Биология білімін бақылаудың формалары, түрлері және әдістері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым Министрлігі
Ш. Уалиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті ШЖҚ РМҚ
Жаратылыстану ғылымдары факультеті
Биология және ОӘ кафедрасы

Курстық жұмыс
Тақырыбы: Биологиялық кештерді ұйымдастыру
және өткізу жолдары

Орындаған: 5В011300-Биология
Мамандығының студенті
Наурызбаева Д.Х.

Тексерген: биология және ОӘ
Кафедрасының доценті,
б.ғ.к Дүрмекбаева Ш.Н.

Көкшетау 2019 жыл

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1 Биологиялық кештердің маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2 Биологиялық кештерді ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2.1 Биологиялық кештерді өткізу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
3 Биология білімін бақылаудың формалары, түрлері және әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21

КІРІСПЕ

Биология - әлемдегі негізгі жаратылыстану ғылымдарының бірі. Биология тірі заттар мен олардың қоршаған ортамен өзара байланысын зерттейді. Биология өмірдің барлық жақтарын, атап айтқанда, жер бетіндегі тірі ағзалардың құрылымын, жұмыс істеуін, өсуін, шығу тегі, эволюциясы мен таралуын зерттейді. Тірі заттарды, олардың түрлерінің шығу тегі, өздері мен қоршаған ортамен өзара әрекеттесуін жіктеп сипаттайды. Биологияның арқасында медицина әлемде дамуда. Биология - әлемді қозғаушы ғылым.
Биология көптегендерге екінші пән ретінде көрінеді, бірақ бұл ойлары қате. Биология негіздері әр адам үшін маңызды. Биология сабағы табиғатқа, сіздің денсаулығыңызға және басқа адамдардың денсаулығына құрметпен қарауға тәрбиелейді. Бұл сабақтар сіздің ой-өрісіңізді, сонымен қатар зияткерлік және шығармашылық қабілеттеріңізді айтарлықтай кеңейтеді. Сонымен қатар, балалар алған білімдерін күнделікті өмірде қолдануға, жануарларды күтуге үйренеді. Биологияны оқып отырып, балалар әлемнің қалай жұмыс істейтінін, оның заңдылықтары мен қатынастарын түсінуге үйренеді.

