Дақылдың тарихы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

1.
Аймақтың сипаттамасы

1.1 Аймақтың топырақ жағдайлары

1.2 Аймақтың климаты

2.
Майбұршақтың сипаттамасы

2.1 Дақылдың тарихы

2.2 Халық шаруашылығындағы маңызы

2.3 Дақылдың ботаникалық, морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері

2.4 Дақылдың жылуға, ылғалға, жарыққа және топыраққа талаптары

3.
Дақылдың өсіру технологиясы

3.1 Майбұршақты минималдық технология бойынша өсіру

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Егіншілік жүйесі -- өсімдік шаруашылығы саласын ғылыми тұрғыдан басқару. Еліміздің егіншілік жүйесіне белгілі орыс ғалымы А.Н. Сонетов (1826-1901 жж.) ғылыми негіздемеде түсінік берді. XX ғасырдың басында академик Н.Р. Вильямс минералды тыңайтқыштардың жеткіліксіз өндірілетінін ескере отырып, шөп танапты егіншілік жүйесін ұсынды, яғни топырақ құнарлылығын минералды тыңайтқыштардың көмегінсіз көп жылдық бұршақ тұқымдас шөптердің көмегімен қалпына келтіруге болатынын жеткізді.
Қазіргі кезде егіншілік жүйесі деп жерді тиімді пайдалануға, топырақ құнарлылығын дамытып, ауылшаруашылық дақылдарынан жоғары және тұрақты сапалы өнім алу мақсатына бағытталған агротехникалық, мелиоративтік, ұйымдастыру жұмыстарының өзара байланысқан жиынтығын айтады. Ғылым мен техниканың дамуына байланысты егіншілік жүйесінің міндеттері қиындай түсті. Қоғам өзгерген сайын, өндірістік қатынастар өзгерді, ауыл шаруашылығы ғылымының дамуына орай топырақ құнарлылығын қалпына келтіру және жоғарылату әдістері, егіс көлемі, дақылдар түрлері және өнімділік деңгейі де өзгерді. Сол себепті жалпы егіншілік жүйесі де өзгеріске ұшырады. Бұрынғы заманда және қазіргі кездегі қолданылып жүрген егіншілік жүйелері даму дәрежелеріне байланысты 3-ке бөлінеді: қарапайым, экстенсивті және қарқынды (интенсивті).
Егіншіліктің қарапайым жүйесі тек топырақтың табиғи құнарлылығын пайдалануға негізделген. Бұл -- егіншіліктің алғашқы даму кезеңіне төн ерекшелік, яғни ол егіншіліктің ең қарапайым жүйесі болып саналады. Ерте кезде адамдар орманды алқаптарға егін салу үшін, ағаштарды кесіп немесе өртеп, егістік алаңдар даярлаған. Орманнан тазартылған жерлерде 3-5 жыл бойы дақылдар егілген. Танаптарда арамшөптер көбейіп, топырақ құнарлылығы және өнім мөлшері төмендеген жағдайда, ол жерлер тасталып, егіс үшін жаңа жерлер дайындалған.
Егіншіліктің бұл жүйесі кесу-өртеу деп аталады. Далалық аймақтарда ағаш емес, көп жылдық табиғи шөптер өсетіні белгілі. Сондықтан, бұл жерлерде егістік үшін табиғи жайылымдар мен шабындықтар пайдаланылған. Пайдаланылған жерлердің өнімділігі төмендеп, арамшөптері көбейіп, құнарлылығы азая бастаған кезде диқандар ол жерлерді тастап, басқа тың жерлерге ауысып отырған. Сондықтан, егіншіліктің бұл көшпелі тәсілі тыңайған ауысу түрі деп аталған. Тастап кеткен танаптарда 15-20 жылдан кейін, табиғи көп жылдық шөптердің есуіне байланысты, топырағының құнарлылығы қайтадан қалпына келген. Сол кездері танап қайта жыртылып, егін себілген. Қазақстанда Ұлы Қазан төңкерісіне дейін егіншіліктің тыңайған жерге ауысу сияқты қарапайым жүйесін қолданып келген.
