Математиканы оқытудың жалпы әдістері
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Павлодар мемлекеттік педагогикалық университеті
Л.Б. Дуйсембаева
7 сыныпта Функция тақырыбын оқытуда Блум таксономиясы бойынша оқыту мазмұнын реттеу
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В012700 Математика-Информатика мамандығы
Павлодар 2019
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Павлодар мемлекеттік педагогикалық институты
Математика және физика кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Математика және физика
кафедрасының меңгерушісі
_______________
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: 7 сыныпта Функция тақырыбын оқытуда Блум таксономиясы бойынша оқыту мазмұнын зерттеу
5В012700 Математика-Информатика мамандығы
Орындаған Л.Б. Дуйсембаева
Ғылыми жетекші
п.ғ.к., профессор Ж.Ғ. Мұқанова
Павлодар 2019
Мазмұны
Кіріспе
5
1
Математикалық білім берудің әдістемелік жүйесін оқыту технологиялар арқылы жаңарту мәселесі
8
1.1
Математикалық білім беруде оқытудың технологияларын қолданудың бүгінгі жағдайы
8
1.2
Оқушылардың білім сапасын арттырудағы оқыту технологиялары және олардың түрлері
16
1.3
Оқыту технологиясы - Блум таксономиясы
32
2
Блум таксономиясы бойынша функция тақырыбын оқытудың ерекшеліктері
38
2.1
Функция тақырыбын оқыту әдістемесі
38
2.2
8 сынып бойынша функция тақырыбын оқыту әдістемесі
43
2.3
Квадраттық функциясының графигін Блум таксономиясы бойынша салу
56
Қорытынды
63
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
65
Кіріспе
Бүгінгі күнде әлемдік білім беру кеңістігіне енуге негізделген білім беру жүйесін жаңалау, оның мазмұны жаңа концептуальды өзгерістермен, ақпаратты қолдану қабілеттерін дамыту, ғылыми мәселелерді шығармашылықпен шешу жолдарын, білім беру бағдарламаларын нарықтық практика тұрғысынан қайта қарау әдістерін жасау жұмыстары жүргізілуде. Бұл процесс педагогикалық теория мен оқу-тәрбие үрдісінің практикасына маңызды өзгерістер енгізуді қажет етеді.
Жеке тұлғаның рухани дамуына ерекше мән беріліп, қоғамдық білім деңгейіне сәйкес келетін педагогикалық технологиялар ролі артады.
ХХІ ғасыр технологиялар ғасырыз, олай болса білім беру жүйесін түрлі технологиялармен, ғылыми-техникалық даму жетістіктерімен, қоғамның ақпараттануы мен білім беру жүйесінің әртүрлі бөлімдерінің ерекшеліктерімен анықталады. Қазіргі қоғамның сипаты мен талабы - оқытудың технологияларын саралау және білім беру ориентациясын таңдау мүмкіндігі, оқушы мен оқытушының әрекеттерін ұйымдастыру әдістері мен формаларын өзгерту.
Мектеп білімін қайта құру - бүкілхалықтық маңызды іс. Орта білімнің дамымалы концепциясы қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуының талаптарына сәйкес болу керек. Мектепте оқушылардың алған білімдері, біліктері мен дағдылары олардың сенімдерінің негізі болу керек және болашақ қоғам мүшелерінің еңбекке, ұжымға, өзінің қоғамдық міндеттеріне деген қатынасында байқалу керек.
Жалпы алғанда, қазіргі жас өспірімдер мектептен осы талаптарды қанағаттандыратындай білімдерді, біліктерді және дағдыларды алып шықпайды. Көптеген оқушылардың математикадан білімі үстіртін, үзінділі, формалды, берік емес.
Мектептегі оқыту мәселесін жан-жақты шешу үшін оқушылардың жан-жақты қызығушылығы мен бейімделуін, олардың болашақ қызметтерімен, қоғамдағы өмір жағдайымен, білімді әрі қарай жалғастыру мүмкіндігімен байланысты өмірлік жоспарының ерекшелегін ескере алатын жалпы орта білімнің жаңа концепциясын жасау керек болды.
Көп уақыт бойы білім беру органы мектеп бағдарламасының, оқулығының, оқыту формалары мен әдістерінің, оқушылардың қабілеттерін, бейімділіктерін, қызығушылықтарын, оқу мүмкіндігін есепке алмай, олардың білімдеріне қойылатын талаптардың міндетті түрде бірдейлігін түсінген. Осы мектеп бірлігін бұрмалап түсінгендігінің салдарынан оқуға қызығушылықтары және оқушылардың білім сапасы төмендеді. Оларды әр пәннің бір жүйеге байланбаған жарамсыз қосалқы бөлшекті информация ағыны есеңкіретіп жібереді. Мектептегі оқыту үрдісі мен қоршаған орта туралы білім алу көптеген жас өспірімдер үшін оқулық мазмұнының формалдылығымен негізделген қинамалы міндетке айналды.
Біздің ойымызша, оқушылардың ауыртпашылық және олардың оқуға қызығушылығын арттыру мәселесін шешу үшін білім деңгейін төмендету емес, оқытудың жаңашыл технологияларын енгізу керек.
Математиканы оқытуда қолданылатын технологиялар оқыту деңгейі және меңгеретін білім мен қалыптасатын дағдылардың деңгейі әр категориялы оқушылардың мүмкіншілігіне, қызығушылығына, қабілеттеріне сәйкес әртүрлі болуы мүмкін.
Оқушылардың білімі мен біліктерін тексеру математиканы оқыту үрдісінің маңызды бөлігі болып табылады. Оқу жұмысының тиімділігі осы тексерудің қалай ұйымдастырылғанына және неге бағытталғанына байланысты болады. Сондықтан мектепте бақылауды ұйымдастыру тәсілдеріне оның мазмұнына көп көңіл бөледі. Көптеген әдіскерлер мен мұғалімдер тексеру әдісі мен түрлерін толық жетілдіру үшін үлкен жұмыстар атқарады. Осы жұмыстар мектептегі математиканы оқытудың мақсаттары мен міндеттерін толық жүзеге асыруға бағытталған, ол математиканы оқыту жүйесінде болып тұратын өзгерістерді қамтып көрсетеді.
Кемелденген қоғамға жоғары білімді, сенімді, белсенді, демократия жағдайында өмір сүре алатын және жұмыс істеуге қабілетті, қарқынды нарық дамуына ілесе алатын, өзіне әлеуметтік жауапкершілікті сезінетін адамды дайындау үшін, мемлекет жаңа педагогикалық технологиялар тудыруды талап етеді.
Зерттеу жұмысының мақсаты: оқытудың жаңа технологиялары соның ішінде Блум таксономиясы арқылы функция тақырыбын оқытудың тиімді жолдарын анықтап, олардың оқыту үдерісіндегі орындарын анықтау.
Қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін біз келесі міндеттерді қойдық:
- педагогикалық технологиялар туралы түсініктер беру және осы технологиялар арқылы оқытудың тиімділіктерін анықтау;
- Блум таксономиясы технологияның ерекшеліктерін қарастырып айқындап алу;
- Блум таксономиясы технологияны қолдану критерийлері мен көрсеткіштерін анықтау.
Зерттеу пәні - орта мектепте математиканы оқыту үдерісіндегі Блум таксономиясы оқыту технологиясы.
Зерттеу жұмыстың болжамы: Егер оқыту үрдісінде Блум таксономиясы технологиямен жұмыс жасау арқылы оқытудың әдіс-тәсілдерінің түрлері ұйымдастырылса және осыған орай қойылған мақсаттардың орындалуына бақылау жүргізілетін жұмыстар арқылы оқушылардың меңгерген білімін көрсетсе, онда оқушылар өзін-өзі басқарып, өзіне-өзі баға беріп, логикалық ойлау қабілеті жақсы дамиды, тіл байлығы зор, саналы оқу дәрежесіне жетеді, сол арқылы оқушылардың математиканы меңгеру сапасы көтеріледі.
Жұмыс істеу барысында төмендегідей зерттеу әдістері пайдаланылды:
- зерттеу мәселесі бойынша ғылыми, психологиялық-педагогикалық, әдістемелік және арнайы әдебиеттерді оқып үйрену және оларға талдау;
- орта мектепте математиканы оқыту және авторлық оқыту тәжірибесін талдап қорытындылау;
- қолданыстағы педагогикалық оқыту-бағдарламалық құралдар мен түрлі оқыту технологияларды зерттеп, математиканы оқытудағы Блум таксономиясы пайдаланудың әдістемелік жағдайларын қарастыру;
- математиканы оқытуда Блум таксономиясы технология қолдануға арналған әдістеменің тиімділігін іс-тәжірибеде тексеру.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы.
- Блум таксономиясы технологияны пайдаланып оқытудың теориясы мен практикасына талдау жасалынды және математика курсында түрлі технологияны қолдану мүмкіндігі анықталды;
- Блум таксономиясы технологиясымен оқытуды оқыту үрдісінде пайдаланудың дидактикалық мақсаттары мен педагогикалық бағдарламалық кұралдарға қойылатын талаптар айқындалды.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы оның нәтижелерін Блум таксономиясы технологиясымен оқытудың әдістемелік жүйесін жетілдіруге бағытталған болашақ зерттеулерде пайдалануға болатындығында.
Жұмысты орындау барысында әдебиеттерге шолу және талдау жасау, бақылау, салыстыру, әлеуметтік, логикалық, сипаттау әдістері қолданылды.
Жұмыс кіріспе, екі тарау, қорытынды және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Математикалық білім берудің әдістемелік жүйесін оқыту технологиялар арқылы жаңарту мәселесі
1.1 Математикалық білім беруде оқытудың технологияларын қолданудың бүгінгі жағдайы
Қазіргі қоғамның мектепке қоятын талабы - осыған дейін ондаған жылдар бойы қойылып келген талаптан әлде қайда өзгеше. Қоғамымыздың қазіргі даму сатысында мектептің негізгі міндетімен қатар, жас ұрпаққа қажетті, қоғамдық мәні бар адамдық қасиеттерді білім беру негізінде қалыптастыру міндеті қойылып отыр.
Демек, мектепте оқытылатын әрбір пәннің осы мәселені шешуде өз үлесі бар. Осы мәселеде математика пәнінің орны үлкен. Математиканы оқытуда білім берудегі әдеттегі ақпараттық түсіндіру тәсілінен гөрі білімді игерумен қатар оны меңгерудің әдіс-тәсіліне, ойлаудың пікір қорытудың және белсенді іс-әрекет етудің түрлері мен әдіс тәсілдерін үйренуге, оқушының танып білу қабілеті мен шығармашылық әлеуметін дамытуға арналған белсенді іс-әрекетті жиі қолдану қажет болып отыр.
Математиканы оқыту мазмұнын құрудың экстенсивті тәсілінен интенсивті тәсіліне көшуде де осы іс-әрекет тәсілін қолдану қолайлы. Өйткені, іс-әрекет тәсілін қолдану арқылы оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, білімді меңгерудегі жүктемені оқу және оны игеру үрдісінің негізгі тәсілдерін меңгерумен ауыстыруға болады. Іс-әрекеттік тәсілді қолдана отырып әрбір оқушының қандай да бір қызмет етуінің барысында табысқа жетуін қамтамасыз етуге болады. Ал белгілі бір табысқа жету оқушыны ынталандырудың ең негізгі жолы.
Математиканы оқытуда іс-әрекеттік тәсілді кеңінен қолдануға мүмкіндік зор, себебі әрбір есеп шығару барысында оқушы белгілі бір іс-әрекетті жүзеге асыруға мәжбүр болады. Математиканы оқытуды қайта құруды жеке-даралап немесе топқа бөліп оқыту формасын жүзеге асыру негізгі қажеттіліктің бірі болып отыр. Оқытудың мұндай формасында оқушылардың қандай да бір ерекшеліктеріне математикаға деген ынтасына, оқыту қорытындысы бойынша қойылатын талапқа, оқу мазмұнына немесе формасына қарай тұрақты немесе уақытша топтарға бөліп, оларға сәйкесті оқыту мазмұны мен тәсілін, қойылатын талап деңгейі мен мөлшерін, оқыту формасы және т.б. анықтайды.
Бұл оқыту тәсілі - оқушылардың жеке ерекшеліктерін, ынтасы мен қабілетін толықтай ескеруге мүмкіншілік береді. Әрбір оқушы математика курсын белгіленген (негізгі) дәрежеде меңгеруге міндетті, ал оны әрі қарай жалғастыру, одан әрі тереңдету немесе сол деңгейде ғана қалып қою әрбір оқушының өзі шешуге құқы бар. Бұл принципті іске асыру математиканы оқыту барысында адамгершілік принциптерін орындау болып табылады.
Соңғы жылдары жүргізілген дидактикалық және әдістемелік зерттеу жұмыстарына талдау жасау - оқушылардың білімі мен дағдыларына қойылатын талаптың оқу процесіне, оның мақсатын анықтай отырып, ұйымдастырушылық әсері бар екенін көрсетті.
Талап оқытумен ғана шектелмейді. Осы талап оқушыны дамыту мен тәрбиелеуде олардың нақты нәтижелерге жетуі үшін мұғалімдерді мақсатқа қарай қарай бағыттап отырады. Оқушыларда қорытынды білімдердің қалыптасуының нақты бір өлшемі ретінде болатын оқу пәні алдына қойылған мақсатына қарай осы талаптар болжаушы ретінде көрсететіндігі маңызды болып табылады.
