Заңды тұлғаның құқық қабіліттігі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 ЗАҢДЫ ТҰЛҒА ҰҒЫМЫ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
Заңды тұлғаның түсінігі мен белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
Заңды тұлғаның түрлері мен ұйымдық-құқықтық нысандары ... ... ... ... ... .9
ЗАҢДЫ ТҰЛҒА ҚЫЗМЕТІНІҢ ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР ... ... ... ... ... ...13
Заңды тұлғаның құрылуы және қайта құрылуы туралы жалпы ережелер13
Заңды тұлғаның атауы мен тұрған жері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
Заңды тұлғаның құқық қабіліттігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
Заңды тұлға қызметінің таратылу негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...19
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 26

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Қaзaқстaн Рeспубликaсы дaмудың дaңғыл жoлынa түсiп, жoғaры хaлықaрaлық бeдeлгe иe бoлу aрқылы өз тәуелсіздігінің 20 жылдығы қарсаңында Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымына төрағалық ету мәртебесіне қол жеткізіп отыр. Сондай-ақ еліміздің асыл мақсаттарының бірі - әлемнің бәсекеге қабілетті 50 елінің қатарына ену болып табылады. Осыған орай, елбасымыздың 2010 жылдың 29 қаңтарындағы Жаңа онжылдық жаңа экономикалық өрлеу Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері атты халыққа жолдауынан туындаған міндеттерді орындау мақсатында қазіргі кезде еліміздің экономикалық-әлеуметтік дамуына айрықша назар аударылуда.
Азаматтық құқықтық жүйелерде болып жатқан процестер Қазақстан Республикасының азаматтық құқық іліміне әсерін тигізіп отыр. Бұл орайда біз жаңа мемлекетті, жаңа нарықтық экономика мен жаңа демократияны көптеген өзге де жас тәуелсіз мемлекеттер осы тәрізді жолды басынан кешіп те үлгерген уақытта құру үстіндеміз, ендеше осы бағытта әр түрлі өркениеттердің ең соңғы жетістіктерін пайдаланудың маңызы зор.
Азаматтық құқық Қазақстан Республикасының бірі болғандықтан күнделікті тыныс-тіршілікпен, сондай-ақ азаматтардың, заңды тұлғалар мен мемлекеттің өзімен, оның әкімшілік-аумақтық бөліністерімен тығыз байланысты.
Тақырыптың міндеті. Құқықтар мен міндеттердің иесі бола білу, азаматтық айналымда құқыктың дербес субъектісі ретінде қатысу жеке тұлғаға ғана емес, занды тұлғаларға да тән. Заңды тұлға азаматтық құқықтың заңмен танылған бірінғай субъектісі ретінде күрделі құрылым деп есептеледі.
Заңды тұлғаларды құру - бұл нарықтық экономиканың тiрегi ретiнде кәсіпкерлік қызмет дамудың ажырамас элементiн бiлдiредi.
Азаматтық құқықтық айналымда заңды тұлғалар тең құқықты, тәуелсіз субъект екендігін көреміз, әрі оның әрқайсысы мүліктік оқшаулыққа ие болады, сондай-ақ бір-бірімен қарым-қатынаста тең дәрежеде әрекет етеді, өздерінің азаматтық құқықтарына өз еркімен және өз мүддесін көздей отырып ие болады және оларды жүзеге асырады.
Тақырыптың мақсаты. заңды тұлғалардың құрылуы, оның түрлерінің бір-бірінен ерекшелігі, олардың заң арқылы қорғалуы, ел экономикасының жоғары деңгейде дамуына әсер ететінін көрсету, және түрлеріне жеке-жеке тоқталу, олардың жарғылық капиталының құқықтық реттелуін, қаржыландырылуы, құрылтай құжаттары туралы түсінік беру. Жоғарыда аталған мақсаттарға сай мынандай міндеттер қойылды:
- Шаруашылық серіктестік туралы ұғымның теориялық негізін зерттеу.
-.Шаруашылық серіктестік түрлеріне байланысты мәселелерді ауқымды түрде көтере отырып, талдау және зерттеу жүргізу. Курстық жұмысының зерттеу пәніне заңды тұлғалардың жарғылық капиталы жатады. Заңды тұлғаларды құру, қайта құру, тіркеу, тарату, құқықтық пайда болатын қоғамдық қатынастар танылады, бұл қатынастар өз кезегінде зерттеу пәні болып табылады.
