Қылмыс жасау сатылары қасақана қылмыстың дамуының белгілі бір сатылары

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ

МИНИСТРЛІГІ

Ш. ЕСЕНОВ атындағы КАСПИЙ МЕМЛЕКЕТТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАР

ЖӘНЕ ИНЖИНИРИНГ УНИВЕРСИТЕТІ

«Бизнес және құқық» факультеті

«Құқықтану» кафедрасы

Курстық жұмыс

Пәні: Қазақстан Республикасының Қылмыстық құқығының жалпы бөлімі

Тақырыбы: ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚ ІСТЕУДЕН ӨЗ ЕРКІМЕН БАС ТАРТУ

Орындаған: ЮП-18-3 тобы студенті

Довлетбаев С. М

Рецензент: Доцент

Алибеков С. К

Ақтау - 2019

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚ ІСТЕУДЕН ӨЗ ЕРКІМЕН БАС ТАРТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ . . . 5

Қылмыс істеу сатыларының ұғымы . . . 5
Қылмыс істеуге дайындалу және оқталу . . . 10

2 ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚ ІСТЕУДЕН ӨЗ ЕРКІМЕН БАС ТАРТУДЫҢ ЖАЙ-КҮЙІН ТАЛДАУ . . . 18

2. 1 Қылмыс істеуден өз еркімен бас тарту . . . 18

2. 2 Қылмыс істеуден өз еркімен бас тартқаны үшін қылмыстық жауаптылықтан босату шарттары . . . 21

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 24

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 26

КІРІСПЕ

Қурстық жұмыстың жалпы сипаттамасы. Қылмыс істеуден өз еркімен бас тарту қылмыстық құқық бойынша - адамның қылмысты ақырына дейін жеткізу мүмкіндігін ұғынып, қылмыс қадайынды кәрекеттерін токтатуы не қылмыс істеугетікелей бағытталған іс- әрекетті (әрекетсіздікті) тоқтатуы. Адам осы қылмысты акырына дейін жеткізуден өз еркімен бас тартса, ол осы қылмыс үшін қылмыстықжауапка тартылуға тиіс емес. Қылмысты ақырына дейін жеткізуден өз еркімен бас тартқан адам, оның нақты жасаған әрекетінде өзге қылмыс құрамы болған жағдайда ғана қылмыстық жауапқа тартылуға тиіс

Жұмыстың өзектілігі. Адам қандай да бір әрекетті бастар алдында нақты мақсаттар қойып, өзінің ілгеріде жүзеге асыратын әрекеттерін оған бағындыру қабілетіне ие. Сонымен бірге қылмыстық әрекетті бастар алдында қылмыс субъектісі оның нәтижесін көз алдына елестетеді. Қылмыстық нәтиже мақсатқа айналған немесе соңғы қылмыстық мақсатқа жетудің қажетті сатысына айналған кезде қылмыс субъектісінің санасында қылмыс істеуге деген қасақаналық ниет қалыптасады. Белгілі бір жағдайда осындай қасақаналық ниеттің болуы ауызша, жазбаша немесе субъектінің өз ойын өзге әдістермен көрсетуі нәтижесінде белгілі болуы мүмкін. Қылмыстық ниет қалыптасқаннан кейін қылмыс субъектісі өз ойын іске асыруға бағытталған әр түрлі әрекеттерді жүзеге асырады (қылмысқа дайындала бастайды және одан кейін өз әрекеттерін қылмысты орындауға тікелей бағыттайды) . Бірақ қандай да бір себептерге және жағдайларға байланысты ойлаған қылмыстық нәтиженің туындамауы жиі кездеседі. Мысалы:

Қылмыскер банкіден ақша ұрлау үшін құрал-жабдықтар сатып алады, банкіні күзету қызметін атқару тәртібін және дыбыс беру қондырғыларының жүйесін анықтайды, жоспар құрады, қылмысқа қатысушыларды іздестіріп табады, олардың әрқайсысының қылмыс істеудегі рөлдерін бөледі, бірақ құқық қорғау органдарының қызметкерлерінің оларды ұстауына байланысты қылмысты ақырына дейін жеткізбейді.

Жоғарыда аталған әрекеттерді орындағаннан кейін қылмыскер банк ішіне кіреді және ақшасы бар сейфті ашпақшы болады, бірақ осыны істей алмай, қылмыс орнынан қашып кетеді.

Қылмыскер барлық әрекеттерді орындап, сейфті ашады және ақшаны алады.

