Туған дала

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Фариза Оңғарсынова лирикасындағы туған жер тақырыбы

ЖОСПАР:

1. Кіріспе. Туған жерге сағыныш-ақындықтың биік шыңы
2. Негізгі бөлім:
2.1. Алтын діңгек-өзім туған босағам... (Қ.Аманжолов)
2.2. Дала - менің қазынам, жыр сандығым...
2.3. Фариза өлеңдерінің поэтикасы
3. Қорытынды. Тұнық жырдың тұмары- Фариза ақын

Фаризада халықтық рух бар, ол - елімен бірге, қазағынан бөлінбейтін ақын.
Әбділда Тәжібаев

Қазақ поэзиясының падишасы, әдебиет алаңындағы ең танымал муза, ақын әрі қайреткер. Иә, мұның барлығы жалғыз адам. Бұл - Фариза Оңғарсынова. Қаламынан тамып кеткен ғаламы бір төбе, Заманының Махамбеті атанған ақын туралы айтылған аңыз, жазылған дерек-дәйегінің өзі - ғаламат дүние. [1]
Фариза Оңғарсынова - қазақ поэзиясына жаңа көзқарас әкелген, өн бойында өр рухтың жарқылы ойнаған, айналасына сәруар сезімнің самалы ескен ерекше әлемі бар ақын. Ақынның өлеңдері кейінгі ұрпақты ерлікке, адалдыққа, туған жер мен адамзатты сүюге апаратын жол сияқты.
Орыс ақыны Гавриил Держа - вин - нің Ақындар өзінің туған жеріне ұқсап тұрады деген тұ - жырымы бар екен. Дәл осы ойды австриялық асқан талант иесі Стефан Цвейг: Табиғат қай жерде адамдарға жайлы болса, сол жер - де идиллиялық поэзия өмірге келеді деп нақтылай түсіпті.
Ал ақын табиғаты қатал, өткен та - рихы одан да қатал өңірде дү - ниеге келсе ше? Бұл ғұламалар сыз - ған фор - мулаға салсақ,-дейді бел - гілі ғалым, ақын Оңайгүл Тұржан,- Фариза поэ - зия - сының жалпы сипаты өзінің туған жерінің табиғаты мен өткен тари - хының сипаттамасынан аумай қал - ған. Фариза ақын поэзиясы да өзі - нің туған жерінің табиғатымен мінез - дес, тектес, өрістес [2]
Фаризаның беріліп, шабыттанып, аса құмарта, кең көсіліп жырлаған табысты тақырыбы - туған жерге деген сүйіспеншілік. Туған жер, Отан-Ананы нақты сурет, бейнелі тіл, көркем тәсілмен өрнектейді.
О, туған жер, кең пейіл құшағың кең,
Саған көңіл бұлқынар күш-ағынмен.
Сағынышымды қанат қып саған қарай
Балапандай талпынып ұшамын мен, - немесе:
"Сені қалай сүю керектігін
Мен ешқандай кітаптан оқымадым", - деп, туған жерге деген өзінің сағынышын, ерекше сезімін жыр ғып шынайы суреттейді. Ал:
Далам менің - қазынам, жыр сандығым,
Жыр нәрімен жер балқып, босанды құм.
Сортан жердің тұзы бар тамырымда
Ақшылтымдау сондықтан жусан жырым, - деген жолдардағы сезімі ерекше.
Мен даланың қызы едім,
Жазығында жатпайтын көз ілер қара.
Жазира менің жанымның өзі де дара.
Асқар көрмеген мен шіркін биік дегенді
Өлшеуші ем сонау аспанның өзімен ғана, - деген шумақта қаламгердің шыққан, өскен ортасын дәл көрсететін поэтикалық деталь, әдемі образды сурет жатыр. Сондай-ақ , ақынның биік арманы анық көрінеді.

