Меншікті айналым қаражаттарының жетіспеушілігі және оның себептері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
НАРХОЗ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ

КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ
Меншікті ақша қаражаттарының жеткіліксіздігі, оны есептеу және жеткіліксіздіктің орнын толтыру көздері
3-курс студенттің
Мейрамов Ернұр Амангельдіұлы
МАМАНДЫҒЫ Қаржы

ЖЕТЕКШІСІ
___________________________

Алматы 2019
КІРІСПЕ
Айналым активтерін басқару саясаты кәсіпорынның айналым активтерінің қажетті мөлшері мен құрамын қалыптастырып, қаржыландыру көздерінің құрылымдарын рационализациялау мен тиімділендіруден тұратын жалпы каржы стратегиясының бір бөлігі болып табылады.
Кәсіпорынның айналым құралдары дегеніміз өндіріс пен сатылудың үздіксіздігі мен жоспарлы процесін қамтамасыз етуге бағытталған жэне өндірістік айналым қорлары мен айналым қорларындағы қаржы ресурстары. Айналым құралдары бар кәсіпорын жеткізушілермен олардан алған заттар және еңбек құралдары үшін, жұмысшылар мен қызметкерлердің жалақысын, несие пайдаланғаны үшін банкпен, өндірістік қорлар төлемдері мен басқа төлемдер бойынша бюджетпен есеп айырыса алады. Айналым құралдарының болуы кәсіпорынның өндірістік және қаржы қызметінің қалыпты жағдайын жасауда маңызы зор. Сондықтан айналым құралдарын тиімді ұйымдастыру кәсіпорынның барлық экономикалық жұмысында алдыңғы қатарлы мәнге ие. Осыған орай кәсіпорынның айналым капиталын түзу мен оны тиімді пайдалану қазіргі заманда өзекті мәселелердің бірі болып табылады.
Осылайша айналым активтеріне салынған қаржы ресурстарының қомақты көлемі, түрлерінің алуандығы айналым капиталын жеделдетуде және тұрақты төлем қабілетін қамтамасыз етуде үлкен рөл атқарады.
Курстық жұмыстың өзектілігі кәсіпорынның айналым активтерін құрудың ең дұрыс жолы болып, меншікті капитал барлық негізгі капиталды және айналым капиталының бір бөлігін жабатын кездегі жолы болып саналады. Кәсіпорын барлық қарыз қаражаттары алынып қойып жатса да өмір сүре беретін болады. Кәсіпорынның капиталын пайдалану туралы тағы бір меншікті капиталды тек қана негізгі құралдарды сатып алуға жұмсап, ал айналым қаражаттары келесі жолмен қалыптасып керек. (14) - ұзақ мерзімді қарыздар есебінен, ал (34) бөлігі қысқа мерзімді қарыздар есебінен қалыптасады.
Бұл курстық жұмыстың бірінші бөлімінде, айналым капиталының мәні, меншікті айналым капиталы және олардың жетіспеушілігі, тарту көздері қарастырылды. Екыншы бөлімінде, меншікті айналым капиталын есептеу жолдары және ЖШС Personal Business Consulting компаниясының мысалға ала отырып, компаниядағы айналым ақша қаражаттарының жетіспеушілігін қарастырдық. Үшінші бөлімде, кәсіпорынның айналым капиталын тиімді пайдалану және айналым қорларының айналысы туралы қарастырдық .

1. ҰЙЫМНЫҢ АЙНАЛЫМ КАПИТАЛЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1.1. Айналым капиталының мәні мен құрылымы

Айналым капиталы -- бұл кәсіпорындардың, бірлестіктердің, ұйымдардың өндірістік қорларының бір өндірістік айналымда түгел тұтынылып және өзінің құнын дайындалатын өнімге толық көшіретін бөлігі. Әдетте, өзінің табиғи нысанын сақтамайды және аяқталғаннан кейін ақшалай нысанда қайтарылады.
Айналым капиталы 2 бөлімнен тұрады:
- өндірістік айналым қорлары;
- айналыс қорлары;