Егіншіліктің экстенсивті жүйесі. Бұл жүйе егіске жарамды жерлерді пайдалануды жақсартты. Халық санының осуіне байланысты, егіс алқабының көлемі ості. Жерге жекеменшіктік пайда болды, сол себепті диқан кез келген жерді жырту мүмкіндігінен айырылды. Енді топырақ құнарлылығын қалпына келтіру мерзімін қысқарту қажеттілігі туды. Ондай тәсіл -- танапты сүрі жерге қалдыру. Жерді сүрі жерге қалдырғанда арамшөптерді құртуға, топырақтың құнарлылығын жоғарылатуға мүмкіндік жасалады. Жерді тыңайту мерзімі бір жылға дейін қысқарады. Дақыл егілмеген танапта арамшөптермен күресу жүргізіледі, яғни ол танап жаз бойы өңделеді. Осылай жаңа экстенсивті сүрі жер егіншілікжүйесі пайда болды. Сүрі жерге қалдырылған танаптарға органикалық және минералдық тыңайтқыштар сіңірілді. Сөйтіп, табиғи жағдайда танаптың құнарлылық күші 15-20 жылда қалпына келетін болса, адам оны бір жылда құнарлы қалпына келтіретін болды. Алғашында ауыспалы егіс екі танаптан ғана тұрды. Біреуін сүрі жерге қалдырып, екіншісіне астық дақылдары себілді. Содан кейін екі танапты ауыспалы егістің орнына, 3-4 танапты ауыспалы егіс пайдаланыла бастады. Егіншіліктің қарапайым жүйесіне қарағанда, пар жүйесі егіске жарамды жерлердің басым кепшілігіне дәнді масақты дақылдар егуге және олардан мол өнім жинауға мүмкіндік жасады.
Егіншіліктің қарқынды жүйесі. Бұл жүйе XVIII ғасырдың басында Англияда пайда болған. Оның ерекшелігі, жерді тиімді пайдалану үшін егіншілікте ғылымға негізделген кешенді шаралар қолданылады. Ол үшін танаптарға қажетті мөлшерде органикалық және минералдық тыңайтқыштар беріледі, зиянкестерден және аурулардан қорғау үшін әр түрлі химиялық улы заттар қолданылады. Бұл жүйеде сүрі жер болмайды, ауыспалы егіс құрамына техникалық дақылдар енгізіледі. Жылма-жыл танаптарға биологиялық жағынан әр түрлі және өсіру технологиясы бір-бірінен өзгеше дақылдарды орналастыру топырақтың құнарлылығын жоғарылатып, алынатын өнім мөлшерін арттыра түседі.
Ғылым жетістіктеріне сүйене отырып құрылған егіншілік жүйесі барлық қажетті өнімді жеткілікті мөлшерде өндірумен қатар, жыл сайын топырақ құнарлылығының арта түсуін және алынатын өнімнің арзан болуын қамтамасыз етуі тиіс. Егіншіліктің ұсынылған жүйесі оның экономикалық тиімділігі дәлелденгенде ғана шаруашылыққа енгізіледі. Әр аймақтың табиғи-экономикалық жағдайына қарап, оған тиімді егіншілік жүйесі қолданылады. Қазақстанның солтүстік аймағының топырағы қара және қызғылт-қоңыр, жауын-шашын мөлшері 300-400 мм болады, сондықтан бұл өңірде дәнді-сурі жерлі егіншілік жүйесі қолданылады. Жыртылатын жерлердің 23 бөлігі астық дақылдарының үлесіне тиеді, ал республиканың оңтүстік және онтүстік-шығыс өңірінің суармалы жерлерінде негізінен техникалық дақылдар өсірілгендіктен, бұл жерлерде интенсивті егіншілік жүйесі басым. Суармалы жерлерде таза сүрі жер болмайды. Жердің құнарлылығы көп жылдың және бір жылдық бұршақ тұқымдас шөптер өсіру, топырақты дұрыс өңдеу, тыңайтқыштар қолдану, дақылдардың орнын алмастыру, ауыспалы егістерді енгізу және игеру арқылы жоғарылатылады.
Қазақстанның солтүстігінде және оңтүстік, солтүстік-шығыс аймағының тәлімі жерлерінде егіншіліктің топырақты эрозиядан қорғау жүйесі қолданылады. Себебі, тың және тыңайған жерлерді игерген кезде, бұл аймақтарда жел эрозиясы басталды. Топырақтың құнарлы қабатын жел ұшырып әкетті. Топырақты осы апаттан сақтау үшін егіншіліктің арнайы жүйесі -- топырақ қорғау егіншілік жүйесі дүниеге келді. Егіншілік жүйесін ғылыми негізде құру үшін төмендегідей шаралар қолдану керек. Шаруашылықтың бағытын анықтап, осыған сәйкес егіс көлемінің құрылысын жоспарлау, ауыспалы нақтылы егіс нобайларын жобалап, оны өндіріске енгізу және игеру, жер өңдеу жұмыстарын жоспарлау, тыңайтқыштар қолдану жүйесін жасау, арамшөптермен, ауыл шаруашылығы дақылдарының ауруларымен, зиянкестерімен күрес шараларын жүргізу, тұқым алмастыру жүйесін жоспарлау, топырақты су және жел эрозиясынан қорғау жүйесін белгілеу, осы жұмыстардың бәрін толық орындауға қажетті ауылшаруашылық машиналарымен, құралдарымен шаруашылықтарды толық қамтамасыз ету.