Негізгі бөлім
1 Биологиялық кештердің маңызы

Білім беру - бұл білім, білік дағдыларын игеруге, дүниетанымын қалыптастыруға, оқушылардың ақыл-ой қабілеттері мен әлеуетін дамытуға, мақсатқа сәйкес өздігінен білім алу дағдыларын шоғырландыруға бағытталған мұғалімдер мен оқушылардың өзара әрекеттесуінің арнайы ұйымдастырылған, бақыланатын процесі.
Қазақсатан Республикасының білім беру жүйесінің стратегиялық мақсаттарының бірі - қоғамның әлеуметтік-экономикалық күрделі өзгерістеріне қарай тұлғаның шығармашылық іс-әрекетін қалыптастыруға жағдай жасау болып табылады. Мұның өзі жалпы білім беретін мектептерде жеке пәндерді оқытуда оқушылардың шығармашылық іс-әрекетін қалыптастыру үшін оқу-танымдық әрекеттерін ұйымдастыру міндетін жүктейді.
Қазіргі таңда орта мектептегі білім берудің басты мақсаты, оқушыларға тек қана білім беріп қана қоймай, оқушылардың шығармашылық құзыреттілігін дамыта отырып, оларды кез келген мәселеде оңай шешім таба алатын құзыретті дара тұлға етіп тәрбиелеу. Жалпы орта білім берудің нәтижесі құзыреттіліктер жиынтығын игеруге бағдарлау. Жоғары дәрежедегі жетістіктерге жету үщін осы елдің әрбір азаматының құзыреттілік қабілеті нақты қалыптасқан болуы тиіс. Ал, мұндай тұлға қалыптастыру үшін орта мектепте оқытылатын әрбір пәннің өзіндік орыны бар. Солардың бірі биология пәні - тірі табиғатты, оның алуан түрлілігі мен тірі организмдердің құрылысын, қызметін, өсіп-дамуын және сыртқы ортамен қарым - қатынасын оқытатын ғылым. Сондықтан биологияны оқытудағы құзыреттілікке бағытталған тапсырмалар маңызды болып табылады [1].
Қазіргі заманғы жалпы білім беретін мектепте биологияны оқытудың міндеттері:
- жан-жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру;
- адамның өзін-өзі анықтауы, өзін-өзі жүзеге асыруы, оқуды жалғастыруға, азаматтық қоғамды нығайтуға қатысуға дайындығын қамтамасыз ететін жеке қасиеттерін дамыту;
- Жаратылыстану ғылымдары білім саласының оқу пәндерінің негіздерін игеру;
- әлемнің табиғи ғылыми бейнесінің негізгі компоненттерін зерттеу;
- зерттеудің ғылыми әдісі және оның жалпыадамзаттық мәдени құндылықтар жүйесіндегі орны туралы негізгі идеяларды игеру;
- мектеп оқушыларының танымдық қабілеттерін қалыптастыру және дамыту.
Алайда, ХХІ ғасырдың жаңа үлгісіндегі мектептің жалпы білім берудегі басты мақсаты - оқушы тұлғасын жан-жақты дамыту. Білім мен біліктің белгілі бір жүйесін игеру, оқушыларды тәрбиелеу және дамыту процесі, оқу процесін ұйымдастырудың әртүрлі формаларында жүзеге асырылады. Биологияны оқыту әдістемесінде осындай әр түрлі формалар белгіленді: сабақтар, олармен байланысты міндетті экскурсиялар, үй жұмысы, сабақтан тыс жұмыстар және факультатив сабақтар (жеке, топтық және жаппай). Бірге олар орта мектепте биологиялық