Айналым қорлары
Айналыс қорлары
Өндіріс-тік
запастар
Аяқталма-ған
өндіріс
Болашақ
кезең
шығында-ры

Қоймадағы дайын
өнімдер
Жөнелтіл-ген, бірақ ақысы төленбе-ген тауарлар
Есеп-теулер-дегі ақша құрал-дары
Ақша және т.б. қара-жат айна-лымы
Нормаланған
Нормаланбаған

Өндірістік айналым қорлары -- өндірістік процессте бір рет қолданылады және өзіндік құнын толығымен өндіріетін өнімге аударады. Өндірістік айналым қорлары өнеркәсіптегі айналым қорларының ең негізгі бөлігі болып табылады.
Өндірістік айналым қорларына шикізат, негізгі және қосымша материалдар, комплекттік бұйымдар, өндірісте аяқталмаған өнім, отын, тара және басқа еңбек құралдары.
Өндірістік айналым қорлары мынадай топтарға бөлінеді:
oo Өндірістік запастар. Оларға -- шикізат, негізгі материалдардың, отынның, қосалқы бөлшектердің қалдығы, бағасы 100 тенгеден кем құнсызданғыш және тозғыш заттар, арнайы құрал-саймандар жатады.
oo Аяқталмаған өндіріс. Оның ішінде өз ішінде шығарылған жартылай дайын өнімдер.
oo Болашақ кезеңдердің шығындары -- жаңа өнімдерді әзірлеуге және игеруге еткен шығындар.
Айналыс қорлары -- запастағы дайын өнімдер, әлі бағасы төленбеген, бірақ жөнелтілген тауарлар, есептеу құралдары және кассадағы ақша қорлары.
Дайын өнім - техникалық бақылаудың өткізілген шығарылған дайын өнім, Олар өндіріс процесі аяқталған соң әрі қарай орап қораптан сатуға дайындауға дейін қоймаларда сақталады. Дайындау жұмыстары жүргізіліп бітіп, қажетті құжаттар толтырылған соң, дайын өнім тұтынушыға жөнелтіледі.
Ақша құралдары - кәсіпорындардың материалдық ресурстарды сатып алуға, еңбекақы төлеуге, мемлекеттік төлемдерді және басқа да ұйымдар мен мекемелерге атқарған қызметтері үшін төлемдер төлеуіне жұмсалатын қаржысы.
Дебиторлық берешек - заңды ұйыммен немесе жеке адаммен шаруашылық өзара арақатынастық қорытындысында, кәсіпорынға, ұйымға, мекемеге есептелген борыштың сомасы. Кәсіпорынның дебиторлық берешегі болуы қәсіпорын қаражатының тікелей көзделген мақсаттан басқа мұқтаждыққа жұмсалғандығы , демек ксіпорын жұмысындағы елеулі кемшілік ретінде қаралады.
Айналым қаражаты басқарылу дәрежесі бойынша нормаланатын және нормаланбайтынға бөлінеді. Нормаланатын қаражатқа, әдетте, барлық өндірістік айналым қоры, сондай-ақ айналыс қорының кәсіпорын қоймасындағы сатылмаған даяр өнімнің қалдығы түріндегі бөлігі жатады.
Нормаланбайтын қаражатқа айналыс қорының қалған элементтері, яғни тұтынушыларға жіберілген, алайда әлі төленбеген өнім мен ақшалай қаражаттың және есеп айырысудың барлық түрі жатады.
Нормаланатын айналым қаражаты кәсіпорынның қаржы жоспарында (бизнес-жоспарында) көрсетіледі, ал нормаланбайтын айналым қаражаты іс жүзінде жоспарланбайтын объект болып табылады.
Кәсіпорынның қаржылары айналым қорларын нормалау кәсіпорындарға, ұйымға өздерінің қалыпты жұмыс істеуінің жылдық жоспарлауын қамтамасыз ету үшін қажетті ақшалай қаражатты ең аз қажетсінудің ғылыми тұрғыда негізделген есеп-қисабы. Айналым қаражатын мақсатты түрде үнемдеп пайдалану өндіріс пен айналыста тауар мен материалдық құндылықтардың қосалқы қорларын қысқартуға, өнімді өткізуге, ақшаның қорлануына, шаруашылық органдарының қаржы жағдайының тұрақтылығына және т.б. септігін тигізуге жағдай жасайды. Бұл арада айналым қаражатының нормативі қолданылады. Айналым қаражатының нормативі - қаржы жоспарында белгіленетін ақшалай қаражаттың ең аз мөлшері. Ол кәсіпорынға, бірлестікке, ұйымға өздерінің қалыпты, толассыз жұмыс істеуін қамтамасыз ететін тауар - материалдық құндылықтардың ауыспалы қосалқы қорларын құрау үшін қажет.
Тузілу көздеріне қарай айналым капиталы меншікті және несиелік болып екіге бөлінеді.
Меншікті айналым капиталы - бұл үнемі кәсіпорын иелігінде болатын және өз ресурстары (пайдадан және т.б.) есебінен құралатын қаражаттар болып саналады.Қозғалыс үдерісі негізінен меншікті капитал қатарына уақытша бос тұрған еңбекақы төлеу үшін жиналған қаражаттар кіруі мүмкін. Бұл қаражаттар меншікті капиталға теңестіріледі немесе тұрақты пассивтер деп аталады.
Несиелік айналым капиталы деп - банк несиесі, несиелік қарыз (коммерциялық несие) және басқа да пассивтерді атайды.

