Жанама салық жүйесінің түбегейлі талдауы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
Экономика факультеті
Қаржы кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Қаржыға кіріспе пәні бойынша
Тақырыбы: ҚҚС және оның бюджеттегі рөлі
5В050900 - Қаржы мамандығы

Орындаған: Рустем М.А.

Қабылдаған
э.ғ.к., доцент Жағыпарова А.О.

Нұр-Сұлтан, 2019

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ
3

1
ҚОСЫЛҒАН ҚҰНҒА САЛЫНАТЫН САЛЫҚТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
4
1.1
Қосылған құн салығының экономикадағы мәні және мазмұны
7
1.2
Қосылған құн салығының шет мемлекеттердегі алыну механизмі
9

2
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ
15
2.1
ҚҚС есептеу мен жинаудың қазіргі механизмі
18
2.2
Мемлекеттік бюджет жүйесіндегі ҚҚС орны
20

3
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ҚҚС ЖИНАУДЫҢ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
24

ҚОРЫТЫНДЫ
30

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
32

КІРІСПЕ

Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық экономикалық қозғалысы мен саяси іс бағытына қарамастан ұлттық мемлекет әдістерінің негізгі көзі - ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық инструменті, мемлекеттің кірістерін және бюджеттін әдістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады. Нарықтық қатынастарға көшумен байланысты біздің еліміздің экономикасында көптеген жаңа мәселелер мен қажеттіліктер пайда болды.Олар жаңа мамандар мен жаңа теориялық және тәжірибелік дисциплиналардың,соның ішінде салық салу жүйесін негіздеді. Салық салу жүйесін жекелей алғанда,оны нарықтық қатынастардың жаңалықтарына жатқызуға болмайды,бірақ жаңалық болып тәуелсіз бақылаудың пайда болуы табылады.Ол қоғамдық тәжірибелік қажеттілікті жүзеге асыруды-пайдаланушылар қызығушылығындағы экономикалық субъектілер ісі жөніндегі қаржылық ақпараттардың нақтылығын растауды қамтамасыз етті. Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп,дамуының негізі болып табылады.
Курстық есептің мақсаты- салық жүйесі және соның ішінде қосылған құн салығының мәні мен мазмұнын ашып көрсету, оның қалыптасуы мен дамуы туралы ақпаратты енгізу, аудиттің негізгі мақсаттары мен міндеттерін айқындап көрсету. Яғни осы есеп беруде жазылған мәліметтер салықтар жөнінде жалпы мағлұмат береді.
Курстық жұмыстың міндеттері - салық жайлы ашып айту, түрлері, ҚҚС жайлы толығырақ, құрылудағы мақсаты мен тарихы, жүзеге асырылу тәртібін, ұйымдық-басқарушылық құрылымын, ақша қаражаттарының, жұмыскерлермен есеп айырысу, яғни еңбекақының алғашқы есептерінің ұйымдастырылуын, сондай-ақ қаржылық есептіліктің дұрыс орындалуын зерттеу болды. Кәсіптік біліктілікті дамытуды жетілдіргенмен қоса, ең алдымен мен этикалық нормаларды сақтай отырып рұқсат етілген нормада компитенциялы қызметкерге қойылатын талаптарды игеруге тырыстым. Әлемдік практикаға белгілі көптеген модельдері бар нарықтық экономика, мемлекеттік реттеу арқылы толықтырылған әлеуметтік бағдарланған экономика болып табылады. Қаржы - нарық қатынастарының құрылымында, сондай-ақ мемлекеттің оларды реттеу тетігінде үлкен рөл атқарады. Ол нарықтық қатынастардың ажырамас бөлігі және сонымен бірге мемлекеттік саясатты іске асырудың маңызды құралы болып табылады. Сондықтан бүгінгі күнде қаржы табиғатын білу, оның жұмыс істеу жағдайларын терең түсіну, оны әлеуметтік өндірістің тиімді даму мүдделерінде толық пайдалану жолдарын көру маңызды.
Қазақстан экономикасына салықтық қоғамдар қаржысының маңыздылығын ескере отырып, қаржы тұрақтылығы және қаржылық дамуының тұрақтылығына тікелей байланысты екендігі туралы айтуға болады. Осы жағдай курстық жұмыстың тақырыбының өзектілігін анықтады.

1. ҚОСЫЛҒАН ҚҰНҒА САЛЫНАТЫН САЛЫҚТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.1 Қосылған құн салығының экономикадағы мәні және мазмұны

Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық экономикалық қозғалысы мен саяси іс бағытына қарамастан ұлттық мемлекет әдістерінің негізгі көзі - ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық инструменті, мемлекеттің кірістерін және бюджеттін әдістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады. Нарықтық қатынастарға көшумен байланысты біздің еліміздің экономикасында көптеген жаңа мәселелер мен қажеттіліктер пайда болды. Олар жаңа мамандар мен жаңа теориялық және тәжірибелік дисциплиналардың,соның ішінде салық салу жүйесін негіздеді. Салық салу жүйесін жекелей алғанда,оны нарықтық қатынастардың жаңалықтарына жатқызуға болмайды,бірақ жаңалық болып тәуелсіз бақылаудың пайда болуы табылады.Ол қоғамдық тәжірибелік қажеттілікті жүзеге асыруды-пайдаланушылар қызығушылығындағы экономикалық субъектілер ісі жөніндегі қаржылық ақпараттардың нақтылығын растауды қамтамасыз етті.
Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Салық - мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде түсетін міндетті төлемдер. Салықтар - шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекет пен екі арадағы мемлекеттік бюджет арқылы жүзеге асырылатын, қаржы қатынастарын сипаттайтын экономикалық санат. Салықтардың экономикалық мәні мынада: салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін білдіреді. Сондай-ақ шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі бір мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетеді. Салық ұғымымен салық жүйесі ұғымы тығыз байланысты.
Мемлекетте алынатын салық түрлерінің, оның құру мен алудың нысандары мен әдістерінің, салық органдарының жиынтығы әдетте мемлекеттің салық жүйесін құрайды. Салықтардың, оларды төлеушілердің, салықтарды алу әдістерінің, салық жеңілдіктерінің жиынтығының болатындығынан салық жүйелерінің әжептәуір күрделі үлгілері болуы мүмкін. Барлық өркениетті елдерде салықтардың бүкіл жиынтығы әр түрлі қағидаттар бойынша жіктеледі. [1].
Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік ретінде пайдаланылады. Салықтардың мәнін толық түсіну үшін, олардың экономикалықмаңызын түсіну қажет. Ал салықтардың экономикалық маңызы олардың атқаратын қызметіне тікелей қатысты.Қосылған құнға салынатын салық объектілері болып, салық салынатын айналым және салық салынатын импорт болып табылады. Сондай-ак, еңбек ақы заттай түрде төленген жағдайда берілетін тауарлардың құнына қосылған құнға салынатын салық енгізіледі. Салықтан босатылған тауарлардан баска, сырттан әкелінетін тауарларға салық салынады. Сату термині тауарларға қатысты қолданғанда сатуды, айырбастауды, ақысыз беруді немесе кепілге салынған тауарларды кепілдікке зат ұстаушының меншігіне беру және жұмыстар мен қызметтерді орындау деп білеміз. Қосымша кұнға салынатын салық бойынша есепте түрғаң немесе тұруға міндетті кәсіпкерлік, яғни заңды тұлғалар салық төлеушілер болып табылады. Қазақстан Республикасының қатысуымен жасалған халықаралық шарттарда түсті және кара металлдардың сынығын коспағанда, тауарлардың экспортына нольдік мөлшерлеме бойынша салық салынады.

Сурет 1- Салық элементтері
Ескерту - Салық және бюджетке түсетін басқа да міндетті төлемдер туралы (Салық кодексі).

Салық қызметінің негізгі міндеттері мыналар:
- салық заңдарының орындалуын қамтамасыз ету, оның тиімділігін зерделеу; - заңдардың, салық салу мәселелері жөнінде басқа мемлекеттермен жасалатын шарттардың жобаларын әзірлеуге қатысу; - салық төлеушілерге олардың құқықтары мен міндеттерін түсіндіру, салық заңдары мен нормативтік актілеріндегі өзгерістер туралы салық төлеушілерге уақтылы хабарлап отыру.
Салық төлеушілер өз тарапынан мынадай міндеттерді атқарулары тиіс:
- уақытылы салық инспекциясына тіркеліп, тіркеу нөмірін алуға;
- мемлекеттік салық комитетінің актілеріне сәйкес есеп құжаттамаларды жүргізуге, осы есеп құжаттамаларды бес жыл бойы сақтауға;
- белгіленген мерзімде салық декларациясын тапсыру;
- атқарылған жұмыс немесе көрсетілген қызмет үшін төлемді жүзеге асыратын салық төлеуші салық қызметінің талабы бойынша атқарушыға төленген сомалар туралы ақпарат беруге;
-салық заңдарын, салық төлеу тәртібін, салық төлеу мерзімін қатаң сақтауға;
Салық жүйесіне қажетті негізгі талаптар мыналар:
-салық құрамы дәл анықталуы қажет. Ол үшін салық заңдылығында мемлекетте алынатын салықтардың толық тізімі мазмұндалуы керек;
-салық жүйесі салық төлеушілер үшін салықтан жалтару тиімсіз болатындай етіп жасалуы тиіс;
-салық жүйесінің қарапайымдылығы. Бұл әсіресе, салықтың дұрыс төленуі үшін бақылауды жүзеге асыруда маңызды;
-салық жүйесі салық төлеушінің өз қаражатын өндіріске салуына ықпал етуі керек. [2].

Кесте1
ҚҚС - ын есептеу үшін төмендегідей көрсетіштер берілген

Көрсеткіштер
Тауарлардың ҚҚС-сыз бағасы

12% мөлшерлеме бойынша салық салынатын айналым
500 000 тг
74 400
0% мөлшерлеме бойынша салық салынатын айналым
120 000 тг
-
ҚҚСдан босатылған айналым
80 000 тг
-
ҚҚС- ны төлеуші сатып алған тауарлардың (жұмыстардың көрсетілген қызметтердің) құны
210 000 тг
25 200
Ескерту- kgd.gov.kzkk [21].

