Қылмыс құрамы, қылмыс құрамының белгілері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

КІРІСПЕ . . .: 1. ҚЫЛМЫСТЫҢ ЗАТЫ . . .

3: 4

КІРІСПЕ . . .: 1. 1. Қылмыстың заты ұғымы және оның маңызы . . .

3: 4

КІРІСПЕ . . .: 1. 2. Қылмыс құрамы, қылмыс құрамының белгілері . . .

3: 5

КІРІСПЕ . . .: 1. 3. Қылмыс құрамының түрлері . . .

3: 15

КІРІСПЕ . . .: 2. ҚЫЛМЫСТЫҢ ЗАТЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ МАҢЫЗЫ . . .

3: 18

КІРІСПЕ . . .: 2. 1 ҚЫЛМЫСТЫҚ ЗАТТЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ . . .

3: 18

КІРІСПЕ . . .: 2. 2 Қылмыстың заты арқылы саралау . . .

3: 18

КІРІСПЕ . . .: ҚОРЫТЫНДЫ . . .

3: 24

КІРІСПЕ . . .: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . .

3: 25

КІРІСПЕ

Құқықтық нормаларда бекітілген ережелердің бұзылуы кез келген қоғамда жаппай сипатқа ие болып оған айта қаларлықтай материалдық және моралдық зиян келтіреді. Құқыққа қарсы жасалатын іс-әрекеттердің себептерінің, жағдайларының, субъектілерінің және сипаттарының әртүрлілігіне қарамастан олардың барлығы оларды бір әлеуметтік құбылыс - құқық бұзушылыққа жатқызуға мүмкіндік беретін ортақ белгілерге ие болады.

Адамның кез-келген іс-әрекеті оның қоғамдық қауіптілігі барысында құқық бұзушылық ретінде бағаланады.

Құқық бұзушылық құрамы туралы түсінік ұғымы жалпықұқықтық, жалпытеоретикалық маңызға ие болғанымен ол барынша тиянақты және толық қылмыстық құқық ғылымында қылмыс құрамына қатысты түрде зерттелген.

«Құқық бұзушылық» және «құқық бұзушылық» құрамы ұғымдары өзара тығыз байланысты болғанымен бір ұғым болып табылмайды. Әртүрлі зиянды іс-әрекеттермен ұшыраса отырып адамдар алғашында өздерінің санасында, кейіннен заңда олардың тікелей белгілерін бекітті: іс-әрекеттің субъектісінің белгілерін, іс-әрекеттің өзін, субъектінің іс-әрекетке қатынасын көзқарасын, қол сұғушылықтың затын және жасалған қоғамға қарсы жүріс-тұрыстың салдарын. Осындай жолмен адамның әлеуметтік маңызы бар кез-келген жүріс-тұрыстың мазмұнын құрайтын элементтер біртіндеп ажыратыла бастады. Осындай эмпирикалық белгілерді қорыту жалпы теоретикалық категория құқық бұзушылық құрамының пайда болуына алып келді.
Құқық бұзушылықтың жекелеген түрлерінің барынша жалпы, типтік және маңызды белгілерінің жүйесін көрсететін ғылыми абстракцияны құқық бұзушылық құрамы дейміз. Белгілердің бұл жүйесі құқық бұзушыны заңи жауаптылыққа тарту үшін қажетті және жеткілікті болып табылады. Аталған белгілердің біреуінің болмауы тұлғаны жауаптылыққа тартуға мүмкіндік бермейді.

Кез-келген құқық бұзушылықтың міндетті элементтеріне құқық бұзушылық объектісі; құқық бұзушылықтың объективтік жағы; құқық бұзушылықтың субъективтік жағы жатқызылады. Қарастырылған белгілердің ортақтығына қарамастан құқық бұзушылық әртүрлі болады. Құқық бұзушылықты олардың әлеуметтік қауіптілік деңгейіне тәуелділікте сыныптау барынша кең таралған және әлеуметтік маңызды болып табылады. Осыған байланысты барлық құқық бұзушылықтар қылмысқа және теріс қылыққа бөлінеді.