Көрсетілген мысалдардан тұлғаның ең алдымен қылмыс істеу үшін қолайлы жағдайлар жасайтынын, содан кейін қылмыстық заңмен қорғалатын объектіге тікелей қол сұғатын әр түрлі әрекеттерді орындайтынын және ең соңында қылмыстық ниетін толығымен жүзеге асыратынын көруге болады. Осыған орай алынған тақырыптың өзектілігі орынды деп атауға болады.

Берілген курстық жұмыстың мақсаты - қылмыстық құқық бұзушылық істеудегі өз еркімен бас тартудың алатын орны мен рөлін анықтау.

Осыған сәйкес курстық жұмыстың міндеті:

Қылмыс істеу сатыларының ұғымына, қылмыс істеуге дайындалу және оқталу жолдарына тоқталу;
Қылмыс істеуден өз еркімен бас тарту сатыларын қарастыру;
Қылмыс істеуден өз еркімен бас тартқаны үшін қылмыстық жауаптылықтан босату шарттарын сипаттау болып табылады.

Курстық жұмыстың объектісі - қылмыстық құқық бұзушылықтан бас тарту жолдары болып табылады.

Курстық жұмыстың пәні - Қазақстан Республикасы қылмыстық құқығы.

Курстық жұмыстың құрылымы. Әлеуметтік нормалардың түсінігі мен функциялары тақырыбына жазылған курстық жұмыстың көлемі кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚ ІСТЕУДЕН ӨЗ ЕРКІМЕН БАС ТАРТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Қылмыс істеу сатыларының ұғымы

Қылмысты көбіне бір адам емес бірнеше адам жасайды, өйткені біріккен қылмыстық әрекет арқылы қылмыс жасау жеңілдейді. Сондықтан да заңда бірге жасалған қылмыс үшін жауапкершілікке тартылатын адамдар шеңберін және олардың жауапкершілік негіздері мен шектерін айдаудың маңызы зор. Екі немесе одан да көп адамның қылмыс жасауға қасақана бірлесіп қатысуы қылмысқа қатысу деп танылады. Қылмысқа қатысу барысында қылмыс жасауға бірнеше адамның қатысуы міндетті. Мұндай жағдайда бұл адамдар қылмыс субъектісінің белгілеріне ие болуы керек. Есі дұрыс емес немесе заңда белгіленген жасқа жетпеген адам ешқандай жағдайда да қылмысқа қатысушы деп танылмайды және қылмыстық жауапкершілікке тартылмайды. Бірігу қылмысқа қатысудың объективтік белгісі ретінде бірнеше адамдардың өз күштерімен бірлесіп әрекет жасауын білдіреді, олардың барлығы өз күштерін біртұтас қылмыстық нәтижеге қол жеткізуге бағыттайды. Қылмыстық нәтижеге қол жеткізу үшін күштерін біріктіргенде, қатысушылардың бірі қылмыстың объективтік жағын орындайды, ал басқалары қылмысты ойдағыдай жасауға және оны жасыруға барлық қажетті жағдайларды жасауға көмектеседі. Біріккен әрекеттер арқылы қол жеткізілген нәтиже барлық қатысушылар үшін біртұтас, ортақ бөлінбейді. Тек қасақана жасалған қылмыстардың ғана қылмысқа қатысы болуы мүмкін, ал қылмысқа қатысушы барлық адамдар қасақана түрде әрекет етеді [1] .

Қылмысқа қатысушылардың рөліне байланысты, оларды орындаушы, ұйымдастырушы, айдап салушы және көмектесуші деп бөледі.

Орындаушы - бұл нақты қылмыс құрамының объективті жағынан кіретін әрекеттерді толықтай немесе ішінара орындайтын адам. Қарақшылықта орындаушы ретінде затты тартып алған ғана емес, сонымен бірге жәбірленушінің- қарсыласуын жеңу үшін күш қолданатын адам да қылмысты орындаушы болып табылады. Қылмыстың орындаушысы заңға сәйкес қылмыстық жауапкершілікке тартылмайтын, басқа адамдарды пайдалану арқылы қылмыс жасаған адам да қылмыстың орындаушысы болып есептеледі. Қылмыстық құқықта мұндай жағдайлар тікелей орындаушы деп аталады. Қылмыскер қылмыс жасау үшін жасөспірімді немесе ақыл-есі кем адамды пайдаланатын жағдай сияқты.

Ұйымдастырушы - қылмыс жасауды ұйымдастырған немесе оның орындалуына басшылық еткен адам. Ұйымдастырушы ретінде көбіне нақты қылмыстарды тікелей жасаудан қашатын ең тәжірибелі, қауіпті қылмыскерлер болады. Көпшілік жағдайда ұйымдастырушы - бас бастамашы, негізгі басқарушы және қылмыс жоспарының авторы болады.