Қосылған құн салығын төлеушілері:
-Жеке кәсіпкерлер;
-Заңды тұлғалар, мемлекеттік мекемелерді қоспағанда;
-Қызметін Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент еместер;
Қосылған құнға салынатын салықты 1954 жылы М. Лоре (Франция) енгізіп, айналымға салынатын салықты алмастыруға қабілетті салық ретінде бейнеледі. Бұл салық Франция жерінде 1968 жылы толығымен енгізіліп болды. Кейін келе Еуропалық Одаққа мүше болғысы келетін мемлекетке қойылатын алғы шарттардың бірі болып саналды.
Қосылған құнға салынатын салықты есептеу барысында негізінен 4 әдіс қолданылады:
-тікелей аддивті немесе бухгалтерлік;
-жанама аддивті;
-тікелей шегерім жасау әдісі;
-жанама шегерім жасау әдісі немесе шоттар бойынша есепке жатқызу.
Бірінші және екінші әдістер балансқа негізделген, анығын айтқанда ол пайдалы анықтау негізінде есептеледі. Бірақ компанияның балансында жасалған мәмілелер жолпылама түрле көрсетіліп, тауарлар түрлері бойынша жіктелмейді.
Үшінші әдіс өндірілген өнім құнынан жұмсалған шығындарды шегеріп тастағаннан кейін кейін ғана салық сомасы есептеледі. Бұл үшін әдісті біртұтас салық ставкасын қолданған жағдайда ғана пайдаланады.
Ал тәжірибеде, негізінен төртінші әдіс кеңінен тараған. Бұл әдіс арқылы дифференцияланған салық ставкасы мәміле жасалған сәтте бірден қолданылады, сондай-ақ щот-фактураны толтыру арқылы жасалған мәміле туралы, компанияның салық міндеттемелерді туралы ақпар алып отыруға мүмкіндік туады. Қосылған құн салығы дегеніміз - тауарларды (жумыстарды қызмет көрсетулерді) өндіру және олардың айналысы процесінде қосылған, оларды өткізу бойынша салық салынатын айналым құнының бір бөлігін ьюджетке аудару, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағындағы тауарлар импорты кезіндегі аударым.
Қазақстан Республикасында қосылған құн салығы бойынша есепке тұрған мынандай тұлғалар қосылған құн салығын төлеушілер болып табылады.
-Жеке кәсіпкерлер.
-Заңды тұлғалар (мемлекеттік мекемелерді қоспағанда).
-Қызметін Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент еместер.
-Заңды тұлғалардың құрылымдық бөлімшелері.
-Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес тауарларды Қазақстан Республикасының аумағында импорттайтын тұлғалар.
Қосылған құн салығының негізгі салық салу объектілері:
- салық салынатын айналым;
- салық салынатын импорт.
Салық салынатын айналым және салық салынатын импорт:
Тауарларды өткізу бойынша айналым тауарларға қатысты өткізу бойынша айналым:
1) тауарға меншік құқығын беруді, оның ішінде:
-тауарларды сатуды;
-тауарларды тиеп жөнелтуді, оның ішінде басқа тауарларға алмастыруды;
-тауар экспорттын;
-тауарды тегін беруді;
-жарғылық капиталға жарна төлеуді;
-жұмыс берушінің жалдамалық қызметкерге жалақы есебінен тауар беруін.
2) тауарларды төлем мерзімін ұзарту шартымен тиеп жөнелтуді және мүлікті қаржы лизингіне беруді;
3) комиссия шарттары бойынша тауарларды тиеп жөнелтуді;
4) қарызды төлемеген жағдайда кепіл берушінің кепіл ұстаушыға кепілге қойвлған мүлкін (тауарларын) беруін;
5) кәсіпкерлік қызмет мақсаты үшін сатып алынған тауарды кәсіпкерлік қызметке жатпайтын шараларды өткізу үшін, сондай-ақ қосылған құн салығын төлеушінің не оның жалдамалы қызметтерінің, қатысушылардың немесе басқа да тұлғалардың жеке тұтынуы үшін пайдалануын;
Қазақстан Республикасында қосылған құн салығын төлеуші болып табылмайтын резидент еместен жұмыстар, қызмет көрсетулер алу кезінде салық салынатын айналым. Қосылған құн салығының төленгенін растайтын төлем құжаты салық сомасы есепке жатқызуға құқық береді.

Кесте 2
Салық есептілігінің нысандары

Жүктеу
Нысанның атауы
300.00 нысаны
Қосылған құн салығы бойынша декларация
320.00 нысаны
Импортталған тауарлар бойынша жанама жөніндегі декларация
328.00 нысаны
Тауарларды әкелу және жанама салықтарды төлеу туралы өтініш
Ескерту - http:nalogikz.kz [19].