1.2 Меншікті айналым капиталының мәні және құрылымы
Меншікті капитал дегеніміз - бұл кəсіпорынның құрылу барысында қалыптасқан бастапқы капиталы мен қызмет етуі барысында ішкі қаржы ресурстарының есебінен қалыптасқан жəне оның жеке меншігінде қалатын қаражаттары болып табылады. Меншікті капиталдың құрамына жарғылық капиталды, резервтік капиталды, бөлінбеген табысты жатқызуға болады.
Жарғылық капитал - кəсіпорындардың жəне əртүрлі бірлестіктердің капитал жинақтап келешекте ұйымдасатын жұмыстарына қолдану жөніндегі жарғымен немесе келісім - шарт бойынша кəсіпорындардың ұйымдасумен белгілеу. Бұл акция саудасынан түскен таза пайдадан жəне жекелердің ақша салуынан құрылады. Акционерлік қоғамның жарғылық капиталының ең төменгі мөлшері тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасының заңында белгіленген айлық есептік көрсеткіштің 50000 еселенген мөлшерінде болады.
Резервтік капитал - ағымдағы, есеп-шоттағы ақша пайдасы жетіспеген жағдайда, кəсіпорын капиталының бір бөлшегіне кеткен шығынды жабуға жəне негізгі капиталды толтыруға, егер ол құнсызданған жағдайда, қолданылатын қор. Əр жылдағы таза пайда үлесінен ұйымдастырылады. Акционерлік қоғамдар басқада шаруашылық жүргізуші қоғамдар міндетті түрде пайданың есебінен резервтік капитал құрады. Резервтік капитал мөлшері акционерлік қоғамның жарғысында жарғылық капиталдың 15% нан кем емес дəрежеде белгіленеді.
Бөлінбеген пайда - кəсіпорында салықтар мен міндетті төлемдерді төлегеннен кейін қалған табысы. Кəсіпорынның пайдасы, кəсіпорынды дамыту қажет. Құрылтайшылар арасында бөлінбейді.
Меншікті капитал кəсіпорынға меншік құқығында тиесілі жəне активтің айтарлықтай бөлігін қалыптыру үшін пайдаланылады. Кәсіпорынның меншікті айналым капиталының жалпы көлемін (норматив) жоғарғы басшылар бекітеді және ол бір жыл ішінде тек кәсіпорынның өндірістік жоспары өзгерген жағдайда ғана өзгеруі мүмкін. Өндіріс жоспарын орындауға, өнімді өткізуге, сондай-ақ төлемақыларды белгіленген мерзімінде төлеуге қажет кәсіпорынға бекітілген аз мөлшерлі меншікті айналым капиталын құру үшін норматив белгіленеді. Жыл сайын кәсіпорындардың және бірлестіктердің қаржы жоспарында меншікті айналым капиталының нормативінің өсімі,ең алдымен, жеке ресурстар (пайда және т.б.) есебінен құралады.