Басқа адамды азғыру, сатып алу, қорқыту жолымен немесе өзге де жолмен қылмыс жасауға көндірген адам айдап салушы деп танылады. Жоспарлы орындаушының субъективтік қасиеттерін ескере отырып, айдап салушы бопсалауды және мадақтауды, оның пайдакүнемдік ниетін пайдаланады, ал кейде сөз арасында айтылған емеуріннің өзі де жетіп жатады.

Адамды нақты заңға қайшы әрекеттерге баруға тікелей бағытталмаған жалпы үндеу мен тілектер айдап салу ретінде қарастырыла алмайды. Мысалы, «о дүние» тартымдылығы туралы абстрактілі ойлар немесе керісінше, бір адамның «ақша жасай» алмауы және т. б. Кеңестерімен, нұсқауларымен, ақпараттар жинауымен қылмысты жасайтын қару немесе құралдар берумен немесе қылмысты жасаудағы кедергілерді жоюымен қылмысты жасалуына жәрдемдескен адам көмектесуші деп танылдым. Сондай-ақ көмектесуші ретінде қылмыскерді, қаруды немесе қылмыс жасаудың өзге де құралдарын, қылмыстын ізін және қылмыстық жолмен табылған заттарды жасау сол сияқты осындай заттарды сатып алуға немесе өткізуге күні бұрын уәде береді.

Қылмысқа қатысушылардың жауапкершілігі олардың қылмыс жасауға нақты қатысуының сипаты мен дәрежесіне қарай белгіленеді. Қылмысқа қатысушылар дербес әрекеттері үшін жауап береді. Сонымен бірге, олар жасалған қылмыспен орындаушының әрекеті арқылы байланыста болғандықтан, мұндай жағдайда қылмыстың аяқталғандығы туралы мәселе орындаушының әрекеттерін жүзеге асыру сатыларына тәуелді түрде шешіледі. Егер орындаушы бірігіп ойлаған қылмыстарын, еркінен тыс мән-жайларға байланысты аяғына дейін жасай алмаса, басқа қатысушылар орындаушының қылмыс жасау сатыларына қарай қылмысқа дайындалғандығы иемесе оқталғандығы үшін жауапқа тартылады [2] .

Адамның қасақана, яғни саналы және мақсатқа сай қызметі өзінің даму барысында бірқатар сатылардан өтеді. Алдымен, адамда қылмыс жасау ниеті пайда болады. Ол алдына белгілі бір мақсат қояды, оған қол жеткізу үшін тәсілдерді, орнын, уақытын ойластырады, қылмыс себебін нақтылайды.

Нақты шешім қабылдап болып, адам дайындық әрекеттерін бастайды, ал содан кейін ойлаған әрекетін тікелей орындауға кіріседі. Кейбір жағдайларда адам ойлаған ісін бірден орындауға кіріседі (мысалы, жасырын пәтерге кіріп бағалы заттарды алады) . Мұндай әрекеттер аяқталған қылмысты құрайды: (мысалы, ұрлық) . Басқа жағдайларда, адам қылмыс жасауға алдын ала дайындалады (мысалы, көшірме бедер арқылы кілт жасау, пәтер қожайындарының келу, кету мерзімдерін анықтау), немесе қылмыстың өзін жасауға кіріседі (мысалы, дайындалған кілттермен пәтер есігін ашады, бірақ сигнал беру жүйесініңқосылғанын білмейді) . Бұл екі жағдайда да қылмыс аяқталмай қалады. Осы әрекеттердің барлығы қылмыс жасау сатылары деп аталады.

Қылмыс жасау сатылары қасақана қылмыстың дамуының белгілі бір сатылары. Заңда үш саты белгіленген: қылмысқа дайындалу; қылмыс жасауға оқталу; аяқталған қылмыс.

Қылмысқа дайындалу - бұл адамның қылмыс жасау құралдары мен қаруларын іздеуі, дайындауы немесе ыңғайлары қылмыс жасаушыларды іздеуі, қылмыс жасауға не байласу немесе қылмыс жасауға қасақана басқа да қолайлы жағдайлар жасауы, егер қылмыс мұндай жағдайда адамның еркінен тыс мән-жайларға байланысты аяғына дейін жеткізілмесе. Қылмыс құралдарын сатып алу тәсілдері заңды болуы қаруды заңға сәйкес сатып алу, сыйлық ретінде алу, немесе заңсыз да болуы мүмкін: қаруды, мөрлерді, кілттерді және т. б. ұрлау.