А.В. Кузнецованың пікірі бойынша білім мен дағдыларға қойылатын талаптар ретінде оқушылардың нені және қалай меңгеруі тиіс екендігін, іс-әрекеттің қандай түрінде қандай да бір білім мен дағдылар байқалуы қажеттілігін, оқушыларда қандай қасиеттер болу керектігін анықтауға мүмкіндік беретін оқытудың жоспарланған нәтижелерінің сипаты түсіндіріледі.
Көбінесе оқуға дайындық талаптары оқытудың нақтылауының белгілі кезеңі болып табылатын оқыту мақсаттарымен анықталады. Әр-түрлі деңгейде берілетін білім мазмұнының мақсаты да оқытудың, тәрбиелеудің және дамытудың жоспарланған нәтижелерінің сипаттамасын көрсетеді. Талаптар оқу-тәрбие үрдісіндегі нәтижелерді жоспарлаудың маңызды кезеңі бола отырып, оқушыларды тәрбиелеу мен оқытудың жалпы мақсаттарын анықтайды, білім мазмұнының құрамымен байланысты, оқытудың түрлері мен әдістерін таңдауға ықпал етеді; оқыту үрдісінің барысын оның нәтижелерін тексеруді ұйымдастырып, бағыттап отырады. Соңғы кездері математика пәні бойынша бағдарламада "Оқушылардың математикалық дайындығына қойылатын талаптар" бөлімі математика курсын оқытудың арнайы мақсатын және оқушылардың меңгеруі міндетті білім мен дағдыларды дамыту деңгейін анықтайды, басқаша айтқанда математика курсын меңгеру талаптарында қажетті міндет білім мен дағдылардың белгілі бір көлемімен бірге әр оқушыға міндетті дайындықтың минимальды деңгейі де көрсетілген.
Оқушылардың білімі, дағды іскерліктері қандай болуы тиіс деген мәселе шешімін қарастыратын, оқытудың маңызды мәселелерінің бірлігін қамтамасыз ететін ресми құжаттардың бірі оқу бағдарламасы болып табылатыны белгілі. Бағдарлама оқу пәнінің мазмұнын анықтаумен шектелмейді, сонымен бірге оқыту үрдісін және оның нәтижелерін реттеп отырады.
Әр түрлі пәндер бойынша бағдарламаларды талдау - оқушылар меңгеруі тиіс білім көлемін белгілеу қасиеттілігі "Талаптарда" мазмұнды тіркеуге әкелетіндігін көрсетеді. Ал, негізінен білім мен дағдыларға қойылатын талаптар оқытудың нәтижелерімен тығыз байланыста болады. Тек сол нәтижелер ғана оқушылардың білім мен дағдыларын бағалаудың көрсеткіштері ретінде бола алады. Педагогикада қабылданған оқытуды іс-әрекет ретінде қарастыру оқушылардың дербестігі мен танымдық әрекет мәселесі ұғымын, дамыта оқыту идеясын анықтады. Мұндай ұғым оқушылардың білім мен дағдыларына қойылатын талаптарды оқу іс-әрекетін сипаттау қажеттілігін де түсіндіруге мүмкіндік береді.
Әр оқушының даму мәселесін қарастыруда іс-әрекет ұғымына көп мән беріледі. Іс-әрекет тұрғысынан қарау оқытуда оқушының белсенділігін арттырады, танымдық әрекеттердің негізін меңгеруде маңызы зор, сондай-ақ оқушылардың жас ерекшеліктерін ескеруге мүмкіндік береді.
Оқу бағдарламасында оқушылардың математикадан дайындығына қойылатын талаптар екі деңгейде беріледі. Біріншісі міндетті дайындық деңгейі. Бұл деңгейде оқушылардың барлығы меңгеруі тиіс екендігін сипаттайды және математика пәні бойынша білім нәтижесінің мүмкін төменгі шегін анықтайды. Оқушылар үшін міндетті дайындық деңгейінің анықталуы және оның нақты формада берілуі мұғалімдерге оқушылардың осы деңгейге жетуі бойынша оқу жұмысының мазмұнын іріктеуге бағдар беріп отырады, яғни жұмыстың мақсатқа қарай бағытталуына мүмкіндік береді. Екінші математиканы меңгерудің мүмкін деңгейі.
Оқытудың нәтижесінде барлық оқушылар дайындықтың міндетті деңгейінде көрсетілген білім дағдыларды меңгеруі тиіс екендігі бағдарламада атап көрсетілген.
Ғылым мен техниканың өркендеуіне байланысты, орта мектепті бітірушілерге қазіргі кездегі қойылып отырған жаңа талаптарға байланысты, оқушының математикаға ынтасын дамыту мұғалімнің негізгі мақсаты болып табылады. Ал математика пәнін оқыту үрдісінің негізгі мақсаты - арнайы педагогикалық әдістермен мақсатты жүйелі пайдаланып оқушылардың интеллектін, шығармашылық ойлауын, ғылыми көзқарасы мен белсенділігін қалыптастыру, өз бетімен білім алу дағдыларын дамыту болып табылады.
Математикалық білім мен дағдылар молайып мазмұны тереңдеп ауқымы кеңейген сайын, оны үйретудің, үйрену мәселелері де өзгеріп, күделеніп береді, осылай әдістемелік жаңа тәсілдер пайда болады. Математика әдістемесінің алдына қойылатын ең күрделі мәселе - іріктеу, сұрыптау мәселесі, яғни мұқият мол қорланған математикалық мұра ішінен қазіргі заман талабына сай, оқушылардың ой-өрісіне, күш-қабілетіне лайық келетіндерін таңдай білу проблемасы. Осыған байланысты математика оқу пәнінің мазмұны үнемі өзгеріп отырады. Бұл өзгерістер мынадай негізгі себептердің салдарынан туындайды:
а) оқыту мақсаттарының кеңеюі және қоғам дамуымен оның техникалық - экономикалық мұқтаждығына байланысты мектепке қойылатын жаңа талаптар;
ә) ғылымның (математиканың) үздік дамуы, онда жаңа салалар пәндер, пайда болуы;
б) қоғамның даму барысында оқушылардың жалпы дамуының күшейе тусуі, сәбилер мен жасөспірімдердің таным қабілетінің жаңа мүмкіндіктері мен қырлары ашылуы;
в) педагогика ғылымдарының, математика әдістемесінің дамуы, көпшілік мектептердегі алдыңғы қатарлы оқыту тәрбиесін пайдалануы.
Математика пәнінде қандай ақпараттар беру керек, нені оқыту қажет деген мәселені шешумен қарбалас, оларды қандай ретпен оқыту, тәртіппен оқыту, яғни оқу курсын барынша тиімді түрде, жекізу проблемасы шешуін табу керек. Бұл үшін отандық және шетелдік психолог, педагог және әдіскерлердің жаңа зерттеулерінің нәтижелері есепке алынады.
Математика пәнін оқытуда және оны жақсартуда мынадай факторларды еске алу қажет:
1) пәннің ішкі логикасы мен оны өзгерту, түрлендіру мүмкіндіктерін пайдалану;
2) курстын мазмұнын құрайтын мәселелер арасындағы барлық ішкі байланысты ескеру;
3) бұл мәселелердің мектепте математикалық білім берудегі мәнін анықтау;
4) материалды дидактикалық өндеу, талдау, оның ұғымдылығын, қонымдылығын арттыру мүмкіндігін ашу.
Математика әдістемесінде оқытудың жаңа да тиімді әдістерін іздестіру проблемасының маңызы үлкен, өйткені математика курсының жаңа мазмұны мен түзіліс жүйесі мұғалім мен шәкірттің жаңа әдістерді пайдалануын талап етеді. Оның үстіне оқытудың ежелгі дәстүрлі әдістері әрқашанда ойдағыдай нәтижеге жеткізе бермейді. Сондықтан соңғы кездерде сабақ үстінде оқушылардың белсенділігін арттырып, мұғалімнің басшылығымен жүргізілетін оқушылардың өзіндік жұмыс істеуіне негізделген оқыту әдістері кең қолданылуда. Солардың біріне жылдар бойына сабақ жүргізу нәтижесіндегі тәжірибелерді жинақтап, оқушының білім сапасының молая түсуіне, тәрбиелік санасының толыса түсуіне, олардың пәнге қызығушылығының деңгейі артып, тынымсыз еңбегінің нәтижесін көруге, бірсарындылықтан құтылуға, жан-жақтылыққа ұмтылдыруға, дамытуға әсер ететін оқытудың топтық, блоктық және деңгейлік әдістерін жатқызуға болады.
Математика пәнін оқыту процесінің негізгі мақсаты арнайы педагогикалық әдістермен мақсатты жүйелі түрде пайдаланып, оқушылардың интелектін, шығармашылық ойлауын, ғылыми көзқарасы мен белсенділігін қалыптастыру, өз бетімен білім алу дағдыларын дамыту болып табылады. Оқушылардың өз бетімен жұмысын қалыптастыру оқушының пәнге деген қызығушылығынан және қажеттілігінен туады. Өз білімін көтеру жекеленген оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу дағдысын дамытып, шығармашылық белсенділігін арыттырады. Оқушылар әдеттегіше оқу барысында алдымен білім алады, ал сонан соң оны қолдану ары қарай шығармашылыққа үйлеседі.
Тәжірибе барысында ауыл мектептерінде де қазіргі талаптарға сай біз көптеген инновациялық технологиялардың ең тиімдісін және олардың элементтерін қолданамыз. Бұл білім сапасының, оқушылардың қызығуының артуына көп септігін тигізуде. Біздің тәжірибемізде математика пәнінде дамыта оқыту технологиясының элементтерін қолданамыз.
Бұл жаңа бағыт педагогикалық құрылымның тиімді түрін құрастырып, алға қойылған оқыту мақсаттарына жету жолын қамтамасыз етеді. 1960 жылдардың аяғында көптеген батыс, АҚШ, Япония елдерінде оқытудың жаңа технологиясын жасау басталды, яғни оқыту технологиясы термин пайда бола бастады. Көптеген әдіскер ғалымдардың зерттеулері көрсеткендей педагогикалық технологияның теорияларының әртүрлі негіздеулері болады екенін көрсетеді. Атап айтсақ, проблемалық оқыту теориясы, бағдарламалық оқыту теориясы дидактикалық бірліктерді ірілендіру, дамыта оқыту, тұлғалық-іс-әрекеттік оқыту, дербес - саралап оқыту, белсенді оқыту, ойын арқылы оқыту, модульдік оқыту және т.б..
Педагогикалық әдебиеттерде әр түрлі негіздерге байланысты жасалған әдістердің әр түрлі жіктемелері, оқу әдістемесі ұғымына әр түрлі көзқарастар бар екендігі. Оқу әдістемесін орынды таңдап алу, оларды ары қарай дамыту, білім алушылардың психологиялық ерекшеліктерін ескеру арқылы әрдайым оқыту әдістері де жетіліп келеді. Оқытудың негізгі типтерінің (түсіндіру, проблема қою) дамуы және онымен байланысты оқытудың әр түрлі әдістерінің әрқайсысы: біріншіден, алдыңғы типті жояды; екіншіден, алдыңғы типтің жеке ұнамды белгілерін сақтайды; үшіншіден, оқудың құрылымдық компенентерін сапалы деңгейге көтеруі мүмкін.
Мысалы, М.И. Махмутов [1] проблемалық оқыту тақыр жерде пайда болған жоқ, ол озат педагогикалық тәжірбиелерді жалпылаудың және оны теориялық түрде тиянақтаудың негізінде дамыды деп айтқан.
Оқытудың үйлескен дидактикалық әдістерін таңдап алып, оларды студенттердің танымдылық қабілеттерін дамыту мақсатында оқыту әдістерін ұтымды пайдалану, оқытушының әдістемелік шеберлігін көрсетеді. Соңғы жылдары оқыту әдістері мен түрлеріне және оқыту құралдарына байланысты пролемаларға басқаша тұрғыдан қарау орын алып келеді.
М.И. Махмутов бастаған ғалымдар оқыту әдістерін таңдауда жалпыдан жекеге, Г.А. Варковецкая жекеден жалпыға жүруді жөн көреді. Осы тұрғыдан қарасақ кез келген педагогикалық қызмет болжамдық функциямен сипатталады. Онда оқу компененттерін ұтымды саралап таңдап алу обьективті және субьективті факторларды ескере отырып, педагогикалық болжау негізінде жүзеге асырылуы тиіс.
Қазіргі педагогикада білім берудің технологиясы деген ұғым жиі қолданылып жүр. Білім берудің технологиясына оқытудың техникалық құралдарын, білім беруге қолданылатын ақпараттық технологияларын жатқызуда [2]. Бірақ оқыту әдістемесіне қарағанда білім берудің технологиясы ұғымы тар болып келеді. Себебі, пәнді оқытудың әдістемесін жүйе ретінде қарастырады. Оған - білім берудің мақсаты, мазмұны, оқу үдерісін ұйымдастырудың әдістері, түрлері, құралдары, оқыту тәсілдері кіреді. Ал технология - белгілі мақсат және оған жетудің жолдары нақты болғанда ғана іске асады.
Білім берудің технологиясы педагогикалық пән ретінде дидактикадан кейін орын алады. Оқытудың технологиясын қолданбалы дидактика десе де болады [2]. В.П. Беспалько [3] педагогикалық технология әдіснамасының бастау көздерін педагогикалық жүйені дидактиканың мәселесі, берілген мәселені шешудің технологиясы деп тұжырымдаған.