Қосылған құн салығының экономикалық мазмұны, әлемдік тәжірибеде жанама салықтардың келесідей түрлері бар:
-айналымға салынатын салық
-сатудан алынатын салық
-қосылған құн салығы
-акциздер
Осылардың ішіндегі ең маңыздысы 1992 жылы енгізілген қосылған құн салығы болып табылады. Бұл салық бюджет кірістерін құрайтын салықтық түсімдердің ішіндегі негізгі салықтардың бірі. Ресей экономикалық ғылымының докторы, профессор Д.Г Черниктің пікірінше ҚҚС - бұл өндіріс пен айналымның барлық сатыларында пайда болатын қосылған құннның 1 бөлігін бюджетке аударуды білдіреді,және сатылған өнім (тауар,жұмыс,қызмет) құны мен шығындарының құнының айырмасы ретінде сипаттайды. Қосылған құн салығы дүние жүзінің 40-тан астам елінде соның ішінде Еуропа Экономикалық Одаққа мүше 17 елінде пайдаланылады. Бұл салықтың артықшылығы келесіде:
- төлеушілер үшін салықты есептеу салыстырмалы қарапайым;
- бағалардың өзгеруіне, төлеушінің қаржылық ахуалына қарамастан мемлекет бюджетінің кірістерін қалыптастыруының сенімді және тұрақты базасын қамтамасыз етеді.
Экономиканың барлық секторларының жағдайын жақсарту мақсатында еліміздің салық жүйесіне қосылған құн салығының 1992 жылы енгізілуі келесідей бағыттар бойынша дамуды көздеді:
- салық салу базасының кеңейтілуін, яғни салыстырмалы түрдегі төмендетілген ставкалар енгізілуі негізінде мемлекеттік бюджетті толықтыру;
- бюджеттің кіріс бөлігінің салықтық түсімдерін инфляциялық құнсызданудан қорғау;
- экономиканың тұрақсыздығы жағдайында кірістердің тұрақты қайнар көзін қамтамасыздандыру;
- 1995-1996 жылдары болған тауар тапшылығын жою.
Қазақстан Республикасының Салық Кодексінің кемшіліктерін атап кетпес бұрын келесідей екі жағдайды анықтау қажет. Ол ең алдымен:
салық заңнамасының жиі өзгертілуі салық төлеушілерді ғана емес, салық мамандарының да қызметіне кедергі жасайды.
Салық заңнамасының нормаларын орындауды қамтамасыз ететін жалпы сипаттағы қосымша ақпараттың жоқтығы.
Қосылған құн салығын қолданатын елдер келесідей мақсаттарды жүзеге асыруды көздейді:
- мемлекеттік табыстардың ұлғаюының кепілдемесі;
- соңғы тұтынушыға салық ауыртпалығын аудару;
- салықтан жалтаруды болдырмау үшін бақылауды күшейту;
- өндірістік циклдің әр этапында табыс ала алу мүмкіндігі.
Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 12 маусымдағы Кодексiне (Салық кодексi) сәйкес әзірленген және қосылған құн салығы (бұдан әрі - ҚҚС) бойынша есепке қою, ҚҚС бойынша есептен шығару, ҚҚС бойынша есепке қою туралы куәлікті беру, ауыстыру, күшін жою және қолданысын тоқтата тұру тәртібін белгілейді. [3].
Нарықтық қатынастар жүйесіне ену отандық салық салу жүйесін құру қажеттілігін туғызады. Механикалық еліктеу мен нарықтық экономикасы дамыған мемлекеттердің, сонымен қатар экономикасы транзитті мемлекеттердің салық жүйесін Қазақстан экономикасына көшіру қайта құрылған басқару жүйесі мен қадағалау құралдарының көрінісі ғана болатын еді. Сонымен қатар қайта құрудың қысқа мерзімдері басқа мемлекеттің салық салу жүйесін құру мен жұмыс атқару тәжіриесін максималды есептеуді қажет етеді.
Дүниежүзілік тәжірибеде бөлу қатынастарының эволюция процестерінде салық салу жүйесінің үш моделін бөліп көрсетугеболады. Оларға:
- Салық салу обьектісі ретінде көбінесе табыстарды қарастыратын модель;
- Салық салу обьектісі ретінде көбінесе шығыстарды қарастыратын модель;
- Табыстар мен шығыстардың қатынасы салық функциялары арасындағы тепе-теңдікті қамтамасыз етеді.
Бұл модельдер салық салу жүйелерінің эволюциясын көрсетеді. Салық жүйесінің даму динамикасы экономикасы тоқырау, салық базасы тар мемлекеттерде салық салу ретінде көбінесе шығындар қолданылады, ал нарықтық экономикасы дамыған елдерде - табыстар. Кәсіпкерліктен түскен табыстарға немесе халық табыстарына тікелей салық салынады. Үшінші модель экономиканың тұрақты даму теориясына әлдеқайда сай келеді. Салық салу жүйесіне қалыптасқан әлеуметтік - экономикалық жағдайға сай уақытылы енгізілген түзетулер жанама және тікелей салықтар арасындағы тепе-теңдікті максималды орнату арқылы экономиканың тұрақты және қалыпты дамуын қамтамасыз етеді. Бұл мемлекеттік бюджетті қалыптастыру процесінде салық төлеушілер мен мелекет мүдделерін қосылуына әкеледі. Салық базасының қысқаруына және нақты салық формаларының оңтайлық мүмкіндігінің қысқаруына әкеліп соғатын экономикалық дағдарыс кезінде мүдделердің сәйкестігіне жету өте қиын. Жанама салықтардың құрасында ең маңыздысы қосылған құн салығы болып табылады. Қосылған құн салығы мемлекеттің фискалды саясатын жүзеге асыру барысында қолданылады.% немесе ЖЮ-дің 7% Салық базасын кеңейту мен өз бюджеттерін толтыру мақсатында Еуропалық Одаққа мүше мемлекеттері қосылған құн салығына сәйкес салық базаларының мөлшерлері келісілді. [4].