білім беруді ұйымдастырудың формаларын ұсынады, бұнда сабақ негізгі білім беру формасы болып табылады. Оқытудың мазмұны, мақсаттары, міндеттері мен әдістері оқытудың әр түрлі ұйымдастырушылық формаларында жүзеге асырылады. Олардың таңдауы кездейсоқ емес, бұл көптеген факторлардың әсеріне байланысты, олардың ішіндегі ең бастысы биологияны оқытудың тәрбиелік міндеттері. Анатомиялық, физиологиялық оқу материалын оқу сабақта сәтті ұйымдастырылуы мүмкін, ал экологиялық ұғымдарды қалыптастыру мен дамыту сабақта, далалық экскурсияларда, сыныптан тыс жұмыстарда, сыныптан тыс сабақтарда (жеке, топтық және жаппай) ғана жүргізілмейді.
Сабақтан тыс жұмыстарға барлық оқушылар қатысуы қажет. Мұндай жұмыстар жыл бойы жүргізіледі, одан оқушы керекті, пайдалы, қызықты жаңа мағлұматтар алады.Сондықтан, сабақтан тыс жұмыстардың мазмұны әр сынып балаларының деңгейіне сәйкес болу керек. Мұғалім, білім деңгейі жоғары оқушыларға әртүрлі тапсырмалар бере алады. Әр оқушы мұндай тапсырмалар арқылы өздерінің білім деңгейін көтереді[2] .
Мұғалім сыныптан тыс жұмыстарды келесідей ұйымдастыруына болады:
1. Әр оқушының білім деңгейін, қабілетін,көзқарасын ескере отырып, тапсырмаларды жеке немесе әртүрлі тақырып бойынша беруіне болады.
2. Барлық оқушыға берілетін тапсырма бірдей, бірақ, орындау әдісі әр түрлі болуы мүмкін.
Жалпы білім беретін және мамандырған реформаға, оның оқу тәрбиелік жұмыстарының сапасын жоғарылатуға үлкен назар аударылады. Осыған байланысты биология пәнінен міндетті түрде сабақтан тыс жұмыстар санын жетілдіріп отыру керек.
Сыныптан тыс сабақтар мұғалім үшін де, оқушылар үшін де керекті. Аудиториялық сабақтардан айырмашылығы, олар танымдық жағынан, әсіресе білім беру және дамытушылық жағынан әр түрлі, күрделі, уақытты қажет ететін, қызықты және педагогикалық маңызды. Топтық сабақтардың мақсаты оқушылардың биологияға қызығушылығын ояту, білімдерін тереңдету және кеңейту, бақылау және эксперимент жүргізу дағдыларын дамыту. Үйірмедегі жұмыстар жүйелі түрде, ерікті, бірақ тұрақты құраммен жүргізілуі керек.
Қосымша сабақтар Білім беру Министрлігінің арнайы неғұрлым күрделі, тереңдетілген және кеңейтілген бағдарламалары бойынша немесе сайлаушының жетекшісі (мұғалім немесе маман) жасаған бағдарламалар бойынша оқушылардың шағын топтарымен (10-15 адамнан аспайтын) өткізілуі керек.
Жасөспірімдер үйірмелерін ұйымдастыру қағидаттары:
- Барлық қатысушыларды, оның ішінде нашар жұмыс істейтін және жеткіліксіз тәртіпті балаларды қабылдауға. Соңғылары көбінесе, биологияға қызығушылық таныта бастайды және сыныпта өзін қалай ұстайтынына қарағанда өзін жақсы ұстайды.
- Үйірмедегі оқушылар саны 15 адамнан аспауы керек. Егер тілек білдірушілердің саны көп болса , онда 2 топ ұйымдастырылады.