1. Аймақтың сипаттамасы
Байсeркe-Агро ЖШС Алматы облысы, Талғар ауданы, Панфилов ауыпдық округінe қарасты, Арқабай ауылында 2002 жылы қазан айының 28 жұлдызында өз бeтіншe жeкe шаруашылық болып құрылған (тіркeлу нөмірі 9558-1907-ТОО).
Шаруашылықтың барлық жeр көлeмі 43332,3 гeктар, мұның ішіндe нeгізгі жeрі табиғи жайылымдылық жeрлeр - 39822,1 гeктар (мал шаруашылығының барлық түрлeрін өсіріп-өндіріп дамытуға, өркeндeтугe өтe қолайлы), өндірістік активіндe 3600 гeктар eгістік алқабы бар, соның ішіндe 500 гeктары тамшылатып суарылады, 114,5 гeктар көп жылдық шөптeр отырғызылатын жeрлeр, 29,9 гeктар шабындық жeрлeр.
Шаруашылық 2013 жылы асыл тұқымды шаруашылық статусына иe болды. Шаруашылық үш сала - мал шаруашылығы, вeтeринария жәнe eгіншілікпeн айналысатын бұл ұжымда 300-дeн аса адам eңбeк eтeді.
Шаруашылықтың нeгізгі бағыты - астық шаруашылығы, eтті, сүтті бағыттағы мал шаруашылығы жәнe солардың өнімдeрін өсіп-өндіру болып табылады. Атап айтқанда, шаруашылық eтті бағыттағы Қазақтың ақбас тұқымын, Әулиeкөл тұқымын, Абeрдин ангус тұқымын, Гeрeфорд тұқымын жәнe сүтті бағыттағы Голштино-фриз тұқымды ірі қара малдарының асыл тұқымдарын, Eділбай, Сарыарқа жәнe Қазақтың биязы жүнді асыл тұқымды қой шаруашылығын, Қазақ түйлeрін, Қазақы жылқылар мeн спорттық жылқыларды өсіріп-өндірумeн айналысады.
Бұл жeрлeр далалы, ойлы-қырлы, қыратты болып кeлeді дe, мал өсіругe өтe қолайлы. Осы жeрлeрдe шаруашылықтың қыстаулары, күздeуі мeн күздeуі, сонымeн қатар мал өсіріп-өндірeтін бөлімшeнің орталығы мeн мал қоралары орналасқан. Малдар қыстауларда қыстатылып, ірі қара малдар қыс-көктeм айларында төлдeтіліп, қойлар көктeмдe төлдeтіліп, ал жаз айларында алыстағы жайлауларында сeміртіліп бағылады да, күзгe қарай күздeулeргe қайта оралады.