1. ҚЫЛМЫСТЫҢ ЗАТЫ

1. 1. Қылмыстың заты ұғымы және оның маңызы

Қылмыстың заты-қылмыстық жолмен табылған мүлік. Қылмыстық объективтік жағынан қылмыстық жолмен табылған мүлікті алу немесе өткізу әрекеттерінің біреуін істеу арқылы жүзеге асырылады. Қылмыстық жолмен табылған мүлікті алу деп-кінәлының осы мүлікті біле тұра күні бұрын уәделеспей заңсыз, қылмыстық тәсілмен иеленген адамнан әр түрлі келісімдер арқылы-ақылы немесе ақысыз, тегін, сыйға, айырбасқа, қарызының өтемі үшін немсе басқа да кез келген нысанда алуын айтамыз. Қылмыстық жолмен табылған мүлікті өткізу деп-кез келген тәсілмен-ақылы немесе тегін (сату, айырбастау, сыйға беру) осы мүлікті немесе оған құқықты басқаға (жеке тұлғаға немесе заңды ұйымға) беруді айтамыз.

Қылмыс құрамы құрылысы жөнінен формальдық құрамға жатады, сондықтан да оның аяқталу сәті қылмыстық жолмен табылған мүлікті алу немесе өткізу әрекеттерінің бірін жүзеге асырған уақыттан бастап-ақ есепке алынады.

Қылмыс субъективтік жағынан тікелей қасақаналықпен істеледі. Кінәлы адам мүліктің көрінеу қылмыстық қасақаналықпен істеледі. Жалпы алғанда бұл қылмыс құрамы пайдакүнемдік ниетпен жүзеге асырылады. Қылмыстың субъектісі болып 16-ға толған кез келген есі дұрыс адам. Егер кінәлы адам көрінеу қылмысты жолмен табылған мүлікті алдын ала уәделеспей алса немесе өткізсе, онда оның әрекеті Қылмыстық кодекстің 218-бабы бойынша сараланады. . Егер кінәлы адам көрінеу қылмыстық жолмен табылған мүлікті алдын ала уәделесіп алса немесе өткізсе, онда кінәлы адамның әрекеті істелген қылмыстың қатысушысы ретінде сараланады. Егер кінәлы адам көрінеу қылмыстық жолмен табылған мүлікті алдын ала уәделеспесе де бір адамнан орындаушысына көмек көрсетсе, оның әрекеті қылмысқа қатысушылық ретінде саралануы мүмкін. Қылмыстық кодекстің 218-бабында: автомобиль немесе ірі мөлшердегі өзге мүлік жөнінде; адамдар тобының алдын ала сөз байласуы бойынша; ұрлық, қорқытып алу, көрінеу қылмыстық жолмен табылған мүлікті алғаны немесе өткізгені үшін бұрын сотталған адам жасағанда ауырлататын қылмыс құрамы үшін жауаптылық көрсетілген.