Дайындау - бұл шикізаттардан қылмыс жасау үшін қарулар мен құралдардың жартылай фабрикаттарын жасау.

Бейімдеу - заттарды өңдеу, сол арқылы олар қылмыс жасау үшін жарамды болады (мысалы, кілттің түрін өзгерту) .

Бірге қылмыс жасаушыларды іздеу басқа адамдармен танысу немесе таныстықтарын жалғастыру, оларды нақты қылмыс жасауға итермелеу, әрқайсысының рөлін талқылау және т. б. тұрады. Іздеу тәсілдері ретінде уәделесу, қорқыту, бірге баюға уәде беру, бопсалау қолданылуы мүмкін. Қылмыс жасауға сөз байласу, қылмыстық жауапкершілік жасына толған екі немесе одан да көп адамдардың бірге қылмыс жасауға сөз байласуларын көздейді. Қылмыс жасау үшін басқа да шарт-жағдайлар жасау әр түрлі әрекеттерден көрінуі мүмкін. Мұндай әрекеттер ойға алған қылмыстың жоспарын жасаудан, пәтер иелерінін кету, келу уақытын аныктаудан, белгі беру жүйесінің бар жоқтығын білуден және т. б. сипатталады. Мұндай әрекеттерді шамалап, тізімін беру мүмкін емес.

Субъективтік жағынан қылмысқа дайындалу тек тікелей қасақаналықпен жасалады. Қылмысқа қылмыс нәтижесің тілемей дайындалуға болмайды. Қылмысқа оқталу деп - адамның еркінен тыс мән жайларға байланысты, аяғына дейін жеткізілмеген жағдайда адамның қылмыс жасауға тікелей бағытталған қасақана әрекеті немесе әрекетсіздігі танылады [3] .

Қастандық қылмыс жасауға тікелей бағытталған әрекеттерден тұрады, ол адамның қылмыстық нақты құрамының объективтік жағын орындай бастағанын немесе орындап болғанын білдіреді. Адам өлтіруге қастандық жасағанда, мысалы, адам жәбірленушіге оқ атуға оқталады немесе атқанымен мүлт кетеді, ұрлық жасағанда құлыпты бұза бастайды. Көпшілік жағдайда қастандық әрекет жолымен жасалады (соққы беру, у беру, оқ ату және т. б. ) Жеке жағдайларда қастандық әрекетсіздікпен де жасалуы мүмкін (мысалы, анасы жаңа туған баласын өлтіру үшін, оған емшек сүтін бермей қояды) .

Аяқталған қылмыс. Егер адам жасаған әрекетте қылмыс құрамының барлық белгілері болса, онда қылмыс аяқталған болып есептеледі. Кейбір қылмыстар белгілі бір қоғамға қауіпті жағдай туғызғында ғана аяқталған болып есептеледі. Яғни, бұл қылмыстың материалдық құрамы (мысалы, адам өлтіру өлім туындаған жағдайда аяқталған деп есептеледі. Егер өлім болмаса, онда адам өлтіруге қастандық жасау болып табылады) . Ал басқа қылмыстар әрекетті жасаған сәттен бастап (әрекет немесе әрекетсіздік) қоғамға қауіпті салдардың туындағанынан немесе туындамағанынан тыс аяқталған болып есептеледі (мысалы, қарақшылықта шабуыл жасау фактісінің өзі, адам мүлікті алған, алмағандығына қарамастан, аяқталған қылмыс құрамын құрайды) .

Кейбір қылмыстар әрекетті жасау сәтінен бастап емес, дайындау немесе қастандық сатысында-ақ аяқталған болып есептеледі (мысалы, бандитизм банды шабуыл жасаған кезде емес, оны ұйымдастырған сәтте аяқталған болып есептеледі) .

Қылмысты дәл санатқа жатқызуға мүмкіндік беретін қосымша белгілердің түрі кінә нысандары болып табылады. Кінә бұл тұлғаға айып ретінде тағылады. Басқа да құқық салалары сияқты қылмыстық құқықтың негізгі заңдық базасы- Қазақстан Республикасының Конституциясы болып табылады. Қылмыстық құқық Жалпы және Ерекше бөлімнен тұрады. Қылмыс пен жаза туралы ұғым, қылмыстық жауаптылықтың негізгі және одан босату, қылмыстық заңның кеңестіктегі және мезгілдегі күші, жазаның мақсаты және жүйелері, жаза тағайындаудың немесе жазадан босатудың мәселелері осы Жалпы бөлімде зерттеледі. Ерекше бөлімде нақты қылмыс құрамдары мен оларды істегені үшін белгіленеген жаза түрлері көрсетіледі. Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық Кодексі 1997 жылы шілденің он алтысында қабылданып, ол 1998 жылы бірінші қаңтардан бастап заңды күшіне енді. Қазақстан Республикасының Қылмыстықы заңдары тек қана осы Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінен тұрады.