Оқыту мазмұнының мәселесіне педагогикалық әдебиеттерде көптеген зерттеушілер - И.Я. Лернер [4], М.Н. Скаткин [5], [6] және тағы басқалары үлкен мән береді. Жоғары оқу орнындағы оқыту мазмұнының мәселесін С.И.Архангельский [7] ашып көрсеткен. Жоғары мектепте болашақ, дамушы өндіріс мамандары даярланатынын ескеру керек. Бұл оқыту мерзімі көлемінде оқытудың болжамдық мазмұнын ғана таңдап алмай, сонымен бірге мамандардың жоғары оқу орнын бітіргеннен кейінгі үздіксіз әрі қарай даму жүйесін де қамтиды.
Осындай ерекшеліктеріне байланысты зерттеушілер В.М. Каган және И.А.Сычеников [8] жоғары мектепте оқыту мазмұнының жалпы-дидактикалық үш ұстанымын ұсынады: маманның өзіндік қалыптасуына оқу мазмұнының сәйкес келу ұстанымы; оқыту мазмұнының жоғары оқу орнында маман дайындаудың тұтастық жүйесін құру талаптарымен сәйкес келу ұстанымы; оқыту мазмұнының ғылыми-педагогикалық талаптарға сай келу ұстанымы.
Оқыту мазмұнын таңдап алғаннан кейін сол мазмұнды жүйелеу мәселесі туындайды. Әсіресе, бұл оқу мазмұнын дербес жеке жіктеп оқытуға байланысты.
Оқу материалдарын құрылымдаудың әртүрлі әдістері белгілі: дидактикалық матрицалар әдісі (В.П. Беспалько), графтар теориясы (А.М. Сохор), дидактикалық бірліктерді ірілендіру (П.М. Эрдниев), модульді құрастыру әдісі (П. Юцявичене), білімнің құрылымдық және жүйелілік бірлігін ерекшелеу әдісі (Б.И. Коротяев).
Оқыту міндет кез келген оқу пәні мазмұнының негізгі құрамдық бірлігі болып табылады. Білім алушы үшін ол теорияны көрнекі түрде көрсетуге, тәжірибелік жағдайды шешуге, кейбір әдістердің шешімін табуға, оқу-танымдық іс-әрекеттің қорытындысын шығарып, оны бағалауға әсер етеді.
Міндет өзінің мәні жағынан, егер ол оқушыға қажетті игерілген білім деңгейімен, кейбір оған әлі таныс емес білім мөлшерінің өзара қатысына байланысты жағдайдың туындауы қосылса ғана маңызды болып есептелінеді.
Оқыту үдерісі белсенді ету оны ұтымды басқару болып табылады. Студенттердің оқу іс-әрекеттерін басқару тәсілдері олардың ойдағыдай оқуына әсер етеді.
Л.К. Иовайша [9] Басқару - педагогикалық үдерістің негізі. Басқару - жеке адамның, не ұжымның алдына мақсат қойып, жұмысты жоспарлап, ұйымдастыруы деп көрсеткен. Ал Н.Ф. Талызина [0] оқыту үдерісінде басқару - оқыту мәселесіне кері әсерін тигізетін әдістерді тану, немесе кері әсер ету емес, қайта оқыту үдерісінің негізін танып, әрбір әрекетті үйлесімді түрде қолдана білу деген.
Оқыту үдерісі - әлеуметтік үдеріс, онда ұстаздар мен оқушылар белсенді түрде әрекет етеді. Педагогикалық үдерісті басқару кезінде басқару нысанын нақты анықтап алу қажет. Н.Ф. Талызина [10] педагогика танымдық іс-әрекеттің нәтижелерін ғана емес, оның тұтас бақылау жолдарын көрсету керек деп әрекеттің әртүрлі болжамды түрлерінің даму негіздеріне сүйене отырып, педагогикалық үдерісті басқару жолдарын құрастырады.
Көптеген психологиялық-педагогикалық, дидактикалық зерттеулерде оқу іс-әрекетін басқарудың түрліше нұсқалары талданып, қолдануға ұсынылған. Сонымен, Н.Ф. Талызина, В.П. Беспалько, С.И. Архангельский оқу үдерісін басқарудың жалпы кибернетикалық жүйесін негізге алады. Кибернетикада басқаруды, қойылған мақсатқа, нысанның жағдайына, оның сипатына келетін, көптеген мүмкін болатын әсер етушілер жиынынан таңдап алынған, сол нысанның қалыптасып, дамуын жақсартатын әсер етуші деп түсінеді.
С.И.Архангельский жалпы жағдайда кибернетикалық басқару мынандай ұстанымдар негізіндегі қолданысты талап етеді: басқару мақсаттарын көрсету; қойылған мақсатқа жету бағаларының белгілерін тұжырымдау; басқарылмалы жүйенің бастапқы қалпын белгілеу; жүйенің негізгі өтпелі күйін ескеретін, басқарылмалы үдерістің ерекшелігімен және жүйенің бастапқы қалпымен, басқару мақсатымен анықталатын әсер ету бағдарламаларын жасау; басқарудың әрбір сәтінде жүйенің жағдайын (кері байланыс) сипаттайтын, таңдап алынған параметрлер жүйесі бойынша мәліметтерді өңдеу және жинау; түзетуші әрекетті ендіру [7].
Бірақ та, нақты адамды нысан ретінде ала отырып, оқытуды басқару ретінде қарастыруда, көптеген авторлардың ойынша кибернетикалық әдіспен біржақты әуестену және оқытудың психологиялық жағына немқұрайлы қарау - оқу үдерісіне ерекшеліктер әкеледі, яғни басқаларға сипаттамалы, күрделігі шамалы үдерістердің енуіне әкеліп соқтырады [11]. Мұның өзі дидактикалық үдерістің шын бейнесін бұрмалап, қате көрсететін болады.
Біз Ю.К. Бабанскийдің, оқыту үдерісін басқару мен өзін-өзі басқару арасындағы байланыстың тиімді жүзеге асырылған кезде, белсенді болады деген пікірін толық қолдаймыз. Басқарудың иерархиялық құрылым ұстанымына сүйенсек, жүйенің әрекет етуінде басқарушы функциялардың оның жоғарғы бөліктері, ал жекелеген басқару әрекетін - төменгі бөліктері орындауы керек. Оқыту үдерісінде басқарудың иерархиялық жоғарғы бөлігі- педагог, ал төменгі бөлігі-оқытушы мен бақылаушы құрылғылар, оқушылардың өзін-өзі басқару әрекеті.
Нақты айтқанда, жоғары білім жүйесінде білім берудің бастапқы кезеңінде оның кәсіби-қолданбалы бағыттарын шешуді қамтамасыз етіп, алған теориялық білімге негізделген біліктер мен дағдылары дамытылады және әлеуметті-қатынасты дағдылар орнатылып, болашақ маманның әлемдік көзқарасы, дүниетанымы қалыптасады.
Білім берудегі іргелі кезеңнің маңыздылығы В.И. Загвязинский [12], В.С.Леднев [13], А.И. Субетто [14] жұмыстарында көрсетілген. Әдеби деректер бойынша қазіргі білім берудің мағыналы заңдылықтары - оның іргелігі, ол гуманитарлық мамандықтардың табиғи ғылымилық іргелі дайындықтарын және инженерлік мамандықтардың гуманитарлық іргелі дайындықтарын күшейту жолымен жүзеге асырылады [14].
Білім беру жүйесінде математика пәнінің мазмұны іргелі ғылымдардың мазмұнымен ара қатынаста болады. Сондықтан іргелі ғылымның орнын ғылыми білімнің құрылымында айқындаймыз. Іргелі ғылымдар әлемді жан-жақты танып білу, іргелі заңдылықтарын тану негізінде құбылыстарды болжау, ойлау, елестету және түсіндіру мақсаттарына ие.
Қазіргі уақытта математика таза және қолданбалы математикалардың бірігуі деп айтылады. Л.Д. Кудрявцев, теориялық математика немесе таза математика - ғылым, мұнда элементтерінің арасындағы анықталған қатынастар суреттелетін математика құрылымының арнайы логикалық құрылымдары оқылады. Математикалық құрылымның кейбірі, нақты құбылыстардың пішіндері болып табылуы, басқалары нақты құбылыстармен логикалық құрылым және ұғымдар тізбегі арқылы байланысуы мүмкін [15]. Қолданбалы математикада ғылым болып табылады, мұнда математикалық әдістермен нақты нысандар оқылады. Ол математикалық пішіндеуден, математикалық пішінді сапалы және санды зерттеуден, алгоритмдер теориясынан, ЭЕМ математикалық қамтамасыз етуден тұрады [15].
Математикалық пішіндер физикалық, химикалық, биологиялық, экономикалық, географиялық, әлеуметтік үдерістерді зерттеуде әмбебап құрал қызметін атқарады. Сонымен бірге, бір математикалық пішін әртүрлі нақтылы құбылыстарға толық сәйкестенуі, нысандардың айқын мазмұндары бойынша бір-бірінен алыс қасиеттерін жүйелеп түсіндіруі мүмкін. Математикалық құрылымның жан-жақтылығы оның абстрактылығымен айқындалады - осы ғылымның айқын және ерекше белгісі. Пәннің осындай түсіндірмесіне математиканың барлық жинақталған аксиоматикалық-пәндік білім байлығы жатады: геометрия жүйелердің формаларын, функциялар теориясы - жүйе компоненттерінің өзара байланысты типтерін, математикалық логика - компоненттердің логикалық байланысын зерттейді.
Бір жағынан, математиканың абстрактылығы оған жан-жақтылық пен жалпылық енгізеді. Басқаша айтқанда, математиканың абстрактылығы оның онымен байланысты нақтылы айқын құбылыстарды немесе нысаналарды бейнелеуде және зерттеу есептерін шығаруда іске асыруда қиындықтар туғызады.
Қазіргі уақытта білім беру үдерісінде технологияландырудың теориялық және практикалық тәжірибелері шоғырлануда: мақсаттар, мазмұнды елестету, ақпараттарды игеру үдерістері, ықпал ету және іс-әрекеттер тәсілдері, берілген нәтижелердің жетістіктерін бақылау және бағалау.
Білім берудегі технология ұғымынан білім беру технологиясы ұғымына көшуге болды. Мұнда педагогикалық үдерістің ғылыми бейнеленуі (әдістер және тәсілдер жиынтығы) жобалана бастады. Көшудің осындай теориялық базасы - бағдарламалап оқыту идеясы болды, сол арқылы сипаттамалық белгілері, оқу мақсаттарының нақтылы баяндалуы және олардың жетістіктерінің тізбекті тәртібі болып табылады.
1970-жылдары жаңа техникалық құралдар және педагогика ғылымының жаңа бөлімдері оқытудың психологиясы, оқу-танымдық іс-әрекеттерін басқару теорияларымен сипатталды. Осы кезеңде оқу үдерісінің технологиясы жүйелік тұрғыдан қарау негізінде жасалып, ал педагогикалық технологияны ғылымның және техниканың жаңа жетістіктері негізінде оқу үдерісін оңтайландыру ұстанымдарын талдау, өңдеу және қолдану деп түсінеді [16].
1990 - жылдар жаңа техникалық құралдар ретінде компьютерлер мен дисплейлік сыныптарды қолданумен ғана емес, сонымен қатар соның негізінде интерактивтік технологияларды қолданумен ерекшеленеді.
В.И. Боголюбов [16] педагогикалық технология ұғымы туралы өзінің үш көзқарасын ұсынады:
- қазіргі заманғы техникалық құралдар кешені;
- қатынас (байланыс) үдерісі;
- оқыту үдерісі және құралдары;
Технология термині білім беруде оқыту технологияларының белгісін қалыптастыру үдерісінің белгісіне, білім беру мақсаттарын тікелей жүзеге асыратын бағытқа бет алды. Ол психологиялық-педагогикалық және басқару және техникалық құралдары, әдістері және түрлерінің арнасымен қамтамасыз етіледі.
Оқыту технологиясының бірден-бір мәселесіне оқу үдерісін ұйымдастыру мәселесін шешудің негізінде оқытудың әдістері мен түрлерінің дидактикалық жүйелерін құру жатады.
1.2 Оқушылардың білім сапасын арттырудағы оқыту технологиялары және олардың түрлері
Оқытудың барлық жаңа технологиялары оқушының өзіндік оқи білуін үйретуге бағытталған: бірақ дәстүрлі дидактика сияқты оқушыны оқуға Оқытудың барлық жаңа технологиялары оқушының өзіндік оқи білуін үйретуге міндет қоймайды және әдіс-ықпалдарды дербес міндеттерді шешу үшін ғана пайдаланады. Осы кемшілік оқыту технологиясында да сақталған.
Математика сабағын оқытуда әр түрлі технологиялар қолданылады. Олар әр түрлі авторлармен келесі бағыт бойынша жобаланады- жалпыдидактикалық технологиялар негізіндегіндей, математика оқыту мазмұндық және әдістемелік ерекшеліктер бойынша. Қазіргі кезде акдемик В.М.Монаховтың технологиясы, математиканы дифференциалдап оқыту, дамытып оқыту, топтық және модульдік оқыту, математиканың ерекшеліктеріне сүйенетін технологиялар.