1. 2. Қылмыс құрамы, қылмыс құрамының белгілері

Қылмыстық- құқықтық теорияда қылмыс құрамы толық көлемде зерттелген. Қылмыстың құрамы толық танырлықтай жинақтап қорыту негізінде қылмыстық заң дұрыс қолданылады, оның нышаны қылмысты дұрыс саралауға жетелейді, яғни қылмысты дұрыс саралаудың қаншалықты маңызды екенін, жасалған қоғамға қауіпті әрекеттің нышандарын әлеуметтік заң тұрғысынан дәл таңдау арқылы қамтамасыз етілетін түсінік. Біріншіден, қылмыстың құрамының түсінігі, маңызына тоқталсақ, ғалымдардың бұл салаға қатысты пікір-таластар жеткілікті. Мәселен, А. Н. Трайнин, В. Н. Кудрявцев, Н. Д. Дурманов, В. М. Чхиквадзе, А. А. Пионтковский, А. И. Санталов, А. А. Герцензон, М. Н. Меркушев, М. И. Ковалев т. б. Я. М. Брайнин: «Қоғамға қауіпті іс-әрекеттің айқындалған белгілерінің қылмыстық заңда бекітілген жиынтығы қылмыстың құрамы болып табылады», - деді [50, 80-91б] А. А. Пионтковский, қылмыстың құрамы дегеніміз- жекелеген, жеткілікті қылмыстың көрсетпесі, яғни жасалған қылмыстың белгілерінің заңды түрде айқындалуы. Осыған орай, қылмыстық құқықтық азаматтардың заң алдындағы теңдік қағидасы пайда болған, деген пікір ұсынды [51, 106б] . А. Н. Трайниннің пікіріне жүгінсек, Қылмыстық заңның Ерекше бөлімі жүйесінде қылмыстық құқықтық норма түзіледі, қылмыстық құқықтың нормалары диспозициясымен қылмыстың құрамының бірлігі туралы, бірде-бр тұжырым жоқ, осыған орай қылмыс құрамының белгілері қылмыстық құқықтық түсінікте заңға жүгіне отырып Ерекше бөлімнің норма диспозицицсын құрайды [58, 83б] . Осыған орай, Я. М. Брайнин пікіріне сүйенсек, «Қылмыстық заңның диспозициясы барлық жағдайда қылмыстың белгілерінен көрініс таппайды» [54, 93-94б] . Шынында, Қылмыстық заңның Ерекше бөлімі мен Жалпы бөлім диспозициялары әр түрлі айқындалған, мәселен жай диспозицияға қарағанда қылмыс құрамын айқындайтын сипаттамалы диспозицияның артықшылығында дау жоқ. Жай диспозицияда қылмыстың нақты белгілері ашылмайды, тек атын ғана атап қояды, ал сипаттамалы диспозиция қылмыстың барлық белгілерін заңның өзінде нақтылап көрсетеді. В. Н. Кудрявцевтің пікіріне жүгінсек, «Қылмыс құрамы белгілі ережеге сәйкес диспозицияның көлемінен ауқымдырақ» деген қорытындыға келеді [27, 76б] . А. А. Пионтковский «Қылмыстық құқық теориясында қылмыстың белгілерінің жиынтығы реттелетін қоғамға қауіпті іс-әрекеттің көрінісі қылмыс құрамын құрайды», - деген тұжырымның қорытындылады . Қазақстан Республикасы қылмыстық құқық теориясында, оқулықтарда қылмыс құрамының жалпы түсініктері кеңінен қолданылады. Мәселен, Е. Алаухановтің пікірінше, қылмыс құрамы деген ұғым нақты қылмыс, құрамдарының нышанын анықтау және жинақтап қорыту негізінде пайда болады, яғни қылмыс құрамы болмаса қылмыстық жауаптылық жүзеге аспайды. А. Н. Ағыбаевтің пікіріне сүйенсек, «Қылмыс құрамы деп- қылмыстық заң бойынша қоғамға қауіпті іс-әрекеттерді белгілі бір қылмыстың қатарына жатқызуға мүмкіндік беретін қылмыстың объективтік және субъективтік жақтарынан құралған элементтердің және олардың белгілерінің жиынтығын айтамыз деп көрсетеді».

Біздің ойымызша соңғы пікірлер қылмыс құрамының анықтамасын толық береді, өйткені қылмыс құрамының белгілері және элементтері өз жиынтығында қылмыс деп аталатын нақтылы қоғамға қауіпті іс-әрекетті көрсетеді. Әрбір қылмыстық іс-әрекет адамның жүріс-тұрысының объективтік және субъективтік қасиеттерінің бірлігін көрсетеді. Екіншіден, қылмыс пен қылмыс құрамының байланысына олардың өзара мазмұнына, бағытына тоқталсақ, қылмыс пен қылмыс құрамы өзара тығыз байланысты. Қылмыс пен қылмыс құрамы өзара тығыз, бірақ бір-біріне ұқсамайтын қылмыстық құқықтық түсініктер өйткені олардың бағыты әр түрлі, өзара мазмұны да әртүрлі. Жоғарыдағы пікірге қарсы тұжырымдар қылмыстық құқық теориясында жеткілікті. Мәселен: А. А. Пионтковский қылмыс пен қылмыс құрамын мазмұны жағынан да, бағыты жағынан да құқықтық мағыналар бір-бірімен тығыз байланысты, сондықтан оларды даралауға болмайды бір жағынан ұғымы ұқсас емес, оларды араластыруға болмайды. Қылмыстың өзіне де құрамына да саяси сипаттама деген баға береді, ол оның құқықтық түсінігі құрамымен айқындалады, - деген қорытындыға келеді.