1.1 Облыстың топырағы.
Алматы облысында екі топырақ түрі бар:
- Қоңыр топырақ. Дақылды өсімдіктер мен қоршаған ортаның арасындағы өзара байланыс өзіндік ерекшелікке ие. П.И. Колосковтың (1958, 1971) жəне Ф.Ф. Давитаяның (1959) зерттеулерінде көрсетілгендей, егіншілік мəдениетінің жақсаруымен, өнімділікпен метеорологиялық жағдайдың өзара байланысы күшейіп келеді. Майбұршақ үшін басты экологиялық фактор болып ауа температурасы табылады. Потенциалды сорттар алдымен ортаның температуралық жағдайына жақсы бейімделуі керек. Қазақстанның оңтүстік-шығыс аймақтың климатты континенттік. Қысы қоңыржай салқын. Қаңтар айының орташа температурасы , жазы ыстық және қуаң. Шілде айының орташа температура, бұл аймақта жауын-шашын орташа мөлшері. Облыстың топырақ және өсімдік жамылғылары вертикаль белдемдікке байланысты қалыптасқан. Жазық бөлігінде шөлдің де, даланың да қоңыр топырағы тараған, яғни топырақ екі түрі бар.
- Сұр қоңыр. Балқаш-Алакөл ойпатына топырағы сұр-қоңыр. Аймақшаның басым бөлігі аллювиальды-жазықтықтарда орналасқан. Топырақ жамылғысы құрылымында сұр-құба топырақ 44,6%, құм және құмды шөл топырағы 30,2, тақырлар мен тақыр тәрізді топырақтар - 11,0 кебірлер мен сорлар - 8 және гидроморфты топырақтар 6% үлес алады. Қоңыр және сұр-қоңыр топырақты шөл аймағында мал шаруашылығын дамытуға жағдай бар. Егін шаруашылығы өзен аңғарларында суармалы егістік ретінде шамалы дамыған.
Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік шығысында 40-50° солтүстік ендіктер аралығында 2500 км-ге созылып орналасқан. Аумағы 37 млн. га неме-се республика жер аумағының 13,6% Алматы облысында Жоңғар және Іле Алатаулары, Жамбыл облысында Қырғыз Алатауы, Оңтүстік Қазақстан облысында Қазығұрт пен Қаратау таулары орналасқан. Таулы аймақтың ерекшелігі топырақтардың тік (биіктік) аймақтық таралуы заңдылығына сәйкес тау беткейлерінде белдеулене орнала-суы болып табылады. Тау етегінен беткеймен жоғары көтерілген сайын, климаты мен өсімдік жамылғысы өзгеруіне байланысты топырақ жамылғысы да өзгеріп отырады. Таулы алқаптардың етегінде ені әр жерде әр түрлі болып келетін тау етегіндегі шөлді дала аймағы орналасады. Жазықтықтағы шөлді дала аймақтарна қарағанда тау етектерінде ылғал мөлшері молырақ болады.

Шаруашылық танап топырағының xимиялық-физикалық құрамы
Топырақ қабаты
Жалпы құрамы
Топырақ қышқыл-дығы, рН
Жылжымалы форма мөлшeрі, мг100г

Қара шірік, %
Азот,%
СО2, %
СаСО3, %

Гидро лизді азот
Р2О5
К2О
1
2
3
4
5
6
7
8
9
0-10
1,3
0,08
4,8
10,8
8,2
13,3
2,7
40,6
10-20
1,2
0,07
4,9
11,0
8,2
10,8
2,7
43,9
20-35
0,5
0,05
6,9
15,8
8,3
6,5
1,6
30,8
35-50
0,3
0,05
8,7
19,7
8,5
-
1,4
32,0

