін «ділім» термині қолданылып келді. Осы діл және оның маңызын зерттеуші ғалым Д. Кішібеков өз зерттеулерінде діл термині бұл ұғымның толық мәнін аша алмайтындығын және бұл терминді сол күйінде қалдырып менталитет деп қолданған жөн деп жазады [6, 4] . Ғалым Сәбетқазы Ақатай 1998 жылы жазылған «Қазақтың ұлттық менталитеті» атты мақаласында «Менталитет - кейін жиі қолданысқа түскен латын сөзі (“ментал”), қазақы миымыздың ерекше түйсігі, ақыл ойының бейнесі, рухани қыртысы. Қазақшасы - діл дедік, алайда діл сенімге, иманға жуықтау (“сарттың тілі тəтті, ділі қатты”) » деген пікір айтады [7, 228] . Осыған ұқсас пікірді тағы бір қазақ ғалымы А. Ж. Құдабаев айтады: «Соңғы жылдары менталитетті діл деп аударып жүр. Алайда, бұл мәселе әлі ғылыми тұрғыдан жете қарастырылуы қажет секілді. Оның кейбір анықтамасы тым бұлыңғыр Қ. Жарықбаев пен Ә. Табылдиев «Әдеп пен жантану. Ұлттық тәлім-тәрбие» еңбегінде «Діл - көңіл, жүрек, пейіл» делінген. Себебі, діл сөзі мұсылман-софылық әдебиеттен көшкен. Діл рух түсінігіне жақын, яғни жанның жоғары формасы, адам жанының ең түпкі, киелі мағынасын білдіруге арналған» [8, 2] .

Аталған еңбектердің жазылғанына 20 жылдай уақыт өтті. Қазіргі таңда елімізде діл сөзінің кең қолданысқа ие болуына орай және оған қатысты мәселелер бұрынғыдан белсенді қарастырылатындықтан «діл» термині білім алған, оқыған қазақстандықтарға жалпылама түсінікті. Дегенмен, оның ғылыми термин ретіндегі дефинициясы жоғарыдағы пікірлерге сүйенсек, сан алуан. Атап айтқанда, діл:

Ақыл-ойдың көрінісі;
Терең ой;
Халықтың болмысы;
Таза жүрек;
Ой жүйесі, ойлау тәсілі.

Сонымен, біздің пайымымызша, алдымен діл, ділдік және ділімділік терминдерінің мағынасын ашып алу қажет. Діл сөзінің ғылымның әр саласында қолданылуы оның аясын кеңейтті. Дегенмен қазіргі таңда тілдік қолданыстағы діл және ділдік терминдерінің орынды қолданылуына баса назар аудару керек.

Діл және ділдік (лингвистикалық және логика-философиялық тұжырымдар)

Діл түсінігі әр салада, әр тарапта зерттелген сайын оның ауқымы да кеңейе түсті. Діл ұғымымен қоса, сол сөзден туындаған «ділдік», «ділділік» ұғымдары пайда болды.

Діл болған жерде ділділік мәселесі туындайды. Ділділік - индивидтің немесе топтың әрекетіндегі ділдің көрінісін, демек, оның айшықтығын немесе көмескілігін бейнелейді. Ділділік - бар немесе жоқ, көрініс беріп тұр немесе көрініс беріп тұрған жоқ - сонысымен ділділік. Бұқара бар жерде - жақсы немесе жаман болсын діл бар. Діл бар жерде жақсы не жаман болсын, оның көрінісі бар. Ділдің көрінісі ділділік болып табылады [9, 114] .

Діл ұғымынан ділдік (ментальность) ұғымын ажыратудың да қажеттілігі туындайды. Л. Н. Пушкаревтің зерттеуінше, қоғамдық ғылым саласын зерттеуші орыс ғалымдарының біразы діл және ділдік ұғымдарын синоним дефиницияға жатқызады [10, 1] . Екі ұғымды бөлек қарастыратын ғалымдар діл түсінігі ортақ қоғамдық, жалпыадамдық мағынаға ие, ал ділдік түсінігі ойлау, сезім түсініктерімен тығыз байланысты екенін алға тартады.