Еуропалық Одақ бюджетін базасының табыс көзі болып табылады. Бұл мемлекеттерде салық мөлшерлемелері 5 Еуропалық Одақ мемлекеттерінің салық жүйесін өзгертудің негізгі уәждеуі:
- қосылған құн салығы жаңа техника арқылы салық операцияларын құжат айналым жүйесінің реттелуін және тез жүргізуге мүмкіндік береді;
- ортақ нарыққа мемлекеттердің кіруіне қосылған құн салығын енгізу міндетті;
- тауарлар мен қызметтердің бір түріне салықтардың жеңілдікжағдайын жасау сақсатында қосылған құн салығын бөлшек сауда сатуларынан салық пен салыстырғанда әлдеқайда тиімді;
- қосыслған құн салығы бюджеттік түсіәмдерді әлдеқайда көтереді;
- сонымен қатар, осы факторлардың ішінде саяси аргументтер болып - ортақ нарыққа кіру шарты табылады. Дәл осы аргумент еуропалық мемлекеттер арасында осы салықтың кең тарауына түрткі болды. Қазіргі кезде Еуропалық Одақ мүшелерінің барлығы көрсетілген салықты енгізеді. Мемлекеттердің қосылған құн салығына көшу макроэкономикалық тұрғыдағы ортақ нарық форма кезінде іске асырылады. Көші процесінің өзі мыналарды қажет етеді:
- Салық жүйесінің есебінің тиімділігі;
- Жанама салық жүйесінің түбегейлі талдауы;
- Шетел мемлекеттерінден жұмыс істеу стажы бар кәсіби мамандарды дайындау;
- Жаңа жүйеге көшу мерзімін анықтау;
- Әр сату операцияларына счет-фактура толтыру міндеттілігі;
- Ақпараттар мен құжаттарды өндеуді автоматтандыру;
- Қосылған құн салығын есептеуді банк функциясына тіркеу;
- Кеден есебін компьютеризациялау;
Қосылған құн салығынан босатылған айналымдар:
1) Тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсетулер) айналымы;
1. пошталық ақы төлеудің мемлекеттік белгілері;
2. акциздiк маркаларын;
3. уәкiлеттi органдар жүзеге асыратын, соларға байланысты мемлекеттiк баж алынатын қызметтердi;
4. адвокаттық қызметтi, нотариаттық iс-әрекеттердi жүзеге асыру бойынша көрсетiлетiн қызметтердi;
5. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi өткiзетiн тауарлар (жұмыстар, қызметтерді);
6. мемлекеттiк меншiктi жекешелендiру тәртiбiмен өткiзiлетiн мүлікті;
6-1) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес мемлекеттiк қажеттiлiктер үшiн сатып алынған мүлiк;
7) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес мемлекеттiк мекемелердiң немесе мемлекеттік кәсіпорындардың пайдасына өтеусiз негiзде негiзгi құралдарды берудi;
8) жарғылық капиталға жарналарды;
9) жарғылық капиталға жарна ретiнде алынған мүлiктi қайтарып алуды;
10) жерлеу бюроларының әдет-ғұрыптық қызмет көрсетулерiн, зираттар мен крематорийлердің қызмет көрсетулерiн;
11) оларды өткiзу жөнiндегi қызмет көрсетулердi қоспағанда, лотереялық билеттердi өткiзу бойынша айналымды;
12) банк карталарымен операциялар бойынша есеп-қисаптарға қатысушыларға жинау, өңдеу және таратып беру жөнiндегi қызмет көрсетулердi қоса алғанда, есеп-қисаптарға қатысушылар арасында ақпараттық және технологиялық өзара iс-қимылды қамтамасыз ету жөнiнде көрсетiлетiн қызметтердi өткiзу бойынша айналымдар;
12-1) Қазақстан Республикасының кеден аумағына Қазақстан Республикасының кеден аумағында тауарларды ұқсату кеден режимінде әкелінген тауарларды ұқсату және (немесе) жөндеу бойынша қызмет көрсетулер;
12-2) халықаралық тасымалдар болып табылатын тасымалдарға байланысты жұмыстар мен қызмет көрсетулер, атап айтқанда: Қазақстан Республикасының аумағынан экспортталатын, Қазақстан Республикасының аумағына импортталатын тауарларды, оның ішінде почтаны, тиеу, түсіру, қайта тиеу (ағызу-құю), жөнелту бойынша жұмыстар, қызмет көрсетулер, сондай-ақ транзит жүктер; техникалық, аэронавигациялық, әуежай қызметін көрсету; халықаралық рейстерге көрсетілетін қызметтер бойынша теңіз айлақтарында қызмет көрсету;
12-3) тұрғын-үй қорын басқару, ұстау мен пайдалану жөнінде қызмет көрсету;
13) жерге және тұрғын үй қорындағы ғимараттарға байланысты айналым, қаржылық қызмет көрсетулер, қаржы лизингіне берілген мүлік, коммерциялық емес ұйымдар көрсететін қызметтер, геологиялық барлау және геологиялық іздестіру жұмыстары, мәдениет, ғылым және білім беру саласындағы қызмет көрсетулер, жұмыстар, медициналық және мал дәрігерлік қызмет саласындағы тауарлар мен қызмет көрсету;
14) ұлттық валюта банкноттары мен монеталары;
1.3 қосылған құн салығының жекелеген шет мемлекеттердегі алыну механизмін талдау
Қосылған құн салығын механизмін жетілдіру үшін салықтың дифференцияланған ставкаларын орнатуымыз қажет. Олар жоғарлатылған және төмендетілген болып бөлінеді. Төмендетілген салық ставкасы бірінші қажеттіліктердегі тауарларға, ал жоғарлатылған салық ставкасы екінші қажеттіліктегі тауарларға орнатылады. Қосылған құн салығын алуды тауарды сату кезінде әрбір сатушы жүзеге асырып отырады. Алынған сома өзі төлеген қосылған құн салығының көлеміне азайтылады да айырмасы мемлекетке төленеді. Қосылған құн салығы тұтынушыларға күшті әсерін тигізетін болғандықтан оның қолданылуы өлшеніп, талданып жасалумен ерекшелінеді.

