Жерді пайдаланудың құқықтық негіздері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
МИНИСТРЛІГІ

Ш.ЕСЕНОВ атындағы КАСПИЙ МЕМЛЕКЕТТІК
ТЕХНОЛОГИЯЛАР ЖӘНЕ ИНЖИНИРИНГ УНИВЕРСИТЕТІ

Инжиниринг факультеті
Құрылыс инжиниринг кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Пәні:Жерге орналастыруды жобалау
Тақырыбы:Жер бөліп беру жобасын жасау және оны пайдалануға беру

Орындаған:КАД-18-1 студенті
Хаме Д.С.
Тексерген:аға оқытушы
Есболай Г.

Ақтау 2019ж.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

РГП Ш.ЕСЕНОВ АТЫНДАҒЫ КАСПИЙ МЕМЛЕКЕТТІК
ТЕХНОЛОГИЯЛАР ЖӘНЕ ИНЖИНИРИНГ УНИВЕРСИТЕТІ

ИНЖИНИРИНГ факультеті
ҚҰРЫЛЫС ИНЖИНИРИНГ кафедрасы
5B090700 - Кадастр мамандығы үшін Жерге орналастыруды жобалау
Пәнінен курстық жұмысты орындауға

ТАПСЫРМА
Вариант
Студентке
1.Курстық жұмыс
тақырыбы:

2.№ 2019 ж. Кафедра отырысында бекітілген

3.Аяқталған жұмыс тапсыру мерзімі: 2019 ж.

4. Курстық жұмыста қарастырылатын сұрақтар тізімі:

5.Тапсырма берілген мерзімі: 2019 ж.
6.Оқытушы Есболай Г.І.
Каф.меңгерушісі Байсарова Г.Г.

7.Тапсырманы орындауға қабылданған студент
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
IТеориялық бөлім
1.1 Жер пайдалануды жоспарлаудың ғылыми негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 5
1.2 Жерді пайдалануды жоспарлау бойынша іс-шаралар ... ... ... ... ... ... . ... ..5
1.3 Жер пайдалануды жоспарлау жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..6
II Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2.1 Жер бөліп беру жобасын жасау және оны пайдалануға беру ... ... ... ... ... .8
2.2 Берілген жер учаскесінің ауданын анықтау және негіздеу ... ... ... ... ... .9
2.3Берілген жерді пайдалану жөніндегі ұсыныстарды дайындау ... ... ... ... 16
2.4 Жерді пайдаланудың құқықтық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...21
2.5 Жерге меншік пен жерді пайдалану құрылымында жер учаскелерінің түрлері мен аудандарын белгілеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
2.6 Шаруашылық ішілік жерді пайдалануды жоспарлау тұжырымдамасы жəне мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
III Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
V Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31

КІРІСПЕ

Жер пайдалануды жоспарлау -- жерді өндіріс құралы және кеңістіктік базис ретінде экономикалық, агротехникалық, мелиорациялық, әлеуметтік және жерлерді қорғау және нақты табиғи, басқа да жағдайларды ескере отырып, ұтымды және тиімді пайдалану жөніндегі жер мен заңдылықтарын, жерқұқықтық қатынастарын ұйымдастырудың белгілі бір ғылыми жүйесі.
Жер пайдалануды жоспарлау ғылым ретінде келесі ғылыми пәндерді зерттеудіқамтиды:Қазақстан тарихы жер қатынастары, ғылыми негіздері, жоспарлау, жер пайдалану, жерге орналастыруды жобалау, жер кадастры, жерді мемлекеттік есепке алу, жер құқығы негіздері, жер пайдалану мен жерге орналастыру.
Жер пайдалануды жоспарлау, әлеуметтік-экономикалық ғылым ретінде жердің объективті заңдылықтарын, жермен тығыз байланысты өндіріс құралдарын, өндірістің тиімділігін арттыру, жерді ұтымды пайдалану және орналастыру мақсатында ұйымдастыру-аумақтық және шаруашылық жағдайларды зерттейді.
Жерді пайдалануды жоспарлау аса күрделі материя қозғалысының формасын - нарық жағдайындағы қоғамдық қатынастарды танып біледі. Мұнда әртүрлі факторлардың көпшілігінің нақты дәлелі бар, олардыңбірбіріне тәуелді белгілі бір байланысы бар.
Қазіргі заманғы жерді жоспарлау жүйесімен әлеуметтік-экономикалық іс-шараларды аумақтық ұйымдар іске асырады. Ол өндірістік және материалдық-техникалық құралдарды тиімді пайдалануды, материалдықтехникалық құралдарды және жұмыс күшін пайдалануды қамтамасыз ететін ұйымдық-шаруашылық және шаруашылық жүргізудің оңтайлы ұйымдастырылуын қамтамасыз етеді, бұл өндірісті өндіру және сатуды ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруді арзандатуға мүмкіндік береді.
Жерді пайдалану экономикалық категория ретінде қоғамның әлеуметтікэкономикалық дамуы, үй шаруашылығының нақты түрімен, өндірістің құрамдас бөлігі ретінде қарастырылады.Жерді пайдалану экономикалық құқығының кілті - материалдық өндірістің табиғи обьективтік (өндіруші) және субъективтік (жеке тұтыну) сипаты.
Жер өндірісінің құралы ретінде жердің жұмыс істеуі жермен тығыз байланысты, әлеуметтік өндіріс процесінде жердің экономикалық маңызын сөздің кең мағынасында көрсетеді.

Теориялық бөлім

1.1Жер пайдалануды жоспарлаудың ғылыми негізі
Жер пайдалануды жоспарлауды жүзеге асыруды ұйымдастыру процесіндегі заңдылықтарын зерттеу үшін экономикалық қызмет түрінде, сонымен қатар ғылыми бағытта түрінде ғана емес, төмендегідей жер пайдалануды жоспарлау ғылыми анықтамасына жинақтауға болады:
Жер пайдалануды жоспарлау - өндіріс әмбебап құралдар мен кеңістіктік объектілердің орналасқан жері, ауыл-ауыл шаруашылығы және сақтау және қоршаған ауыл шаруашылығы ландшафтарды, қоршаған ортаны жақсарту талаптарына міндетті сақтай отырып, ауыл шаруашылығы емес жер ретінде жер пайдалану жұмысын және ұйымдастыруды реттейтін заңдар мен ғылыми тәжірибелержиынтығы.
Кез-келген ғылым сияқты, жерді пайдалану жоспарлау пәні мен зерттеу әдістеріне ие.
Жерге орналастыру ғылымы пәні оның ғылыми мазмұнымен анықталады, яғни ғылым тақырыбы жерді пайдалану мен ұйымдастыруды реттейтін заңдарды әмбебап құралы және кез келген өндірістің кеңістіктік негізі ретінде зерттеу болып табылады.
Жер пайдалануды жоспарлау формасы мен объектісі
Қазақстан Республикасының Жер кодексінде жерді пайдалануды жоспарлауды мемлекет жүзеге асыратындығы анықталғандықтан, жерге орналастыруды жоспарлау өзі мемлекеттік іс болып табылады. Сондықтан, әртүрлі меншіктік және басқару нысандары жағдайында жерді пайдаланудың әртүрлі нысандары пайда болды:
- мемлекеттік жерді жоспарлау;
- Кеністіқтіқ жоспарлау жоспарлау;
-аймақтық пайдалануды жоспарлау;
- муниципалитеттердің жерге орналастыруды жоспарлауы;
- ұжымдық кәсіпорындар үшін жерді пайдалануды жоспарлау;
Жерді ұтымды пайдалануды жоспарлау және ұйымдастыру және қалалық және ауылдық елді мекендерде оларды қала құрылысы құжаттамасына сәйкес жүргізу.
Жер пайдалануды жоспарлау объектілері әкімшілік-аумақтық бірліктердің аумақтары, территориялық аймақтар, жер учаскелері, осы аумақтардың бөліктері, зоналары мен аудандары, сондай-ақ кәсіпорындардың, ұйымдар мен мекемелердің жерді пайдалануына және жерге орналастыруына жатады.
1.2Жерді пайдалануды жоспарлау бойынша іс-шаралар
Жер пайдалануды жоспарлау жерді, ауыл шаруашылығындағы құнды жерді сақтау және т.б. жерді тиімді пайдалану және құнарлылығын арттыру секілді жерді пайдалануда тәртіпті қалпына келтіру шараларының мемлекеттік жүйесінің бүкілін қамтиды. Жер пайдалануды жоспарлау жөніндегі жұмыс ауыл шаруашылығы және мал шаруашылығы мәдениетін жетілдіру, жерді қорғауда маңызды рөл атқарады. Зоналық бөлікке бөлу схемасы.
Кәсіпорындарда жер пайдалануды жоспарлау мына мәселелерді шешуді қажет етеді.
Жер пайдалануды жоспарлау қамтиды:
- республикалық және аймақтық бағдарламалар схемаларын пайдалану және жер ресурстарын қорғау, жер пайдалануды жоспарлау схемаларын қорғайды және болжамдардың дамытуды басқарады;
- жергілікті әкIмшIлIк - аумақтық шекараларды белгIлейді;
- жаңа және бұрыннан бар құрылымдардың жобаларын жасау, жер пайдалану және жер пайдалану жер учаскесінің қолайсыздығын тәртіпке келтіру, жер учаскелерін бөлу, жер учаскесін иелену және пайдалану құқығын куәландыратын құжаттарды дайындау;
- шаруашылық аралық жер пайдалануды жоспарлау жобаларын, басқа да жобаларды жасау мен жердI пайдалану мен қорғауға байланысты шаралар;
- бұзылған жерлерді қалпына келтіру, топырақтың эрозиядан, селдерден, көшкіннен, тұздану, су тасқынынан қорғау жөніндегі жұмыс жобаларын әзірлеу, ауыл шаруашылық жерлерін жақсарту, жаңа жерлерді игеру;
- ерекше экологиялық, рекреациялық және консервация режимдері бар аумақтардың орналасуын және шекараларын белгілеуді негіздеу;
- қалалық шектерді, ауылдық елді мекендерді және ауылдық елді мекендердің шектерін белгілеу және өзгерту; ауыл шаруашылық мақсатындағы бұрынғы жер ресурсын жетілдіріп, жаңасын құру ауыл шаруашылықтық емес жерді алып кәсіпорын меншігіне беру;
- топографиялық-геодезиялық, картографиялық және топырақты агрохимиялық, геоботаникалық және басқа да ізденіс жұмыстары.
Жерге орналастыру жөніндегі іс-шаралар жерді пайдаланудың Бас схемасын іске асыру бөлігінде жүзеге асырылады.
1.3Жер пайдалануды жоспарлау жүйесі
Жобалық шешімдердің міндеттерінің күрделілігіне қарай кешенді жобалау, бірінші қадамы немесе техникалық жобалау болып бөлінеді.
Жер пайдалануды жоспарлаудың бұл жүйесі жобалауды анық, жоба шешімдерін ақтайтын немесе аймақтағы, облыстағы кешенді жобаларды дер кезінде жүзеге асырып, жер пайдалануды тиімді ұйымдастыруды қамтамасыз етеді.
Жер пайдалануды жоспарлауды жобалау мақсаттары экономиканың барлық салаларында жердI ұтымды пайдалануды ұйымдастыру болып табылады. Тұрақты ландшафттарды және жерді қорғауды қолдауға жағдай жасаалады.
Осыған байланысты, жер ресурстарын басқару жоспарлау жобалауға мыналар кіреді:
- болжамдарды жасақтау, ұлттық және аймақтық бағдарламалар, жер ресурстары схемаларын пайдалану және жерге орналастыру схемаларын қорғау;
- әкімшілік-аумақтық бірліктердің құрылымдық шекарасын белгIлеу;
- жаңа жер беру жобаларын дайындау және қолданыстағы жер иеленуді реттеу, жердің орналасуындағы қолайсыздықтарды жою, табиғатта жер бұру және жер иелену, пайдалануды растайтын құжаттарды дайындауды ұйымдастыру;
- шаруашылық аумақтарды ұйымдастыру жобалары мен жердI пайдалану мен қорғауға байланысты басқа да жобаларды әзірлеу;
- мелиорация, топырақ эрозиясы, су тасқыны, көшкін, су тасқыны және тұзды, ауыл шаруашылық жерлерін жетілдіру және жаңа жерлерді игеру қорғау үшін жұмыс жобаларын дамыту;
- ерекше қорғалатын, рекреациялық және қорықтық жерлерді, қоршаған ортаны сауықтыру және сақтау режимдері шекарасын орналастыру және орнату негіздемесі;
- қала аумағының, селолық жерлердің, ауылдық елді мекендердің аумағының шектік лимиттері белгілеу мен қайта қарау;
- топографиялық-геодезиялық, агрохимиялық, картографикалық, топырақтық, геоботаникалық және басқа да зерттеу және ізденіс жұмыстарын өткізу.
Жер пайдалану жоспарлау реттілігі:
- еліміздегі жер ресурстарын пайдалану жобысын жасау мен схемасы
- шаруашышықаралық және шаруашылықішілік жер аумағын ұйымдастырудың кешенді жобалары
- жер пайдалануды жоспарлау жүйесінің ғылыми негізі
- жерді тозудан қорғау, қалпына келтіру және басқа да жұмыстар бойынша бір кезеңді жобалау
- жер игеру, егістік аумағын айналымға енгізуді жақсартудың технологиялық жобалары
- авторлық қадағалау

Негізгі бөлім

2.1Жер бөліп беру жобасын жасау және оны пайдалануға беру.
Жерге орналастыруды жобалауды бастау үшін орналасатын обьектінің бекітілген жобасы болу керек және оны орындауға қаражат бөлінуі қажет.Жер учаскесін бөлу жобасы мына кезекпен орындалады:
Дайындық жұмыстары;
Жобалау;
Жоба бойынша келісім жасау және бекіту.
Дайындық кезіндеалдын ала келісім материалдары зерттеледі,
керекті жағдайда қосымша дала ізденіс жұмыстары жүргізіледі.
Ыңғайлы масштабта жобалау планы жасалады.
Алдын ала келісім материалдарынан басқа керекті құжаттар:
- обьектіні қаржылау жайында анықтама
- ауылшаруашылығы жер пайданаланушыларының шығындарын жабу, рекультивациялау және басқа шығындарды жабу үшін керекті қаражаттардың бар екендігі жайында анықтама;
- генералдық планның көшірмесі;
- топырақтың құнарлы қабаты бұзылған жерлерде рекультивациялау тәсілдері бойынша ұсыныстар.
- топырақтың құнарлы қабатын сыдырып алу, сақтау, пайдалану және оған жер беру жайындағы ұсыныстар.
Жер бөліп беру жобасын жасау
Жер пайдалануын немесе жер иелігін құру жобасында келесі мәселелер нақты түрде шешіледі:
- берілетін жер учаскесінің (жер пайдаланудың) ауданын анықтау және негіздеу;
- мекемені орналастыруға беретін жердің мөлшері құрылыс нормасы және ережелеріне сәйкес болуын анықтау;
- берілетін жер учаскесін орналастыру;
- алынатын жердің алқаптық құрамы мен құндылығын анықтау және онда орналастырылатын обьектінің қоршаған орта мен шектес өндірістерге теріс әсер етуін айқындап, оған қарсы шараларды белгілеу;
- жер иелері мен жер пайдаланушылардың шығындарының мөлшерін анықтау және оларды қайтарудың жолдарын көрсету;
- ауыл және орман шаруашылықтарының шығынын есептеп табу және оларды өтеу жолдарын белгілеу;
- жерді рекультивациялау және топырақтың құнарлы қабатын сыдыру, сақтау және пайдалану бойынша ұсыныстардың сәйкестілігін анықтау;
- қазіргі кездегі жер иеліктерін және жер пайдалануды қайтадан уйымдастыру шараларын белгілеу. Межелес жер иеленушіліктер мен жер пайдаланушылықтардың реттестіру, керекті жағдайларды өндірістік бағытын өзгерту, тұрғындарды көшіру жөніндегі ұсыныстарды дайындау;
- жерді пайдаланудың негізгі шарттарының дұрыстығын тексеру;
2.2Берілген жер учаскесінің ауданын анықтау және негіздеу
Обьектінің бас планы мен орналасу сызбанұсқасына қарай және әртүрлі мақсаттарға арналған жер беру нормалары мен құрылысты салу тығыздығы ескеріле отырып берілетін жердің ауданы есептеледі. Ауылшаруашылығына жатпайтын қажеттіліктердің түрлері бойынша орындау жолдары қарастырылады.
Берілген жер учаскесінің орналасуы бірнеше нұсқаларда қаралады. Соңғыларғы мынандай бірқатар талаптар қойылады.
Біріншіден, мүмкіншілігіне қарай жер учаскесі ауылшаруашылығы өндірісіне жарамсыз немесе сапасы өте төмен жерлердің құрамынан бөлінуге тиісті.
Екіншіден, бұл іс-әрекет межелес орналасқан жер иеленулер мен жер пайдаланулардың территориялық тұтастығын, ішкі шаруашылық реттілігін бұзбауға тиісті.
Үшінщіден, жер учаскесінің құрылуы қоршаған ортаға теріс әсерін( эрозияның өршуі, топырақтың батпақтануы, ластануы және т.б. ) тигізбеуге тиісті.
Қаралған нұсқалардың ішінде осы талаптарға сайы ең тиімді болып саналады.
Бөлінген жердің ауданымен бірге оның алқаптық құрамы анықталады. Әсіресе ауылшаруашылық қажеттіктерге жер бөлгенде щаруашылықтың маманданғандығына, руспублика территориясы бойынша орналасқан өңіріне, территорияның табиғи ерекшелігіне және т.б. көрсеткіштерге байланысты берілертін жердің алқаптық құрамы анықталады. Учаскенің жалпы ауданы, алқаптардың құрамы, пайдалануға берілген мерзімі (тұрақты, ұзақ және қысқа мерзімді) бойынша мағлұматтар жобалық эксликацияға 0,1 га дәлдікпен дифференциалды түрде жазылып көрсетіледі.
Ауылшаруашылық өндірісінің шығынын анықтау және өтеу жолдарын белгілеу.
Ауылшаруашылық өндірісінің шығынын анықтау мақсатымен берілген жердің сапалық құрамы табылады. Ол үшін топырақты зерттеу, бонитеттеу және жерді экономикалық тұрғыдан бағалау материалдары қолданылады.
Жердің ауылшаруашылық айналымынан тұрақты немесе уақытша тыс қалуы ауылшаруашылық өндірісті белгілі бір мөлшерде шығынға әкеліп соғады. Заң бойынша бұл шығындар өтелуге тиісті. Азаматтар мен заңды тұлғалардың жер пайдалануындағы немесе жеке меншігіндегі ауылшаруашылығы алқаптарының нысаналы мақсаты өзгерген кезде де ауылшаруашылығы өндірісінлегі шығын өтелуге тиіс.
Ауылшаруашылығының және жер пайдаланушылардың шығынын анықтау және оны қайтару тәсілдері әр нұсқа бойынша Қазақстан Республикасы Үкіметінің 8 қараша 2003 жылғы № 1037 Ауылшаруашылықтық және орман шаруашылық шығындардың көлемін және қайтару жолдарын анықтау жайында, ауыл шаруашылық және орман алқаптарының ауылшаруашылығы және орман шаруашылығынан басқа нысанада пайдалану үшін алуларына байланысты жер иелері мен жер пайдаланушыларға келетін зиянкестердің көлемін және шығындарын анықтау, оны қайтару жолдары жайында тәртірті бекіту Қаулысы бойынша анықталады.
Олардың көлемі жер қатынастары және жерге оналастыру жөніндегі мемлекеттік Агенттік дайындайтын нормативтер арқылы анықталады.
Ауылшаруашылығына жатпайтын пайдалану үшін ауылшаруашылығы алқаптарын алып қоюдан туынлаған өндірістегі шығындар алқаптарының көлемі мен олардың сапасын қалпына келтіру арқылы өндірістің деңгейін сақтау мақсатында бюджет кірісіне өтелуі тиіс.
Бұл тәртіп бойынша ауылшаркалығына жатпайтын қажеттіліктерге алынған ауылшаруашылық және орман шаруашылығы жерлерінің орнына жаңа жерлерді игеру нормативтік құны анықталады :
- ауылшаруашылғына жатпайтын қажеттіліктерге ауыл шаруашылық жерлерді уақытша пайдалануға бергендегі ауылшаруашылық өндірісінің шығынынан пайызбен жаңа жерді игерудің нормативтік құны есептелінеді;
- ауылшаруашылық өндірісінің шығынын қайтаруға арналған қаражаттар жер ресурстарын басқару Агенттігінің арнай есешотына аударылады;
Ауылшарушылығы өндірісінлегі шығын жер учаскесіне құқық беру туралы шешім қабылдаған немесе ауыл шаруашылығы алқаптарының нысаналы мақсаты өзгерген кезден бастап алты ай мерзімде өтелуге тиіс.
Ауышаруашылығы өндірісіндегі шығындарды өтеу тәртібі:
-ауыл және орман шаруашылығын жүргізуге байланысты емес мақсаттарға пайдалану үшін ауылшаруашылығы алқаптарын және орман шаруашылығы жерлерін алып қойған кезде, шығындардың мөлшері жергілікті атқарушы органның жер учаскесіне тиісті құқық беру туралы шешім қабылдауы үшін негіз балып табылатын жерге орналастыру жобасның құрамында анықталады;
- өтелуге тиісті шығынның мөлшері жаңа жерді игеруге немесе алқаптарды ауылшаруашылығы өнімін өндіру деңгейіне дейін жақсартуды қамтамасыз ететін нормативтерді негізге ала отырып, алып қойылатын алқаптардан алынатын өнімнен немесе олардың сапасы төмендегенге дейін алынған өніснен кем түспейтін көлемінде анықталады;
- ауылшаруашылығын жүргізуге байланысты емес мақсаттарға пайдалану үшін ауылшаруашылығы алқаптарын алып қоюдан туындаған ауылшаруашылығы өндірісіндегі шығынды өтеу нормативтерін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді;
- жер учаскесі берілген заңды немесе жеке тұлғаның қаражаты есебінен өнімділігі төмен немесе өнім бермейтін алқаптарға құнарлы топырақ қабаты төселген жағдайда алқаптарды қалпына келтіруге жұмсалатын қаражат есептеліп , шығын Қазасқтан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен өтеледі;
-шығынның мөлшері жер учаскесін алуға мудделі тұлғамен келісіледі жәнежергілікті атқарушы органның шешімімен бекітілетін жер учаскесіне құқық беру туралы актімен рәсімделеді;
- жер саласының нашарлауынан туындаған шығынның мөлшері алқаптарды бір түрден екіншісіне ауыстырмайтын жағдайларда олардың сапасының төмендеуіне сәйкес нормативтердің пайызымен анықталады;
- алқаптар сапасының төмендеуіне байланысты оларды бір түрден басқа түрге ауыстырған жағдайда шығын мөлшері алқаптардың тиісті тірлеріне арналған нормативтердің айырмасы бойынша анықталады;
- уйымдар мен азаматтардың қызметі нәтижесінде жердің сапасының нашарлауынан келген шығынды өтеу жер учаскесі орналасқан жердегі облыстың, ауданның өкілетті органының талап-арызы бойынша сот тәртібімен жүргізіледі.
Жердің пайдалануы, басқа табиғи ресурстардың пайдалануы сияқты құқықтық реттеуді талап етеді. Сондықтан мемлекет тарапынан бұл жөніндегі арнайы құжаттар жүйесі дайыдалады. Сондай құжаттардың негізгісі болып Қазақстан Республикасының экологиялық кодекс табылады. Бұл заңда жер мемлекеттің ерекше меншігінде екендігін ескере отырып, оның қорғауының негізгі принциптері атап көрсетілген. Онда айналадағы табиғи ортаны қорғау заңдарының бұзылғаны үшін жауаптылықтың түрлері белгіленген.
Жалпы алғанда жерді қорғау жөніндегі құқықтық шаралардың мәні келесідегідей: әртүрлі құқықтық іс-әрекеттер арқылы жерді ысырыпсыз жұмсаудан, талан-таражға салудан сақтап қалу.
Табиғат қорғау жөніндегі құқықтық шаралар жүйесінің мазмұны жалпы түрде мыналарды қамтиды:
- азаматтардың осы саладағы құқықтары мен мендеттерін;
- айналадағы табиғи ортаны қорғау мен пайдалануды басқару
органдары мен экономикалық механизмдерін;
- айналадағы табиғи ортаның сапасын нормалауды;
- экологиялық сараптамалауды;
- шаруашылық және өзге қызметке қойылатын экологиялық талаптарды;
- айналадағы табиғи ортаны қорғау саласынлағы бақылау мен қадағалауды;
- халықтың табиғатты қорғауға қатысуы және экологиялық тәрбие мен білім беруді;
- лауазамды адамдар мен азаматтардың аталған заңы бұзғаны үшін жуапталағын, заңнаң бұзылғанынан келтірілген залалдардың өтелуін.
Қазақстан Республикасының Жер кодексінде (20-тарау, 164-167-бап) жер заңдарын бұзғаны үшін жауаптылық белгіленген. Бұнда жер учаскелерін өз бетінше иеленген, жерлерді әртүрлі химиялық және радиоактивтік заттармен ластаған, олардың құнарлығының төмендеуіне кінәлі, нысаналы мақсатында пайдаланбаған және басқа осы заңда атап көрсетілген талаптарды орындамаған адамдар Қазастан Республикасының заңдарына сәйкес азаматтық, тәртіптік, әкімшілік немесе қылмыстық жуапқа тартылады.
Нарықтық экономика жағдайында жерді қорғау жөніндегі шаралар экономикалық бағытқы негізделуі тиіс. Бұл- обьективтік процесс, өйткені жерді пайдалану қатынастары, бірінші кезекте, шаруашылық субьектілердің экономикалық мүдделеріне негізделуге тиісті.
Қазіргі жер заңдылығы бойынша (Жер кодексі, 164-167 - баптар) жерді экономикалық тұрғыдан қорғау жөніндегі шаралар ретінде оны ауылшаруащылық айналымнан алған жағдайларды жер иеленушілерге келтірілген залалдар мен ауылшарашылық өндірісінің шеккен шығындарын өтеу орын алады. Бірақ бұл екі төлем ауылшаруашылығына келтірілген залалдарды толығымен қайтармайды, өйткені бұл сала жерден жыл сайын тұрақты өнім алып тұрады, ал жер иеленушілер шеккен залалдар мен ауылшаруашылық өндірістің шығындары бір-ақ рет өтеледі, сондақтан бұл жөнінде қазіргі кезде бірқатар ғылыми іздестірулер жүргізілуде.
Осы зерттеулердің нәтижелері бойынша жерді экология және экономика жығынан тиімді пайдалану үшін төлемдердің мынандай түрлерін міндетті түрде енгізу қажет:
Ауылшаруашылығы айналымнан шығарылғаны үшін жерге төлемді, жыл сайын алынбай қалған өнімнің көлеміне теңестіру;
Жер ауылшаруашылық мақсатында пайдаланылғаны үшін төлем;
Ауылшаруашылық өндірісінің шығындарын жаңа жерлерді игеру немесе суармалы жерлерді жақсарту арқылы өтеуге болады. Егер ауылшаруашылық айналымнан суармалы жер шығарылса, келтірілген шығындардың көлемі сондай аудан суармалы жерлерді игеру құнына теңестіріледі.
Ауылшаруашылық өндірісінің көлемі алынған жерлер сапасына қарай есептеледі. Ауылшаруашылық алқыптардың құндылығы бағалау шкаласы бойынша орташа салмақтық аудандық (облыстық) бонитет балыменанықталады.
Орташа салмақтық аудандық бониет балының орташа бонитет балынан айырмашылығы- оның мәні неғұрлым үлкен ауданды алып жатқан топырақтың бониет балына жақын болады, яғни жер учаскесін неғұрлым дәл сипаттайды.
Нақты бөлінетін жер учаскесінің құнын анықтау үшін оның бонитет балы орташа салмақтық аудандық (облыстық) бонитет балына бөлініп, сол жер учаскесі бойынша түзету коэффициенті анықталады.
Жер иеленушілерге немесе жер пайдаланушыларға келтірілген залалдарды анықтау және өтеу.
Қазақстанның территориясы үлкен. Дегенмен, жылдан-жылға ауылшаруашылық емес қажеттіліктерге алынып жатқан жердің көлемі өсуде. Бұл - кері құбылыс, сондықтан бөлінген жердің әрбір учаскесі тиімділігі жағынан жын-жақты дәлелденуде, ал соның салдарынан пайда болған шығындар мен залалдардың орындары толтырылуы тиіс.
Жер ауылшаруашылық емес қажеттіліктерге берілгеніне байланысты жер иеленушілер әртүрлі залалдарға ұшырайды. Олар: алынған жерде орналасқан ғимараттар мен құрылыстарды бұзу немесе учаскеден тыс орналасқан, бірақ пайдалануға келмей қалған обьектілер; жеміс-жидек және басқа да көпжылдық көшеттер; аяқталмаған өндіріс (жерді өңдеуге,тыңайтқышқа, тұқым себуге және басқа технологиялық картамен қамтылған жұмыстарға жұмсалған шығындар) алынбай қалған өнім және т.с.с.
Бұл мәселе республиканың Жер кодексінің бесінші бөлімі арқылы реттеледі. Осы бөлімнің 165-бабында жер иеленушілер мен жер пайдаланушыларға келтірілген залалдарды өтеу тәртібі көрсетілген. Онда: Залалдарды жер учаскесі бөліп берілген кәсіпорындар, мекемелер, ұйымдар және азаматтар өтейді деліген.
Сонымен қатар жер иеленушілер мен жер пайдаланушылардың, оның ішінде жалға алушылардың құқықтарының шектелуіне немесе іргелес жатқан жерлердің сапасының нашарлауына байланысты залалдар осыған әкеп соқтырған кәсіпорындар мен мекемелер, ұйыдар мен азаматтар есебінен өтеледі. Залалды өтеуге және оның мөлшерін анықтауға байланысты дауларды сот немесе арбитраж шешеді.
Ауылшаруаылық өндірістің шығындарын өтеу тәртібі кодекстің 166-бабында келтірілген. Ол бойынша аталған шығындарды жер бөліп берілген мекемелер мен кәсіпорындар өтеуге тиісті және одан түсетін қарж жаңа жерлерді игеруге; топырақ құнарлығын, жер өнімділігін арттыруға және басқа мақсаттарға жұмсалады.
Төлемақы мөлшерін анықтауда оған:
Жер учаскесінің немесе жер пайдалану құқығының нарықтық құны;
Жеміс ағаштары мен көпжылдық екпелерді қоса алғанда, жер учаскесіндегі жылжымайтын мүліктің нарықтық құны;
Жер учаскесін игеруге, оны пайдалануға, қорғау іс-шараларын жүргізуге, топырақ құнарлылығын арттыруға байланысты шығындардың инфляциясы есепке алынған құны;
Алынбай қалған пайда енгізіледі.
Жерді пайдалану кезіндегі қолайсыздықтардан (су қоймаларын толтыру кезінде аралдардың пайда болуы, көлік байланыстарының бұзылуы, аумақты коммуникациялармен бөліп тастау және басқалары) туындаған шығындар: жобалау-зерттеу жұмыстарына, бөгеттер, көпірлер, жолдар, кірме жолдар, басқа да құрылыстар салуға, сондай-ақ қайықтар, катерлер, паромдар мен өзге де көлік құралдарын сатып алуға кеткен бір жолғы шығындардың мөлшерімен анықталуы мүмкін.
Жердің нашарлаған сапасын қалпына келтіру үшін қажетті шығындарды анықтау кезінде топырақты зерттеу, агрохимиялық және басқа арнайы тексерулер мен зеррттеулерді, сондай-ақ жердің сапасын қалпына келтіруді қамтамасыз ететін іс-шараларды жүргізуге шыққан шығындар енгізілуі мүмкін.
Жер учаскесінің меншік иесі немесе жер пайдаланушы меншік құқығының немесе жер пайдалану құқығының тоқтатылуына әкеп соғатын шешіммен келіспеген жағдайда, дау сот тәртібімен шешілгенге дейін ол шешімді жүзеге асыру мүмкін болмайды. (Жер кодексі, 167-бап.)
Сонымен, жерді ауылшаруашылығына жатпайтын мұқтаждықтарға бөліп берудің салдарынан жер иеленушілер мен жер павйдаланушылар залал тартып, ал ауылшаруашылық өндірісі қайтарылмас шығындарға ұшырайды.
Жер иеленушіер мен жер пайдаланушыларға келтірілген залалды және ауылшаруашылық өндірістің шығындарын анықтау мақсатымен аудандық әкімшілік бағалау комиссиясы құрылады. Осы комиссия жұмысының нәтижесінде аталған залалдар мен шығындардың көлемдері көрсетілген акт жасалады. Бұл акт аудандық әкімшілікте қаралып бекітіледі. Жер иеленушілер мен пайдаланушыларға келтірілген залалдардың көлемі мына әдістемелік жүйелікте анықталады:
a)тұрғын үйлер, мәдени-тұрмыс обьектілері және басқа өндірістік құрылыстар мен ғимараттар баланстық құны бойынша, тозғандықтары ескеріле отырып бағаланады. Ол үшін мына формула қолданылады:

Қққ=Каб*Ж100%

онда: Қққ- құрылыстар мен ғимараттардың қалдық құны, тенге;
Ж - құрылыстар мен ғимараттардың қалған эксплуатациялық жарамдылығы, %;
Каб - құрылыстар мен ғимараттардың алғашқы баланстық құны, тенге.
Жер бөліп берілген кәсіпорындар жер иеленушілер мен жер пайдаланушылардың келісімі бойынша жойылатын ғимараттар мен құрылыстарды көшіру немесе оларды жаңадан басқа жерге салуы мүмкін. Бұндай жағдайда жер иеленуші (жер пайдаланушы) жаңадан салынған құрылыстардың сметалдың құны мен жойылатын құрылыстардың баланстық құндарының арасындағы айырмашылығын өтеуге тиісті.
Бұл айымашылықтың көлемі мына формула арқылы есептеледі:

Қққк= Кс - (Қаб*Ж)100%

онда: Кс - жаңадан салынатын обьектілердің сметалық құны немесе көшіруге қажетті қаржылар көлемі, тенге;
Қққ - қайтаруға жататын қаржы көлемі, тенге;
ә) жеміс көшеттері, оларды қорғауға және басқа мақсаттармен салынған көпжылдық көшеттер өздерінің баланстық құны бойынша бағаланады:

Жқ= Р*(С1К1+С2К2+ ... +CnKn),

онда: Жқ - қаржыландырылған жеміс көшеттерінің құны, тенге;
Cn - 1+ га орналасқан бір текті және бір жасты ағаштардың саны;
Кn - бір ағаштың құны, тенге;
Р - учаскенің ауданы, га.
б) аяқталмаған өндірістің құны, сол жерді алғанға дейін орындалып қойған жұмыстарға жұмсалған шығындардың көлеміне теңестіріледі. Егер, шаруашылық шығарған қаржы таза табыс түрінде сол уақытқы дейін толық қайтарылмаса, аяқталмаған өндірстің құны мына формула арқылы табылады:

Өа = Р*(Шn - Кn),

онда: Өа - аяқталмаған өндірістің құны, тенге;
Р - қаржыландырылған алқаптың ауданы, га;
Шn - 1 га жұмсалған шығынның көлемі, тенге;
Кn - 1 га жерді ауылшаруашылық пайдаланудан алғанға дейін алынған таза табыс, тенге.
в) Егістерді жойғаннан шеккен залалдың мөлшері сол егістерден алынбай қалған өнімнің көлемімен теңестіріледі:

Еқ= Рж*Ө*Б,
онда: Еқ - жойылған егістерден алынбаған өнімнің құны, тенге;
Рж - жойылған егістердің ауданы, га;
Ө - дақылдардың түсімділігі, цга;
Б - 1ц өнімнің бағасы, тенге;
Топырақтың құнарлы қабатын (ТҚҚ) алу және пайдалану бойынша техникалық шарттарды дайындау.
Бұл мәселе жерге орналастыру жобасының құрамында бөлек жұмыс жобаны жасауға арналған тапсырма ретінде қаралады. Техникалық шарттарда топырақтың құнарлы қабаты (ТҚҚ) алынатынучаскелердің аудандары, құнарлы қабатының қалыңдығы, оны пайдалану жолдары уақытша үйіділердің орналасуы, жақсартылуға жататын алқаптардың аудандары, онда төселетін ТҚҚ қалыңдығы және бұл жерлерді пайдалану жөніндегі талаптар белгіленеді. Қосымша тиісті сызбалар жасалады.
Рекультивацияжүргізу жөніндегі техникалық шарттарды дайындау.
Бұзылған жерледі рекультивациялау жайында ұсыныстар бойынша рекультивациялау обьектісі, оның ауданы, рекультивациялау жұмыстарының түрлері, рекультивациялау мерзімдері, смета құру(ірі нормативтер бойынша) жолдары белгіленеді. Ұсыныстарға байланысты әрі қарай жұмыс жобасы жасалынады. Рекультивациялау жұмыс жобасы бұзылған және бұзыла бастаған жерлерді рекультивациялау әдістемелік нұсқаулары арқылы орындалады.
Бұл мәселе жерге орналастыру жобасының құрамында қамтылады. Осы жөніндегі шарттарда бүлінген жерлердің аудандары мен орналасуы, олардың қалпына келтіру жағдайлары (төселетін ТҚҚ қалыңдығы, құнарлы қабаты алынатын танаптардың аудандары т.с.с.) бүлінген жерлерді қалпына келтіру мерзімі айқындаланы. Керекті сызбалар дайындалады.
2.3 Берілген жерді пайдалану жөніндегі ұсыныстарды дайындау.
Бұл ұсыныстар бойынша жерді пайдалану және қорғау жөніндегі мемлекеттік инспекторлардың қорытындысы дайындалып, аудандандақ әкімшіліктің шешімінде көрсетіледі. Осы мәселе бойынша табиғат пен қоршаған ортаны қорғау, ауылшаруашылық алаптарды сақтап қалу, жерді эрозиямен басқатеріс құбылыстардан қорғау шаралары қарастырылады. Сонымен қатар, бұл құжатта мәдени және тарихи ескерткіштердің бүлінбеуі,транспорттық байланыстардың бұзылмауы, басқа жер иеленушілер мен жер пайдаланушылардың құқықтарыныңшектелмеуі ескеріледі.
Жер пайдаланушыларға алған жерді пайдалануда қойылатын негізгі шарттар бойынша ұсыныстар, жерді шаруашылық пайдалануында қойылатын нақты талаптар мен шектеулерді белгілейді.
Межелес жер иеленушілер мен пайдаланулады қайта құру және реттестіру жөніндегі ұсыныстарды дайындау
Ірі жер учаскелері бөлініп берілген жағдайда межелер орналасқан жер иеленулер мен жер пайдалануларда қайта құру, реттестіру, кейбір елді мекендерді, құрылыстарды көшіру қажеттілігі тууы мүмкін. Осы мәселеге байланысты ұсыныстар шаруашылық аралық жерге орналастыру сызбанұсқасы немесе жобасы ретінде дайыдалады.
Жоба қамтитын жер иеліктерін және жер пайдалануларды қайтадан құру жайындағы ұсыныстарда шаруашылық аралық жерге орналастыру жобасында жер бөлудегі іргелес шаруашылықтардың жерлерін қайтадан орналастырудағы мөлшерін анықтайды.
Ауылшаруашылығына жатпайтын жер пайдалануларды құру жобалық шешімдерінің нұсқаларыбірқатар техникалық-экономикалық және экономикалық көрсеткіштер арқылы салыстырылып бағаланады. Сол көрсеткіштердің қатарына жерге орналастыру процесіне қатыстырылған жер пайдаланулар мен жер иеліктерінің саны мен құрамы, келтірілген шығындар және жыл сайынғы жұмсалған қаражат, күрделі қаржы жұмсалымы мен залалдардың мөлшері жатады. Жерге орналастыруды жобалаудың тек өзіне тән көрсеткіштер ретінде арақашықтықтарды, орташа арақашықтықтарды, салыстырмалы мөлшерлер мен коэффициенттері және т.б. атауға болады. Негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіш ретінде берілетін жердің ауданы мен құндылығы алынады.
Варианттар техника-экономикалық көрсеткіштердің абсолюттік мәндері арқылы бір-бірімен салыстырылады:
- алынатын жердің ауданы және учаскелерінің саны;
- ауыл шаруашылығының және орман шаруашылығының шығындарын қайтаруға кететін қаражаттың мөлшері;
- жер пайдаланушыларға қайтарылатын шығын;
- құнарлы қабатты сыдырып алып, сақтауға шығатын шығын;
- бүлінген жерлерді рекультивациялауға шығатын шығын;
- уйлерді, ғимараттарды,адамдарды, көшіруге;жол,көпір салуға, судың ағысын бұру және қоршау дамбаларын салуға, ирригациялық торларды қайтадан құруға, қоршаған ортаны сақтауға және т.б. шараларға жұмсалатын шығын қаражат;
- шаруашылық аралық жерге орналастыру, ішкі шаруашылық жерге орналастыру және жұмыс жобаларын жасауда орындалатын жобалау-ізденіс жұмыстарына кететін қаражат.
Ауылшаруашылығына жатпайтын қажеттілікке жер бөлу ерекшеліктері
Өнеркәсіп, транспорт және басқа да ксіпорындардың жер пайдаланулардың шартты түрде, жердің атқаратын міндеттеріне және жер учаскелердің пішін-кескіндеріне қарай төрт топқа топтастыруға болады:
- Тау-кен кәсіпорындарының жер пайдаланулары.
- Энергетикалық құрылыстардың жерлері.
- Сызықтық обьектілердің жер пайдаланулары.
- Қорықтардың және оған ұқсас обьектілердің жерлері.
Кен игеру үшін жер бөлу ерекшеліктері
Жерді ауылшаруашылығына жатпайтын мақсаттарға бөліп беру процесінде ең маңызды мәселелердің бірі - оны үнемдеу. Бірінші топқа жататын жер пайдалануларды(көбінесе өнеркәсіп обьектілері) жобаланғанда бұл мәселе кәсіпорындарды территориялық-өндірістік кешендерге шоғырландыру арқылы жүзеге асырылады. Өнеркәсіп обьектілерін осындай түрде орналастыру оларға берілетін жердің ауданын 15%-ға дейін қысқартуға мүмкіншілік береді.
Тау-кен кәсіпорындарында берілетін жерлердің өте маңызды пайдалану ерекшелігі бар. Бұнда негізгі өндіріс құралы ретінде жердің қойнауындағы қазба байлығы пайдаланылады. Тау-кен аспектілерінде үнемі өзгеріп отыруы, пайдалану мерзімінің нақты шектелуі, айнала ортаға зор әсер етуі тән. Қазіргі кезде пайдалы кендердің 80%-ы ашық тәсілмен қазып өндіріледі. Қазақстан Республикасында Я.Я.Макульдің болжауы бойынша осы мақсаттарға жыл сайын 1,0 мың га. Жер алынып отырады, ал жалпы әртүрлі ауылшаруашылық емес мұқтаждықтарға 10-13 мың га.
Тау-кен өндіруге жер бөлу жобасын жасау үшін міндетті түрде мүдделі субьектіде кен өндіру заңдылығына және кен өндіру жобасына сәйкес тағайындалған Кен өндіру орнын бөлу актісі болу керек.
Кен өндіру орнын бөлу - кен орнының бір бөлігін өндірістік өндіруге алу. Кен өндіретін мекемелердің жер пайдалануының орнын, ауданын және конфигурациясын анықтаудың негізгі шарты - пайдалы қазбалардың орналасуы. Қандай ауыл шаруашылық үшін бағалы жерлер болса да, кен өндіру орнын ауыстыру мүмкіншілігі жоқ.
Шаруашылық аралық жерге орналастыру жобасын жасауда кен өндіруге бөлінетін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.