Ділге байланысты зерттеулер жүргізген ғалымдар оны әр арнаға бұрады. Аннал мектебінің қолдануымен ғылыми айналымға енген діл түсінігінің ғылыми кеңістігі Г. Дюби, М. Блок сынды француз ғалымдарының тұжырымдамаларымен толығады. Орыс ғалымдарының ішінен діл түсінігін тереңінен қарастырған РҒА қызметкері, Ресей тарихшысы Л. Н. Пушкарев болды. Ол ділдің тарихына мән береді және ділді өз саласы, яғни тарих ғылымымен байланыста зерттейді.

Е. С. Кубрякова енгізген ғылыми аймақтар арасындағы шекараларды бұзу ұстанымын - экспансионизмді ұстанған ғалымдар ділді лингвистиканың әртүрлі салаларымен, бағыттарымен байланыста қарастырады. Жас ғалым В. С. Соседова қазіргі тіл біліміндегі діл мен әлемнің тілдік көрінісі түсініктерінің арақатынасын зерттейді. Жаңа заман лингвистикасының өзекті мәселелерін қарастыра отырып В. С. Соседова «діл мәдени аспектімен, ал әлемнің тілдік көрінісі лингвомәдени аспектімен байланысты» деген тұжырым жасайды. Бұған төмендегідей уәж айтуға болады: діл мен әлемнің тілдік бейнесі зерттеушілердің зерттеу аспектісі мен мақсатына байланысты түсіндірілетіні белгілі, алайда кең мағынасында діл бір уақытта мәдени ғана емес психологиялық аспектіде де көрінеді. Ал ғаламның тілдік бейнесі лингвотанымдық, лингвомәдени аспектілерде де қарастырылады.

И. В. Кондаковтың пікірінше, «менталитетті» «əлемнің айнасы» ұғымымен алмастыруға болады, алайда соңғысын елестетіп көруге болады, ал алғашқысын бастан кешіріп, эмоциямен түсіну керек [11, 8] .

И. В. Кондаковтың пікіріне талдау жасайық. Біріншіден, «әлемнің айнасы» түсінігі қазіргі танымдық лингвомәдениеттану ғылымындағы «ғалам бейнесі» түсінігімен сай келеді және объективтілік тұрғысынан келгенде мағыналары ажырайды. Екіншіден, менталитетті, яғни ділді бастан кешіру деңгейінде өтеді десек, ол концептіге сай келеді. Сонда ғалымның пікірі мәдениеттану аспектісінде шешім тапқаны байқалады. Оны лингвотанымдық аспектіде дамытуға болады.

Қоғамтану ғылымдарының кандидаты Виталий Кулиш діл түсінігін «халықтың тарихи жады» түсінігімен бірге қарастырады. Ғалымның тұжырымдауы бойынша, бұл екі түсініктің мазмұны бөлек, бірақ бір-бірімен тығыз байланысты. Діл де, тарихи жады да қоғамдық субъектілердің, оның ішінде этностардың ұзақ уақыт араласуынан, байланыста болуынан пайда болады. Дегенмен, ділге белгілі бір халықтың ойлауының, салт-дәстүрінің, әдет-ғұрыпының, тілінің ерекшеліктері жатады. Тарихи жады мәдениеттің барлық құрылымдық элементтерінің бар болу тәсілін білдіреді, сонымен қатар, халықтың ділін көрсету және сақтап қалу амалы болып табылады. Сондықтан да, ділдің аясы кең, ал тарихи жады ділді анықтаушы, көрсетуші категория болып табылады [12, 3] .