Зерттеудің әдістемелік негізі болып түрлі таным тәсілдерін қолдану саласына, мәні мен құрылымына, ғылыми теорияларға негізгі талаптарды анықтайтын философиялық білімдер жүйесі табылады. Осы аталған жұмыста көзделген мақсаттарға жету үшін жалпы ғылыми және жеке ғылыми таным тәсілдері пайдаланылды. Жалпы ғылыми тәсілдер ретінде диалектикалық тәсіл, ұғымдардың бөліктерін, жекелеген белгілерін талдау мен жүйелеу тәсілдері қолданылды.
Курстық жұмыстың құрылымы. Кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 ЗАҢДЫ ТҰЛҒА ҰҒЫМЫ
1.1 Заңды тұлғаның түсінігі мен белгілері
Заңды тұлға ұғымы және оның белгілері. ҚР Азаматтық кодексінің 33-бабына сәйкес заңды тұлға-меншік, шаруашылық жүргізу немесе жедел басқару құқығында оқшауланған мүлкі бар және осы мүлікке өз міндеттемелері бойынша жауап беретін, өз атынан мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтар мен міндеттерге ие, сотта талапкер және жауапкер бола алатын ұйым.
Заңды тұлғаның дербес балансы немесе сметасы болуы және заңды тұлғаның өз атауы жазылған мөрі болуы тиіс. Заңды тұлға-азаматтық құқықтық қатынастардың субъектісі. Азаматтық құқық ғылымы заңды тұлғаны келесі белгілер бойынша анықтайды::
- Ұйымдастырылған бірлік
- Мүліктік оқшаулау
- Жеке мүліктік жауапкершілік
- Өз атынан азаматтық айналымға қатысу
Әрбір заңды тұлғаның өзіне тән ұйымшылдықпен бірігуі болғандықтан, заңның өзі ұйымды бөледі. Ұйымдық бірлік қызмет саласы анықталатын заңды тұлғаның ішкі құрылымында көрінеді. Жоғарыда келтірілген заңды тұлғаның анықтамасында оның белгілері көрсетіледі: оқшауланған мүліктің болуы, осы мүліктің өз міндеттемесі бойынша дербес жауапкершілігі, өз атынан азаматтық құқықтарды сатып алу және жүзеге асыру, сотқа талапкер және жауапкер ретінде қатысу.
Заңды тұлғаның жоғарыда көрсетілген белгілерін қарастырайық. Оқшауланған мүлік ұйымның шаруашылық қатынастарға дербес түсуі үшін басқа ұйымдардың мүлкінен ғана емес, сондай-ақ Мемлекет мүлкінен де оқшауланған мүлкі болуы тиіс дегенді білдіреді.
Азаматтық айналымда өз атынан әрекет ету қабілеті-бұл өз атынан азаматтық құқықтар мен міндеттерге ие болу, талапкер және жауапкер ретінде жауап беру мүмкіндігі. Ұйымның бұл құқығы оның жарғысында, Ережеде немесе аталған ұйымды құру туралы актіде көзделеді.
Заңды тұлғаның өз міндеттемелері бойынша дербес мүліктік жауапкершілігі-оның оқшауланған мүлкінің салдары. Атап айтқанда, кәсіпорын өзінің міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі барлық мүлікпен жауап береді. Меншік иесі кәсіпорынның мүлкіне міндеттемелер бойынша жауапты болмайды. Құрылтайшының іс-әрекеттері салдарынан туындаған банкроттық жағдайларды қоспағанда, жауапты болмайды.Екі
Заңды тұлға ұйымдық бірыңғай болуға тиіс. Ұйымдастырушылық бірлік ұжымдық құрылымның қызметін бірыңғай құрылым ретінде қамтамасыз етеді. Егер заңды тұлғаның мақсаттары мен міндеттері, оның құрылымы, құзыреті, қызметін айқындау құжаттарында өзгеше айтылмаса, осы белгіні Жарғының не құрылтай шартының және заңды тұлға жарғысының негізінде жүзеге асырады.
Заңды тұлғаның дербес балансы немесе сметасы болуы тиіс, өйткені мұндай құжаттың болуы заңды тұлғаның оқшауланған мүлкі мен мүліктік дербестігін білдіреді және белгілі бір дәрежеде қамтамасыз етеді. Бухгалтерлік баланстың дербестігі онда заңды тұлғаның мүлкі, барлық түсімдер, шығындар, активтер мен пассивтер көрсетіледі. Тұтастай алғанда, заңды тұлға азаматтық-құқықтық заңмен танылған бірыңғай субъект ретінде күрделі құрылым болып саналады.