Солардың математикада қолданылатын ең негізгілеріне тоқталып кетсек:
1. П.М.Эрдниевтің Дидактикалық бірліктерді ірілендіру технологиясы оқытудың мынадай әдістерін көрсетеді:
а) өзара байланысқан амалдарды, операцияларды, функцияларды т.б. бір мезгілде, біріңғай оқыту;
б) Есептерді құрастыру мен шығаруда процестердің біртектілігін қамтамасыз ету;
в) Анықталған және анықталмаған тапсырмалардың бір-біріне өтуін құрастыру;
г) Жаттығулар құрамына назар аудару;
д) Математикалық білімнің күрделілігін ескеріп, жүйеленген білімге жету;
Осы технология бойынша оқыту келесі схема бойынша құрылады:
Дифференциалды емес толықты меңгеру;
Толықтың ішінен элементтерді және олардың қарым-қатынастарын бөліп алу.
Меңгерілген элементтердің және олардың қарым-қатынастары негізінде дәл толық бейнесін қалыптастыру.
ХХ ғасырда мектеп сабақ кестесінде математика ғылымының бес пәні кездесетің: арифметика, геометрия, алгебра, тригонометрия, сызу және бір пән бойынша екі кітап жазылатын ( оқулық және есеп кітабі).
П.М.Эрдниев Математика біріңғай оқулығында бүкіл пәндерді, сонымен бірге теория мен жаттығуларды біріктірді. Біріңғай оқулықта планиметрия мен стереометрия синтезі іске асырылады, сонда геометрияның классикалық бөлімдері, мүлдем басқа, жаңа мінездемесін алады.
Оқушыларға келесі ұсынады:
а) бір мезгілде өзара кері амалдарды және операцияларды оқып білу: қосу мен алу; көбейту мен бөлу; дәрежеге шығару және түбірден алу; жақшаға алау және жақшадан шығару.
б) өзара кері түсініктерді сәйкестендіру: тура және кері теоремалар;тура және қарама-қарсы теоремалар; тура және кері функциялар; периодты және периодсыз, өсу және кему функциялар; айқын және айқын емес теңдеулер, теңсіздіктер.
в) туыс және аналогиялық түсініктерді теңестіру: теңдеулер мен теңсіздіктер; арифметикалық және геометриялық прогрессия; синус пен косинустын қасиеттерін анықтау.
г) жаттығуды орындау жұмысының қадамдарын теңестіру. Мысалы: теңдеулер жүйесінің графикалық және аналитикалық түрде шешімін табу; теоремаларды дәлелдеудің аналитикалық және синтетикалық түрлері; векторды геометриялық және аналитикалық түрде анықтау.
Сонымен П.М.Эрдниев технологиясының негізгі ерекшелігі, оқыту материалдарының дидактикалық құрылымының өзгеруінде.
Әдістемелік құрылымның негізгі элементі болып, математикалық жаттығу түсінігі алынған. Сонда, технологияның негізгі элементі - үш таған жаттығу, оның элементтері бір сабақта қарастырылады:
а) негізгі есеп;
б) оның айналдыруы;
в) талдап қорытуы;
Сонымен бірге, математикалық есептермен жұмыс істеуін төрт кезеңге бөледі: жаттығуды құрастыру, оны орындау, жауабын тексеру, ұқсас, бірақ қиынырақ, есепке көшу.
Бірліктерді ірілеу бойынша жаттығулардың негізгі формасы көп компонентті есеп болуы тиіс екенін көрсетті.
Мысалы: қарапайым есепті шығару, кері есепті құрастыру және оның шешімін табу, берілген формула немесе теңдеу бойынша ұқсас есепті құрастыру, негізгі есептің бірнеше элементтері бойынша есепті құрастыру.
Әрине, бас кезеңінде іріленген жаттығуда көрсетілген вариациялардың тек бір-екеуі кіруі мүмкін.
Есептеу ережелерін, оқушылардың оқу әрекеттерін алгогритмдеу бойынша игеру, П.Я.Гальпериннің кезеңдік ой әрекетін қалыптастыру теориясын жүзеге асырады.
Осы технология бойынша, мұғалім қандай да бір материалды бөліп алып, осы материалға қатысты оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастыру жолдарын анықтайды. Бірінші рет танысу этаптың негізгі мақсаты - оқушыларды керек жұмысты өздігінен орындауға дайындау.
Қалыптасқан педагогика бойынша бұл жағдай өте қызықты: балалар әлі түктенені де білмей, жаңа білімдермен жұмыс істеуге кірісу керек. Ал Гальпериннің теориясы бойынша бұл жағдай қарапайым, балаларға тек қысқаша схемалық жазулар беру керек. Бұл материалдың конспектісі және онымен жұмыс істеу нұсқаулары, олар бойынша, мұғалім түсіндірген соң, ештенені алдын ала оқымай, оқушы жаңа жаттығулармен жұмыс істеуге кіріседі. Қалыптасқан оқытуда мұғалім түсіндіруін аяқтап, балалардан ұқпаған жерлерін сұрайды. Бірақ олар ешқашан болмайды, өйткені, оқушы әлі түсінген жоқ не оған түсініксіз. Оқытуды осы әдіс бойынша ұйымдастырғанда, әр оқушы белгілі тест орындағандай болады, ол конспект бойынша жұмыс істеу. Сонда оқушы қай жері түсініксіз екенің өздігінен анықтап мұғалімге сұрақ қояды.
Оқу процесінде 4 сабақтық цикл қолданылады:
1.Түсіндіру сабағы;
2. Есептерді шығару сабағы. Әр түрлі варианттар ұсынады: көмек бойынша шығар, досымен бірге шығар, өздігіне шығар.
3. Талдап қорту сабағы:бір-бірін бақылау, топтық жұмыс, жұпта жұмыс істеу.
4. Өзіндік жұмыс.
Бұл технология бойынша, мұғалім оқушының жұмыс істеу әр тағамын бақылау керек, ол осы технологияның негізгі компоненті болып табылады.
2. Модульдік оқыту технологиясы.
Модуль - оқыту ақпараттан логикалық түрде бөлініп алған бөлік.
Әр модуль бір бірімен байланысты жаттығулардан тұрады, сол жаттығуларды ретімен орындау тиімді. Модуль оқушыға ретімен, бөліктеп жұмыс істеуіне мүмкіншілік жасайды.
Осы технология бойынша, модульдерден құрылған оқыту программамен жұмыс істеу керек. Оқыту модулі деп оқыту курсының, бүкіл әдістемелік құралымен бірге жасаланған, жеке бөлігі.
Модуль келесі компоненттерден құрылған:
дәл құрастырылған оқыту мақсаты;
оқыту бағдарламалар түріндегі оқыту материалы;
материалды игеруге әдістемелік нұсқаулар;
қажетті іскерліктерді қалыптастыруға арналған практикалық сабақтар;
Модульдің өзі, курстың мазмұнын үш деңгей ретінде көрсетуге мүмкіншілік жасайды: толық, қысқаша, тереңдете.
Басқа технологиялар сияқты, осы технологияда негізгі элемент боп, оқушының нәтижесін бағалау және бақылау жүйесі болып табылады. Бұл бағалаудың қалыптасқан түрлері, сынақ жүйесі, рейтинг жүйесі.
3. Р.Г.Хазанкиннің Математикаға есептерді шығару негізінде оқыту технологиясы келесі концептуальді ереже бойынша құрылады:
1. Жекеше ықпал, педагогика нәтижесі, педагогика бірлестік;
2. Математиканы оқыту - есеп шығаруды оқыту;
3. Есеп шығаруды оқыту - оқыта білу + типтік есептерді шығара білу;
4. Қиындарды және дарындарды жекелеп оқыту;
5. Жеке және ұжымдық іс-әрекет арасындағы байланыс;
6. Жоғары және төменгі сынып оқушыларының қарым-қатынасын басқару;
7. Сабақтағы және сабақтан тыс жұмыстардың бір-бірімен байланыстылығы.
Оқу сабақтар жүйесінде жаңа сабақтар ерекше орын алады: лекция-сабағы; негізгі есептер шығару сабағы (тақырып бойынша есептер шығару; бір есепті бірнеше тәсілмен шығару; жолдастармен есептін шығару жолын тексеру; өздігінен есеп құрастыру); консультация сабағы (алдын ала дайындалған карточкалар бойынша сұрақ қою; карточкамен жұмыс істеу; карточкаларға анализ; қортынды; толықтыру жасау); сынақ сабақтары ( жеке жұмысты орындау; жұп бойынша жұмысқа түзету жасау; теория бойынша, карточкамен жұмыс жасау үшін, дәптер жүргізу үшін - үш баға қою; бағаларға мотивация жасау).
4. А. Окуневтің Тиімді сабақтар жүйесі негізінде математиканы оқыту технологиясы мынандай міндеттерді шешеді: оқушының танымдық қызығушылығының жоғары деңгейі мен өз бетімен ойлау белсенділігін құрады және қолдайды. Сабақ уақытын үнемді және мақсатты пайдалану, оқушының ойлау әрекеттері тәсілдерін қалыптастыру, жекеше тұлғаның оқытуға өзіндік бағыттылығын басқару механизмін қалыптастыру және дамыту; оқушы мен мұғалім арасындағы жоғары деңгейдегі жақсы қарым- қатынас; алынған білім, білік дағдысының көлемі мен тұрақтылығы.
Сабақтар жүйесін А.Окуневтің классификациялауы:
Материалды есте сақтауға үйрену сабағы.
Рационал шешімдер іздеу сабағы.
Берілгендермен сәйкес қоя отырып, нәтижелерді тексеру сабағы.
Бір ғана есеп сабағы.
Шығармашылық ықпалды талап ететін өзіндік жұмыс сабағы.
Түсіндірілген тақырып бойынша өзіндік жұмыс.
Бұрынырақ оқытылған тақырыпқа басқа көзқараста қайта оралу.
Бенефис - сабақ.
Геометриялық материалдардан лабораториялық жұмыс.
Ауызша бақылау жұмысы-сабағы.
Сынақ сабағы ( тақырыптық, қорытынды).
5. А.Гольдиннің Математиканы оқытудың парктік технологиясы бойынша әр тақырыптың оқып білуі төрт этаптан тұрады.
Кіріспе дәрісі.
Әр түрлі жас ерекшілік жұптарда және топтарда өзгеру құрамын енгізу.
Кіші топта және вариациалық топтарда оқу материалымен алмасуы.
Бақылау жұмысы.
6. Математикадан білімдерді құру шеберханасы технологиясында білім оқушымен өз тәжирибиесі негізінде құрылады, мұғалім тек ойландырылатын тапсырмаларды береді. Шеберхана белгілі алгоритм бойынша құрылады. Мысалы: 7 сынып геометриясынан шеберхана келесі алгоритм бойынша құрылған: жеке жұмыс; жұппен жұмыс істеу; топтық жұмыс (тапсырманы орындау); сыныпта пікір алмасу (топтар өз жұмыстарын ұсынады); түзету (топтар тапсырманы орындау өз тәсілдеріне түзетулер мен толықтылар еңгізеді); мұғалімнің сөзі (негізгі моменттерін бөліп алу, топтардың қателері мен табыстарын анықтау); шеберхана туралы пікір талас (істеген жұмысты қортындылау, шешілмеген мәселелерді құрастыру). Шеберханаға қиын, бірақ бүкіл курсты түсінуге қажет, тақырыпты таңдайды. Мысалы: біздін жағдайымызда - Белгі, Есептің шарты, Есептің шешімін табу, Мен үй жұмысын орындаймын және т.б.
Мұндай оқыту технологияларының әр түрлі түрлерін көптеп қарастыруға болады. Бірақ қазіргі уақытта өте жиі қолданылатын технологияға тоқталайық.
Математиканы оқытудың жалпы әдістері
Олар проблемалық оқыту, эвристикалық әдіс, бағдарламалап оқыту әдістері жатады. Проблемалық оқытудың мәні-мұғалім проблеманы өзі қойып, өзі шешеді. Мұндағы басты проблема - теореманы дәлелдегенде оны қалай дәлелдеу емес, дәлелдеуді қалай іздестіру, іздестіруге оқушыларды қалай тарту мәселесі. Бұл әдістің негізгі жетістігі дербестікке, шығармашылық еңбекке, фактілерді бағалауға тәрбиелейді, проблемалық баяндау әдісін қолданғанда мұғалім-ақпараттың негізгі көзі болып табылады.
7. Проблемалық оқыту әдісі - математикалық білім беру үрдісінде мұғалімнің жетекшілігімен, оқушылар алдына қойылған проблемалық ситуацияны өз беттерімен шешіп, жаңа білім алу әдісі. Проблемалық оқыту кезінде мұғалім материалды баяндап, неғұрлым күрделі ұғымдарды түсіндіре отырып, сабақ үстінде ұдайы проблемалық ахуал туғызады. Мұнда фактілер мен құбылыстарды талдағанда оқушылар тиісті қорытындылар мен жалпылауларды өздігінен жасауға, ережелердің тұжырымдарын, ұғымдарын анықтамаларын беруге, ұғымдардың арасындағы байланыстарды тағайындауға және де пайда болған жаңа жағдайлармен-есептерді шығаруға бағыттау керек. Сөйтіп, проблемалық оқыту оқушылардың ойлау қызметін жандандырудың негізгі құралы-проблемалық ахуал туғызудан басталып, мына негізгі сатыларды қамтиды:
а) проблеманы тұжырымдау;
ә) оны шешу тәсілдерін табу,
б) проблеманы шешу;
в) қорытын қорытындыны тұжырымдау;
г) таңдап алынған шешудің дұрыстығын көрсету.