2.2. Фариза өлеңдерінің поэтикасы
Фариза Оңғарсынова өлеңдерінде троптың түрлері мол кездеседі. Олардың қолданылуы аясы да алуан түрлі. Әдебиетте троп сөзінің мағынасына үңілетін болсақ, оған мынадай анықтама берілген екен. Троп - грекше - tropos - бұрылыс, бұрма деген сөз. Поэзияны көркемдік жағынан бейнелейтін троп түрлері: эпитет, метафора, кейіптеу, теңеу және метонимия.
Ф. Оңғарсынова поэзиясының табиғатын жете тану үшін ақынның шығармашылығына тереңірек үңілгенде байқалады.
Метафора дегеніміз - ауыстыру, суреттеліп отырған затты өзіне ұқсас өзге затқа балау. Эпитет - заттың, құбылыстың айрықша сипатын, сапасын анықтайтын суретті сөз. Жансызға жан бітіру, жансыз заттарға адамға тән мінез бен әрекеттер беріп, түрлі қылықтар жасату арқылы ойды биік философияға көтеру кейіптеу деп аталады. Метонимия (грек. қайтадан атау) - арасында жақындығы бар екі нәрсенің атын
алмастырып, бірінің орнына бірін айту. Ал теңеу деп белгісіздеу нәрсені белгілі нәрсеге теңеп, салыстыра суреттеуді айтамыз. [ҮҮ]
Ф. Оңғарсынова - тілді барынша шеберлікпен қолданатын аса талғампаз ақын. Өлең тілінің бейнелі, көркем, кестелі болып келуі поэзиядағы ой-сезімнің әсерлігін арттырады. Яғни, бейнелеп сөзден сурет салуға бейімділік - өлең тіліне қажет ең негізгі қасиет. Ақын өлеңдеріндегі сөз тіркестері әсерлі мән-мазмұнға ие болып, маңызды қызмет атқарады.[3]
Ақынның нәзік жүрегі, малдан тоңар гүл еді деген өлең жолдарында ақын жүрегін нәзік гүл ретінде алып, көркемдік ерекшеліктің теңеуін қолданады. Ақын Халқының махаббатымен Ақсұңқар құстай түледі, Ел ғана - тұғыр, тірегі деген өлең жолдарында туған жерге деген өзінің сағынышын, ерекше сезімін жыр ғып шынайы суреттеп,
эпитетті пайдаланған. Ағынан ақтарыла жырлау, ой-сезім тізгінін өлең жолында іріктей еркін ұстау - Фариза туындыларының өзекті қасиеті.[4]
Туған дала! Туған ел! Бұл ұғымдар - ақын жырындағы ең қасиетті, ең қастерлі ерекше жалыңды леппен жырланатын, асқақ шабыттарға толы сезімдердің тақырыбы. Оның өлеңдерінің барлығы дерлік туған далаға деген перзенттік махаббаты басқа тақырыптағы өлеңдерінің арасынан да ерекшеленіп жатады. Туған жер, Отан-Ананы нақты сурет, бейнелі тіл, көркем тәсілмен өрнектейді. Туған жер, туған елі жайлы өлеңдерін бейнелі тіл, көркем тәсілмен өрнектейді. Мысалы:
Атырау - ақжарқын ел, жыршы далам,
ән мен күй көкірегінде тыншымаған.
Бабамның тері тамған топырағыңнан
әрқашан жас жаныма сусын алам.
Атырау - ақжарқын ел, жыршы далам - осы өлең жолынан туған жерін ақжарқын ел деп сипаттап, ақкөңіл ел ретінде теңейді. Жыршы далам деп кейіптеу тәсілін пайдаланып, туған жерінің табиғатын жандандырады.
Туған жерге сағыныш атты өлеңінде ақын өзінің туған жерге деген ыстық сезімін, сағынышын былай жырлайды.
О, туған жер, кең пейіл құшағың кең,
Саған көңіл бұлқынар күш-ағынмен.
Сағынышымды қанат қып саған қарай
Балапандай талпынып ұшамын мен, - деген жолдарынан ақынның туған жерге деген сағынышы соншалықты ыстық екені оның көңілінің күш-ағынмен бұлқынып, сағынышын қанат қып ұшамын деген метафоралық тіркестермен тамаша суреттеп көрсетеді.