Заңды тұлғаның құқық субъектісі деп онда құқық субъектісі қасиеттерінің болуы, яғни құқық қабілеттілігі мен әрекет қабілеттілігі түсініледі.
Құқық қабілеттілігі арнайы және жалпы болып табылады. Арнайы құқық қабілеттілігі деп Жарғыда көзделген қызмет мақсаттарына сай келетін заңды тұлғаның азаматтық құқықтары мен міндеттері түсініледі. Бұл жағдайда Жарғыда олардың айналысуға құқығы бар қызмет түрлері көрсетіледі. Осыған байланысты ҚР АК 159-бабында былай делінген: заңды тұлғаның осы Кодексте, өзге де заңнамалық актілерде немесе құрылтай құжаттарында іс жүзінде шектелген қызмет мақсаттарына қайшы не оның органының жарғылық құзыретін бұза отырып жасаған мәміле, егер мәміледе басқа Тараптың осындай бұзушылықтар туралы білгені немесе білуге тиіс екені дәлелденсе, заңды тұлға мүлкінің меншік иесінің немесе оның құрылтайшысының (қатысушысының) талап-арызы бойынша жарамсыз деп танылуы мүмкін. Мысал ретінде арнайы құқықтық қабілетті заңды тұлғалар бар қазыналық кәсіпорын деп атауға болады. Қазыналық кәсіпорынның шаруашылық қызметі Жарғыда бекітілген мақсаттар мен міндеттермен айқындалады. Арнайы құқық қабілеттілігі коммерциялық емес ұйымдарға да тән: мекемелерге, қоғамдық бірлестіктерге, қоғамдық қорларға, тұтыну кооперативіне, діни бірлестіктерге, қауымдастық немесе одақ нысанындағы заңды тұлғалар бірлестіктеріне. Жалпы құқықтық қабілеті бар заңды тұлғалар өз кезегінде кез келген қызметпен айналыса алады, оған қатысты кез келген азаматтық құқық пен міндеттеме алады. Коммерциялық емес ұйымға жататын заңды тұлғалардың көпшілігі (шаруашылық серіктестіктері мен қоғамдары) жалпы құқық қабілеттілігіне ие.
Азаматтық заңнамада заңды тұлғаның құқық қабілеттілігінің туындауы және тоқтатылуы туралы ереже белгіленген. ҚР Азаматтық кодексінде заңды тұлғаның құқық қабілеттілігі туралы былай делінген: заңды тұлғаның құқық қабілеттілігі оны құру кезінде пайда болады және оны тарату аяқталғаннан кейін тоқтатылады. Айналысу үшін лицензия алу қажет болатын қызмет саласындағы заңды тұлғаның құқық қабілеттілігі осындай лицензияны алған кезден бастап туындайды, ол кері қайтарып алынған, қолданылу мерзімі аяқталған немесе заң актілерінде белгіленген тәртіппен жарамсыз деп танылған кезде тоқтатылады.
Заңды тұлғаның азаматтық айналымға қатысуы үшін құқық қабілеттілігі ғана емес, әрекет қабілеттілігі де қажет. Заңды тұлғалардың ерекшеліктері азаматтардан айырмашылығы олардың құқықтары мен әрекет қабілеттілігі бір мезгілде туындайды және тоқтатылады. ҚР Азаматтық кодексінің 37-бабында былай делінген: заңды тұлға азаматтық құқықтарға ие болады және заң актілері мен құрылтай құжаттарына сәйкес әрекет ететін өз органдары арқылы ғана өзіне міндеттерді қабылдайды. Заңды тұлғаның органы - бұл Заңда, жарғыда немесе құрылтай құжаттарында көзделген лауазымды адамдар (бас директор, директор, президент, бастық, меңгеруші, төраға) және лауазымды адамдар алқасында (мысалы, Акционерлік Қоғам - Директорлар кеңесі, ал кооперативтік және қоғамдық ұйымдарда-басқарма, кеңестің хатшылығы), оның ішінде лауазымды адамдар жұмыс істейтін лауазымды адамдар (мысалы, Акционерлік Қоғам-Директорлар кеңесі, ал кооперативтік және қоғамдық ұйымдарда-басқарма, кеңес хатшылығы).