1.2 Климат жағдайы.
Облыс климаты күрт континенталды, бір қалыпты ылғалдылығы жеткіліксіз, үлкен әр түрлілігімен ерекшеленеді және өзіне төрт климаттық аумақ енгізеді: далалы, шөлді, шөлейтті, тау бөктері және таулы аудандар.
Майбұршақ жылу сүйгіш өсімдік болып табылатындықтан, Алматы облысының тeмпeратурасы оңтайлы болып кeлeді. Ауа тeмпeратурасының бeлсeнді тeмпeратура қосындысы 2500-4000°С болады. вeгeтациялық кeзeң орта eсeппeн 205 күн. Ал майбұршақ eң кeш пісeтін сорттарына кeрeкті бeлсeнді тeмпeратура жиынтығы 3700°С, вeгeтациялық кeзeңі 200 күн болып табылады. Қысы жылы болғандықтан көктeмгі жәнe күзі бозқыраулар eгу мeн жинау кeзeңінe түспeйді. Орташа жылдық тeмпeратура +11,4°С болып табылады. Жeрдің биіктігі өсуінe байланысты ылғал мөлшeрінің артуы жәнe ауа тeмпeратурасының жeткілікті болуы әсeрінeн шөптeсін өсімдіктeрдің өніп-өсуі жақсарады.

Ауаның орташа тәуліктік тeмпeратурасы. °С
Айлар
Он күндіктeр
Орташа айлық

1
2
3

ІV
9,2
11,7
16,4
12,4
V
14,9
17,8
17,5
16,7
VІ
20,8
22,5
23,6
22,3
VІІ
25,6
25,8
24,2
25,2
VІІІ
27,4
25,4
23,6
25,4
ІX
17,6
16,7
17,6
17,3
X
15,5
6,7
6,7
9,6

2 Майбұшақтың сипаттамасы
2.1 Дақылдың тарихы
Майбұршақтың шыққан отаны Оңтүстік Шығыс Азия, мұнда оны біздің эрамызға дейін 6 мың жыл бұрын кеңінен өсірген. Ертеден ол басқа елдерде де өсірілген (Үнді, Жапонияда, Кореяда, Вьетнам және Индонезия елдерінде). Бұларда майбұршақ өсімдік белогі мен май алудың негізгі шикізаты болып саналады және тағамға түрлі-түрлі күйде қолданылады. Қытайдан майбұршақ егістігі Қиыр Шығысқа енді, мұнда оны ертеден орыс қоныстанушылары өсіреді. Қазіргі уақытта мәдени майбұршақ Азияда ғана емес Оңтүстік Европада, Солтүстік және Оңтүстік Америкада, Орталық және Оңтүстік Африкада, Австралияда, Тынық және Үнді мұхиттары аралдарында экватордан 55-60° белдеуге дейін кеңінен өсірілуде.
Дәнді бұршақ дақылдары арасында майбұршақ дүниежүзінде бірінші орында, оны 40-тан астам елдерде 52 млн. га егістікте өсіреді. Негізгі өндірушілері АҚШ - 25 млн. га, Қытай - 15 млн. га, Бразилия - 2,3 млн. га.
ТМД елдерінде майбұршақтың негізгі аудандары Приморье, Хабаров өлкелері болып табылады. Келешекті майбұршақ өсіретін аудандарға Молдованы, Украинаның орманды-дала және солтүстік далалық аудандарын, Орта Азия, оңтүстік Қазақстанды жатқызуға болады. Қазақстанда майбұршақ өсірудің орасан зор потенциалына қарамай, оның өндірісі ауыл шаруашылығы саласында қосалқы рөл атқарады, оны өсіру басқа елдердегі сияқты ауқымды бола алмай тұр. Біздің еліміздегі майбұршақ дақылының егістік ауданының негізгі бөлігі Алматы және Жамбыл облыстарында шоғырланған.
Тұқым өнімі Қиыр Шығыстың, Грузияның, Краснодар өлкесінің озат шаруашылықтарында 20-25 цга, ал суармалы жерлерде - 30-40 цга дейін, дүниежүзілік орташа өнімі 18,0 цга, ал ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.