- Үйірменің жұмысы оқушылардың өзін-өзі басқару бойынша жүргізілуі керек.
- Үйірмелердің жетекшілері пән мұғалімдері болуы керек.
- Өлкетану, экология, табиғатты қорғау және әсіресе табиғатты жақсарту шараларын ескере отырып үйірменің жұмыс жоспарын құру.
- Үйірме сабақтарының саны айына 2-ден 4-ке дейін.
- Тақырыпты оқығаннан кейін немесе тоқсан, жарты жыл, бір жыл ішінде үйірме жұмысын қорытындылайды.
Факультативті оқытудың мақсаты - оқушыларға мектеп бағдарламасынан едәуір асатын көлемде биология ғылымының әртүрлі салалары бойынша білім мен практикалық дағдылар беру. Олар белгіленген кесте бойынша өткізіліп, элективті сыныптардың бас оқытушысының жұмысы ақылы. Факультет қызметкерлерін тек пән мұғалімдері ғана емес, сонымен қатар университеттер мен ғылыми-зерттеу институттары мен тәжірибелік станциялардан шақырылған ғалымдары ұстауы керек.
Оқушылардың биологияға деген қызығушылығын қанағаттандыра, терендете отырып, мұғалім, білімге құмар баланы сабақтан тыс жұмыстарға еліктіре түседі.
Оқушылардың биологиялық зерттеудегі жаңа және ғылыми әдістермен танысуы, әртүрлі құралдармен, аспаптармен жұмыс істеуі оларда зерттеу және іздену жұмыстарына қызығушылық туғызады.
Сабақтан тыс жұмыстардың тәрбиелік мәні де өте жоғары. Ол өз аймағының табиғатын және экологиясын тереңірек оқыта отырып, оқушының Отан сүйгіштігін, өз елінің байлығын дұрыс қолдануға, табиғи ескерткіштерді, тарихын, мәдениетін т.б. қорғауға көмектеседі. Оқушылардың пәнге деген ықыласы артады, қызыға бастайды, пәнге деген құштарлық тереңдей түседі.
Сыныптан тыс жұмыстар - бұл оқытушы (немесе басқа жауапты тұлға) студенттерге тікелей тәрбиелік әсер ету үшін өткізетін іс-шаралар жиынтығы. Сыныптан тыс жұмыстардың мысалдары - экскурсиялар, ойындар, оқушылардың құқық қорғау органдарының қызметкерлерімен кездесулері. Сыныптан тыс жұмыстардың білім берудегі рөлінің маңыздылығын асыра бағалау қиын. Сабақтағы оқытудың ұйымдастырылған формасы ғана емес, сонымен қатар сабақтан тыс уақытта өткізілетін тұрақты іс-шаралар сәтті оқуға ықпал етеді. Оқушының белгілі бір пәнге немесе мамандыққа деген қызығушылығы көбінесе сабақтан тыс уақытта пайда болады - мұны әрбір тәжірибелі мұғалім біледі. Оқушыларды оқу бағдарламасынан тыс белгілі бір пәндермен таныстыру оқушыларға әртүрлі жағдайларға бейімделуді үйренуге мүмкіндік береді. Сыныптан тыс жұмыстардың формасы сыныптағы жұмыстан түбегейлі ерекшеленеді. Мұндай сабақтардың басты мақсаты - оқушылардың қоғамдағы күнделікті өміріне қажетті маңызды сапаларды (ұжымда тиімді жұмыс істей білу, достық және өзара көмек) қалыптастыру. Сыныптан тыс жұмыстар оқушыны жаңа ұғымдар мен фактілермен байытады, қоғамның кейбір жақтарын жарықтандырады, оның дүниетанымын кеңейтеді.