1.2 Қосылған құн салығының шет мемлекеттердегі алыну механизмі

Өткен тарауларда айтылып кеткендей, Қазақстанның салық жүйесінде 1995 жылдан бастап Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының көптеген елдерінде қосылған құн салығы негізгі салықтардың біріне айналған.Бұл салық 1954 жылы Францияда М.Лоре енгізген болатын. Бұл елдің салық жүйесі негізінен жанама салықтарға басым көңіл бөлді. Қосылған құнға салынатын салық жанама салықтың кеңінен тараған бір түрі болып табылады. [5].
Қосылған құнға салынатын салықтар есептеу барысында негізінен төрт әдіс қолданылады:
oo тура аддитивтік немесе бухгалтерлік;
oo жанама аддитивтік;
oo тура шегерім жасау әдісі;
Егер шартты түрде салық ставкасын Р деп белгілесек, онда төрт әдіс бойынша салықты есептеу формула түрінде мынадай көрініс береді:

P (V+m) ҚҚСС
PV+Pm ҚҚСС
P(B-И) ҚҚСС
PB-PИ ҚҚСС
(1)

Бірінші және екінші әдістер балансқа негізделген, яғни пайданы анықтау негізінде есептеледі. Үшінші әдіс -- өндірілген өнім құнынан жұмсалған шығындарды шегеріп тастағаннан кейін ғана салық сомасы есептеледі. Бұл үш әдісті біртұтас салық ставкасын қолданған жағдайда ғана пайдалануға ғана болады.
Тәжірибеде негізінен төртінші әдіс кеңінен тараған. Бұл әдіс арқылы дифференцияланған салық ставкасы мәміле жасалған сәтте бірден қолданылады, сондай-ақ шот-фактураны толтыру арқылы жасалған мәміле туралы компанияның салық міндеттемелері арқылы ақпарат алып отыруға мүмкіндік туады. Сонымен қатар қосылған құн салығын төлеуден келесідей тұлғалар босатылады: әкімшілік, әлеуметтік, тәрбие, мәдени және спорт саласында жұмыс жасайтын мемлекеттік мекемелер; ауыл шаруашылық өндірісімен айналысатын тұлғалар; білім беру және емдеу ісімен айналысатын тұлғалар жеке білім беру, емдеу, рухани салада қызмет көрсететін тұлғалар. [6].
ҚҚС бойынша куәлікті (ҚҚС бойынша куәліктің телнұсқасын) беру тәртібі: (Қосымша D)
1. ҚҚС бойынша куәлік (ҚҚС бойынша куәліктің телнұсқасы) ҚҚС төлеушіге осы Ережеге 4-қосымшаға сәйкес нысан бойынша салық органында жүргізілетін берілген ҚҚС бойынша куәліктерді есепке алу Журналына қол қойдырылып беріледі. ҚҚС бойынша куәлік (ҚҚС бойынша куәліктің телнұсқасы) салық төлеушіде сақталады. (Қосымша Е).
2. ҚҚС бойынша куәлік (ҚҚС бойынша куәліктің телнұсқасы) бүлінген немесе жоғалған жағдайда ҚҚС төлеуші салық органына осы Ережеге 5-қосымшаға сәйкес 352.00 нысан бойынша ҚҚС бойынша куәліктің телнұсқасын алуға өтініш береді.
3. ҚҚС бойынша куәліктің телнұсқасын алуға өтінішке ҚҚС бойынша куәліктің бүлінген бланкісі қоса беріледі.
4. Ресімделген ҚҚС бойынша куәлік (ҚҚС бойынша куәліктің телнұсқасы) салық органының басшысының немесе оны ауыстыратын тұлғаның қолымен және ҚҚС бойынша куәлікті (ҚҚС бойынша куәліктің телнұсқасын) берген салық органының мөрімен расталады.
5. ҚҚС бойынша куәлікті ауыстыру тәртібі
6. ҚҚС төлеушінің атауы өзгерген жағдайда, оның ҚҚС бойынша куәлігі (ҚҚС бойынша куәліктің телнұсқасы) уәкілетті мемлекеттік органмен белгіленген тәртіпте атауы өзгергеннен кейін он жұмыс күні ішінде ауыстырылуы тиіс.
7. ҚҚС төлеушінің ҚҚС бойынша куәлікті (ҚҚС бойынша куәліктің телнұсқасын) ауыстыру тек салық төлеушілердің Біріккен Салықтық Ақпараттық Жүйесі (бұдан әрі - БСАЖ) базасында сақталатын салық төлеушінің тіркеу деректеріне тиісті өзгерістер енгізілгеннен кейін ғана жүзеге асуы мүмкін.
Қосылған құн салығы ай сайын декларация негізінде бюджетке төленеді. Сондай-ақ тауар айналымының көлеміне байланысты тоқсандық, жылдық салық төлеу кезеңдері заң бойынша қарастырылған. Алынған жұмыстар, қызмет көрсетулер үшін төленетін төлем шетел валютасымен жүргізілген жағдайда салық салынатын айналым жасау күні валюта алмастырудың пайыздық бағамы бойынша теңгемен есептеледі. Есептелген қосылған құн салығының сомасы салық кезеңінен кейінгі айдың 15-нен кешіктірмей қосылған құн салығы бойынша декларация табыс етілетін мерзімнен кешіктірілмей төленеді. Қосылған құн салығының төленгенін растайтын төлем құжаты салық сомасы есепке жатқызуға құқық береді.
Қызмет көрсету мерзімi:
ҚҚС бойынша тіркеу есебіне қою немесе тіркеу есебіне қоюдан бас тарту - 10 жұмыс күні; ҚҚС бойынша тіркеу есебінен шығару - 5 жұмыс күні; ҚҚС куәлігін ауыстыру - 3 жұмыс күні.
Қажеттi құжаттар:
1) белгіленген нысандағы салықтық өтінішті
2) салық төлеушінің орналасқан орнын растайтын құжаттың нотариалды куәландырылған көшірмесін
3) ҚҚС бойынша тіркеу есебінен шығару үшін - ҚҚС бойынша тарату декларациясын
4) ҚҚС куәлігін ауыстыру, ҚҚС бойынша тіркеу есебінен шығару үшін - олардың жоғалған (бүлінген) жағдайларын қоспағанда, ҚҚС куәлігінің түпнұсқасын
5) сәйкестендіру нөмірі болмаған жағдайда ҚҚС куәлігін ауыстыру үшін - сәйкестендіру нөмірінің бар екенін растайтын құжаттың нотариалды куәландырылған көшірмесін не түпнұсқасын көрсете отырып көшірмесін
Қызмет көрсетудiң нәтижесi:
ҚҚС бойынша тіркеу есебіне қою туралы куәлікті беру, ҚҚС куәлігін ауыстыру не ҚҚС бойынша тіркеу есебіне қоюдан бас тарту туралы, ҚҚС бойынша тіркеу есебінен шығарудан бас тарту туралы шешімін беру. [7].
Тұрақты бағаларда ҚҚС үй шаруашылықтарының түпкілікті тұтынуға жұмсаған шығыстары, негізгі капиталдың жалпы қорланымы (бұдан
әрі - НКЖҚ) және аралық тұтынуы тауарлардың әрбір топтарын сәйкес баға индекстері арқылы дефляторлау жолымен келесі формула бойынша есептеледі:
np0q1=np1q1d , (2)
мұндағы:
np0q1 - тұрақты бағалардағы тиісті ҚҚС (базистік кезең бағасындағы ағымдағы кезең);
np1q1 - ағымдағы кезеңдегі тиісті ҚҚС;
d - дефлятор.
Дефлятор ретінде:
түпкілікті тұтынуға жұмсалған шығыстар үшін - тұтыну бағаларының индекстері;
НКЖҚ үшін - өндірушілер бағаларының, импорттық түсімдер бағаларының және тұтыну бағаларының индекстері;
аралық тұтыну үшін - өндірушілер бағаларының, тұтыну бағаларының индекстері пайдаланылады;
3) ҚҚС нақты көлем индексі үй шаруашылықтарының түпкілікті тұтынуға жұмсаған шығыстары, НКЖҚ және аралық тұтыну бойынша келесі формуламен есептеледі:

In=np0q1np0q0 , (3)
мұндағы:
In - тиісті ҚҚС нақты көлем индексі;
np0q1 - тұрақты бағалардағы тиісті ҚҚС (базистік кезең бағасындағы ағымдағы кезең);
np0q0 - базистік кезеңдегі тиісті ҚҚС.
4) ҚҚС салмақталған нақты көлем индексі базалық кезең құрылымы бойынша есептеледі.
5) Алдыңғы кезеңдегі ҚҚС-ты салмақталған нақты көлем индексімен формула бойынша экстраполяциялау:
Np0q1=Np0q0xI , (4)
мұндағы:
Np0q1 - тұрақты бағалардағы ҚҚС (базистік кезең бағасындағы ағымдағы кезең);
Np0q0 - базистік кезеңдегі ҚҚС;
I - ҚҚС салмақталған нақты көлем индексі.
14. Тұрақты бағаларда акциздерді есептеу келесі формула бойынша ағымдағы кезеңдегі акциздерді мөлшерлемелердің өзгеру индексіне дефляторлау әдісімен жүргізіледі:
Аp0q1=Аp1q1ИИСАp0q1=Аp1q1СӨИ , (5)
мұндағы:
Аp0q1 - тұрақты бағалардағы акциздер (базистік кезең бағасындағы ағымдағы кезең);
Аp1q1 - ағымдағы кезеңдегі акциздер;
СӨИ - салық мөлшерлемесінің өзгеру индексі.
Салық мөлшерлемесінің өзгеру индексінің есептелуі келесі формула бойынша жүзеге асырылады:
СИИ= ТССtТССt-1СӨИ= ТСМtТСМt-1 , (6)
мұндағы:
СӨИ - салық мөлшерлемесінің өзгеру индексі;
ТСМ - t және t-1 кезеңіндегі тауар тобына салық мөлшерлемесі.
15. Тұрақты бағаларда кедендік төлемдерді есептеу ағымдағы кезеңдегі кедендік төлемдерді экспорттық жеткізілімдер мен импорттық түсімдердің баға индекстерімен дефляторлау арқылы жүзеге асырылады:
Тp0q1=Тp1q1БИЭЖТp0q1=Тp1q1БИЭИТp0q1 =Тp1q1ИЦЭИТp0q1=Тp1q1БИЭЖТp0q1=Тp1q 1БИэжТp0q1=Тp1q1БИЭЖ , (7)
мұндағы:
Тp0q1 - тұрақты бағалардағы кедендік төлемдер (базистік кезең бағасындағы ағымдағы кезең);
Тp1q1 - ағымдағы кезеңдегі кедендік төлемдер;
БИЭИ - экспорттық жеткізілімдердің баға индексі (импорттық түсімдердің).
16. Тұрақты бағаларда мұнай секторы ұйымдарынан экспортқа салынатын рента салығы:
1) экспорттық жеткізілімдердің баға индексінің көмегімен дефляторлау арқылы есептеледі:
Rp0q1=Rp1q1ИЦЭRp0q1=Rp1q1БИЭ , (8)
мұндағы:
Rp0q1 - тұрақты бағаларда мұнай секторы ұйымдарынан экспортқа салынатын рента салығының көлемі (базистік кезең бағасындағы ағымдағы кезең);
Rp1q1 - ағымдағы кезеңде мұнай секторы ұйымдарынан экспортқа салынатын рента салығының көлемі;
БИЭ - экспорттық жеткізілімдердің баға индексі.
2) экспортқа салынатын рента салығының сомасын шикі мұнай экспортының нақты көлем индексіне экстраполяциялау арқылы есептеледі:
Rp0q1=Rp0q0xE , (9)
мұндағы:
Rp0q1 - тұрақты бағаларда мұнай секторы ұйымдарынан экспортқа салынатын рента салығының көлемі (базистік кезең бағасындағы ағымдағы кезең);
Rp0q0 - базистік кезеңдегі мұнай секторы ұйымдарынан экспортқа салынатын рента салығының көлемі;
Е - шикі мұнай экспортының нақты көлем индексі.
17. Өнімдерге салынатын өзге де салықтар тұрақты бағаларда тұтыну бағаларының сәйкес индекстерімен дефляторлау әдісі арқылы есептеледі.
18. Өнімдерге және импортқа салынатын салықтар бойынша нақты көлем индексін есептеу базалық кезеңнің құрылымы бойынша өнімдерге және импортқа салынатын салық
Өнімдерге және импортқа салынатын салықтардың тізбесі:
1. ҚҚС;
2. акциздер;
3. үстiңгі көздерден су ресурсын пайдаланғаны үшiн төлемақы;
4. мұнай секторы ұйымдарынан түсетін түсімдерді қоспағанда экспортқа рента салығы;
5. мұнай секторы ұйымдарынан экспортқа рента салығы;
6. аукционнан алынатын алым;
7. автокөлік құралының Қазақстан Республикасы аумағымен жүргені үшін алым;
8. сыртқы (көрінетін) жарнаманы орналастырғаны үшін төлемақы;
9. ойын бизнесі салығы;
10. кедендік төлемдері;
11. арнайы, демпингке қарсы, өтемақылық баждар;
12. арнайы қорғаныштық, демпингке қарсы және үлестірімге жатпайтын өтемақылық баждар.тар түрлерін салмақтау жолымен жүзеге асырылады.
Салық салынатын айналым бойынша бюджетке төленуге жататын қосылған құн салығының сомасы айналым бойынша есептелген қосылған құн салығының сомасы мен зачетқа жаткызылған салық сомасының айырмасы ретінде анықталады. Салық салынатын айналым резидент еместерден алынған жұмыс пен қызмет, қосылған құн салығын төлеуші болып табылмайды. Егер де ол жұмыс пен кызметтің сату орны Қазақстан Республикасы болса, онда қосылған құн салығын салуға жатады. [8].