1.3 Меншікті айналым қаражаттарының жетіспеушілігі және оның себептері
Меншікті айналым қаражатының жетіспеушілігі, егер қолданыстағы стандарттың мәні меншікті және оған теңестірілген қаражат сомасынан асып кетсе, пайда болады. Айналым қаражаттарының жетіспеушілігі, әдетте, жоспарланған кірістің жетіспеушілігінің немесе оны заңсыз, ұтымсыз пайдаланудың және ұйымның коммерциялық қызметі барысында пайда болатын басқа да жағымсыз факторлардың нәтижесі болып табылады. Айналым қаражаттарының жетіспеушілігі ұйымның өз қаражаттарымен жабылады және ең алдымен оның иелігінде қалған таза пайданың бір бөлігі тапшылықты жабуға бағытталған. Қазіргі жағдайда айналым капиталын қалыптастыру көздеріндегі қарыз қаражаттары маңызды және перспективалы бола түсуде. Қарыз қаражаттарының негізгі формасы қысқа мерзімді банктік қарыздар болып табылады. Олар ұйымның қаражат жинауға уақытша қосымша қажеттіліктерін жабады. Қарыз қаражаттары өндіріс сипатына, нарықтық экономикаға өту кезінде пайда болған күрделі есеп айырысу және төлем қатынастарына, айналым қаражаттарының жетіспеушілігін өтеу қажеттілігіне және басқа да объективті себептерге байланысты.
Меншікті айналым қаражатының жетіспеушілігі, ең алдымен жинақтау жоспарын орындамағанымен және, демек, олардың өсуінің негізгі көзінің болмауымен, жоспарланбаған шығындардың болуымен, жоғары ұйым бірлестіктің (кәсіпорынның) жоспарында көзделген шығындарды уақтылы және толық емес қаржыландырумен және осыған байланысты айналым қаражатын иммобилизациялау мүмкіндігімен байланысты шығындарды жабу. Жинақтауды қайта бөлу ретіндегі жоғары ұйымның пайда бөлігін жоспардан тыс алып тастауы бұған себеп болуы мүмкін.
Ұйымның қарыз қаражаттары меншікті айналым қаражаттарына қарағанда тиімдірек пайдаланылады, өйткені олар тезірек айналады, мақсатты түрде қойылады, нақты белгіленген мерзімге беріледі және банк пайыздарын жинақтаумен бірге жүреді. Бұл ұйымды қарыз қаражаттарының қозғалысын және оларды пайдалану тиімділігін үнемі бақылауға шақырады. Қарыз қаражаттары қысқа мерзімді банктік несие түрінде ғана емес, сонымен бірге кредиторлық берешек түрінде де, басқа қарыз қаражаттар түрінде де, яғни қорлардың қалдықтары мен ұйымның резервтері, мақсатына қарай уақытша пайдаланылмай тартылады.
Кредиторлық берешектің қалыптасуы, әдетте, басқа кәсіпорындардың, ұйымдардың немесе жеке тұлғалардың қаражатын кәсіпорынның экономикалық айналымына жоспардан тыс тартуға байланысты.

Меншікті ресурстар жеткіліксіз болған жағдайда қарыз қаражаты айналым қаражатын қаржыландыруға тартылады. Әдетте, олар уақытша, қосымша ресурстарға сұранысты жабады. Оларға банктерден, қаржылық несие серіктестіктерінен алынған қысқа мерзімді несиелер және коммерциялық несиелер жатады. Сатып алушы компания тауарды алғаннан кейін жеткізуші белгілеген төлем мерзімі аяқталғанға дейін өз құнын төлемейді. осы кезеңде жеткізуші коммерциялық несие береді. Айналым қаражатының жетіспеушілігі олардың нақты қалдықтарын белгілі бір күнге нормативтермен салыстыру арқылы анықталады. Әдетте, бұл инфляциялық процестердің нәтижесі және өндірістік қорлардың өзіндік құнының күтпеген өсуі, жоспарланған пайданың жетіспеушілігі, оны ұтымсыз бөлу, айналым қаражатын басқа мақсаттарға пайдалану және экономикалық қызмет процесінде пайда болатын басқа факторлар және олар тек кәсіпорынның өз қаражаты есебінен жабылуы керек. Оларға:

oo кәсіпорынның таза кірісі,
oo республика үкіметінің шешімдері бойынша тауарлық-материалдық құндылықтарды мерзімді қайта бағалау,
oo резервтік қорлардың қалдықтары, бағалы қағаздар шығару арқылы меншікті капиталы кіреді.
Бұл қаражаттың жетіспеушілігінде айналым қаражаттарының жетіспеушілігін қаржылық қолдау банктік және коммерциялық несиелер арқылы жүзеге асырылады, пайыздарды төлеу шығындардың өсуіне алып келеді, яғни. кәсіпорындардың жағдайын одан әрі нашарлатады

2. ЖШС Personal Business Consulting айналым активтерінің құрамы мен құрылымын және оның пайдалану тиімділігін қарастыру.
2.1 ЖШС Personal Business Consulting айналым активтерінің құрамы мен құрылымын талдау.
ЖШС Personal Business Consulting заң компаниясы 2011 жылы құрылды және Алматы қаласының жеке тұлғаларға, жеке кәсіпкерлерге және заңды тұлғаларға бизнесті құқықтық қолдау және заң қызметтерін көрсетуге мамандандырылған.
Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қаржылық тұрақтылығын және оның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі мен өзінің қарыз міндеттемелерін уақытылы өтеуі үшін қаржы ресурстарымен қамтамасыз етілуін көрсетеді.
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы - бұл тәуекелділіктің мүмкін болатын деңгейінде төлем қабілеттілігі мен несие қабілеттілігін сақтай отырып, табысты өсіру негізінде қаржыны тарату мен пайдалану арқылы кәсіпорынның дамуын көрсететін қаржы ресурсының жағдайы. Ол ақша қаражаттарын еркін пайдалануды қамтамасыз етеді және оларды тиімді пайдалану арқылы өндіру және өнімді сату процесінің үздіксіз болуына жағдай жасайды. Сондықтан да қаржылық тұрақтылық барлық өндіріс-шаруашылық қызметі процесінде қалыптасады және кәсіпорынның жалпы тұрақтылығының негізгі бөлігі болып табылады. Ал кәсіпорынның жалпы қаржылық тұрақтылығы, ол ең алдымен әрдайым табыстың шығыннан артуын қамтамасыз ететін ақша ағымының қозғалысын көрсетеді. Нарық жағдайында ол ең бірінші өнімді өткізуден түсетін табыстың тұрақтылығын талап етеді және оның мөлшері мемлекетпен, жабдықтаушылармен, несие берушілермен, жұмысшылармен және тағы басқалармен есеп айырысу үшін жеткілікті дәрежеде болуы тиіс. Сонымен қатар кәсіпорынның одан әрі дамуы үшін барлық есеп айырысулар мен барлық міндеттемелерді орындағаннан кейін, осы кәсіпорында өндірісті дамытуға, оның материалдық-техникалық базасын жаңартуға және де әлеуметтік климатты жақсартуға және басқаларға мүмкіндік беретіндей дәрежеде табыс қалуы қажет. Қаржылық тұрақтылықтың мәні - қаржы ресурстарын тиімді қалыптастыру, тарату және пайдалану.
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылық жағдайына көптеген факторлар әсер етеді:
- пайда болу орнына байланысты - ішкі және сыртқы;
- нәтижесінің маңыздылығына байланысты - негізгі және негізгі емес;
- құрылысы бойынша - қарапайым және күрделі;
- әрекет ету уақыты бойынша - тұрақты және уақытша.
Ішкі факторлар кәсіпорынның өзінің жұмысын ұйымдастыруына байланысты болады, ал сыртқы факторлар кәсіпорын еркіне бағынышты емес. Кәсіпорынның тұрақтылығы ең бірінші өндіріс шығындарымен үздіксіз байланысқан өндірілген өнім мен көрсетілген қызметтің құрамы мен құрылымына тәуелді. Сондай-ақ, тұрақты және айнымалы шығындар арасындағы қатынас маңызды болып табылады.