Қасақана қылмыс бұл заңды бұзудың өрескел түрі. Қылмыстық заңдар қылмыстарға күресі арқылы соның ішінде қасақана қылмысқа күресу арқылы қоғамдық тәртіпті нығайтуға, сол арқылы халықтың тыныш өмір сүруіне қамқорлық жасауға жәрдемдеседі. Құрылымы бойынша қылмыстық құқықтық қатынас объектіден, субъектіден және субъектілердің заңдық құқықтыры мен міндеттерін құрайтын мазмұннан тұрады Мұндай қатынастардың субъектілер ретінде бір жағынан, қылмыстық жауаптылықты өтеуге міндетті, бірақ осы жауаптылықтың заңмен бекітілген шегін және белгілеген тәртібін сақтауды талап етуге құқылы қылмыс жасаған адам танылады. Екінші жағынан- өзінің арнайы өкілетті органдары арқылы қылмыс жасау фактісін анықтауға, оны жасаған нақты адамның кінәсін дәлелдеуге міндетті және қылмыстық іс жүргізу заңының нормаларын басшылыққа ала отырып қылмыстық заң нормалары аталған адамды қылмыстық жауаптылыққа тартуға құқылы мемлекет танылады.

Аяқ астынан пайда болған қасақаналық-кенеттен пайда болып бірен жүзеге асырылуымен сипатталады. Анықталған қасақаналық тұлғаның өзі жасайтын қоғамдық қауіпті әрекетінің немес әрекетсіздігінің сипатын және саласының мөлшерін анық түсуімен сипатталады. Мысалы, пышағын жүрекке жұмсайтын кісі өлтіруші, өлімнің орын алатын алдын ала біліп, қарапайым анықталған қасақаналықпен әрекеттенеді. Ал пышақты жәбірленушінің ішіне салатындар екі ұшты қасақаналықпен әрекет жасайды. Анықталған қасақаналық кезінде кінәлі тұлға қылмысты салдарды көре білгенімен, нақтыламаған. Мысалы, жәбірленушінің басынан таяқпен ұру, таспен ұру, аяқпен бастан, кеудеден, іштен тебу. Мұндай жағдайларда әртүрлі салдар-денсаулыққа жеңілзақым келтіруден бастап өлімге дейін орын алуы мүмкін. Алайда мұндай бағалау тек анықталмаған қасақаналық дәлелденген жағдайда ғана негіз болып табылады. Егер, жәбірленушінің басынан таяқпен ұру кезінде оны өмірден айыруға бағытталған тікелей қасақаналық анықтама, жәбірленушіге шын мәнінде келтірілген онша ауыр емес зиянның өзінде (айталық, денсаулыққа орташа ауыр зақым келтіру) қасақана кісі өлтіруге оқталғандық деп бағалануы тиіс. Қасақана қылмыс жасаудың үш сатысы бар: қылмысқа даярлану, қылмыс істеуге оқталу, қылмыс істеу. Ойлаған қылмысты істеу үшін алдын ала қасақана жағдай жасалса-даярлану болады. Қылмыс істеу үшін қылмыскер құрал-жабдық дайындауы мүмкін. Мысалы, біреуді ату үшін мылтық сатып алады; біреудің үйіне түсу үшін кілт жасайды; қылмыс істеуге жағдай туғызу үшін сыбайластар ізтестіреді; ұрланған нәрсені тығу үшін орын әзірлейді. Қылмыскер қауіпті әрекет жасауға қасақана барлық күш-жігерін қолданса да, оған байланыссыз себептермен қылмыс аяғына дейін жүзеге аспауы мүмкін. Мысалы, қылмыскер құрбанға шалғанын атса да, ол өлмеуі мүмкін немесе дүкенге түскен ұрыны күзетші ұстап алуы мүмкін. Демек, қылмыстың ақырына дейін бітпеуі мұндай жағдайда қылмыскерлерге байланысты емес. Сондықтан, қылмыс істеуге даярланған және оқталған адам сол қылмыс үшін жауаптылық белгіленген заң бойынша сотқа тартылады [4] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.