Ділді тілмен байланыста қарастырған ерлі-зайыпты ғалымдар Алексей мен Елена Бастриковтер болатын. Халықтың мінезін сипаттайтын категория - ділге А. В. Бастриков және Е. М. Бастрикова лингвомәдени концептілерді оның бірлігі ретінде қарастырады. Олардың пікірінше, егер ділділік - әлемді тану тәсілі болса, онда діл - ұлттың ерекшеліктеріне сай танымдық, эмотивтік және тәртіптік таптаурындарының (стереотиптері) жиынтығы [13, 1] . Бұл екі ғалым лингвомәдени концептілерді қарастыра отырып, ділді сөзге тиек етеді. Дегенмен, діл және ділдік ұғымдарының аражігін нақты ажырата алмайды.

Жоғарыдағы ғалымдардың пікіріне ден қойсақ, «діл - халық мінезін сипаттайтын категория, ұлттың ерекше танымдық, эмотивтік және тәртіптік таптаурындарының (стереотиптері) жиынтығы». Алдымен, халық мінезі дегенге тоқталайық, расында діл бір ұлтқа тән дүние ме, әлде бір территория аймағындағы бірнеше ұлттардың, басқаша айтқанда халықтың мінезінің көрінісі ме? Екіншіден, діл таптаурындарының (стереотиптері) жиынтығы деген қаншалықты негізді?

Діл Егер стереотип десек, стереотип - бұл бұрынғы әлеуметтік тәжірибеге негізделген әлемді тануда және білуде ақпаратты қабылдаудың, сүзудің, түсіндірудің тарихи қоғамдастықта қабылданған үлгісі (Липпманның анықтамасы) . Осы анықтама тұрғысынан келсек, ділдің мазмұны толық ашылмайтынын байқаймыз. Бірақ бұл жерде жай ғана таптаурын емес, ұлтқа тән танымдық таптаурын туралы сөз қозғалады. Бастриковтердің анықтамасы ділдің толық мәнін аша алмайды. Дегенмен, таптаурын туралы ой қозғап, ділге тән бір қасиетті көрсетеді.

Ресейлік тағы бір ғалым Е. Ф. Нечаева «тілдік сана» және «ұлттық діл» түсініктерін қарастырады. Ғалым билингвизм арқылы тілдік сана мен әлемнің индивидуалды бейнесін өзгерту мүмкіндігі туралы және орыс ұлтының ділі туралы сөз қозғайды [14, 1] . Тілдік сананың өзге тілді меңгерумен тікелей байланысты екенін дәйектейді. Адам өзге тілді үйренген сайын өзге тілдік санасыға тән қасиеттерді иелене бастайтындығын айтады. Тілдің құрылымы мен ұлттық ділді тікелей байланыстыру орынсыз екенін тұжырымдайды. Е. Ф. Нечаеваның тілдік сана мен ұлттық ділдің айырмашылығын анықтауына келсек, Е. В. Тищенко ділді дербес пәнаралық категория ретінде қарастырады. Оның айтуынша, діл адам түсінігінің ерекшеліктерін, оның қоршаған ортамен өзара байланысының құрылымын анықтайды. Сонымен қатар, адамдар тобының, халықтардың ділі ұлтаралық өзарақатынастың өзіне тән ерекшеліктерін анықтайды. Е. В. Тищенконың пайымдауынша, діл және ділдік түсініктеріне анықтамалардың көптеп берілуі бұл түсініктердің күрделілігі мен сан қырлылығын білдіреді. Осыған байланысты діл мен ділдік түсініктерін әр ыңғайынан қарап зерттеу қажеттілігі туатынын айтады [15, 2] .

Діл мен ділдік ұғымдарының аражігін ажыратуда ғалымдардың пікірі екіге бөлінеді. Жоғарыда айтылғандай, бір топ ғалымдар діл мен ділдік ұғымдарын бір ұғым ретінде қарастырады. Ал енді бір топ ғалымдар ділдікке қарағанда ділдің ауқымы кең екенін дәлелдейді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.