Кәсіпорынның өндірілетін өнім және өндіріс технологиясымен тығыз байланысқан қаржылық тұрақтылығының маңызды факторларының бірі - активтердің тиімді құрамы мен құрылымы, сондай-ақ кәсіпорынның басқару стратегиясын дұрыс таңдап алуы болып табылады. Ағымдағы активтерді басқару өнері - кәсіпорын шотында оның ағымдағы жедел қызметі үшін қажет болатын қаржының ең төменгі сомасын ұстаудан тұрады.
Қазіргі таңда өнім ассортиментін кеңейту мақсатында бірнеше жобалар іске қосылған. Атап айтсақ, өндірістің жаңа түрін енгізу, өндіріс қуаттылығын арттыру, сапасын арттыру және экологиялық стандарттарды пайдалану. Мысалға, өнім өндірісінің ұлғаюы және өнімді жоғарғы қосылған құнмен өткізу көлік шығынының көлемін азайтуға ықпал етуі.
Қаржылық тұрақтылықтың ішкі, маңызды факторларының бірі - бұл қаржы ресурстарының құрамы мен құрлымы, оларды басқару стратегиясы мен тактикасының дұрыс таңдалып алынуы. Кәсіпорынның өз қаржы ресурсы, соның ішінде таза табысы қаншалықты көп болса, соншалықты ол өзін жайлы сезіне алады. Сонымен бірге тек таза табыстың көлемі ғана емес, сонымен қатар оны тарату құрылымы, әсіресе өндірісті дамытуға бағытталған бөлігі де өте маңызды болып табылады. Жалпы қорыта келе, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына әсер ететін мынадай ішкі факторларды атап көрсетуге болады:
- кәсіпорынның салалық топқа жатуы;
- шығарылатын өнімнің (жұмыс, қызмет) құрылымы және оның жалпы төлем қабілеттілігі бар сұраныстағы үлесі;
- төленген жарғылық капиталдың мөлшері;
- шығындардың көлемі, олардың ақшалай табыспен салыстырғандағы динамикасы;
- қорлар мен резервтерді, олардың құрамы мен құрылымын қоса алғандағы мүлік пен қаржы ресурстарының жағдайы;
- кәсіпорындарды басқару тиімділігі.
Сыртқы факторларға шаруашылық жүргізудің экономикалық жағдайының әсері, қоғамда үстемдік етуші техника мен технология, төлеу қабілеті бар сұраныс және тұтынушылар табысының деңгейі, ҚР үкіметінің салық және несие саясаты, кәсіпорынның қызметін бақылау жөніндегі заң актілері, сыртқы экономикалық байланыс және т.б. жатады.
Кәсіпорынның тұрақты қаржылық жағдайын қалыптастыруда оның өз контрагенттерімен (салық органдары, банктер, жабдықтаушылар, сатып алушылар, акционерлер және т.б.) өзара қарым-қатынасы үлкен әсер етеді. Сондықтан да серіктестермен реттелген іскерлік қатынаста болу - жақсы қаржылық жағдайдың бірден-бір шарты болып табылады. Әрине, акционерлер өз жинақ қорларын тұрақты тиімділікке ие және дивиденттерді ұқыпты төлейтін қаржылық тұрақты кәсіпорындарға салады.

Жабдықтаушылар мен тұтынушылар сенімді және төлем қабілеттілігі жоғары кәсіпорындармен келісім-шартқа үлкен ықыласпен отырады. Тіпті қаржы органдары, әсіресе салық инспекциясы кәсіпорынның жағдайы тұрақты болғанын қалайды, себебі тек осындай кәсіпорын ғана салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді уақытылы және толық төлей алады.
Осылайша, қаржылық жағдай кәсіпорынның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.