Кесте 3
Салық есептілігінің кіріс (тіркеу) құжаты

Салық есептілігі құжатын ХКЖЖ арқылы өңдеу
Жүйе
Мәртебесі
1. Салық есептілігі құжатын жеткізу
ХКЖЖ
Қабылданды
2. Салық есептілігін өңдеу
...
Өңделді
3. Өтінішті өңдеу нәтижелері
ТСАЖ
ҚоюҚоюдан бас тарту
Ескерту - http:adilet.zan.kz [24].

Оның маңыздылығы осы бақылау мемлекеттің мүліктік табысы болып табылатын алымдар мен салықтарды қамтамасыз етуші құрал ретінде қатысуында. Нәтижесінде, әдетте, салықтық бақылау мемлекеттік бақылаудың жақсы ұйымдастырылған түрлерінің бірі. Салықтық бақылаудың барлығын қамтыған мемлекеттің материалдық мүддесі салық төленбеген жағдайда экономикалық және әлеуметтік тәртіпте мәселе тұғызады. Салықтық бақылаудың мамандырылуы оның материалдылығымен анықталады. Ол салық қызметі органдарының оның шегінен шығуына қақысыз екендігінен көрінеді. Бұл жағдай Салық кодексінде салық төлеушінің құқығы түрінде "салық салуға қатысы жоқ ақпараттар мен құжаттарды ұсынбауы керек" деген тұжырым жазылған. Салықтық бақылаудың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.