Проблемалық ахуал деп оқушылар игерген білім мен іскерліктің және түсіндіруге қажетті фактілер мен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Павлодар мемлекеттік педагогикалық университеті
Л.Б. Дуйсембаева
7 сыныпта Функция тақырыбын оқытуда Блум таксономиясы бойынша оқыту мазмұнын реттеу
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В012700 Математика-Информатика мамандығы
Павлодар 2019
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Павлодар мемлекеттік педагогикалық институты
Математика және физика кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Математика және физика
кафедрасының меңгерушісі
_______________
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: 7 сыныпта Функция тақырыбын оқытуда Блум таксономиясы бойынша оқыту мазмұнын зерттеу
5В012700 Математика-Информатика мамандығы
Орындаған Л.Б. Дуйсембаева
Ғылыми жетекші
п.ғ.к., профессор Ж.Ғ. Мұқанова
Павлодар 2019
Мазмұны
Кіріспе
5
1
Математикалық білім берудің әдістемелік жүйесін оқыту технологиялар арқылы жаңарту мәселесі
8
1.1
Математикалық білім беруде оқытудың технологияларын қолданудың бүгінгі жағдайы
8
1.2
Оқушылардың білім сапасын арттырудағы оқыту технологиялары және олардың түрлері
16
1.3
Оқыту технологиясы - Блум таксономиясы
32
2
Блум таксономиясы бойынша функция тақырыбын оқытудың ерекшеліктері
38
2.1
Функция тақырыбын оқыту әдістемесі
38
2.2
8 сынып бойынша функция тақырыбын оқыту әдістемесі
43
2.3
Квадраттық функциясының графигін Блум таксономиясы бойынша салу
56
Қорытынды
63
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
65
Кіріспе
Бүгінгі күнде әлемдік білім беру кеңістігіне енуге негізделген білім беру жүйесін жаңалау, оның мазмұны жаңа концептуальды өзгерістермен, ақпаратты қолдану қабілеттерін дамыту, ғылыми мәселелерді шығармашылықпен шешу жолдарын, білім беру бағдарламаларын нарықтық практика тұрғысынан қайта қарау әдістерін жасау жұмыстары жүргізілуде. Бұл процесс педагогикалық теория мен оқу-тәрбие үрдісінің практикасына маңызды өзгерістер енгізуді қажет етеді.
Жеке тұлғаның рухани дамуына ерекше мән беріліп, қоғамдық білім деңгейіне сәйкес келетін педагогикалық технологиялар ролі артады.
ХХІ ғасыр технологиялар ғасырыз, олай болса білім беру жүйесін түрлі технологиялармен, ғылыми-техникалық даму жетістіктерімен, қоғамның ақпараттануы мен білім беру жүйесінің әртүрлі бөлімдерінің ерекшеліктерімен анықталады. Қазіргі қоғамның сипаты мен талабы - оқытудың технологияларын саралау және білім беру ориентациясын таңдау мүмкіндігі, оқушы мен оқытушының әрекеттерін ұйымдастыру әдістері мен формаларын өзгерту.
Мектеп білімін қайта құру - бүкілхалықтық маңызды іс. Орта білімнің дамымалы концепциясы қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуының талаптарына сәйкес болу керек. Мектепте оқушылардың алған білімдері, біліктері мен дағдылары олардың сенімдерінің негізі болу керек және болашақ қоғам мүшелерінің еңбекке, ұжымға, өзінің қоғамдық міндеттеріне деген қатынасында байқалу керек.
Жалпы алғанда, қазіргі жас өспірімдер мектептен осы талаптарды қанағаттандыратындай білімдерді, біліктерді және дағдыларды алып шықпайды. Көптеген оқушылардың математикадан білімі үстіртін, үзінділі, формалды, берік емес.
Мектептегі оқыту мәселесін жан-жақты шешу үшін оқушылардың жан-жақты қызығушылығы мен бейімделуін, олардың болашақ қызметтерімен, қоғамдағы өмір жағдайымен, білімді әрі қарай жалғастыру мүмкіндігімен байланысты өмірлік жоспарының ерекшелегін ескере алатын жалпы орта білімнің жаңа концепциясын жасау керек болды.
Көп уақыт бойы білім беру органы мектеп бағдарламасының, оқулығының, оқыту формалары мен әдістерінің, оқушылардың қабілеттерін, бейімділіктерін, қызығушылықтарын, оқу мүмкіндігін есепке алмай, олардың білімдеріне қойылатын талаптардың міндетті түрде бірдейлігін түсінген. Осы мектеп бірлігін бұрмалап түсінгендігінің салдарынан оқуға қызығушылықтары және оқушылардың білім сапасы төмендеді. Оларды әр пәннің бір жүйеге байланбаған жарамсыз қосалқы бөлшекті информация ағыны есеңкіретіп жібереді. Мектептегі оқыту үрдісі мен қоршаған орта туралы білім алу көптеген жас өспірімдер үшін оқулық мазмұнының формалдылығымен негізделген қинамалы міндетке айналды.
Біздің ойымызша, оқушылардың ауыртпашылық және олардың оқуға қызығушылығын арттыру мәселесін шешу үшін білім деңгейін төмендету емес, оқытудың жаңашыл технологияларын енгізу керек.
Математиканы оқытуда қолданылатын технологиялар оқыту деңгейі және меңгеретін білім мен қалыптасатын дағдылардың деңгейі әр категориялы оқушылардың мүмкіншілігіне, қызығушылығына, қабілеттеріне сәйкес әртүрлі болуы мүмкін.
Оқушылардың білімі мен біліктерін тексеру математиканы оқыту үрдісінің маңызды бөлігі болып табылады. Оқу жұмысының тиімділігі осы тексерудің қалай ұйымдастырылғанына және неге бағытталғанына байланысты болады. Сондықтан мектепте бақылауды ұйымдастыру тәсілдеріне оның мазмұнына көп көңіл бөледі. Көптеген әдіскерлер мен мұғалімдер тексеру әдісі мен түрлерін толық жетілдіру үшін үлкен жұмыстар атқарады. Осы жұмыстар мектептегі математиканы оқытудың мақсаттары мен міндеттерін толық жүзеге асыруға бағытталған, ол математиканы оқыту жүйесінде болып тұратын өзгерістерді қамтып көрсетеді.
Кемелденген қоғамға жоғары білімді, сенімді, белсенді, демократия жағдайында өмір сүре алатын және жұмыс істеуге қабілетті, қарқынды нарық дамуына ілесе алатын, өзіне әлеуметтік жауапкершілікті сезінетін адамды дайындау үшін, мемлекет жаңа педагогикалық технологиялар тудыруды талап етеді.
Зерттеу жұмысының мақсаты: оқытудың жаңа технологиялары соның ішінде Блум таксономиясы арқылы функция тақырыбын оқытудың тиімді жолдарын анықтап, олардың оқыту үдерісіндегі орындарын анықтау.
Қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін біз келесі міндеттерді қойдық:
- педагогикалық технологиялар туралы түсініктер беру және осы технологиялар арқылы оқытудың тиімділіктерін анықтау;
- Блум таксономиясы технологияның ерекшеліктерін қарастырып айқындап алу;
- Блум таксономиясы технологияны қолдану критерийлері мен көрсеткіштерін анықтау.
Зерттеу пәні - орта мектепте математиканы оқыту үдерісіндегі Блум таксономиясы оқыту технологиясы.
Зерттеу жұмыстың болжамы: Егер оқыту үрдісінде Блум таксономиясы технологиямен жұмыс жасау арқылы оқытудың әдіс-тәсілдерінің түрлері ұйымдастырылса және осыған орай қойылған мақсаттардың орындалуына бақылау жүргізілетін жұмыстар арқылы оқушылардың меңгерген білімін көрсетсе, онда оқушылар өзін-өзі басқарып, өзіне-өзі баға беріп, логикалық ойлау қабілеті жақсы дамиды, тіл байлығы зор, саналы оқу дәрежесіне жетеді, сол арқылы оқушылардың математиканы меңгеру сапасы көтеріледі.
Жұмыс істеу барысында төмендегідей зерттеу әдістері пайдаланылды:
- зерттеу мәселесі бойынша ғылыми, психологиялық-педагогикалық, әдістемелік және арнайы әдебиеттерді оқып үйрену және оларға талдау;
- орта мектепте математиканы оқыту және авторлық оқыту тәжірибесін талдап қорытындылау;
- қолданыстағы педагогикалық оқыту-бағдарламалық құралдар мен түрлі оқыту технологияларды зерттеп, математиканы оқытудағы Блум таксономиясы пайдаланудың әдістемелік жағдайларын қарастыру;
- математиканы оқытуда Блум таксономиясы технология қолдануға арналған әдістеменің тиімділігін іс-тәжірибеде тексеру.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы.
- Блум таксономиясы технологияны пайдаланып оқытудың теориясы мен практикасына талдау жасалынды және математика курсында түрлі технологияны қолдану мүмкіндігі анықталды;
- Блум таксономиясы технологиясымен оқытуды оқыту үрдісінде пайдаланудың дидактикалық мақсаттары мен педагогикалық бағдарламалық кұралдарға қойылатын талаптар айқындалды.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы оның нәтижелерін Блум таксономиясы технологиясымен оқытудың әдістемелік жүйесін жетілдіруге бағытталған болашақ зерттеулерде пайдалануға болатындығында.
Жұмысты орындау барысында әдебиеттерге шолу және талдау жасау, бақылау, салыстыру, әлеуметтік, логикалық, сипаттау әдістері қолданылды.
Жұмыс кіріспе, екі тарау, қорытынды және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Математикалық білім берудің әдістемелік жүйесін оқыту технологиялар арқылы жаңарту мәселесі
1.1 Математикалық білім беруде оқытудың технологияларын қолданудың бүгінгі жағдайы
Қазіргі қоғамның мектепке қоятын талабы - осыған дейін ондаған жылдар бойы қойылып келген талаптан әлде қайда өзгеше. Қоғамымыздың қазіргі даму сатысында мектептің негізгі міндетімен қатар, жас ұрпаққа қажетті, қоғамдық мәні бар адамдық қасиеттерді білім беру негізінде қалыптастыру міндеті қойылып отыр.
Демек, мектепте оқытылатын әрбір пәннің осы мәселені шешуде өз үлесі бар. Осы мәселеде математика пәнінің орны үлкен. Математиканы оқытуда білім берудегі әдеттегі ақпараттық түсіндіру тәсілінен гөрі білімді игерумен қатар оны меңгерудің әдіс-тәсіліне, ойлаудың пікір қорытудың және белсенді іс-әрекет етудің түрлері мен әдіс тәсілдерін үйренуге, оқушының танып білу қабілеті мен шығармашылық әлеуметін дамытуға арналған белсенді іс-әрекетті жиі қолдану қажет болып отыр.
Математиканы оқыту мазмұнын құрудың экстенсивті тәсілінен интенсивті тәсіліне көшуде де осы іс-әрекет тәсілін қолдану қолайлы. Өйткені, іс-әрекет тәсілін қолдану арқылы оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, білімді меңгерудегі жүктемені оқу және оны игеру үрдісінің негізгі тәсілдерін меңгерумен ауыстыруға болады. Іс-әрекеттік тәсілді қолдана отырып әрбір оқушының қандай да бір қызмет етуінің барысында табысқа жетуін қамтамасыз етуге болады. Ал белгілі бір табысқа жету оқушыны ынталандырудың ең негізгі жолы.
Математиканы оқытуда іс-әрекеттік тәсілді кеңінен қолдануға мүмкіндік зор, себебі әрбір есеп шығару барысында оқушы белгілі бір іс-әрекетті жүзеге асыруға мәжбүр болады. Математиканы оқытуды қайта құруды жеке-даралап немесе топқа бөліп оқыту формасын жүзеге асыру негізгі қажеттіліктің бірі болып отыр. Оқытудың мұндай формасында оқушылардың қандай да бір ерекшеліктеріне математикаға деген ынтасына, оқыту қорытындысы бойынша қойылатын талапқа, оқу мазмұнына немесе формасына қарай тұрақты немесе уақытша топтарға бөліп, оларға сәйкесті оқыту мазмұны мен тәсілін, қойылатын талап деңгейі мен мөлшерін, оқыту формасы және т.б. анықтайды.
Бұл оқыту тәсілі - оқушылардың жеке ерекшеліктерін, ынтасы мен қабілетін толықтай ескеруге мүмкіншілік береді. Әрбір оқушы математика курсын белгіленген (негізгі) дәрежеде меңгеруге міндетті, ал оны әрі қарай жалғастыру, одан әрі тереңдету немесе сол деңгейде ғана қалып қою әрбір оқушының өзі шешуге құқы бар. Бұл принципті іске асыру математиканы оқыту барысында адамгершілік принциптерін орындау болып табылады.
Соңғы жылдары жүргізілген дидактикалық және әдістемелік зерттеу жұмыстарына талдау жасау - оқушылардың білімі мен дағдыларына қойылатын талаптың оқу процесіне, оның мақсатын анықтай отырып, ұйымдастырушылық әсері бар екенін көрсетті.
Талап оқытумен ғана шектелмейді. Осы талап оқушыны дамыту мен тәрбиелеуде олардың нақты нәтижелерге жетуі үшін мұғалімдерді мақсатқа қарай қарай бағыттап отырады. Оқушыларда қорытынды білімдердің қалыптасуының нақты бір өлшемі ретінде болатын оқу пәні алдына қойылған мақсатына қарай осы талаптар болжаушы ретінде көрсететіндігі маңызды болып табылады.