О, туған жер, кең пейіл, құшағың кең,
Саған көңіл бұлқынар күш-ағынмен.
Сағынышымды қанат қып саған қарай
Балапандай талпынып ұшамын мен.

Алақаны анамның - топырағың,
Сендік махаббатымның оты жалын.
Сені қалай сүюдің керектігін,
Мен ешқандай кітаптан оқымадым.

Сенде, тас та қастерлі, аспан да алау,
Сенде жанды тербетер дастан бар-ау.
Менің мынау өмірге құштарлығым
Сені жақсы көруден басталған-ау.

Кешірме сен
Жат қылықпен жаныңды жараласам,
Бар сырымды бүкпесіз саған ашам.
Мен ел кезіп кетермін отансыздай,
Үмітіңді ақтауға жарамасам.

Фариза Оңғарсынова шығармашылығында оны басқа ақындардан айрықша етіп тұратын, өз жаратылысына тән ерекшеліктер бар. Фариза ақын әрбір адам баласының жан жүрегін елжірететін, толғандыратын шынайы туындыларды поэзия өміріне алып келген ерекше тұлға және Поэзия патшайымы атағына лайық жан.[3]
Фариза ақынның адам жанын бірден баурап алатын нәзік сырлы, жүрек елжіретер өлеңдері кеудеңде күйсандық сазындай күйге толтырып, ойсанаңды дауылдай сапыратын сипатымен ерекшеленеді. Саңлақ ақынның жауһар жырларын бүкіл қазақ жаппай оқып, жаттап жүр десек асырып айтқандық болар еді. Ал оның отты өлеңдері барша қазақтың жырын жырлап, мұңын мұңдауға арналғандығын айтсақ әсте қателеспейміз.
Сонымен қазақ поэзиясында қай кезеңде болмасын тұрақты эстетикалық өрісі бар образдарды пайдалануды көріктеу тәсілінің бірі етіп келген. Фариза поэзиясының тілінің бейнелілігі - көркемдегіш тәсіл арқылы сөздерді ойнатып қолдануында. Ф.Оңғарсынова шығармаларын оқи отырып, оның теңеу, ерекше эпитет, мазмұнды метафораларды, көркемдегіш-бейнелеуіш құралдарының барлық түрлерін сәтті қолдана білгеніне көз жеткізе аламыз.

1. 2011 жыл - Тәуелсіз Қазақстанның дамуындағы тарихи мәре
Біз туған мемлекетіміздің тәуелсіздігін баянды етуге, қуатын арттыруға, оның игілігіне, халықаралық қауымдастықтағы беделінің өсуіне қызмет етуге парыздармыз.
Н.Ә. Назарбаев

3.1. Қазақ тарихында ерекше таңбаланар тәуелсіздік жолындағы
күрес -Желтоқсан көтерілісі

Не тағдырға көну бар, не ерлікпен өлу бар.
Жамбыл Жабаев
2.2. Тәуелсіздік жырларының асыл арнасы болған азаттық идеясының
поэзиядағы маңызы
Поэзияға жақын адам, ең алдымен шындықты сүюі керек, себебі ақын - ақиқаттың жаршысы, әрі қорғаушысы. Ұлықбек Есдәулет

Фариза Оңғарсынова лирикасындағы Дала образы

Ақын Фариза Оңғарсынова лирикасындағы өзіндік сыр мен өнегелі өрнекке толы тақырып- туған жер, Отан, дала тақырыбы. Ақын өлеңдеріндегі кейіпкер атынан сөйлеп, Отанға, туған жерге деген махаббат далаға деген сағыныш, сырлы сезім өлең өрнегінде өз бейнесін тапқан.
"Отан деген не?" - дейсің, ұлым, маған.
Ол - сенің ғұмырлы анаң.
Жөргегіңнен жаныңа сіңіп қалған
әнің мен жырың, балам!
Отан - мынау ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.