Жер пайдалануды орналастыру

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Ш.ЕСЕНОВ АТЫНДАҒЫ КАСПИЙ МЕМЛЕКЕТТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАР ЖӘНЕ ИНЖИНИРИНГІ УНИВЕРСИТEТІ
Инжиниринг факультетi
Құрылыс инжиниринг кафедрасы

КУРСТЫҚ
ЖҰМЫС

Пәні: Жерге орналастыруды жобалау
Тақырыбы: Ауыспалы егіс жүйелерін жобалаудың мазмұны және шешетін мәселелері

Орындаған: ЗУ-18-1 студенті Шаменов Шыңғыс
Тексерген: оқытушы Есболай Г. І.

Ақтау 2019
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫ М МИНИСТРЛІГІ
РГП Ш.ЕСЕНОВ АТЫНДАҒЫ КАСПИЙ МЕМЛЕКЕТТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАР
ЖӘНЕ ИНЖИНИРИНГІ УНИВЕРСИТEТІ

Инжинирг ФАКУЛЬТЕTI
Құрылыс инжиниринг кафедрасы

5B090300- Жерге орналастыру мамандықтары үшін Жерге орналастырудағы жобалар
пәнінен курстык жұмысты орындауға

ТАПСЫРМА
Вариант________
Студентке__________________________ ___________________________________ ________
(тегі,аты,әкесінің аты)
1. Курстық жұмыс
Тақырыбы:__________________________ ___________________________________ _______
___________________________________ ___________________________________ _______
2. №____ _____ _____________2019ж. кафедра отырысында бекітілген
3.Аяқталған жұмыс тапсыру мерсімі ___ _________ 2019ж
4.Курстық жұмыста қарастырылатын сұрақтар тізімі:
___________________________________ ___________________________________ __________________________________________ ___________________________________ __________________________________________ ___________________________________ __________________________________________ ___________________________________ _______
5. Тапсырма берілген мерзім ____ ___________ 2019ж.
6. Оқытушы _________ Каф. менгерушісі_____________
7. Тапсырманы орындауға қабылдаған студент____________
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. .4
I. Теориялық бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1 Жер пайдалануды орналастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2 Ауыл шаруашылығына жатпайтын жер пайдалануларды құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
II. Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
2.1 Территорияны инженерлік жабдықтандыру объектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
2.2 Негізгі ішкі шаруашылықтық жолдарды орналастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
2.3 Ауыспалы егістер-топырақ құнарлығын арттырудың жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
ІІІ. Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
Кіріспе
Территорияны инженерлік жабдықтандыру объектілеріне мыналар жатады:
+ ішкі шаруашылықтық жолдар;
+ мелиоративтік құрылыстың объектілері (суландыру, кептіру) және олардың негізгі ғимараттары (тоған, су қоймасы, лимандар, магистралдық каналдар, коллекторлар, басқа негізгі су өткізуші және қоршау жүйелері (проводящая и ограждающая сеть);
+ суландыру және сумен қамтамасыздандыру объектілері;
+ негізгі орман мелиоративтік және гидротехникалық эрозияға қарсы күресу объектілері, орман көшеттері, гидротехникалық ғимараттар.
Жобалық варианттар мен шешімдерді бағалау және экономикалық тұрғыдан негіздеу жобаның ең күрделі және көлемді құрам бөлшегі болып саналады. Бұл тапсырма мынандай бip қатар жұмыстарды қамтиды.
Варианттар бойынша күрделі қаржылардың көлемін есептеу. Соның ішінде тұрғын үй кұрылысының, мал қоралары мен кешендерді қосалқы өндірістік орталықтар мен секторлардың (машина-транспорттық, кұрылыс, қойма т.б.), елді мекендер арасындағы коммуникациялар мен территорияны инженерлік жағынан жабдықтаудың кұндарын анықтау.
Әрбір вариант бойынша жыл сайынғы шығындардың көлемін белгілеу. Бұнда транспорттық және эксплуатацияльқ (пайдалану) шығындарды, аммортизацияльқ жарна мен әкімшілік аппаратқа жұмсалған каржыларды есептеу кіреді.
Келтірілген шығындардың көлемін анықтау, яғни бip жылдық мерзімге келтірлген күрделі каржылар мен жыл сайынғы шығындардың қосындысын табу.
Күрделі қаржылардың қайтарылу мерзімін есептеу, яғни неше жылдың ішінде жұмсалған каржылардың орны толатынын анықтау.

Негізгі бөлім
I. Теориялық бөлім
1.1 Жер пайдалануды орналастыру
Жер пайдаланулардың әрқайсысын жеке-жеке орналастырғанда:
әрі қарай территорияны үйлестіруге ыңғайлы
бірнеше учаскеден тұрганда - олар бір-біріне жақын, байланысы ыңғайлы болуы керек.
тегіс жерлерде квадратка немесе тікбұрышты төртбұрышқа ұқсас жасау;
компакті массив ретінде;
өндіріс орталықтарының ыңғайлы орналасуы;
бұрынғы енгізілген капиталды неғұрлым толық пайдалануға тырысу кажет;
қалыптасқан ұйымдастырылуы және территорияның жағдайы есепке алынады.
Жер иеленушілік талапқа сай болу үшін осындай бip қатар принциптерді нұсқау ету қажетті:
Жер иеленуіліктің территориясындағы шаруашылық орталықтардың дұрыс орналасуын қамтамасыз ету, олардың өзара және алаптар мен сырттағы өндірістік орталықтарымен транспорттық байланыстарын қолайлыландыру қажетті. Жеке жер иеленушіліктердің орналасуы ауыл шаруашылығының әлеуметтік- экономикалық мүдделіктеріне, басқа осы территорияда орналасқан жер иеленушіліктердің мүдделеріне де өзара сәйкесті болуға тиісті;
Ауылшаруашылық жер иеленуіліктерге қандай өзгерістер болса да осы принциптердің негізінде енгізілуге тиісті.
Жер иеленушіліктің кескін үйлесімі (конфигурациясы) әртұтас және өндіріс пен территорияны ұйымдастыруға ыңғайлы болуға тиісті;
Жер иеленушіліктің құрамына жердің ұтымды пайдалануын қамтамасыз ететін жер шаруашылыктың мамандандырылғандғына сай алаптардың аудандары мен түрлерін енгізу керек;
Жер иеленушіліктің ауданы, біріншіден, шаруашылык өндірістің көлеміне, мамандандырылғандығына, екіншіден, аймақтық табиғи ерекшеліктерге сай болуға қажетті;
Жер пайдаланудың мөлшері маманына және шаруашылық өндірістік қуатына байланысты анықталады. Жобаланған мөлшері өте тиімді әрі қолайлы болу тиіс.
Тиімді мөлшер деп басқаруға ыңғайлы, өндірістің әр саласының жақсы дамуына қажеттілі алқаптардың құрамы және мөлшерлері.
Жер пайдаланудың мөлшеріне келесі факторлар әсерін тигізеді (кейбіреулері үлкейтеді, кейбіреулері керісінше - кішірейтеді:
* мамандығы;
* өндірістіктің қарқындылық деңгейі;
* қолданылатын байланыс және транспорт түрлері;
* жолдардың жағдайы;
* ауыл шаруашылық алқаптарының құрамы, сапасы, контурларының жер бедері;
* жер массивтерінің конфигурациясы;
* елді мекендердің орналасуы;
* сумен қамтамасыздығы.

Шаруа қожалығының ауданы алаптардың құрамына, сапасына, табиғи, экономикалық және әлеуметтік жағдайларна қарай анықталады.
Шаруа қожалығының жерлер көлемі мен сапасы орналасқан аймақтың табиғи жағдайларымен тығыз байланысты болады. Мысалы, оның мамандандырылғандығы, демек бүкіл өндірістік құрамы, осы жағдайлармен себептеледі. Егер де шаруашылық шөл, шөлейт аймақгарында оның негізгіөндірістік бағыты қой, түйе немесе жылқы шаруашылығы болуы ықтимал. Ал мамандандырылғандығына қарай шаруашылықтық жер иеленушіліктік жалпы ауданы, алаптарының арақатынастары, үлес салмақтары тағы да осы тәріздес параметрлері қалыптастырылады.
Сонымен бipre шаруа қожалығының көрсеткіштері бip қатар әлеуметтік экономикалық факторлармен байланысты. Солардың ішінде: елді мекендердің түрлерімен орналасуы ерекшеліктері халықтың саны мен қоныстану тығыздығы, қалыптасқан әлеуметтік-экономикалық инфрақұрылымның сипаттамасы және т.б. Мысал шаруа шаруашылығы туралы Заң бойынша совхоздар мен колхоздарды жер иеленуілігінің жалпы ауданы еңбекке жарамды мүшелерінің санына бөле отырып әр адамға қатысты жер үлесінің мөлшері белгіленеді.
Хуторлық форма қағида бойынша халықтың шоғырлана орналасқан аймағына тең. Ол әрбір жанұяға ауыл маңына жер бөліп беруге мүмкіншіліктің жоқтығы есебінен себептеледі.
Жер кодексі, шаруа қожалығы және жекешелендіру заңдары бойынша шаруа қожалығын екі жолмен құруға болады. Бірінші жол - әрбір жұмысшыға тиісті жер негізінде. Бұл әдістің мағынасы мынаған жатады. Ауылшаруашылық кәсіпорында (совхоздармен колхоздар да т.б.) жұмыс істеп жүрген және бұрын осыған өткен адамдарға сол кәсіпорын жерінің құрамы мен ауданына қарай, жер үлесін береді Оның ауданы бip жағынан сондай адамдардың санына, екінші жағынан жер иeлeнyшiлiктiң жалпы ауданына байланысты, өйткені жер үлeciнiң мал бағу үшін иеленушіліктің (жер алаптарының түлерібойынша) сондағы азаматтардың санына бөлінеді, шаруа шаруашылыгының жер иеленушіліктері арнайы жасаған жер қоры құрылады. Демек, алдымен сондай жер қорын жасау кажетті. Шаруа қожалығы туралы заң бойынша ондай қор әрбір мемлекеттік ауылшаруашылық кәсіпорынның жер иеленушіліктері есебінен жасалуға тиісті. Ол үшін кәсіпорын иеленетін жерлер мұқият тексеріп, арасындағы сондай табиғи-экономикалықщ зона бой ы орташа деңгейден төмен тиімділікпен пайдаланылып жүрген алаптар алынып, арнайы ,жер құрамына енгізіледі. Бұл жұмыстарды жергілікті атқару комитетінің шешімі бойынша аудандықщ жерге орналастыру комиссиясы жүргізеді. Сонан соң тілек білдірген азаматтарға шаруа қожалығын құру мақсатына осы қордан жер үлесі бөлініп беріледі.
Бірінші әдіс, қағида бойынша, совхоз-колхоздардан бөлінген, екіншісі - сырттан келген адамдардың ауылшаруашылық мақсатындағы қожалықтарын ұйымдастырғанда. Шаруа қожалығының жер иеленушілігін құрудың осы екі жолы оныңәртүрлі әдістемелік жүйелікте орындалуын себептейді. Бірінші жағдайда бүкіл жобалау және жоспарлау процесі берілген жер үлесінің мөлшерімен байланыстырылады және содан тәуелді, өйткені малдың саны егістердің аудандары жалпы алғанда өндірістің көлемі мен параметрлері де осымен себептеледі. Әрине, жетіспеген жер алқаптарын қожалық басқа шаруашылықтардан жалға алуы мүмкін. Бірақга болашақта ауылшаруашылық жүргізудің бұл формалары кең бой алғанда, бұндай мүмкіншіліктері болуы бірталай.
Шаруа қожалығы арнайы қорда құрылғанда оның жер иеленушілігінің ауданы шектелмейді делінген. Егерде солай болса, ал бұл өзі біраз күдік тудырып отыр, онда жоғарыда атап өткен есептер мен ic-әрекеттер жоспарланған өндірістің көлемдеріне (мал басы, eгістеp т.б.) негізделеді. Демек, орындау жұмыстардың әдістемелік жүйелі түрде болуғатиісті.
Енді шаруа қожалығының жер иеленушілігін құру жөніндегі ic-қимылдардың әдістемелік жүйелілігін қаралық.
Жер үлесі арқылы құрылатын шаруа қожалығының жер иеленушілігі мынандай жүйелікте құрылады:
а) Жер алуға құқығы бар азаматтардың саны мен алаптардың аудандарына қарай әpбip адамға тиісті жер үлесі есептеледі
Р =
бұнда, Р - бip адамға тиісті жер үлесі, га;
Рп- алаптардың аудандары, га;
А - жер алуға құқығы бар адамдардың саны;
ә) Шаруа шаруашылығының жер иеленушілігінің алғашқы (бipінші жуықтаудағы) ауданын анықтау:
Рш = Р х п
бұнда, Рш - жер иеленушіліктің алғашқы ауданы, га;
п - елдегі жерді алуға құқығы бар мүшелердің саны.
б) Жер иеленушіліктің алғашқы шамамен орналасатын жерін белгілеу;
в) Жердің сапасын ескеретін коэффициентті есептеу.
Кс = Борт
Бш.ш
бұнда, Борт - шаруашылық бойынша бонитеттің орташа балы;
Бш.ш. - сол көрсеткіш шаруа шаруашылығы бойынша.
Бұл коэффициент алаптардың түрлері бойынша есептеледі (жыртылған жер, шабындық, жайылым).
г) Жер иеленушіліктің ауданын жердің сапасын ескеретін коэффициенті арқылы нақтылау:
Рш.ш. = Рш. х Кс
бұнда, Рш.ш. - жер иеленушіліктің соңғы ауданы, га;
Рш - алаптардың шаруа шаруашылығы бойынша аудандары, га;
Кс - жердің сапасын ескеретін коэффициент;

д) Жер салығын есептеу:
С = Рш.ш. х Ц
бұнда, С - жер салығының көлемі, теңге;
Ц - 1 га жер үшін төлем (бонитет бойына қарай алынады), теңге;
е) Есептелген жер ауданынан шығатын өнімдердің мөлшерін анықтау.
ж) Осыған және шаруашылықтық жоспарланған мамандандырылғандығына қарай мал басын айқындау;
з) Малдың басы мен оларға қажетті жем-шөп мөлшерін есептеу арқылы жыртылған жерді пайдалану құрамын белгілеу;
и) Осы өндіріс көлемі жөніндегі мағлұматтарды пайдалана отырып еңбек ресурстарының керектігін есептеу және өндіріс көлемін соңғылармен сәйкестіру;
к) Күрделі қаржылар, жалпы өнім және таза табыстың көлемдерін, сонымен бipre болжау негізгі экономикалық көрсеткіштерді есептеу;
л) Шаруа қожалығын рәсімдеу.

1.2 Ауыл шаруашылығына жатпайтын жер пайдалануларды құру
Республика территориясының басым бөлігінде ауылшаруашылық өндіріспен айналысатын кәсіпорындар орналасқан. Сондықтан әртүрлі мемлекеттік, қоғамдық мұқтаждықтарға қажетті жер уческелері ауылшаруашылық мекемелерінің үлесінен бөлінеді. Бөлінген жерлер құқықтық жағынан мүлде басқа юридикалық мәнге ие болады. Енді бұлар жер иеленушілік қалпынан жер пайдаланушылық статусына ауысады. Осыған байланысты жерге орналастыру процесі экономикалық және техникалық мәселелермен қатар жаңадан құрылған жер пайдаланушылықтарды құқықтық тұрғыдан рәсімдеу ic-әрекеттерін қамтиды. Демек, жерге орналастыру процесіне жобаны жасау және дәлелдеумен бipre жер уческесін белгі беру, соңғысының межелерін жер бетіне түcipy және жер пайдаланушыға пайдалануға құқық беретін құжаттарды тапсыру жөніндегі мемлекеттік органдардың тиісті шешімі қабылдау жатады.
Әртүрлі өнеркәсіптік, транспорттық және басқа ауылшаруашылық емес объекттерің орналасуы өндіргіш күштерді орналастыру принциптерінің негізінде халықшаруашылық салалардың экономикалық даму жоспарлары бойынша жүзеге асырылады. Бұл жерге орналастырудың міндеті емес. Бірақта, ауылшарушылық емес жер пайдаланушылықтарың нақты орны, аудандары, межелері және кескін үйлесімдіктері жерге орналастыру арқылы анықталады. Бұндай жағдайда шаруааралық жерге орналастыру салааралық сипатқа ие болады, өйткені жердің бip саладан екіншісіне, бip категориядан басқасына ауыстырьшуы орын алады.
Ауылшаруашылық емес объектілер түрлі-түрлі болады. Бұл қазып шығару және өңдеу өнеркәсіптерінің кәсіпорындары, энергетика, транспортты байланыс және басқа көптеген (денсаулық сақтау, табиғат қорғау т.б.) салаларға жататын құрылыстар мен объектірлер, мекемелер мен ұйымдар. Осымен қатар бұлардың жер пайдаланушылықтарының аудандары мен орналасуы да әртүрлі болады.
Уақыт аспектісінде жер пайдалануға тұрақты түрде немесе уақытша берілуі мүмкін.
Ауылшаруашылық емес жер пайдаланушылықтар жерді пайдалану ерекшеліктеріне, территория реттілігі мен қоршаған ортаға әсер етуіне қарай мынандай бірқатар түрлерге топтастыруға болады:
- қалыптасқан өндіріс пен территориялық реттілігін бұзбайтын шағын ауданды жер учаскелері;
табиғат пен межелес территорияға зор әсер тигізетін (жер, су және атмосфералық ластануы, халықтың көшірілуі, ғимараттар мен өндірістік құрылыстардың жойылуы т.с.с.) ipi кәсіпорындарға берілген кең ауданды жер массивтері;
сызықтық объекілерге (жолдарға, электр жүйелеріне, құбырларға, каналдарға т.с.с.) бөлінген ұзын пішінді жер уческелері;
су қоймаларының астына бөлінген ipi жер массивтері;
пайдалы кеңдерді өндіретін кәсіпорындарға бөлінген жер.
Жер заңдары бойынша ауылшаруашьшық емес жер пайдаланушыларға учаске бөлініп берілгенде ауыл шаруашылықтың жерге деген приоритеті ескерілуге тиісті. Бұл принципті жүзеге асыру үшін мынандай бip қатар шарттарды орындап отыру қажетті:
а) ауыл шаруашылығын жүpгiзyгe жарамды жерлер, бірінші кезекте, осы мақсатқа берілуге тиісті;
е) ауылшаруашылық емес мұқтаждықтарға ауылшаруашылық өндіріске жарамсыз немесе сапасы өте төмен жер танаптарын белгі беру қажетті;
б) бұндай объектілерге ауылшарушылық мақсаттағы жерлер ерекше жағдайларда Министрлер кабинетінің Қаулысы мен жер иеленушілердің кeлiciмi бойынша ғана беріледі;
в) ауылшарушылық өндірістің шығындарьн жер алған кәсіпорындар мiндeттi түрде өтеуге тиісті;
г) сонымен қатар олар берілген учаскенің топырағының құнарлы қабатын алып басқа жерлерді жақсарту мақсатымен қолдануға міндетті, ал уақытша бepiлгeн жерлерді пайдалану мерзімі өткеннен кейін бұрыңғы қалпына келтіруге тиісті.
Сонымен, шаруааралық жерге орналастырудың міндеті тек жер иеленушіліктер мен жер пайдалнушылықтарды тиімді түрде ысырапты жұмсауды камтуға тиісті.
Ауылшаруашылық емес жер пайдаланушылықтарды құру жөніндегі жүгізілетін шаруашылық аралық жерге орналстыру мынандай талаптардың орындалуын қамтамасыз етуге тиісті:
Берілген учаске мақсатына сай және басқа жер иеленушілер мен жер пайдаланушырдың мүдделері ескеріле отырып орналастырылады;
Учаскеің ауданы, пішін кескіндігі қойылған талаптарға сай, пайдалануға ыңғайлы түрде жобаланады;
Берілген жердің тиімді пайдалануы, айнала ортаның ластанбауы қамтамасыз етіледі;
Ауыл шаруашылығының жерге деген приоритеті сақталады. Ауылшаруашылық емес жер пайдаланушыларды құру процесі үш стадиядан тұрады.
Бірінші кезең -- объектінің орны мен оған берілетін жер таңбаның ауданы жөніндегі алғашқы келісімді жасау. Жер алуға мүдделі кәсіпорындар, мекемелер, ұйымдар тиісті органдарға (әртүрлі деңгейдегі әкімшіліктерге) сұрап отырған жер учаскесінің ауданы мен орны керсетілген өтініш жазады. Осы өтініш бойынша аталған органдар шешім қабылдайды. Бұл шешімді негіз етіп жобалау институттары (ҒӨO Гипрозем) жобалау- іздестіру жұмыстарын жүргізеді. Жалпы бірінші стадия мынандай іс-әрекеттерді қамтиды:
дайындық жұмыстар;
жобаны жажасау;
жобаны қарап, тексеру және келісу.
Жер учаскесін бөліп беру екінші стадияда жүзеге асырылады. Жоба бекітілгеннен кейін оған қосымша тағы да бip қатар құжаттар дайындалады. Бұлар: жерді рекультивациялау (пайдаланып болғаннан кейін жерді алғашкы қалпына келтіру мақсатымен топырақтың құнарлы қабатын алу, сақтау және пайдалану) жөніндегі жобаларды жасау, аудандық әкімшіліктің жер беру туралы шешімі және т.б. Соңында бірінші стадияда жасалған жобалык ұсыныстар нақтыланып толықтырылады.
Үшінші стадия - жер пайдаланушылықты рәсімдеу. Жер учаскесін беру туралы шешім кабылданғаннан кейін жоба (учаскенің межелері) жер бетіне түсіріледі. Жер пайдаланушыға куәлік ретінде (егерде учаске тұрақты пайдалануға берілсе) мемлекеттік акт тапсырылады..
Жалпы түрінде ауылшаруашылығына жатпайтын жер пайдалануларды құру жобасы осындай құрам бөлшектерден тұрады:
а) берілетін жер учаскесінің (жер пайдаланушылықтың) ауданын анықтау және негіздеу;
ә) берілетін уческені орналастыру;
б) алынатын жердің алқаптық құрамы мен құндылығын анықтау және осында орналастырылатын объектінің қоршаған орта мен шектес өндірістерге теріс әсер етуін айқындап, оған қарсы шараларды белгілеу;
в) ауылшаруашылық өндірістің шығындарын анықтау және оларды өтеу жолдарын белгілеу;
г) жер иеленушілер шеккен залалдардың түрлері мен мөлшерлерін анықтап, оларды өтеу жолдарын іздестіру;
д) топырақтың құнарлы қабатын алып пайдалану жөніндегі техникалық шарттарды дайындау;
е) рекультивациялдау жөніндегі техникалық шарттарды дайындау;
ж) берілген жерді пайдалану жөніндегі негізгі шарттарды анықтау;
з) межелес жер иеленушіліктер мен жер пайдаланушылықтарды қайта құру, реттестіру, керекті жағдайларда өндірістерін өзгерту, жұртты көшіру жөніндегі ұсыныстарды дайындау.
Енді әpбip құрам бөлшегін нақты түрде қаралық.

Берілетін жер учаскесінің ауданын анықтау және негіздеу.
Объектінің бас планы мен орналасу схемасына қарай және әртүрлі мақсаттарға арналған жер белгі беру нормалары мен құрылысты салу тығыздығы ескеріле отырып берілетін жердің бірінші жуықтаудағы ауданы есептеледі.
Берілетін учаскенің орналасуы бірнеше варианттарда қаралады. Соңғыларға мынандай бірқатар талаптар қойылады.
Біріншіден, учаске запастағы ауылшаруашылық өндіріске жарамсыз немесе сапасы өте төмен жерлердің құрамынан бөлінуге тиісті.
Екіншіден, бұл ic-әрекет межелес орналасқан жер иеленушіліктер мен жер пайдаланушылықтардың территориялық тұтастығын, ішкі шаруашылық реттілігін бұзбауға тиісті.
Үшіншіден, уческенің қоршаған ортаға теріс әсер (эрозияның өршуі, топырақтың батпақтануы және ластануы т.с.с) етпеуге тиісті. Осы талаптарға сай вариант ең тиімді болып саналады.
Жер yчacкeлepiнiң аудандарына қарай межелері әртүрлі масштабы пландарға түсіріледі. Көбінесе бұл 1:10000 масштаб, бірақта бұдан да ұсақ масштабты пландар қолдануы мүмкін.
Алынатын жердің алаптық құрамы мен құндылығын анықтау. Бөлінген жердің ауданымен 6ipгe оның алтаптық құрамы анықталады. Бұл жөніндегі мағлуматтар жобалық экспликацияға 0,1 га дәлдікпен жазып толтырылады. Учаскенің құрамы алаптардың пайдалануға берілген мерзімі (тұрақты түрде, ұзақ және қысқа мерзімді) бойынша да есептеледі.
Ауылшаруашылық өндірістің шығынын анықтау мақсатымен берілген жердің сапалық құрамы (құндылығы) табылады. Ол ушін топырақты зерттеу, бонитировка және жерді экономикалық тұрғыдан бағалауа қатысты материалдар қолданылады.
Ауылшаруашылық өндірістін шығынын анықтау және өтеу. Жердің ауылшаруашылық айналымның тұрақты немесе уақытша тиіс қалуы ауылшаруашылық өндірісті белгілі бip мөлшерде шығынға өкеліп соғады. Заң бойынша бұл шығындар өтелуге тиісті. Олардың келемі жер қоныстары және жерге орналастыру жөніндегі мемлекеттік комитеті дайындайтын нормативтер арқылы анықталады. Осы Қаулы бойынша шығындардың мөлшері алынған жердің ауданына теқ жаңа жер учаскелерін игеруге қажетті қаржының көлемінде белгіленеді. Мысалы, топырақтың бонитет балына қарай оның шамасы әрбір гектарга 66,8 мың теңгеден 806,6 мың теңгеге дейін барады (1994ж. бағасымен).
Жер иеленушілерге келтірілген залалдарды анықтау және өтеу. Жердің ауылшаруашылық емес мұқтаждықтарға алғанның салдарынан жер иеленушілер бip қатар залалдарға ұшырайды. Олар: алынған жерде орналасқан ғимараттар мен құрылыстар немесе учаскеден тиіс орналасқан, бірақта пайдалануға келмей қалған осындай тәріздес объектілер; жеміс-жидек және басқа көпжылдық көшеттер; аяқталмаған өндіріс (жерді өңдеуге, тыңайтқышқа, тұқым себуге және басқа технологиялык картамен қамтылған жұмыстарға жұмсалған шығындар); алынбай калған өнім және т.с.с.
Топырақтың құнарлы қабатын (ТҚҚ) алу және пайдалану жөніндегі техникалық шарттарды дайындау. Бұл мәселе жерге орналастыру жобасының құрамында бөлек жұмысшы жобаны жасауға арналған тапсырма ретінде қаралады. Техникалық шарттарда ТҚҚ алынатын учаскелердің аудандары, құнарлы қабатының қалындығы, оны пайдалану жолдары, уақьпша 1 үйінділердің орналасуы, жақсартылуға жататын алаптардың аудандары, онда төселетін ТҚҚ қалындығы және бұл жерлерді пайдалану жөніндегі талаптар белгіленеді. Қосымша тиісті сызбалар жасалады.
Рекультивация жүргізу жөніндегі техникалық шарттарды дайындау. Бұл мәселе де жерге орналастыру жобасының құрамында қамтылады. Осы жөніндегі шарттарда бүлінген жерлерің аудандары мен орналасуы, олардың қалпына келтірілгеннен кейін (төселетін TҚҚ қалындығы, құнарлы қабаты алынатын танаптардың аудандары т.с.с.) бүлінген жерлерді қалпына келтіру мерзімі айқындалады. Бұған да керекті сызбалар дайындалады.
Берілген жерді пайдалану жөніндегі ұсыныстарды дайындау. Бұл ұсыныстар жерді пайдалану және қорғау жөніндегі мемлекеттік иснпекторлардың қорытындысы дайындалып, аудандьқ әкімшіліктің шешімінде көрсетіледі. Осы мәселе бойынша табиғат пен қоршаған ортаны қорғау, ауылшаруашылық алаптарды сақтап қалу, жерді эрозия мен басқа теpic құбылыстардан қорғау шаралары қарастырылады. Сонымен қатар бұл құжатта мәдени және тарихи ескерткіштерің бүлінбеуi, транспорттық байланыстардың бұзылмауы, басқа жер иеленушілер мен жер пайдаланушылардың құқықтарын шектемеуі ескеріледі.
Межелес жер иеленушіліктер мен пайдаланушылықтарды қайта құру және реттестіру жөніндегі ұсыныстарын дайындау. Ірі жер учаскелері алынған межелес орналасқан жер иеленушіліктер мен жер пайдалынушылықтарда қайта құру, реттестіру кейбір елді мекендерді, құрылыстарды т.с.с көшіру қажеттілігі туу мүмкін. Осы мәселеге байланысты ұсыныстар шаруааралық жерге орналастыру схемасы немесе жобасы ретінде дайындалады.
Ауылшаруашылық емес жер пайдаланушылықтарды құру жөніндегі жобалық шешімдердің варианттары бір қатар техника-экономикалық және экономикалық көрсеткіштер арқылы салыстырып бағаланады. Сол көрсеткіштердің қатарына жерге орналастыpy процесіне қатыстырылған жер иеленушіліктердің саны мен құрамы, әртүрлі шығындар мен келтірілген залалдардың мөлшерлері және көптеген басқалары жата;ды.
Негізгі техника-экономикалық көрсеткіш ретінде берілген жердің ауданы мен құндылығы алынады.
Танаптардың біркелкі болулары өсірілетін дақылдардың түрлеріне де байланысты болады. Мысалы: қызылшалық ауыспалы егісте, көп танапты аегістікте 1-2 танап қызылша. Егер танаптар әртүрлі көлемді болса, өнім де әртүрлі болады.
Ал 5-танапты егістіктік ауыспалы егісте 4 танабы - бидай, ал 1-танабы пар болса - онда жалпы өнімнің мөлшеріне өте көп әсерін тигізбейді.
Қалыптасқан территорияны неғұрлым сақтап қалу:
1. Негізгі жолдарды.
2. Орман жолақтарын.
3. Игерілген ауыспалы егістердің танаптарының шегараларын және т.б...
Әр өзгерістің тиімдігін жобада дәлелдеу керек.
Жобаланған танаптардың технологиялық сипаттамасы жасалады: танап нөмірі; ауданы; топырақ құрамы; жұмыс жолы; ені; эрозияға шалыну, шайылу категориялары бойынша топырақ құрамы; жұмыс еңістігі; тасшылық коэффициенті; кадастрлық көрсеткіштері (т.б. және экономикалық бағалау).
Жер кодексі бойынша республикалық жер қоры мақсатына қарай 7 санатқа бөлінеді. Жердің тікелей пайдалануын нақты жер пайдаланушылар мен жер иеленушілер жүзеге асырады. Басқаша айтқанда - мемлекетік, кооперативтік, қоғамдық, жеке меншік кәсіпорындары мен ұйымдары. Осы шаруашылық субъектілерге иеленуге берілген жер үлестерін жер иелігі, ал пайдалануға берілген жер үлестерін жер пайдаланулар деп аталады. Жер иелігі (жерпайдалану) - бұл шаруашылыққа, кәсіпорынына немесе басқа заңдық құқық иесіне нақты мақсатпен берілген орны, көлемі және нақты мәселелері белгіленген территория.
Жер иелігінің жер пайдалануға қарағанда бір өте маңызды ерекшілігі бар. Егерде, жер пайдаланылуы белгілі бір мерзімге және нақты мақсатпен берілсе, жер иеленілуі мерзімсіз, иеленушілік мақсатына сай беріледі.
Қазақстан Республикасында ауылшарушылық өндірісте пайдаланылатын жерлердің жалпы территориялық көлеміндегі үлес салмағы 75%-дай (бұрынғы одақ бойынша-47%), соның ішінде жыртылған жерлер-15%. ТМД-ның басқа аймақтарына қарағанда бұл өте төмен көрсеткіш. Мысалы, Россияның Орталық қаратопырақ аймағында оның деңғейі 80% жетеді.
Қазақстан Республикасының Жер кодексі бойынша жер пайдалануы (жер иелігі) қоғамдық немесе жеке меншік болуы мумкін. Біріншісіне көптеген ауылшаруашылық емес кәсіпорындардың, ұйымдардың, мекемелердің жер пайдаланулары жатады. Жеке меншік жер иеленуі республикада жаңа бой алып келе жатқан жер пайдалану формаларының 6ipi. Бұларға алдымен шаруа қожалықтарының жер иеліктері жатады. Келешекте тағы да осы жер пайдалану формасында негізделген, көптеген жер иеленулердің түрлері пайда болуы мүмкін. Осымен қатар жер пайдаланулар мен жер иеліктері мақсатына қарай ауылшарушылық және ауылшаруашылық еместерге бөлінеді. Біріншілеріне ауыл шаруашылық өндірісімен айналысатын кәсіпорындардың жер иеліктері мен жер пайдаланулары жатады. Ал, ауылшаруашылық еместері транспорт, өнеркісіп, елді мекендер, орман, су шаруашылықтары мен кәсіпорындарының жер пайдаланушылықтарын қамтиды. Сонымен 6ipгe бip категорияға тарихи-мәдени және рекреация мақсатындағы жерлер жатады.
Бөлімшелердің мөлшерін, санын анықтағанда онымен қатар бөлімшелердің айнала-сатып мамандығы да белгіленеді. Ол шаруашылықтың өндірісінің типтері байланысты болады. Егер шаруашылықта табиғи жайылым және жақсартылған мал азықтың алқаптар көп болса, мал қоралар, олардың баланстық құны жоғары, өздегі сиымды болса, квалификациялы кадрлар болса, су болса мал өсіруге болады. Мысалы қой, жас ірі қара мал, жылқы. Ал шошқаны өсіру үшін оған көп концентратты жем керек, сондықтан бұл жағдайда аш алқаптарының құрамында жыртылған жер көп болуы керек.
Шөлді далада көбінесе қой өсіріледі. Қой шаруашылықтарының жерлерінде аз болады. Өйткені қой көбінесе жайылымда болады.
Геоботаникалық зерттеу жүргізіле отырып, жайылымның өнімділігі анықталады, жаздың қыстық орындары белгіленеді. Әр бөлімшенің жерлерінің шегарасы, қойшылардың бригадаларының орталықтары анықталады.

Уақыт аспектісінде жер пайдаланушылықтардың мерзімсіз және уақытша түрлері болады. Соңғысы ұзақ мерзімді мен қысқа мерзімді болып бөлінеді.
Жер иеліктері мен жер пайдалануларды құру және өзгерту, халықшаруашылық салаларының мұқтаждықтарына сай жерді бөлу және қайта бөлу, шаруааралық жерге орналастыру арқылы жүзеге асырылады. Өндіріс бөлімшелерінің жобамен тиімді мөлшерлері.
№
Бөлімшелердің өндірістік типтері (түрлері)
Ауылшаруашылық алқаптардың мөлшері,
мың га
Жыртылған жер

барлығы
о.і. негізгі дақылд. (мал басы)
1.
Дәнді-дақылдық:

- Қазақстан далаларында
5-12

- басқа зоналарда
3-5

2.
Көкөніс

2.5-3
0.6-1
3.
Қызылша

1.0-1.6
0.4-0.6
4.
Мақта

1.4-2
0.9-1.3
5.
Күріш

2-3
1.2-1.8
6.
Темекі

1-1.5
0.2-0.3
7.
Бау-бақша, жүзімдік

0.5-1
0.3-0.5
Мал шаруашылықтық бөлімшелер

Қой шаруашылық
20-50
1.4
10-20 мың бас қой

Ірі қара мал
16-18
2-5

Шошқа љсіру
1-5-7
1-4.5

ІҚМ (КРС)
мал басы
20-400

Молодняк
400-800

Шошқа
80-100 свиноматки

Откорм (шошқа)
1500-4000 бас

Қой
3-5 мың бас

Әртүрлі типті және зонада орналасқан шаруашылықтар үшін бөлімшелердің саны 3-5 болуы ұсынылады.
Таблицада көрсетілген бөлімшелердің мөлшері тек қана мысал ретінде берілген.
Әр нақтылы табиғи және экономикалық жағдайға байланысты өндіріс бөлімшелерінің мөлшері әртүрлі болуы мүмкін.

II. Негізгі бөлім
2.1 Территорияны инженерлік жабдықтандыру объектілері.
Территорияны инженерлік жабдықтандыру объектілеріне мыналар жатады:
+ ішкі шаруашылықтық жолдар;
+ мелиоративтік құрылыстың объектілері (суландыру, кептіру) және олардың негізгі ғимараттары (тоған, су қоймасы, лимандар, магистралдық каналдар, коллекторлар, басқа негізгі су өткізуші және қоршау жүйелері (проводящая и ограждающая сеть);
+ суландыру және сумен қамтамасыздандыру объектілері;
+ негізгі орман мелиоративтік және гидротехникалық эрозияға қарсы күресу объектілері, орман көшеттері, гидротехникалық ғимараттар.
Жобаның бұл бөлігіне аш алқаптарын ұйымдастыруда және орналастыруда өте үлкен әсерін тигізетін, ең басты және құрылысына өте көп қаражат кететін, территорияны жабдықтандырудың негізгі объектілері кіреді.
Бұндай объектілерді орналастыру жобаның басқа бөліктерімен үйлестіріле, қабылданған жоба шешімдерін тексере отырып, жүргізіледі.
Территорияда орналасуына байланысты бұл объектілер ұзын және аудандық болып бөліледі. Олардың пайдалану мақсаты, алып жатқан жері, орналасу жағдайы, орналасуына қойылатын талаптар, салуға және пайдалануға шығатын қаражаттардың мөлшерлері әртүрлі болады.
Территорияны инженерлік жабдықтандыруда келесі негізгі талаптар қойылады:
1. Бұл объектілердің орналасуы жұмыс жүргізуге ыңғайлы болуы және жердің пайдалануын жақсартуы керек.
2. Өндіріске жақсы территориялық жағдай жасау үшін және жерді тиімді пайдалану үшін. Оларды өзара және жобаның басқа бөліктерімен және элементтерімен үйлестіре орналастыру.
3. Территорияны жабдықтандыру обһектілеріне ең тиімсіз аш пайдаланылмайтын, өнімсіз жерлерде берілуі керек) қажеттілігіне сәйкес неғұрлым аз берілуі керек.
4. Объектілерді орналастыруда техникалық және табиғатты қорғау талаптарын орындау қажет.
5. Құрылысқа және салынған ғимараттарды пайдалануға кететін қаржылар неғұрлым аз болулары керек.
Жоғарыда айтылған территорияны инженерлік жабдықтау объектілерін орналастыруға қойылатын талаптар әрқашанда барлығы орындалуы мүмкін емес. Сондықтан жобалауда әр жағдайда осы талаптардың ең алдымен орындау қажет.
Территорияны жабдықтандыру объектілерін жобалағанда оларды басқа іргелес орналасқан шаруашылықтарға жасалған болжам схемалармен жобалардың ұсыныстарымен келістіре отырып жасанулары керек.
Дайындық жұмыстарында керекті деректер түгел жиналып, зерттеліп бір-бірімен үйлестіре отырып пайдаланулары керек.
Өндіріс бөлімшелерін орналастыруды жобалау жұмыстарын жүргізгендегі қойылатын ең басты талап:
- өндіріс бөлімшесінің жеріндегі ауыл шаруашылық алқаптардың құрамы, ара қатынасы жоба бойынша есепке алынған уақытта белгіленген бөлімшедегі еңбек ресурстарының мөлшері, бөлімшенің мамандығына және салалар ара қатынасына, белгіленген мал басын азықпен қамтамасыз етуге сәйкес болуы керек;
бөлімшенің жер массиві біртұтас, конфигурациясы дұрыс;
шаруашылық орталықтары мен негізгі ауылшаруашылық алқаптарның арасы жақын болуы керек.
Табиғи және мал азықтың ауыспалы егістіктерден алынатын мал азығының балансын құра отырып жобалаушының өндіріс бөлімшелері арасында әртүрлі өнімділі ауылшаруашылық алқаптардың дұрыс бөлгенін анықтауға және тексеруге болады.
Әр бөлімшеге, оның шаруашылық орталығына жақын жатқан жерлер берілуі тиіс.
Шаруашылық орталықтары оның жерінің ортаңғы кезінде орналасуы керек. Егер шаруашылық орталығы оның жерінің ортаңғы кезіне орналаспаса, транспорттың тасымал шығыны көбейеді, ал көліктік шығын өнімнің өзіндік құнын жоғарылытады.
Шаруашылық бөлімшелерінің жерлерінің сапасы әртүрлі болса, топырақтардың бонитет баллына байланысты әр бөлімшеге оның жерінің сапасына қарай әртүрлі өсімдік өнімділігін әртүрлі жобалау керек.
Ыңғайына қарай жерлерінің шегаралары табиғи (өзен, жыра) және жасанды (жол, канал) ғимараттар арқылы өткені дұрыс. Жер бөлігі өзен немесе жол кесіп өтсе ол ыңғайсыздыққа әкеледі: Жерді өңдеу, суару қиындалады. Егістіктің жері тұтас және үлкен болғаны жақсы, ең кіші дегенде ауыспалы егістіктің бір танабы орналасатындай болғаны жақсы.
Ашық далалы жерлерде, ірі жыртылған массивтерде өндіріс бөлімшелерінің шегаралары түзу сызық ретінде, ыңғайына қарай бір-біріне параллель және перпендикуляр жүргізіледі. Өйткені тікбұрышты, төртбұрышты кейін танаптарға, шаруашылық учаскелеріне бөлгенде, олар дұрыс конфигурациясы, механикалық өңдеуге ыңғайлы болады.
Рельефтің күрделі жерлерінде шаруашылық бөлімшелерінің шегаралары суайырық (водораздел), тольвег, жыралар арқылы жүргізіледі.
Шаруашылық бөлімшелерінің саны, олардың орталықтарының мөлшері, орналасуы жобалау жолында бірнеше вариантта жасалады да, олардың ішінен ең тиімді деген вариант таңдалып алынады. Варианттарды салыстыру бір, жоба бойынша алынған, уақытқа жасалады.
Жобалау ең бір тиімді деген вариантты қараудан басталады.
Көбінесе бұл қазіргі кезде қалыптасқан территориялық ұйымдасу. Бұл варианттың өндірістік, инженерлік-құрылыстық қоғамдық және экологиялық талаптарға сәйкестігі анықталады. Қазіргі кезде қалыптасқан және жаңадан жобаланған варианттар технико-экономикалық, экологиялық көрсеткішкер арқылы бір-бірімен салыстырылады.
Бұл жобалау мәселесін шешуге көбінесе келтірілген (приведенные затраты) шығындар қолданылады келтірілген шығындар бір уақыттың және әр жылдық шығындардан тұрады тұрғын үй. Бір уақытта шығын, мәдени-тұрмыстық өндірістік үйлер мен ғимараттарды, инженерлік-коммуникациялық ғимараттарды жол салу бағасынан тұрады, ал әр жылдық-транспорттық, әкімшілік - басқару, тұрғын және өндірістік зоналарды инженерлік ғимараттарды пайдалану (эксплуатация), амортизациялық шығындардан тұрады.
Варианттарды салыстырғанда малды айдау радиустары аралықтары, суару жағдайлары жақсы болуы керек. Малдың қырылу, арықтау, өнімділігін азайтуға шалдыратын жағдайларды болдырмауға варианттар қабылданады. Кейде шаруашылық орталықтары ретінде далалық стан, жаздық лагерлер орналастырылды. Жаңадан құрылыс жүргізу тек қана өндіріске байласнысты болмайды, қазіргі кезде бар өндіріс ғимараттарын түгел пайдалануға да байланысты. Жағдайға қарай жаңа құрылыс жүргізгенше, бұрыңғы құрылыста толық, тиімді пайдаланған жөн.
Бір уақыттағы шығынды есептеу үшін:
1. жаңа құрылысты жүргізу құны;
2. қазіргі кездегі бар ғимараттардың қалдық құны;
3. физиқалық және моральдық тозуы анықталады. Бұл көрсеткіштерді Шаруашылықтың негізгі фондын бағалау материалдарынан алуға болады. Бір жылдық шығынын көбінесе ұлғайтатын көрсеткіш - көліктік шығындар. Көліктік шығындарға жататындар:
1. Шаруашылық ішіндегі тасымалдау (даладан шаруашылық орталықтарына және кері);
2. Аш машиналарын және құралдарын айдау және тасымалдау;
3. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.