А.В. Кузнецованың пікірі бойынша білім мен дағдыларға қойылатын талаптар ретінде оқушылардың нені және қалай меңгеруі тиіс екендігін, іс-әрекеттің қандай түрінде қандай да бір білім мен дағдылар байқалуы қажеттілігін, оқушыларда қандай қасиеттер болу керектігін анықтауға мүмкіндік беретін оқытудың жоспарланған нәтижелерінің сипаты түсіндіріледі.
Көбінесе оқуға дайындық талаптары оқытудың нақтылауының белгілі кезеңі болып табылатын оқыту мақсаттарымен анықталады. Әр-түрлі деңгейде берілетін білім мазмұнының мақсаты да оқытудың, тәрбиелеудің және дамытудың жоспарланған нәтижелерінің сипаттамасын көрсетеді. Талаптар оқу-тәрбие үрдісіндегі нәтижелерді жоспарлаудың маңызды кезеңі бола отырып, оқушыларды тәрбиелеу мен оқытудың жалпы мақсаттарын анықтайды, білім мазмұнының құрамымен байланысты, оқытудың түрлері мен әдістерін таңдауға ықпал етеді; оқыту үрдісінің барысын оның нәтижелерін тексеруді ұйымдастырып, бағыттап отырады. Соңғы кездері математика пәні бойынша бағдарламада "Оқушылардың математикалық дайындығына қойылатын талаптар" бөлімі математика курсын оқытудың арнайы мақсатын және оқушылардың меңгеруі міндетті білім мен дағдыларды дамыту деңгейін анықтайды, басқаша айтқанда математика курсын меңгеру талаптарында қажетті міндет білім мен дағдылардың белгілі бір көлемімен бірге әр оқушыға міндетті дайындықтың минимальды деңгейі де көрсетілген.
Оқушылардың білімі, дағды іскерліктері қандай болуы тиіс деген мәселе шешімін қарастыратын, оқытудың маңызды мәселелерінің бірлігін қамтамасыз ететін ресми құжаттардың бірі оқу бағдарламасы болып табылатыны белгілі. Бағдарлама оқу пәнінің мазмұнын анықтаумен шектелмейді, сонымен бірге оқыту үрдісін және оның нәтижелерін реттеп отырады.
Әр түрлі пәндер бойынша бағдарламаларды талдау - оқушылар меңгеруі тиіс білім көлемін белгілеу қасиеттілігі "Талаптарда" мазмұнды тіркеуге әкелетіндігін көрсетеді. Ал, негізінен білім мен дағдыларға қойылатын талаптар оқытудың нәтижелерімен тығыз байланыста болады. Тек сол нәтижелер ғана оқушылардың білім мен дағдыларын бағалаудың көрсеткіштері ретінде бола алады. Педагогикада қабылданған оқытуды іс-әрекет ретінде қарастыру оқушылардың дербестігі мен танымдық әрекет мәселесі ұғымын, дамыта оқыту идеясын анықтады. Мұндай ұғым оқушылардың білім мен дағдыларына қойылатын талаптарды оқу іс-әрекетін сипаттау қажеттілігін де түсіндіруге мүмкіндік береді.
Әр оқушының даму мәселесін қарастыруда іс-әрекет ұғымына көп мән беріледі. Іс-әрекет тұрғысынан қарау оқытуда оқушының белсенділігін арттырады, танымдық әрекеттердің негізін меңгеруде маңызы зор, сондай-ақ оқушылардың жас ерекшеліктерін ескеруге мүмкіндік береді.
Оқу бағдарламасында оқушылардың математикадан дайындығына қойылатын талаптар екі деңгейде беріледі. Біріншісі міндетті дайындық деңгейі. Бұл деңгейде оқушылардың барлығы меңгеруі тиіс екендігін сипаттайды және математика пәні бойынша білім нәтижесінің мүмкін төменгі шегін анықтайды. Оқушылар үшін міндетті дайындық деңгейінің анықталуы және оның нақты формада берілуі мұғалімдерге оқушылардың осы деңгейге жетуі бойынша оқу жұмысының мазмұнын іріктеуге бағдар беріп отырады, яғни жұмыстың мақсатқа қарай бағытталуына мүмкіндік береді. Екінші математиканы меңгерудің мүмкін деңгейі.
Оқытудың нәтижесінде барлық оқушылар дайындықтың міндетті деңгейінде көрсетілген білім дағдыларды меңгеруі тиіс екендігі бағдарламада атап көрсетілген.
Ғылым мен техниканың өркендеуіне байланысты, орта мектепті бітірушілерге қазіргі кездегі қойылып отырған жаңа талаптарға байланысты, оқушының математикаға ынтасын дамыту мұғалімнің негізгі мақсаты болып табылады. Ал математика пәнін оқыту үрдісінің негізгі мақсаты - арнайы педагогикалық әдістермен мақсатты жүйелі пайдаланып оқушылардың интеллектін, шығармашылық ойлауын, ғылыми көзқарасы мен белсенділігін қалыптастыру, өз бетімен білім алу дағдыларын дамыту болып табылады.
Математикалық білім мен дағдылар молайып мазмұны тереңдеп ауқымы кеңейген сайын, оны үйретудің, үйрену мәселелері де өзгеріп, күделеніп береді, осылай әдістемелік жаңа тәсілдер пайда болады. Математика әдістемесінің алдына қойылатын ең күрделі мәселе - іріктеу, сұрыптау мәселесі, яғни мұқият мол қорланған математикалық мұра ішінен қазіргі заман талабына сай, оқушылардың ой-өрісіне, күш-қабілетіне лайық келетіндерін таңдай білу проблемасы. Осыған байланысты математика оқу пәнінің мазмұны үнемі өзгеріп отырады. Бұл өзгерістер мынадай негізгі себептердің салдарынан туындайды:
а) оқыту мақсаттарының кеңеюі және қоғам дамуымен оның техникалық - экономикалық мұқтаждығына байланысты мектепке қойылатын жаңа талаптар;
ә) ғылымның (математиканың) үздік дамуы, онда жаңа салалар пәндер, пайда болуы;
б) қоғамның даму барысында оқушылардың жалпы дамуының күшейе тусуі, сәбилер мен жасөспірімдердің таным қабілетінің жаңа мүмкіндіктері мен қырлары ашылуы;
в) педагогика ғылымдарының, математика әдістемесінің дамуы, көпшілік мектептердегі алдыңғы қатарлы оқыту тәрбиесін пайдалануы.
Математика пәнінде қандай ақпараттар беру керек, нені оқыту қажет деген мәселені шешумен қарбалас, оларды қандай ретпен оқыту, тәртіппен оқыту, яғни оқу курсын барынша тиімді түрде, жекізу проблемасы шешуін табу керек. Бұл үшін отандық және шетелдік психолог, педагог және әдіскерлердің жаңа зерттеулерінің нәтижелері есепке алынады.
Математика пәнін оқытуда және оны жақсартуда мынадай факторларды еске алу қажет:
1) пәннің ішкі логикасы мен оны өзгерту, түрлендіру мүмкіндіктерін пайдалану;
2) курстын мазмұнын құрайтын мәселелер арасындағы барлық ішкі байланысты ескеру;
3) бұл мәселелердің мектепте математикалық білім берудегі мәнін анықтау;
4) материалды дидактикалық өндеу, талдау, оның ұғымдылығын, қонымдылығын арттыру мүмкіндігін ашу.
Математика әдістемесінде оқытудың жаңа да тиімді әдістерін іздестіру проблемасының маңызы үлкен, өйткені математика курсының жаңа мазмұны мен түзіліс жүйесі мұғалім мен шәкірттің жаңа әдістерді пайдалануын талап етеді. Оның үстіне оқытудың ежелгі дәстүрлі әдістері әрқашанда ойдағыдай нәтижеге жеткізе бермейді. Сондықтан соңғы кездерде сабақ үстінде оқушылардың белсенділігін арттырып, мұғалімнің басшылығымен жүргізілетін оқушылардың өзіндік жұмыс істеуіне негізделген оқыту әдістері кең қолданылуда. Солардың біріне жылдар бойына сабақ жүргізу нәтижесіндегі тәжірибелерді жинақтап, оқушының білім сапасының молая түсуіне, тәрбиелік санасының толыса түсуіне, олардың пәнге қызығушылығының деңгейі артып, тынымсыз еңбегінің нәтижесін көруге, бірсарындылықтан құтылуға, жан-жақтылыққа ұмтылдыруға, дамытуға әсер ететін оқытудың топтық, блоктық және деңгейлік әдістерін жатқызуға болады.
Математика пәнін оқыту процесінің негізгі мақсаты арнайы педагогикалық әдістермен мақсатты жүйелі түрде пайдаланып, оқушылардың интелектін, шығармашылық ойлауын, ғылыми көзқарасы мен белсенділігін қалыптастыру, өз бетімен білім алу дағдыларын дамыту болып табылады. Оқушылардың өз бетімен жұмысын қалыптастыру оқушының пәнге деген қызығушылығынан және қажеттілігінен туады. Өз білімін көтеру жекеленген оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу дағдысын дамытып, шығармашылық белсенділігін арыттырады. Оқушылар әдеттегіше оқу барысында алдымен білім алады, ал сонан соң оны қолдану ары қарай шығармашылыққа үйлеседі.
Тәжірибе барысында ауыл мектептерінде де қазіргі талаптарға сай біз көптеген инновациялық технологиялардың ең тиімдісін және олардың элементтерін қолданамыз. Бұл білім сапасының, оқушылардың қызығуының артуына көп септігін тигізуде. Біздің тәжірибемізде математика пәнінде дамыта оқыту технологиясының элементтерін қолданамыз.
Бұл жаңа бағыт педагогикалық құрылымның тиімді түрін құрастырып, алға қойылған оқыту мақсаттарына жету жолын қамтамасыз етеді. 1960 жылдардың аяғында көптеген батыс, АҚШ, Япония елдерінде оқытудың жаңа технологиясын жасау басталды, яғни оқыту технологиясы термин пайда бола бастады. Көптеген әдіскер ғалымдардың зерттеулері көрсеткендей педагогикалық технологияның теорияларының әртүрлі негіздеулері болады екенін көрсетеді. Атап айтсақ, проблемалық оқыту теориясы, бағдарламалық оқыту теориясы дидактикалық бірліктерді ірілендіру, дамыта оқыту, тұлғалық-іс-әрекеттік оқыту, дербес - саралап оқыту, белсенді оқыту, ойын арқылы оқыту, модульдік оқыту және т.б..
Педагогикалық әдебиеттерде әр түрлі негіздерге байланысты жасалған әдістердің әр түрлі жіктемелері, оқу әдістемесі ұғымына әр түрлі көзқарастар бар екендігі. Оқу әдістемесін орынды таңдап алу, оларды ары қарай дамыту, білім алушылардың психологиялық ерекшеліктерін ескеру арқылы әрдайым оқыту әдістері де жетіліп келеді. Оқытудың негізгі типтерінің (түсіндіру, проблема қою) дамуы және онымен байланысты оқытудың әр түрлі әдістерінің әрқайсысы: біріншіден, алдыңғы типті жояды; екіншіден, алдыңғы типтің жеке ұнамды белгілерін сақтайды; үшіншіден, оқудың құрылымдық компенентерін сапалы деңгейге көтеруі мүмкін.
Мысалы, М.И. Махмутов [1] проблемалық оқыту тақыр жерде пайда болған жоқ, ол озат педагогикалық тәжірбиелерді жалпылаудың және оны теориялық түрде тиянақтаудың негізінде дамыды деп айтқан.
Оқытудың үйлескен дидактикалық әдістерін таңдап алып, оларды студенттердің танымдылық қабілеттерін дамыту мақсатында оқыту әдістерін ұтымды пайдалану, оқытушының әдістемелік шеберлігін көрсетеді. Соңғы жылдары оқыту әдістері мен түрлеріне және оқыту құралдарына байланысты пролемаларға басқаша тұрғыдан қарау орын алып келеді.
М.И. Махмутов бастаған ғалымдар оқыту әдістерін таңдауда жалпыдан жекеге, Г.А. Варковецкая жекеден жалпыға жүруді жөн көреді. Осы тұрғыдан қарасақ кез келген педагогикалық қызмет болжамдық функциямен сипатталады. Онда оқу компененттерін ұтымды саралап таңдап алу обьективті және субьективті факторларды ескере отырып, педагогикалық болжау негізінде жүзеге асырылуы тиіс.
Қазіргі педагогикада білім берудің технологиясы деген ұғым жиі қолданылып жүр. Білім берудің технологиясына оқытудың техникалық құралдарын, білім беруге қолданылатын ақпараттық технологияларын жатқызуда [2]. Бірақ оқыту әдістемесіне қарағанда білім берудің технологиясы ұғымы тар болып келеді. Себебі, пәнді оқытудың әдістемесін жүйе ретінде қарастырады. Оған - білім берудің мақсаты, мазмұны, оқу үдерісін ұйымдастырудың әдістері, түрлері, құралдары, оқыту тәсілдері кіреді. Ал технология - белгілі мақсат және оған жетудің жолдары нақты болғанда ғана іске асады.
Білім берудің технологиясы педагогикалық пән ретінде дидактикадан кейін орын алады. Оқытудың технологиясын қолданбалы дидактика десе де болады [2]. В.П. Беспалько [3] педагогикалық технология әдіснамасының бастау көздерін педагогикалық жүйені дидактиканың мәселесі, берілген мәселені шешудің технологиясы деп тұжырымдаған.