Мысалы, толық серіктестіктің ішкі мәселелері бойынша шешім барлық қатысушылардың жалпы келісімімен қабылданады, сенімді серіктестік істерін басқаруды толық серіктестік жүзеге асырады, акционерлік қоғамның жоғары органы оның акционерлерінің жалпы жиналысы болып табылады. Акционерлік қоғамның атқарушы органы алқалы (басқарма) немесе жеке дара (директор, бас директор, президент) бола алады. Ол акционерлік қоғамның қызметіне күнделікті басшылық жасайды және директорлар кеңесі мен акционерлердің жалпы жиналысына есеп береді. Заңдарда немесе қоғамның басқа органдарының құрылтай құжаттарында белгіленген айрықша құзыретіне кірмейтін барлық мәселелерді шешу акционерлік қоғамның атқарушы органының айрықша құзыретіне жатады. Өндірістік кооперативтің жоғары басқару органы оның мүшелерінің жалпы жиналысы болып табылады.
Фирмалық атауы-тіркеуден кейінгі коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлғаның атауы. 1993 жылғы 16 ақпаннан бастап Қазақстан Республикасы мүшесі болып табылатын 1883 жылғы 30 наурызда қабылданған Өнеркәсіптік меншікті қорғау туралы Париж конвенциясының 8-бабына сәйкес фирмалық атау Конвенцияға қатысушы барлық елдерде арнайы тіркеусіз қорғалады. Демек, заңды тұлға пайдалану фактісіне байланысты фирмалық атауды оны тіркеусіз пайдалануға құқылы.
Заңды тұлғаның фирмалық атауын пайдалану құқығы бар тұлға тек бөтен фирмалық атауды заңсыз пайдаланатын өзі ғана фирмалық атауды құқық иеленушінің талап етуі бойынша мұндай атауды пайдалануды тоқтатуға және келтірілген залалды өтеуге міндетті. Заңды тұлғаның фирмалық атауды пайдалануға байланысты құқықтары мен міндеттері заңдарда белгіленеді.
Заңды тұлға деп меншiк, шаруашылық жүргiзу немесе жедел басқару құқығындағы оқшау мүлкi бар жəне сол мүлiкпен өз мiндеттемелерi бойынша жауап беретiн, өз атынан мүлiктiк жəне мүлiктiк емес жеке құқықтар мен мiндеттерге ие болып, оларды жүзеге асыра алатын, сотта талапкер жəне жауапкер бола алатын ұйым танылады. Заңды тұлғаның дербес балансы немесе сметасы болуға тиiс. Заңды тұлғаның өз атауы жазылған мөрi болады (ҚР АК 33-бабы).
Заңды тұлғаның негізгі белгілері - азаматтық айналымда өз атынан жауап беру, мүліктік оқшаулық жəне өз міндеттері бойынша жеке мүліктік жауапкершілік.
Мүліктік оқшаулық заңды тұлғаның атында заң құжаттары арқылы танылатын жəне қорғалатын өзіне тиесілі мүлікті өз қалауынша иелену, пайдалану жəне оған билік ету құқығы. Көбінесе, мүлік заңды тұлғаның меншік құқығында болады. Өзге жағдайларда заңды тұлғаның мүлкі шаруашылық жүргізу құқығы негізінде танылады, бұндай құқықтарға тек мемлекеттік кəсіпорындар ие. Өйткені мүлікке меншік құқығы меншік иесінің өзіне тиесілі болады, ал заңды тұлғаның мүлікке билік ету құқығына белгілі шектеулер қойылады. Ал, мүлікті иелену жəне пайдалану құқығына шектеулер қойылмаған. Кейбір заңды тұлғалардың мүлкі ең шектеулі заттық құқық болып табылатын жедел басқару құқығы негізінде беріледі. Мұндай құқықтарға мекемелер жəне қазыналық кəсіпорындар ие.
Бірақ кез келген жағдайларда мүлік:
А) іс жүзінде заңда тұлғаға тиесілі болады,
B) оның қызметінің материалдық базасы болып табылады,
С) заңды тұлғаның қарыздары жəне міндеттемелері бойынша материалдық жауапкершілігін өтеудің қайнар көзі болып табылады, жеке баланс немесе сметамен бекітіледі. Өз міндеттемелері бойынша заңды тұлға өзіне тиесілі барлық мүлікпен жауап береді. Аталған заңды тұлғаның борыштары бойынша оның құрылтайшылары, заңды тұлғаның қызметкерлері, өзге заңды тұлғалар не мемлекет жауап бермейді.
Өз кезегінде, ол да өзінің құрылтайшыларының, қызметкерлерінің, өзге заңды тұлғалар мен мемлекеттің міндеттемелері бойынша жауап бермейді.
Сонымен бірге, бұл ережеден АК 44-бабында өзгеше белгілі бір ережелер бекітілген. Дегенмен, мұндай өзгешеліктер болғанның өзінде де, борыштары бойынша бірінші кезекте заңды тұлғаның өзі жауап береді жəне оның мүлкі жеткіліксіз болған кезде ғана заңда белгіленген өзге тұлғалар жауап беруі мүмкін. Осы ереже аясына арнайы қаржы компаниялары, меншік иесі қаржыландыратын мекемелер, мемлекеттiк мекемелер жəне қазыналық кəсiпорындар жатуы мүмкін.
Заңды тұлғаның борышы бойынша меншік иесінің жауапкершілігі осы ретте, қосымша (субсидиарлы) болып табылады. Бірқатар жағдайларда, заңды тұлғаның борышы бойынша субсидиарлы жауаптылыққа оның қатысушыларының (мүшелерінің) тартылатындығы заңнамалық актілерде бекітілген. Атап айтқанда, АК-нің 84-бабында қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктердің қатысушылары серiктестiк мiндеттемелерi бойынша өздерiнiң жарғылық капиталға салымдарымен жауап беретiндігі, ал бұл сомалар жеткiлiксiз болған жағдайда өздерiне тиесiлi мүлiкпен оған өздерi еселенген мөлшерде енгiзген салымдар арқылы жауап беретiндігі қарастырылған.
Егер заңды тұлғаның банкроттығы оның құрылтайшысының (қатысушысының) немесе оның мүлкiнiң меншiк иесiнiң iс-əрекетiнен туындаған болса, заңды тұлғаның қаражаты жеткiлiксiз болған жағдайда құрылтайшы (қатысушы) немесе оның мүлкiнiң меншiк иесi несие берушiлер алдында субсидиарлық жауапкершiлiкте болады.
Сонымен қатар, заңдарда құрылтайшылардың егер олардың кінəсі болған жағдайда өздері құрған заңды тұлғаның қарыздары бойынша жауапкершілігі көзделген. Атап айтқанда, егер заңды тұлғаның банкроттығы оның құрылтайшысының (қатысушысының) немесе оның мүлкiнiң меншiк иесiнiң iс-əрекетiнен туындаған болса, заңды тұлғаның қаражаты жеткiлiксiз болған жағдайда құрылтайшы (қатысушы) немесе оның мүлкiнiң меншiк иесi несие берушiлер алдында субсидиарлық жауапкершiлiкте болады.
Заңды тұлға азаматтық айналымда өз атынан қызмет етеді. Ол өзінің бірінші басшысының, құрылтайшысының немесе мемлекеттің атынан əрекет ете алмайды. Бұл құқық субъектісін, оның құқықтары мен міндеттерін нақты анықтауға мүмкіндік береді. Заңды тұлғаның белгілерінің арасында оның ұйымдық бірлігінде атап өткен жөн, яғни заңды тұлғаның атынан азаматтық айналымға тиісті өкілеттіктерге ие оның органы қатысады [1, 29б].

1.2 Заңды тұлғаның түрлері мен ұйымдық-құқықтық нысандары

Құқықтар мен міндеттердің иегері бола білу, жеке тұлғаға ғана емес, заңды тұлғаларға да тән. Азаматтық Кодекстің 33-бабында оған мынадай тұжырым берілген:
"Меншік, шаруашылық жүргізу немесе жедел басқару құқығында оқшауланған мүлкі бар және осы мүлікке өз міндеттемелері бойынша жауап беретін, өз атынан мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтар мен міндеттерді иеленуге және жүзеге асыруға, сотта талапкер және жауапкер болуға қабілетті ұйым заңды тұлға деп танылады. Заңды тұлғаның дербес балансы немесе сметасы болуы тиіс. Заңды тұлғаның өз атауы жазылған мөрі болады.
Азаматтық құқық ғылымы заңды тұлғаны келесі белгілер бойынша анықтайды::
1) ұйымның бірлігі;
2) мүліктік оқшаулау;
3) дербес мүліктік жауапкершілік;
4) өз атынан азаматтық айналымға қатысу.
Әрбір заңды тұлғаның ұйымдасқан бірлігі оған тән қасиет болғандықтан, заңның өзі ұйымдарды бөледі.Ұйымдастырылған бірлік қызмет саласы анықталатын заңды тұлғаның ішкі құрылымында көрінеді.Заңды тұлғалар өз қызметін жарғы не құрылтай шарты арқылы не егер заң актілерінде өзгеше көзделмесе, құрылтай шарты негізінде ғана жүзеге асырады.
Бұдан басқа, заңды тұлғалар азаматтық құқықтарды иеленеді және заң актілеріне, сондай-ақ құрылтай құжаттарына сәйкес әрекет ететін өз органдары арқылы өзіне тиесілі міндеттерді атқарады. Заңды тұлға органдарының түрлері, тағайындау немесе сайлау тәртібі және олардың өкілеттіктері заңдарда және құрылтай құжаттарында айқындалады.
Мүліктік иеліктен шығару заңды тұлғаның экономикалық-құқықтық белгісі болып табылады және оларға мүлікке заттық құқықтарды сатып алуды білдіреді. Мұнда әңгіме оның меншік құқығы, шаруашылық жүргізу немесе жедел басқару құқығы туралы болып отыр. Заңды тұлғаның оқшауланған мүлкін, коммерциялық ұйымдағы дербес баланс мөлшерін және мекеменің сметасын анықтайтын құжаттар.
Дербес мүліктік жауапкершілік - бұл заңды тұлғаның міндеттемелері бойынша өздеріне тиесілі барлық мүлікпен жауап береді. Бұл жалпы ереже. Азаматтық Кодекстің 44-бабы 1-тармағының 2-бөлігіне сәйкес меншік иесі қаржыландыратын мекемелер мен қазыналық кәсіпорындар өз міндеттемелері бойынша өзінің иелігіндегі ақша қаражатымен жауапты болады. Қаражат жеткіліксіз болған жағдайда мекеме мен қазыналық кәсіпорынның міндеттемелері бойынша (қосымша) оның құрылтайшысы жауапты болады [2, 31-бап].
Заңды тұлғалардың дербес мүліктік жауапкершілігі заң актілерімен тағайындалуы мүмкін.
Бұл Азаматтық кодексте келесідей қарастырылған:
1) толық және сенімді серіктестіктерге қатысушылардың тиісті серіктестіктердің міндеттемелері бойынша жауапкершілігі (АК 63-бабының 1-тармағы, 72-бабының 1-тармағы);
2) өндірістік кооператив мүшелерінің кооператив міндеттемелері бойынша жауапкершілігі (АК 96-бабының 3-тармағы);
3) Егер заңды тұлғаның банкроттығы құрылтайшының іс-әрекетін туғызса, құрылтайшының заңды тұлғаның міндеттемелері бойынша жауапкершілігі (АК 44-бабының 3-тармағы)
4) негізгі ұйымның еншілес шаруашылық мәміле бойынша (АК-нің 94-бабы 2-тармағының 2-бөлігі), сондай-ақ негізгі шаруашылық серіктестіктің кінәсінен еншілес шаруашылық серіктестік банкрот болған кезде жауапкершілігі (АК-нің 94-бабы 2-бөлігінің 3-тармағы);
5) серіктестіктің міндеттемелері бойынша салымды толық төлемеген жауапкершілігі шектеулі серіктестікке қатысушының жауапкершілігі (АК-нің 77-бабы 1-тармағының 2-бөлігі) және тағы басқалар.
Заңды тұлғаның азаматтық айналымға өз атынан қатысуы процессуалдық - құқықтық белгі болып табылады. Ол оған сотта талапкер және жауапкер болуға, өз атынан шарт жасасуға, бір жақты мәмілелер жасауға мүмкіндік береді.
Азаматтық кодекс заңды тұлғаларды мынадай түрлерге бөледі: коммерциялық және коммерциялық емес.
Коммерциялық заңды тұлғаның пайдасын болжайтын ұйым қателеспеймін. Табыс алудың мақсаты болып табылмайтын және алынған таза табысты қатысушылар арасында бөлмейтін заңды тұлға коммерциялық емес ұйым деп танылады. "Коммерциялық емес ұйымдар туралы"Қазақстан Республикасы Заңының 2-бабы.
Мұндай саралау заңды тұлғалардың әрбір түріне ерекше құқықтық тәртіпке бағынады. Азаматтық кодекстің 34-бабының 2-тармағына заңды тұлға, коммерциялық ұйым болып табылатын, құрылуы мүмкін нысандары мемлекеттік кәсіпорын, шаруашылық серіктестік, акционерлік қоғам, өндірістік кооператив.
Коммерциялық емес ұйым - мекеме, заңды тұлға ретінде қоғамдық бірлестік, акционерлік қоғам, тұтыну кооперативі, қор, діни бірлестік, қауымдастық (одақ) нысанында құрылуы мүмкін заңды тұлғалар бірлестігі нысанында және өзге де нысанда заңнамалық актілерінде көзделген. Коммерциялық емес ұйымдар туралы заң бойынша:
1) коммерциялық емес ұйым кәсіпкерлік қызметпен өзінің жарғылық мақсаттарына сәйкес ғана айналыса алады;
2) коммерциялық емес ұйымдардың кәсіпкерлік қызметі Жекелеген ұйымдық-құқықтық нысанда Қазақстан Республикасының заң актілерінде белгіленуі мүмкін.;
3) коммерциялық емес ұйым кәсіпкерлік қызмет бойынша кірістер мен шығыстардың есебін жүргізеді;
4) коммерциялық емес ұйымдардың кәсіпкерлік қызметіне салық салу Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.;
5) коммерциялық емес ұйымдардың кәсіпкерлік қызметінен түскен табыстарды коммерциялық емес ұйымдардың мүшелері (қатысушылары) арасында бөлуге болмайды. Ол жарғылық мақсаттарға жұмсалады. Қоғамдық және діни бірлестіктердің, қорлардың өз қаражатын қайырымдылық мақсатта пайдалануына жол беріледі.
Заңды тұлғалардың мүлкіне құрылтайшылардың (қатысушылардың) құқықтарын, :
а) заттық құқық жататын құрылтайшыға (қатысушыға);
б) міндеттемелік құқық жататын құрылтайшыға (қатысушыға);
б) мүліктік құқықтардың құрылтайшысына (қатысушысына) қатысы жоқ заңды тұлғалар.
Бұл құрылтайшының заттық құқыққа ие екендігін білдіреді, өйткені өз құрылтайшылары меншік құқығын немесе заңды тұлғаның мүлкіне өзге де заттық құқықты сақтайтын заңды тұлғаларға шаруашылық жүргізу құқығындағы немесе жедел басқару құқығындағы мүлкі бар ұйымдар жатады. Мүлкіне өздерінің қатысушылары (құрылтайшылары) Міндеттемелік құқықтарын сақтайтын заңды тұлғаларға шаруашылық серіктестіктер, акционерлік қоғамдар және өндірістік кооперативтер жатады. Бұл мүлікке міндеттемелік құқық, өйткені шаруашылық серіктестіктерінің мүлкіне меншік құқығы қатысушылар (жарғылық капиталдағы үлесіне қарамастан) болады. Мүлкіне өз құрылтайшыларының (қатысушыларының) мүліктік құқықтары сақталмаған заңды тұлғаларға қоғамдық бірлестіктер, қоғамдық қорлар және діни бірлестіктер жатады (АК 36-бабының 4-тармағы). Жоғарыда айтылғандай, Азаматтық кодекс коммерциялық емес ұйым болып табылатын мекеме, қоғамдық бірлестік, тұтыну кооперативі, қоғамдық қор, діни бірлестік құруға мүмкіндік береді. Бірақ бұл тізім шектелмейді, өйткені "коммерциялық емес ұйым" заң актілерінде көзделген өзге де нысандарда құрылуы мүмкін (АК 34-бабының 3-тармағы).
1.Акционерлік қоғамдар мен шаруашылық серіктестіктер туралы жалпы ережелер.Жарғылық капиталы құрылтайшылардың(қатысушылардың) үлесіне (салымына) бөлінген коммерциялық ұйым шаруашылық серіктестігі деп танылады. Шаруашылық серіктестіктер және оның жекелеген түрлері туралы жалпы ережелер Азаматтық кодекске енгізілген. Акционерлік қоғамдар мен шаруашылық серіктестіктерді құру және олардың қызметі 1998 жылғы 10 шілдеде қабылданған "Акционерлік қоғамдар туралы" Қазақстан Республикасының Заңымен және Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 2 мамырда қабылданған "шаруашылық серіктестіктері туралы" заң күші бар Жарлығымен реттеледі.[3] шаруашылық серіктестік түрінде құрылған коммерциялық ұйымдардың жекелеген түрлерінің құқықтық мәртебесінің ерекшеліктері арнайы заң актілерімен қаралуы мүмкін, ал олардың нормалары Азаматтық кодекске сәйкес келуі тиіс. Азаматтық кодексте шаруашылық серіктестігінің келесі түрлерін құру мүмкіндігі қарастырылған::
1) Толық серіктестік;
2) жауапкершілігі шектеулі серіктестік;
3) қосымша жауапкершілігі бар серіктестік;
4) сенім серіктестігі (коммандиттік).
Шаруашылық серіктестігінің құрылтайшылары тіркеуден өткеннен кейін қатысушы мәртебесін алады.
Шаруашылық серіктестігінің құрылтайшылары жалпы ереже бойынша заңды және жеке тұлғалар бола алады.
Азаматтар ғана толық серіктестік пен сенім серіктестігінің құрылтайшылары мен қатысушылары бола алады. Жауапкершілігі шектеулі серіктестікті, қосымша жауапкершілігі бар серіктестікті және Акционерлік қоғамды бір тұлға құра алады.

2 Заңды тұлға қызметінің жалпы ережелері
2.1 Заңды тұлғаның құрылуы, қайта құрылуы туралы жалпы ережелер

Заңды тұлғаны оның құрылтайшылары - жеке тұлға, заңды тұлға, уəкілдік берілген мемлекеттік органдар құруы мүмкін. Кейбір заңды тұлғалардың құрылтайшылары тек қана азаматтар (толық серіктестік), ал басқаларында - тек қана заңды тұлғалар (ассоциациялар) болуы мүмкін. Құрылтайшылар - мүліктің меншік иесі немесе онымен уəкілеттік берілген органдар мен тұлғалар. Қазіргі күнде кейбір заңды тұлғалар бір ғана құрылтайшыдан құрылуы мүмкін (АҚ, ЖШС).
ҚР АК 41 - бабына сəйкес заңды тұлғаның құрылтай құжаттарына жарғы жəне құрылтай шарты жатады. Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген жағдайларда, коммерциялық ұйым болып табылмайтын заңды тұлға ұйымдардың осы түрi жөнiндегi жалпы ережелер негiзiнде iс-əрекет жасай алады.
Шағын, орта жəне ірі кəсiпкерлiк субъектiсi болып табылатын заңды тұлға өз қызметiн Қазақстан Республикасының Үкiметi мазмұнын белгiлейтiн үлгi жарғының негiзiнде жүзеге асыра алады. Заңды тұлғаның құрылтай шартын құрылтайшылары жасасады, ал жарғысын құрылтайшылар бекітеді.
Заңды тұлғаның жарғысында: оның атауы, тұрғылықты орны, оның органдарының құрылу тəртібі жəне олардың құзыреті, қызметін қайта құру мен тоқтату ережелері белгіленеді. Коммерциялық емес ұйым мен мемлекеттiк кəсiпорынның құрылтай құжаттарында заңды тұлға қызметiнiң мəнi мен мақсаты белгiленуі тиiс. Шаруашылық серiктестiгi, акционерлiк қоғамы мен өндiрiстiк кооперативтiң құрылтай құжаттарында олардың қызметiнiң мəнi мен мақсаттары көзделуi мүмкiн. Жарғыда заңдарға қайшы келмейтін басқа да ережелер болуы мүмкін. Жарғы заңды тұлғаның тек ішкі ұйымдастыруына ғана емес, сонымен қатар оның үшінші тұлғалармен қатынастарын реттеуге қажет болғандықтан, барлық мүдделi адамдар заңды тұлғаның жарғысымен танысуға құқылы. Құрылтай шартында тараптар (құрылтайшылар) заңды тұлға құруға мiндеттенедi, оны құру жөнiндегi бiрлескен қызмет тəртiбiн, оның меншiгiне өз мүлкiн беру жəне оның қызметiне қатысу ережелерiн белгiлейдi. Шартта құрылтайшылар арасында таза табысты бөлудiң, заңды тұлға қызметiн басқарудың, оның құрамынан құрылтайшылардың шығуының шарттары мен тəртiбi де белгiленедi жəнеоныңжарғысыбекiтiледi. Құрылтайшартынақұрылтайшылардың келiсуi бойынша басқа да ережелер енгiзiлуi мүмкiн. Құрылтай шарты құрылтайшылардың ішкі қатынастарын реттейтін ережелерден құрылғандықтан, оның мазмұны коммерциялық құпия болып табылады. Егер заңды тұлғаның құрылтайшысы бір адам болса, онда құрылтай шарты жасалмайды, жалғыз құрылтайшының шешімімен рəсімделеді.
Бiр заңды тұлғаның құрылтай шарты мен жарғысы арасында қайшылықтар болған жағдайда:
А) егер олар құрылтайшылардың iшкi қатынастарына қатысты болса, құрылтай шартының;
B) егер олардың қолданылуы заңды тұлғаның үшiншi тұлғалармен қатынастарында маңызы болса, жарғының ережелерiн қолдануға тиiс.
Заңды тұлға мемлекеттік тіркеуден өткен кезден бастап құрылды деп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.