2 Биологиялық кештерді ұйымдастыру

Оқыту әдістері - биологияны оқыту әдістемесіндегі маңызды және күрделі мәселелердің бірі. Іс жүзінде биологияны оқытудың әртүрлі әдістері дамыды. Олардың барлығын ең маңызды ортақ белгілері бойынша топтастыруға болады: білім көзі, мұғалімнің сипаты, оқу процесінде оқушылардың сипаты.
Осы сипаттамаларға сүйене отырып, оқыту әдістері үш топқа бөлінеді: ауызша (білімнің бір көзі - сөз), көрнекілік (білімнің екі көзі - сөз және көрнекілік), практикалық (білімнің үш көзі - сөз, зерттеу нысаны және тақырыпты тәжірибелік зерттеу).
Ауызша әдістер тобына әңгімелеу, баяндау, түсіндіру және дәріс жатады. Мұнда мұғалімнің белсенділігі сөз түрінде, ал оқушылардың белсенділігі негізінен тыңдау, түсіну, ауызша немесе жазбаша жауаптар түрінде болады.
Көрнекілік әдістер тобы эксперименттер мен көрнекі құралдардың демонстрациясы, заттар мен құбылыстардың заттай немесе кескін түрінде көрсетілуі (сурет, диаграмма, муляж, модель). Бір сөзбен айтқанда, оқытушы зерттелетін объектіні байқауды, қарауды ұйымдастырады, ал оқушылар оны байқап, түсініп, қорытынды шығарады және сол арқылы білім алады.
Биологиядағы практикалық әдістер тобына зерттелетін объектімен немесе оқулықпен жұмыс ұсынылған.
Оқыту әдістерінің тым әртүрлілігі мен үйлесімділігі, олардың өзгергіштігі әртүрлі оқыту әдістерімен қамтамасыз етіледі. Оқытудың кез-келген әдісі техниканы қолдану арқылы жүзеге асырылады. Ең көп тараған әдіснамалық әдістер - бұл оқу процесінде оқытушы мен оқушының жеке әрекеттерін білдіретін белгілі бір әдістің элементтері. Н.М. Верзилин және В.М. Корсунская (1966) оқыту әдістерін үш топқа бөлді: логикалық, ұйымдастырушылық, техникалық. Авторлармен аталған ауызша, көрнекілік және практикалық топтарды немесе әдістердің түрлерін ұсынады; әңгіме, дәріс, демонстрация, тану және т.б. - белгілі бір тұқымға сәйкес келетін әдістер түрлері. Барлық әдістер тобында зияткерлік іс-әрекеттің бірдей логикалық әдістері қолданылады: салыстыру, жалпылау, белгілерді анықтау, қорытынды жасау, мәселені жеткізу, дәлелдеу және т.б.
Ұйымдастырушылық әдістер арқылы мұғалім оқушылардың зейінін, қабылдауына және оқушылардың жұмысына бағыттайды. Техникалық тәсілдерге түрлі жабдықтарды пайдалану, көмекші құралдар мен материалдар оқушылардың танымдық жұмыстарын жақсартады. Оқытудың әртүрлі әдістері мен тәсілдерді тұтастай қабылдау оқу процесінің өзіне тән белгісі болып табылады. Оқыту әдістерін таңдау объективті түрде көптеген факторларға байланысты анықталады. Әдістерді таңдау кезінде фундаменталды түрде сабақтың мақсаттары мен оқу материалының мазмұны, материалдық базасы, жасына және оқушылардың дайындығы қарастырылады. Әдістерді таңдауды анықтайтын факторларды білу мұғалімге нақты оқу жағдайларын, атап айтқанда сабаққа дайындықты ескере отырып, дұрыс бағыттауға мүмкіндік береді.
Биологиялық білім мазмұнына қойылатын негізгі талаптар:
Жалпы білім деңгейі. Биологияны зерттеу кезіндегі оқушыларға ұсынылатын мүмкіндіктер:
1. Биологиялық зерттеудің әдіснамасымен танысу, организмдер мен экожүйелерді бақылау, табиғаттағы антропогендік өзгерістерді сипаттау, анықтау және бағалау қабілеттерін игеру;
2. Тірі табиғат дүниесін ұйымдастырудың әртүрлі деңгейлерінде көрінетін ең көп таралған биологиялық заңдылықтар туралы білім жүйесін игеру: жасушалық, организмдік, популяциялық түрлер, экожүйе;
3. биология ғылымындағы іргелі жаңалықтармен, тірі табиғат туралы қазіргі идеялардың дамуы мен қалыптасу тарихымен танысу;
4. тірі және жансыз табиғаттың бірлігін негіздеуге үйрену; тірі организмдердің туыстығын; тұқым қуалайтын аурулар мен АИТВ-жұқпасының(адамның иммун тапшылығы вирусы) алдын алу шаралары; түрлерді, экожүйелерді, биосфераны қорғау, табиғаттағы тепе-теңдікті сақтау қажеттілігі; табиғат ережелерін сақтау табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар кезіндегі өмір қауіпсіздігімен қамтамасыз ету.
Бейіндік деңгейі. Биологияны зерттеу кезіндегі оқушыларға ұсынылатын мүмкіндіктер:
1. экожүйелер мен биосферадағы өзгерістерін бейнелеу (үлгілеу), болжауға және бағалауға үйренеді; биологияның дамуы мен адамзаттың әлеуметтік-экономикалық және экологиялық проблемалар арасында байланысты орнату; генетикалық терминология мен символизмді қолдану; тұқым қуалау үлгілерін жасау және генетикалық есептерді шешу;
2. биологиялық ғылымдардың зерттеу әдістерімен танысуға; цитология (микроскопия, центрифугалау, жасуша мен ұлпа мәдениеті), генетика (гибридологиялық, генетикалық талдау, цитогенетикалық, егіздік, биохимиялық, генеалогиялық), селекция (жасанды таңдау, будандастыру, гетероз және полиплоидты өндіріс, эксперименттік мутагенез), биотехнология (соматикалық клеткаларды будандастыру, қоректік ортадағы өсетін жасушалар), экология (модельдеу, бақылау, мониторинг);
3. биологиялық жүйелерді игеру (жасуша, организм, популяция, түр, биогеоценоз, биосфера), олардың заңдылықтары туралы терең білім алу;
4. фундаменталды биологиялық теориялар мен заңдылықтарды игеру және оларды тірі және жансыз табиғаттың бірлігін негіздеу үшін қолдана білу; әртүрлі таксилердің туыстық және органикалық әлемнің эволюциясы;
5. тірі объектілер туралы ақпаратты талдау, сыни тұрғыдан түсіндіру және пайдалану, биологиялық терминология мен символизмді сенімді қолдана білу.
Мемлекеттік Білім стандартына сай жаппай орта білім беру кезеңінде мұғалім балалардың бәрін бірдей жақсы оқытуға міндетті. Биологиядан жалпы білім берудің мақсаты, мазмұны құрылымы, ең алдымен, қоғамның әлеуметтік сұранысына, биология ғылымының методологиялық ұстанымдары мен жүйесіне және оқушылардың жас ерекшелігіне байланысты таным мүмкіндіктеріне сай анықталады. Мектеп оқушыларына тиянақты, берік білім бере отырып, біз оларды ой-сана еңбеккері рухында тәрбиелейтін боламыз. Сыныптан саныпқа өткен сайын білімнің деңгейі көтеріліп, тереңдеп, күрделеніп отыратынына байланысты, қазіргі заман талабына оқу-тәрбие жұмысына интерактивті оқыту әдістерін, инновациялық технологияларды қолдану қажет. Осы деңгейлерге байланысты білім беру технологияларын оқу-тәрбие үрдісіне енгізу жолдары:
oo оқушылардың білім, білік дағдысын қалыптастыру ;
oo ақыл-ойын дамыту;
oo жеке бастың эстетикалық-өнегелік ортасын қалыптастыру;
oo жеке бастың өзіндік басқару механизмін қалыптастыру;
oo жеке бастың практикалық әрекет ортасын қалыптастыру
Білім беру технологияларын оқу-тәрбие үрдісіне енгізе отырып жұмыс жүргізу балалардың ой-өрісін дамытуға мүмкіндік береді. Биология сабағында жаңа технология әдістерін пайдаланып, оқушылардың тұлғалық және жас ерекшеліктерін ескере отырып, білім сапасын көтеру. Ол үшін оқушыларға әр күнгі білімді тиімді әдіс-тәсілдерді қолдана отырып беру - өмір талабы[3] .
Ақпараттық технология негізінде оқушылардың шығармашылығын дамыту.
Ақпараттық технология деген терминді В.Глушков енгізген болатын. Ақпараттық технология дегеніміз - ақпаратты өңдеумен байланысты үрдістер. В. Апатова, В. Глушковтың берген анықтамасы:
Ақпараттық технология дегеніміз - ақпаратты өңдеу үрдісі арқылы жүзеге асатын құралдар мен әдістер жиынтығы.
Оқытудың ақпараттық технологиясы - бұл ақпаратпен жұмыс жасау үшін арнайы тәсілдер, педагогикалық технологиялар, бағдарламалық және техникалық құралдар ( кино, аудио және видеоқұралдар, компьютерлер, телекоммуникациялық желілер).
Ақпараттық технологияны қолдану арқылы оқушылардың білімдерін арттырып, шығармашылығын дамыту жолдары:
1. жаңа ақпараттық техгологияны сабақта қолдана білуге үйрету;
2. электрондық оқулықтарды, мультимедиялық бағдарламаларды өздігімен қолдануға баулу;
3. ақпараттық коммуникациялық технологияны қолдану арқылы шығармашылықпен жұмыс жасауға дайындау;
4. интернетпен жұмыс жасай білуге үйрету.
Биология пәнінен мектеп бағдарламаларын игеруге арналған оқу іс-шараларының көпшілігі биология кабинетімен байланысты. Мектептегі биологияны оқыту - бұл Биология пәні бойынша сыныптан тыс, сыныптан тыс жұмыстарда оқушылардың танымдық белсенділігіне ықпал ететін оқу жабдықтарымен жабдықталған мектептің арнайы оқу бөлімі. Биология кабинеті - биологиядан оқу процесін ұйымдастыруға арналған арнайы жабдықталған бөлме. Алғашқы жаратылыстану кабинеттері мұражайға ұқсаған, онда өсімдіктер ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.