Оқыту мазмұнының мәселесіне педагогикалық әдебиеттерде көптеген зерттеушілер - И.Я. Лернер [4], М.Н. Скаткин [5], [6] және тағы басқалары үлкен мән береді. Жоғары оқу орнындағы оқыту мазмұнының мәселесін С.И.Архангельский [7] ашып көрсеткен. Жоғары мектепте болашақ, дамушы өндіріс мамандары даярланатынын ескеру керек. Бұл оқыту мерзімі көлемінде оқытудың болжамдық мазмұнын ғана таңдап алмай, сонымен бірге мамандардың жоғары оқу орнын бітіргеннен кейінгі үздіксіз әрі қарай даму жүйесін де қамтиды.
Осындай ерекшеліктеріне байланысты зерттеушілер В.М. Каган және И.А.Сычеников [8] жоғары мектепте оқыту мазмұнының жалпы-дидактикалық үш ұстанымын ұсынады: маманның өзіндік қалыптасуына оқу мазмұнының сәйкес келу ұстанымы; оқыту мазмұнының жоғары оқу орнында маман дайындаудың тұтастық жүйесін құру талаптарымен сәйкес келу ұстанымы; оқыту мазмұнының ғылыми-педагогикалық талаптарға сай келу ұстанымы.
Оқыту мазмұнын таңдап алғаннан кейін сол мазмұнды жүйелеу мәселесі туындайды. Әсіресе, бұл оқу мазмұнын дербес жеке жіктеп оқытуға байланысты.
Оқу материалдарын құрылымдаудың әртүрлі әдістері белгілі: дидактикалық матрицалар әдісі (В.П. Беспалько), графтар теориясы (А.М. Сохор), дидактикалық бірліктерді ірілендіру (П.М. Эрдниев), модульді құрастыру әдісі (П. Юцявичене), білімнің құрылымдық және жүйелілік бірлігін ерекшелеу әдісі (Б.И. Коротяев).
Оқыту міндет кез келген оқу пәні мазмұнының негізгі құрамдық бірлігі болып табылады. Білім алушы үшін ол теорияны көрнекі түрде көрсетуге, тәжірибелік жағдайды шешуге, кейбір әдістердің шешімін табуға, оқу-танымдық іс-әрекеттің қорытындысын шығарып, оны бағалауға әсер етеді.
Міндет өзінің мәні жағынан, егер ол оқушыға қажетті игерілген білім деңгейімен, кейбір оған әлі таныс емес білім мөлшерінің өзара қатысына байланысты жағдайдың туындауы қосылса ғана маңызды болып есептелінеді.
Оқыту үдерісі белсенді ету оны ұтымды басқару болып табылады. Студенттердің оқу іс-әрекеттерін басқару тәсілдері олардың ойдағыдай оқуына әсер етеді.
Л.К. Иовайша [9] Басқару - педагогикалық үдерістің негізі. Басқару - жеке адамның, не ұжымның алдына мақсат қойып, жұмысты жоспарлап, ұйымдастыруы деп көрсеткен. Ал Н.Ф. Талызина [0] оқыту үдерісінде басқару - оқыту мәселесіне кері әсерін тигізетін әдістерді тану, немесе кері әсер ету емес, қайта оқыту үдерісінің негізін танып, әрбір әрекетті үйлесімді түрде қолдана білу деген.
Оқыту үдерісі - әлеуметтік үдеріс, онда ұстаздар мен оқушылар белсенді түрде әрекет етеді. Педагогикалық үдерісті басқару кезінде басқару нысанын нақты анықтап алу қажет. Н.Ф. Талызина [10] педагогика танымдық іс-әрекеттің нәтижелерін ғана емес, оның тұтас бақылау жолдарын көрсету керек деп әрекеттің әртүрлі болжамды түрлерінің даму негіздеріне сүйене отырып, педагогикалық үдерісті басқару жолдарын құрастырады.
Көптеген психологиялық-педагогикалық, дидактикалық зерттеулерде оқу іс-әрекетін басқарудың түрліше нұсқалары талданып, қолдануға ұсынылған. Сонымен, Н.Ф. Талызина, В.П. Беспалько, С.И. Архангельский оқу үдерісін басқарудың жалпы кибернетикалық жүйесін негізге алады. Кибернетикада басқаруды, қойылған мақсатқа, нысанның жағдайына, оның сипатына келетін, көптеген мүмкін болатын әсер етушілер жиынынан таңдап алынған, сол нысанның қалыптасып, дамуын жақсартатын әсер етуші деп түсінеді.
С.И.Архангельский жалпы жағдайда кибернетикалық басқару мынандай ұстанымдар негізіндегі қолданысты талап етеді: басқару мақсаттарын көрсету; қойылған мақсатқа жету бағаларының белгілерін тұжырымдау; басқарылмалы жүйенің бастапқы қалпын белгілеу; жүйенің негізгі өтпелі күйін ескеретін, басқарылмалы үдерістің ерекшелігімен және жүйенің бастапқы қалпымен, басқару мақсатымен анықталатын әсер ету бағдарламаларын жасау; басқарудың әрбір сәтінде жүйенің жағдайын (кері байланыс) сипаттайтын, таңдап алынған параметрлер жүйесі бойынша мәліметтерді өңдеу және жинау; түзетуші әрекетті ендіру [7].
Бірақ та, нақты адамды нысан ретінде ала отырып, оқытуды басқару ретінде қарастыруда, көптеген авторлардың ойынша кибернетикалық әдіспен біржақты әуестену және оқытудың психологиялық жағына немқұрайлы қарау - оқу үдерісіне ерекшеліктер әкеледі, яғни басқаларға сипаттамалы, күрделігі шамалы үдерістердің енуіне әкеліп соқтырады [11]. Мұның өзі дидактикалық үдерістің шын бейнесін бұрмалап, қате көрсететін болады.
Біз Ю.К. Бабанскийдің, оқыту үдерісін басқару мен өзін-өзі басқару арасындағы байланыстың тиімді жүзеге асырылған кезде, белсенді болады деген пікірін толық қолдаймыз. Басқарудың иерархиялық құрылым ұстанымына сүйенсек, жүйенің әрекет етуінде басқарушы функциялардың оның жоғарғы бөліктері, ал жекелеген басқару әрекетін - төменгі бөліктері орындауы керек. Оқыту үдерісінде басқарудың иерархиялық жоғарғы бөлігі- педагог, ал төменгі бөлігі-оқытушы мен бақылаушы құрылғылар, оқушылардың өзін-өзі басқару әрекеті.
Нақты айтқанда, жоғары білім жүйесінде білім берудің бастапқы кезеңінде оның кәсіби-қолданбалы бағыттарын шешуді қамтамасыз етіп, алған теориялық білімге негізделген біліктер мен дағдылары дамытылады және әлеуметті-қатынасты дағдылар орнатылып, болашақ маманның әлемдік көзқарасы, дүниетанымы қалыптасады.
Білім берудегі іргелі кезеңнің маңыздылығы В.И. Загвязинский [12], В.С.Леднев [13], А.И. Субетто [14] жұмыстарында көрсетілген. Әдеби деректер бойынша қазіргі білім берудің мағыналы заңдылықтары - оның іргелігі, ол гуманитарлық мамандықтардың табиғи ғылымилық іргелі дайындықтарын және инженерлік мамандықтардың гуманитарлық іргелі дайындықтарын күшейту жолымен жүзеге асырылады [14].
Білім беру жүйесінде математика пәнінің мазмұны іргелі ғылымдардың мазмұнымен ара қатынаста болады. Сондықтан іргелі ғылымның орнын ғылыми білімнің құрылымында айқындаймыз. Іргелі ғылымдар әлемді жан-жақты танып білу, іргелі заңдылықтарын тану негізінде құбылыстарды болжау, ойлау, елестету және түсіндіру мақсаттарына ие.
Қазіргі уақытта математика таза және қолданбалы математикалардың бірігуі деп айтылады. Л.Д. Кудрявцев, теориялық математика немесе таза математика - ғылым, мұнда элементтерінің арасындағы анықталған қатынастар суреттелетін математика құрылымының арнайы логикалық құрылымдары оқылады. Математикалық құрылымның кейбірі, нақты құбылыстардың пішіндері болып табылуы, басқалары нақты құбылыстармен логикалық құрылым және ұғымдар тізбегі арқылы байланысуы мүмкін [15]. Қолданбалы математикада ғылым болып табылады, мұнда математикалық әдістермен нақты нысандар оқылады. Ол математикалық пішіндеуден, математикалық пішінді сапалы және санды зерттеуден, алгоритмдер теориясынан, ЭЕМ математикалық қамтамасыз етуден тұрады [15].
Математикалық пішіндер физикалық, химикалық, биологиялық, экономикалық, географиялық, әлеуметтік үдерістерді зерттеуде әмбебап құрал қызметін атқарады. Сонымен бірге, бір математикалық пішін әртүрлі нақтылы құбылыстарға толық сәйкестенуі, нысандардың айқын мазмұндары бойынша бір-бірінен алыс қасиеттерін жүйелеп түсіндіруі мүмкін. Математикалық құрылымның жан-жақтылығы оның абстрактылығымен айқындалады - осы ғылымның айқын және ерекше белгісі. Пәннің осындай түсіндірмесіне математиканың барлық жинақталған аксиоматикалық-пәндік білім байлығы жатады: геометрия жүйелердің формаларын, функциялар теориясы - жүйе компоненттерінің өзара байланысты типтерін, математикалық логика - компоненттердің логикалық байланысын зерттейді.
Бір жағынан, математиканың абстрактылығы оған жан-жақтылық пен жалпылық енгізеді. Басқаша айтқанда, математиканың абстрактылығы оның онымен байланысты нақтылы айқын құбылыстарды немесе нысаналарды бейнелеуде және зерттеу есептерін шығаруда іске асыруда қиындықтар туғызады.
Қазіргі уақытта білім беру үдерісінде технологияландырудың теориялық және практикалық тәжірибелері шоғырлануда: мақсаттар, мазмұнды елестету, ақпараттарды игеру үдерістері, ықпал ету және іс-әрекеттер тәсілдері, берілген нәтижелердің жетістіктерін бақылау және бағалау.
Білім берудегі технология ұғымынан білім беру технологиясы ұғымына көшуге болды. Мұнда педагогикалық үдерістің ғылыми бейнеленуі (әдістер және тәсілдер жиынтығы) жобалана бастады. Көшудің осындай теориялық базасы - бағдарламалап оқыту идеясы болды, сол арқылы сипаттамалық белгілері, оқу мақсаттарының нақтылы баяндалуы және олардың жетістіктерінің тізбекті тәртібі болып табылады.
1970-жылдары жаңа техникалық құралдар және педагогика ғылымының жаңа бөлімдері оқытудың психологиясы, оқу-танымдық іс-әрекеттерін басқару теорияларымен сипатталды. Осы кезеңде оқу үдерісінің технологиясы жүйелік тұрғыдан қарау негізінде жасалып, ал педагогикалық технологияны ғылымның және техниканың жаңа жетістіктері негізінде оқу үдерісін оңтайландыру ұстанымдарын талдау, өңдеу және қолдану деп түсінеді [16].
1990 - жылдар жаңа техникалық құралдар ретінде компьютерлер мен дисплейлік сыныптарды қолданумен ғана емес, сонымен қатар соның негізінде интерактивтік технологияларды қолданумен ерекшеленеді.
В.И. Боголюбов [16] педагогикалық технология ұғымы туралы өзінің үш көзқарасын ұсынады:
- қазіргі заманғы техникалық құралдар кешені;
- қатынас (байланыс) үдерісі;
- оқыту үдерісі және құралдары;
Технология термині білім беруде оқыту технологияларының белгісін қалыптастыру үдерісінің белгісіне, білім беру мақсаттарын тікелей жүзеге асыратын бағытқа бет алды. Ол психологиялық-педагогикалық және басқару және техникалық құралдары, әдістері және түрлерінің арнасымен қамтамасыз етіледі.
Оқыту технологиясының бірден-бір мәселесіне оқу үдерісін ұйымдастыру мәселесін шешудің негізінде оқытудың әдістері мен түрлерінің дидактикалық жүйелерін құру жатады.
1.2 Оқушылардың білім сапасын арттырудағы оқыту технологиялары және олардың түрлері
Оқытудың барлық жаңа технологиялары оқушының өзіндік оқи білуін үйретуге бағытталған: бірақ дәстүрлі дидактика сияқты оқушыны оқуға Оқытудың барлық жаңа технологиялары оқушының өзіндік оқи білуін үйретуге міндет қоймайды және әдіс-ықпалдарды дербес міндеттерді шешу үшін ғана пайдаланады. Осы кемшілік оқыту технологиясында да сақталған.
Математика сабағын оқытуда әр түрлі технологиялар қолданылады. Олар әр түрлі авторлармен келесі бағыт бойынша жобаланады- жалпыдидактикалық технологиялар негізіндегіндей, математика оқыту мазмұндық және әдістемелік ерекшеліктер бойынша. Қазіргі кезде акдемик В.М.Монаховтың технологиясы, математиканы дифференциалдап оқыту, дамытып оқыту, топтық және модульдік оқыту, математиканың ерекшеліктеріне сүйенетін технологиялар.