Біздің ойымызша бұл пікір қате, өйткені қылмыс пен қылмыс құрамы өзара ұқсас болғанымен, бірдей ұғым емес. Мәселен, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодекстің 3-бабында қылмыстың ұғымы берілген. Осы баптағы анықтамадан көрінгендей, қылмыс дегеніміз - адамның әлеуметтік құқықтық, қоғамға қауіпті және құқыққа қайшы секілді міндетті белгілерінің жиынтығынан туатын ерекше іс-әрекет болып табылады. Қылмыстың негізгі сапалық белгісі оның қоғамға қауіптілігі болып табылады, бұл белгі қылмыстың материалдық мәнін білдірумен бірге не себепті осы немесе басқадай іс-әрекеттер қылмыс болып түсіндіріледі, яғни қоғамға қауіптілік белгісінің болуының өзі іс-әрекеттің қоғамдық қатынастарға зиян келтіруін немесе зиян келтіру қауіпін туғызатынын білдіру. Қоғамға қауіптіліктің дәрежесі қылмыстық заңда көрсетілген санкция бойынша анықталады [55, 24б] . Қоғамға қауіптілік қылмыстың объективтік белгісі, осыған орай қылмыстың объективтік жағын қарастырғанда толық түсінік береміз. Адамның қылмыстық құқықтық норма тыйым салған іс-әрекеттерді істеуін қылмыстық құқыққа қайшылық деп атаймыз. Қылмыстың тағы бір міндетті белгілерінің бірі қылмыстық кінәлілік және жазаланушылық. Кінәсіз қылмыс та, жаза да жоқ. Кінәнің белгілі түрі болмаса, ол қылмыста жауаптылық та, жазаланушылық та болмайды. Кінәлілік белгісін төменгі тарауларда толық танырлықтай ашамыз. Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодекстің өмірімізде, қоғамда орын алған елеулі әлеуметтік-экономикалықсаяси өзгерістерге сәйкес, қылмыстың жаңа ұғымы берілген. Жазалау қатерімен тыйым салынған айыпты қоғамға қауіпті әрекет (іс-әрекет немесе әрекетсіздік) қылмыс деп танылады. Өмірде қылмыстық құбылыстар әс түрлі нысанда көрініс тауып отыр немесе түрлі түрде болатындықтан қылмыстық заң қылмыстың жалпы түсінігі мен бірге нақты қылмыстардың да түсінігін қарастырған. Қылмыстың жалпы түсінігі барлық қылмыстарға тән, оның белгілері Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінде көрсетілген жеке қылмыстартүрінде нақтыланып, өзінің дамуын табады. Қылмыс пен қылмыс құрамының байланысына қатысты көптеген пікірлер бар. Мәселен Ю. Юшков, қылмыс пен қылмыс құрамының өзара байланысы толық және бөлшек философиялық санаттарының байланысы ретінде көрініс табады, деген қорытындыға келеді. Н. Ф. Кузнецованың пікіріне жүгінсек, «Қылмыстың субъектісі қылмысқа да және қылмыс құрамына да міндетті белгі болып табылады, осыған орай өзара байланыстары айқындалады», деген тұжырымға келеді. А. Н. Трайнин мен Я. М. Брайниннің пікірлері бойынша бір тұжырымға келеді «Қылмыс құрамының элементтері мен қылмыстық заңда сипатталған қылмыстық құқықтық мағына беретін заңның Ерекше бөлім диспозициясы нормалары да көрініс табады». Соңғы пікірде қылмыс пен қылмыс құрамының өзара байланысы толық көрсетілмеген, яғни қылмыс нақты адамның іс жүзінде жасаған нақты әрекеті немесе әрекетсіздігі, ол көптеген өзіне тән белгілерімен сипатталады, ал қылмыс құрамы қандай да бір қылмыстық әрекеттің өзіне тән белгілерін ғана сипаттайтын, анықтайтын нормативтік санат. Біздің ойымызша, қандай да бір жасалған әрекетте қылмыс құрамының бар-жоғы туралы мәселені шешу үшін сол әрекетті жасаған адамды қылмыстық жауапқа тартуға негіз болатын мән-жайлардың белгілі бір жиынтығын анықтау керек. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодекстің 4-бабына сәйкес «Осы кодексте көзделген қылмыс құрамының барлық белгілері бар әрекет қылмыстық жауаптылықтың бірден-бір негізі болып табылады». Жасалған әрекетті қылмыс деп тану үшін оны қылмыстық заң, нормаларында бекітілген тиісті қылмыс құрамдары мен салыстыру қажет. Егер қылмысты жасау қылмыстық жауаптылыққа тартуға іс-жүзінде негіздеме бола алса, қылмыс құрамы оның заң жүзіндегі негіздемесі. Бұл екі негіздеме өзара тығыз байланысты, екеуі бір бүтінді құрайды: Қылмыс құрамы заң бойынша анықталмаса қоғамға қауіпті әрекет қылмыс болып саналмайды, қандай да бір қылмыс құрамының нышандарының болуы, егер жасалған әрекетте осы нышандар болмаса, қылмыстық жауапқа тарту негіз бола алмайды. Сондықтан да, жалпы Қылмыстық кодекстің 4-бабына сәйкес, заң шығарушы да, теория да, тәжірибе де қылмыстық заңда қарастырылған қылмыс құрамының барлық нышандары бар қоғамға қауіпті әрекетті ғана бірден-бір қылмыстық жауаптылық деп қарастырады. Бұл дегеніміз, қандай да бір басқа мән-жайлар (сол субъектінің жеке басын сипаттайтын деректер, жасалған әрекеттің саяси маңызы, т. б. ) қылмыстық жауаптылыққа негіздеме бола алмайды, мұндай негіздеме болмаса қылмыстық жауаптылық жайында сөзсіз болуға тиіс емес, егер адам, өзінің жасалған әрекетінде қылмыс құрамы болмаса да қудалауға түссе, қылмыс құрамының жоқ екендігі қай кезде анықталса, сол уақыттан бастап қудалау мүлде тоқтатылуға тиіс. Қылмыс құрамының барлық нышандары бар, әрекеттерді жасау қылмыстық жауаптылық үшін бірден бір және жеткілікті негіздеме деп заң әдебиеттерінде дұрыс көрсетілген. Бұл негіздеме қылмыстық қудалауды жүзеге асыратын органға адамдыжауапқа тарту үшін оның жасаған әрекетінде қылмыс құрамының бар екендігін анықтағаны жеткілікті. Қылмыстық жауаптылыққа тарту мәселесін шешу үшін басқадай мән-жайларды анықтаудың қажеті жоқ. Бұл, әрине, қылмыстық қудалауды жүзеге асыратын органның басқа ешқандай мән-жайды анықтауы тиіс емес деген түсінік бермейді. Мысалы, қылмыс жасаған адамның сол қылмысқа дейінгі мінез-құлқын, жүріс-тұрысын сипаттайтын деректер. Бұлардың ісі үшін өте маңызы зор, оларды үкім шығарғанда сот ескереді, бірақ олар қылмыстық жауаптылыққа негіз бола алмайды. Сонымен қылмыс құрамы болмаса қылмыстық жауаптылық жүзеге аспайды. Осындай маңызды, өзекті рөлімен қатар қылмыс құрамы басқа да «қызметтік» деп аталатын өте қажетті міндеттерді атқарады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.