Солардың математикада қолданылатын ең негізгілеріне тоқталып кетсек:
1. П.М.Эрдниевтің Дидактикалық бірліктерді ірілендіру технологиясы оқытудың мынадай әдістерін көрсетеді:
а) өзара байланысқан амалдарды, операцияларды, функцияларды т.б. бір мезгілде, біріңғай оқыту;
б) Есептерді құрастыру мен шығаруда процестердің біртектілігін қамтамасыз ету;
в) Анықталған және анықталмаған тапсырмалардың бір-біріне өтуін құрастыру;
г) Жаттығулар құрамына назар аудару;
д) Математикалық білімнің күрделілігін ескеріп, жүйеленген білімге жету;
Осы технология бойынша оқыту келесі схема бойынша құрылады:
Дифференциалды емес толықты меңгеру;
Толықтың ішінен элементтерді және олардың қарым-қатынастарын бөліп алу.
Меңгерілген элементтердің және олардың қарым-қатынастары негізінде дәл толық бейнесін қалыптастыру.
ХХ ғасырда мектеп сабақ кестесінде математика ғылымының бес пәні кездесетің: арифметика, геометрия, алгебра, тригонометрия, сызу және бір пән бойынша екі кітап жазылатын ( оқулық және есеп кітабі).
П.М.Эрдниев Математика біріңғай оқулығында бүкіл пәндерді, сонымен бірге теория мен жаттығуларды біріктірді. Біріңғай оқулықта планиметрия мен стереометрия синтезі іске асырылады, сонда геометрияның классикалық бөлімдері, мүлдем басқа, жаңа мінездемесін алады.
Оқушыларға келесі ұсынады:
а) бір мезгілде өзара кері амалдарды және операцияларды оқып білу: қосу мен алу; көбейту мен бөлу; дәрежеге шығару және түбірден алу; жақшаға алау және жақшадан шығару.
б) өзара кері түсініктерді сәйкестендіру: тура және кері теоремалар;тура және қарама-қарсы теоремалар; тура және кері функциялар; периодты және периодсыз, өсу және кему функциялар; айқын және айқын емес теңдеулер, теңсіздіктер.
в) туыс және аналогиялық түсініктерді теңестіру: теңдеулер мен теңсіздіктер; арифметикалық және геометриялық прогрессия; синус пен косинустын қасиеттерін анықтау.
г) жаттығуды орындау жұмысының қадамдарын теңестіру. Мысалы: теңдеулер жүйесінің графикалық және аналитикалық түрде шешімін табу; теоремаларды дәлелдеудің аналитикалық және синтетикалық түрлері; векторды геометриялық және аналитикалық түрде анықтау.
Сонымен П.М.Эрдниев технологиясының негізгі ерекшелігі, оқыту материалдарының дидактикалық құрылымының өзгеруінде.
Әдістемелік құрылымның негізгі элементі болып, математикалық жаттығу түсінігі алынған. Сонда, технологияның негізгі элементі - үш таған жаттығу, оның элементтері бір сабақта қарастырылады:
а) негізгі есеп;
б) оның айналдыруы;
в) талдап қорытуы;
Сонымен бірге, математикалық есептермен жұмыс істеуін төрт кезеңге бөледі: жаттығуды құрастыру, оны орындау, жауабын тексеру, ұқсас, бірақ қиынырақ, есепке көшу.
Бірліктерді ірілеу бойынша жаттығулардың негізгі формасы көп компонентті есеп болуы тиіс екенін көрсетті.
Мысалы: қарапайым есепті шығару, кері есепті құрастыру және оның шешімін табу, берілген формула немесе теңдеу бойынша ұқсас есепті құрастыру, негізгі есептің бірнеше элементтері бойынша есепті құрастыру.
Әрине, бас кезеңінде іріленген жаттығуда көрсетілген вариациялардың тек бір-екеуі кіруі мүмкін.
Есептеу ережелерін, оқушылардың оқу әрекеттерін алгогритмдеу бойынша игеру, П.Я.Гальпериннің кезеңдік ой әрекетін қалыптастыру теориясын жүзеге асырады.
Осы технология бойынша, мұғалім қандай да бір материалды бөліп алып, осы материалға қатысты оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастыру жолдарын анықтайды. Бірінші рет танысу этаптың негізгі мақсаты - оқушыларды керек жұмысты өздігінен орындауға дайындау.
Қалыптасқан педагогика бойынша бұл жағдай өте қызықты: балалар әлі түктенені де білмей, жаңа білімдермен жұмыс істеуге кірісу керек. Ал Гальпериннің теориясы бойынша бұл жағдай қарапайым, балаларға тек қысқаша схемалық жазулар беру керек. Бұл материалдың конспектісі және онымен жұмыс істеу нұсқаулары, олар бойынша, мұғалім түсіндірген соң, ештенені алдын ала оқымай, оқушы жаңа жаттығулармен жұмыс істеуге кіріседі. Қалыптасқан оқытуда мұғалім түсіндіруін аяқтап, балалардан ұқпаған жерлерін сұрайды. Бірақ олар ешқашан болмайды, өйткені, оқушы әлі түсінген жоқ не оған түсініксіз. Оқытуды осы әдіс бойынша ұйымдастырғанда, әр оқушы белгілі тест орындағандай болады, ол конспект бойынша жұмыс істеу. Сонда оқушы қай жері түсініксіз екенің өздігінен анықтап мұғалімге сұрақ қояды.
Оқу процесінде 4 сабақтық цикл қолданылады:
1.Түсіндіру сабағы;
2. Есептерді шығару сабағы. Әр түрлі варианттар ұсынады: көмек бойынша шығар, досымен бірге шығар, өздігіне шығар.
3. Талдап қорту сабағы:бір-бірін бақылау, топтық жұмыс, жұпта жұмыс істеу.
4. Өзіндік жұмыс.
Бұл технология бойынша, мұғалім оқушының жұмыс істеу әр тағамын бақылау керек, ол осы технологияның негізгі компоненті болып табылады.
2. Модульдік оқыту технологиясы.
Модуль - оқыту ақпараттан логикалық түрде бөлініп алған бөлік.
Әр модуль бір бірімен байланысты жаттығулардан тұрады, сол жаттығуларды ретімен орындау тиімді. Модуль оқушыға ретімен, бөліктеп жұмыс істеуіне мүмкіншілік жасайды.
Осы технология бойынша, модульдерден құрылған оқыту программамен жұмыс істеу керек. Оқыту модулі деп оқыту курсының, бүкіл әдістемелік құралымен бірге жасаланған, жеке бөлігі.
Модуль келесі компоненттерден құрылған:
дәл құрастырылған оқыту мақсаты;
оқыту бағдарламалар түріндегі оқыту материалы;
материалды игеруге әдістемелік нұсқаулар;
қажетті іскерліктерді қалыптастыруға арналған практикалық сабақтар;
Модульдің өзі, курстың мазмұнын үш деңгей ретінде көрсетуге мүмкіншілік жасайды: толық, қысқаша, тереңдете.
Басқа технологиялар сияқты, осы технологияда негізгі элемент боп, оқушының нәтижесін бағалау және бақылау жүйесі болып табылады. Бұл бағалаудың қалыптасқан түрлері, сынақ жүйесі, рейтинг жүйесі.
3. Р.Г.Хазанкиннің Математикаға есептерді шығару негізінде оқыту технологиясы келесі концептуальді ереже бойынша құрылады:
1. Жекеше ықпал, педагогика нәтижесі, педагогика бірлестік;
2. Математиканы оқыту - есеп шығаруды оқыту;
3. Есеп шығаруды оқыту - оқыта білу + типтік есептерді шығара білу;
4. Қиындарды және дарындарды жекелеп оқыту;
5. Жеке және ұжымдық іс-әрекет арасындағы байланыс;
6. Жоғары және төменгі сынып оқушыларының қарым-қатынасын басқару;
7. Сабақтағы және сабақтан тыс жұмыстардың бір-бірімен байланыстылығы.
Оқу сабақтар жүйесінде жаңа сабақтар ерекше орын алады: лекция-сабағы; негізгі есептер шығару сабағы (тақырып бойынша есептер шығару; бір есепті бірнеше тәсілмен шығару; жолдастармен есептін шығару жолын тексеру; өздігінен есеп құрастыру); консультация сабағы (алдын ала дайындалған карточкалар бойынша сұрақ қою; карточкамен жұмыс істеу; карточкаларға анализ; қортынды; толықтыру жасау); сынақ сабақтары ( жеке жұмысты орындау; жұп бойынша жұмысқа түзету жасау; теория бойынша, карточкамен жұмыс жасау үшін, дәптер жүргізу үшін - үш баға қою; бағаларға мотивация жасау).
4. А. Окуневтің Тиімді сабақтар жүйесі негізінде математиканы оқыту технологиясы мынандай міндеттерді шешеді: оқушының танымдық қызығушылығының жоғары деңгейі мен өз бетімен ойлау белсенділігін құрады және қолдайды. Сабақ уақытын үнемді және мақсатты пайдалану, оқушының ойлау әрекеттері тәсілдерін қалыптастыру, жекеше тұлғаның оқытуға өзіндік бағыттылығын басқару механизмін қалыптастыру және дамыту; оқушы мен мұғалім арасындағы жоғары деңгейдегі жақсы қарым- қатынас; алынған білім, білік дағдысының көлемі мен тұрақтылығы.
Сабақтар жүйесін А.Окуневтің классификациялауы:
Материалды есте сақтауға үйрену сабағы.
Рационал шешімдер іздеу сабағы.
Берілгендермен сәйкес қоя отырып, нәтижелерді тексеру сабағы.
Бір ғана есеп сабағы.
Шығармашылық ықпалды талап ететін өзіндік жұмыс сабағы.
Түсіндірілген тақырып бойынша өзіндік жұмыс.
Бұрынырақ оқытылған тақырыпқа басқа көзқараста қайта оралу.
Бенефис - сабақ.
Геометриялық материалдардан лабораториялық жұмыс.
Ауызша бақылау жұмысы-сабағы.
Сынақ сабағы ( тақырыптық, қорытынды).
5. А.Гольдиннің Математиканы оқытудың парктік технологиясы бойынша әр тақырыптың оқып білуі төрт этаптан тұрады.
Кіріспе дәрісі.
Әр түрлі жас ерекшілік жұптарда және топтарда өзгеру құрамын енгізу.
Кіші топта және вариациалық топтарда оқу материалымен алмасуы.
Бақылау жұмысы.
6. Математикадан білімдерді құру шеберханасы технологиясында білім оқушымен өз тәжирибиесі негізінде құрылады, мұғалім тек ойландырылатын тапсырмаларды береді. Шеберхана белгілі алгоритм бойынша құрылады. Мысалы: 7 сынып геометриясынан шеберхана келесі алгоритм бойынша құрылған: жеке жұмыс; жұппен жұмыс істеу; топтық жұмыс (тапсырманы орындау); сыныпта пікір алмасу (топтар өз жұмыстарын ұсынады); түзету (топтар тапсырманы орындау өз тәсілдеріне түзетулер мен толықтылар еңгізеді); мұғалімнің сөзі (негізгі моменттерін бөліп алу, топтардың қателері мен табыстарын анықтау); шеберхана туралы пікір талас (істеген жұмысты қортындылау, шешілмеген мәселелерді құрастыру). Шеберханаға қиын, бірақ бүкіл курсты түсінуге қажет, тақырыпты таңдайды. Мысалы: біздін жағдайымызда - Белгі, Есептің шарты, Есептің шешімін табу, Мен үй жұмысын орындаймын және т.б.
Мұндай оқыту технологияларының әр түрлі түрлерін көптеп қарастыруға болады. Бірақ қазіргі уақытта өте жиі қолданылатын технологияға тоқталайық.
Математиканы оқытудың жалпы әдістері
Олар проблемалық оқыту, эвристикалық әдіс, бағдарламалап оқыту әдістері жатады. Проблемалық оқытудың мәні-мұғалім проблеманы өзі қойып, өзі шешеді. Мұндағы басты проблема - теореманы дәлелдегенде оны қалай дәлелдеу емес, дәлелдеуді қалай іздестіру, іздестіруге оқушыларды қалай тарту мәселесі. Бұл әдістің негізгі жетістігі дербестікке, шығармашылық еңбекке, фактілерді бағалауға тәрбиелейді, проблемалық баяндау әдісін қолданғанда мұғалім-ақпараттың негізгі көзі болып табылады.
7. Проблемалық оқыту әдісі - математикалық білім беру үрдісінде мұғалімнің жетекшілігімен, оқушылар алдына қойылған проблемалық ситуацияны өз беттерімен шешіп, жаңа білім алу әдісі. Проблемалық оқыту кезінде мұғалім материалды баяндап, неғұрлым күрделі ұғымдарды түсіндіре отырып, сабақ үстінде ұдайы проблемалық ахуал туғызады. Мұнда фактілер мен құбылыстарды талдағанда оқушылар тиісті қорытындылар мен жалпылауларды өздігінен жасауға, ережелердің тұжырымдарын, ұғымдарын анықтамаларын беруге, ұғымдардың арасындағы байланыстарды тағайындауға және де пайда болған жаңа жағдайлармен-есептерді шығаруға бағыттау керек. Сөйтіп, проблемалық оқыту оқушылардың ойлау қызметін жандандырудың негізгі құралы-проблемалық ахуал туғызудан басталып, мына негізгі сатыларды қамтиды:
а) проблеманы тұжырымдау;
ә) оны шешу тәсілдерін табу,
б) проблеманы шешу;
в) қорытын қорытындыны тұжырымдау;
г) таңдап алынған шешудің дұрыстығын көрсету.
Проблемалық ахуал деп оқушылар игерген білім мен іскерліктің және түсіндіруге қажетті фактілер мен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz