МУНИЦИПАЛДЫҚ БАСҚАРУДЫҢ ДАМУ ТАРИХЫ

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

С.БӘЙІШЕВ АТЫНДАҒЫ АҚТӨБЕ УНИВЕРСИТЕТІ

ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ ФАКУЛЬТЕТІ

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Муниципалдық менеджменттің ғылым ретіндегі базасы
5В051000 Мемлекеттік және жергілікті басқару

Орындаған
Мемлекеттік және
жергілікті басқару-401 топ студенті Дунбаева М.С.

Ғылыми жетекші
Аға оқытушы,магистр Кубанова Д.Б.

Ақтөбе, 2019
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3-5
I ШЕТ МЕМЛЕКЕТТЕРДЕГІ МУНИЦИПАЛДЫ БАСҚАРУ
1.1 Шетелдердегі муниципалдық жүйе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6-10
1.2.Федеративті мемлекеттердегі муниципалды басқару ... ... ... ... ... ... ... 10-13
II МУНИЦИПАЛДЫҚ МЕНЕДЖМЕНТ ҒЫЛЫМИ ПӘН РЕТІНДЕ
2.1. Аймақтық басқару - жалпы басқару саласы ретінде ... ... ... ... ... ... ... ..14-15
2.2. Территориялық басқару жүйесі. Жергілікті басқару және жергілікті өзін-өзі басқару категориялары ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16-20
2.3.Астана қаласының муниципалды билікті ұйымдастыру жолдары ... ... .20-21
ІІІ МУНИЦИПАЛДЫҚ БАСҚАРУДЫҢ ДАМУ ТАРИХЫ
3.1. Антикалық әлемнің полистік демократиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22-24
3.2. Ортағасырлық сословиялық мемлекеттің қалалық және ауылдық қауымдары - буржуазылық муниципализмнен туындаған Х1Х ғасырдағы муниципалдық реформалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24-29
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .31

КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі: мемлекетті экономикалық, әлеуметтік және саяси жағынан одан әрі демократияландыруда жергілікті шаруашылықты басқаруды жетілдіруде әкімшілік - экономикалық механизмдердің алатын орны бөлек. Мемлекеттің негізгі қызметті ұлттық егемендікті, меншік құқығын, заңды және тәртіп сақтауды қорғау және ақша айналысын, сыртқы сауданы реттеу және тағы да басқалай болып келсе, жергілікті шаруашылықты басқару аясына жергілікті бюджетті бекіту, жергілікті салықтарды белгілеу, жергілікті халыққа білім беру мен денсаулық сақтау, әлеуметтік көмек беру, ауылды көгалдандыру, тазалық жұмыстарын жүргізу сияқты барлық қызмет түрлерімен қамтамасыз ету және т.б. кіреді.
"Қазақстан - 2030" Стратегиясында қазіргі заманғы мемлекеттік қызмет пен мемлекеттік басқару құрылымын құру мемлекеттің ең шешуші міндеттерінің бірі ретінде белгіленген. Осы құжатта атап көрсетілгендей, мемлекеттік басқару біртіндеп орталықсыздандырылып, үкімет ықшам әрі кәсіби деңгейде болып, неғұрлым маңызды міндеттерді шешуге қарай жұмылдырылады. Әрбір министрлік пен ведомство өздеріне тән емес қызметтерді орталықтан аймақтарға және мемлекеттен жеке секторға бере отырып, олардан арылады. Бірақ ол қызметтерді жергілікті жағдайда іске асыру экономикалық механизмдерді қолдануға бағытталуы тиіс.
Курстық жұмыстың мақсаты - муниципалды билік қызметінің аумақтық негіздері сонымен бірге аймақтық муниципалды шаруашылықтардың экономикалық реформаларын басқару үрдісі пайдалана отырып, экономикамызды көтеруге үлес қосу.
Курстық жұмысының міндетті - муниципалдық менеджменттің ғылым ретіндегі іске асырып, экономикамыздағы шешілмеген бірқатар мәселелердің шешілуі, қоғамдық өзін-өзі басқаруды дамыту, еліміздегі жергілікті өзін - өзі басқарудың мәні мен оның құрылымын, әдістерін жан-жақты ашып көрсету болып табылады.
Жергілікті шаруашылықты басқаруда экономикалық механизмдерді қолданудың ерекшелігін оның әлеуметтік мәселелер бойынша тиімді әрі уақытында шешім қабылдай алатындығынан көре аламыз. Жергілікті халықты еңбекпен қамтуда, оларды мамандық бойынша қайта даярлау мәселесі де жергілікті басқару органдарының өкілеттігіне беріледі. Мәселен, олардың келесі жылдан бастап шетелдік инвесторларға мынадай шарт қоюға құқықтары бар: Инвесторлар бір жыл ішінде жергілікті белгілі бір салалар бойынша даярлайды, белгіленген уақыт өткен соң халық еңбекпен қамтылып, шетелден келген жұмыс күші өз елдеріне қайтарылады.
Мемлекеттік реттеудің экономикалық пен бірге әкімшілік және институционалдық та механизмдері де бар. Әкімшілік тұтқалардың жиынтығы құқықтық инфрақұрылымдарды қамтамасыз етумен байланысты іс-әрекеттерді реттеуді қамтитын болса, экономикалық шараларға қаржы (бюджет, фискалды), ақша-несие (монетарлы) саясаты, бағдарламалау және болжау мәселелері жатқызылады. Жалпы алғанда, "қаржы саясаты" түсінігі - ауқымды категория. Ол екі жақты түсінік береді. Біріншіден, ол экономикалық саясат мақсатын, екіншіден, қаржылық шараларды жүзеге асыру механизмдерін білдіреді. Қаржыдан жергілікті басқаруда туындайтын бюджетаралық қатынастар мәселесі күн тәртібіне шындап қойылып отыр
Мемлекеттің даму барысында аймақтардың және олардың билік ететін органдардың арта түсуі жергілікті тар мағынада қалып қоймай, дүние жүзілік тенденция ретінде ұсынылады.
Оған мынадай көптеген жағдайлар әсер етеді :
- өмірдің әлеуметтік жағы және адам факторының басым роль атқаруы;
- аймақтардың өзара байланыстарының едәуір ұлғаюы;
- еңбек ресурстары жылжымалығының күшейе түсуі;
- аймақтардың өндіріс құрылымы мен инфрақұрылымының күрделене түсуі;
Аумақтық еңбек бөлінісі әрі оның тереңдей түсуі мен халықаралық маңызының артуы үдейеді.
Бұл тенденцияның дамуы, біріншіден, мемлекет пен аймақтар арасында басқару функцияларын қайта бөлу , қайта қарастыру ;
Екіншіден, мемлекеттік аумақтық басқару мен жергілікті өзін өзі басқарудың ең жақсы үйлесімін көздейді.
Бұл жағдай Қазақсанға да тән, себебі мемлекттік тәуелсіздік құру экономикалық дамыған аймақтарсыз, кеңейтілген әлеуметтік инфра- құрылымсыз мүмкін емес.
Егеменді мемлекеттің аймақтық саясатын анықтай түсу өте қажетті заңдылық. Осы саясаттың негізгі көрсеткіші болып өндірушілер мен тұтынушылардың экономикалық бостандығы мен іскерлігі есептеледі. Тауар өндіруші түбінде тек тұтынушы алдында ғана экономикалық жауаптымын деп есептеуі керек. Аймақтар мен шаруашылық бірліктерінің өзін өзі дамытудың міндетті түрдегі жағдайлары мыналар болып есептеледі: өзін өзі басқару , серіктестік қалаудағы бостандық, өндіріс құрал жабдықтар рыногы валюталық қаражат және басқа элементер. Сонымен қатар, аймақтық басқару жалпы республиканың және облыстардың ерекшеліктерін барлық түрлерін барынша қамтуы тиіс.
Қазақстан Республикасындағы муниципалды басқарудың үйлестірілген жүйесі барлық билік деңгейлерінің тиімді жұмысын қамтамасыз етуі және нарықтық қатынастарды дамытуға жағдай туғызуы қажет. Мұндай жағдай мемлекеттік басқару мен билік жүйесіндегі түпкілікті қайта құруды талап етеді.
Курстық жұмыстың құрылымы кіріспеден, негізгі екі бөлімнен, қорытынды және қолданылған әдебиеттерден тұрады.
Кіріспеде курстық жұмыс тақырыбының маңыздылығы, мақсат-міндеттері қаралған. Бірінші бөлімде муниципалды билік қызметінің шетелдегі тәжірибесі, теориялық негіздері және муниципалды билік қызметінің мәні, ұйымдастыру тұжырымдамасы қарастырылған.
Ал, екінші бөлімде муниципалды билік қызметінің пән ретіндегі, ғылым ретіндегі базасы қарастырылған. Сонымен қоса,территориялық муниципалды билікті ұйымдастыру жолдары көрсетілді.
Қорытынды бөлімінде муниципалды биліктің даму тарихы көтеріледі. Қосымша материалдар келтіріліп, әдебиеттер тізімінде пайдаланылған әдебиеттер рет-ретімен жазылған.

I ШЕТ МЕМЛЕКЕТТЕРДЕГІ МУНИЦИПАЛДЫ БАСҚАРУ

0.1 Шетелдердегі муниципалдық жүйе

Көптеген шетелдерде жергілікті басқару сайлау органдары мен атқарушы аппараттар арқылы жүзеге асырылады.Әдетте, жергілікті басқару органдарын (ЖБО) сайлау реттері заңмен белгіленеді.Әрине, мұндайда әрбір елде кандидаттарды ұсыну мен оларды сайлаудың өзіне тән ерекшеліктері болады.
Мысалы, АҚШ-та муниципальдық кеңеске сайлау өткізуде бірмандатты және копмандатты округтер құрылады.Ал, Ұлыбританияда графтар кеңесі мүшелері бірмандатты сайлау округтері бойынша сайланады. Францияда департаменттердің бас кеңестері екі турда өтетін мажоритарлық жүйе бойынша сайланады. Ал, енді, айталық, Италияда жергілікті басқару органдарының сайланаатын мүшелеріне сайлаушылар міндетті жүктей алмайды.
Мунициппальдық кеңестер әр түрлі мерзімге сайланады. Мысалы, Ұлыбританияда-төрт жылға,Францияда-алты жылға, Италияда - бес жылға, Жапонияда - төрт жылға, т.с.с. сайланады.Беларусь Республикасында жергілікті кеңес депуттары төрт жыл мерзімге сайланады.
Муниципаальдқ кеңестер саны жағынан да әр түрлі.Мысалы,АҚШ-та-5-тен 50-ге,Францияда-9-дан 165-ке дейін, Италияда-15-тен 80-ге дейін,Жапонияда-12-ден 120-ға дейін, Ұлыбританияда -70 адам шамасында.
Муниципальдық кеңестердің негізгі жұмыс түрі отырыс болып табылады.Бұл отырыстар сессиялық тәртіппен өткізіледі.Мысалы,Франция мен Жапонияда бұл сессиялар жылына 4 реттен кем өткізілмесе,АҚШ-та айына 1-ден4 ретке дейін өткізіледі.
Бұл арада біз (ЖБО) жергілікті басқару органдары бысшыларына кең өкілдік берілетінін айта кеткеніміз жөн.Мысалы, Жапонияда губернатор (префектурада), мэр (қауымдастықта) мол билікке ие болып әрі ел үкіметініңөкілі ретінде саналады. Губернаторлар мен мэрлер тұрғындар тарапынан төрт жылға сайланып, олар муниципальдық аппарттардың басшы шенеуніктерін өздері тағайындап, өздері орнынан алады.
Молдова Республикасында аудандық кеңес ауылдық және қалалық кеңестердің маңызға ие қоғамдық істерін басқаруды үйлестіреді.Жергілікті көпшілік биліктердің ара-қатынасынавтономия принциптеріне негіздеп шешеді әрі жалпы мәселелеріді шешуде ынтымақтастық қарым-қатынаста болады.
Түркіменстанда әкімдер жер-жерде мемлекет басшысының өкілі есебінде саналып, оларды президент қызметке тағайындап, орнынан алады әрі олар президенке есеп береді.Жергнілікті өзін-өзі басқару жүйесін кеңестер және аумақтық қоғамдық өзін-өзі басқару органдары құрайды. Кеңестер халықтық өкіметтің өкілетті орагны болып табылады, олар азаматтар тарпынан тікелей бес жыл мерзімге сайланады әрі әкімшілік бағыныштылық қатынастарды болмайды.
Армения Республикасы Презденті Премьер-министрдің ұсынысы бойынша облыстарға префектура қызметіне тағайындайда әрі қызметінен босатады. Олар үкіметтің аумақтық саясатын жүзеге асырады, республикалық атқарушы органдардың аумақтық қызметінің атқарылуын үйлестіреді әрі Армения Республикасы заңдарына жергілікті өзін-өзі басқару органдары қызметінң сәйкес болуын қадағалайды.
Өзін-өзі басқару органдары қалаларымен мен ауылдардағы қауымдық меншікті иелік ету, қоғам тәртібін сақтауды ұйымдастыру, қауымының өзге де өзіне тиісті мәселелерін шешу үшін үш жылға сайланады: құрамында үштен он бірге дейін адамы бар және қауым басшысы старейшиндер қауымы кеңесін құрады. Қауым жетекшісі өз аппаратын түзеді.
Өзбекстанда облыстар мен Ташкент қаласы әкімінің қызметіне Президент өзі тағайындап, қызметінен босатады әрі өзіне тиісті халық депуттары Кеңестері оны бекітеді.Ал, аудан мен қалалардың әкмдерін өзіне тиісті облыстардың әкмдері қызметке тағайындап, орнынан босатады әрі бұларды да өзіне тиісті халық депуттары Кеңесі бекітеді.Ал, қалалардағы аудан әкімдерін сол өзіне тиісті қала әкімі қызметке тағайындап, орынан босатады,халық депуттары бекітеді.Ал, аудандық маңызға ие қала әкімдерін аудан әкімі халық депуттары Кеңесі бекітумен қызметке тағайындап әрі қызметінен босатады.
Осылайша, біз басқа елдердегі жергілікті басқару қызметінің іс-әрекеті мен ұйымдастырылу жүйесін біршама біліп алдық.Енді, нақтылы бір шетелдердің жергілікті басқару жүйелерімен тереңірек танысуымызға әбден болады.
Әсіресе, АҚШ тәжірибесі оқырманға өте қызық болар деп санаймыз.Ең алдымен бұл елде 50 муниципальдық жүйе, муниципалитеттің алты түрі: графтық, қала, бороу,виллидж,тауналар,тауншиптер бар.Муниципальдық басқару органдары штаттарға тәуелсіз түрде, жергілікті маңызға ие барлық мәселелерді өздері шешуге құқылы. Алайда, муниципальдық басқару органдарының әрбірінде өз жарғысы немесе хартиясы болуы талап етіледі. Хартия бірнеше түрлерді қамтиды.Мысалы, кейбір жағдайларда штаттық өкімет ұсынған, өздері негізін салып бекіткен хартиямен жұмыс істесе, кейде муниципалитет өздері жасаған, тек заң шығарушы штат жиналысы бекітуі үшін ұсынған хартиялар да болады. Муниципалитеттер өте жиі түрде өз хартияларын өздері жасайды. Бірақ, мұндайда, бұл хартиялар жергілікті референдумда бекітлуі тиіс.
Қазіргі кезде АҚШ-та муниципалитет ішіндегі басқаруды ұйымдастырудың үші түрі кездеседі:
1.Комиссиялық;
2.Кеңес-менеджер;
3.Муниципальдық кеңес және мэр.
Комиссиялық. Бірнеше адамнн тұратын басқарудың мұндай түріндегі муниципальдық кеңес мүшелерін тұрғындар 3-5 жыл мерзімге сайланады.Мүшелердің әрбір екі сипатта: жергілікті норма белгілеуші органның - муниципальдық кеңестің мүшесі ретінде және муниципалитеттің негізгі депратамаентінің атқарушы аппаратты жүйесіндегі басшысы ретінде болады.
Бұл қарастырылып отырған жүйеде мэр орны белгіленбеген. Егерде мэр орны белгіленсе,онда ол тек салтанатты қызметті ғана орындайды әрі кеңестер отырысындатөрағалық қана етеді.Шындығына келсек,бұл жүйе тиімді деп табылмайды. Өйткені, ол ең алдымен билікті бөлісу принципін қанағаттандыра алмайды.
Кеңес-менеджер. Мұндай түрі басқарушы-маманды өте жоғары жалақымен қамтамасыз ете алатын муниципалитеттерде ғана пайдаланылады.Бұл жүйе көптеген муниципалиттерде өріс алған.
Муниципальдық Кеңес және мэр. Тұрғындардың Муниципальдық кеңес пен мэр сайлауын жүзеге асыратын нысан Муниципальдық басқаруларда кең таралған.Мэрдің құқықтық мәртебесі сол өзіне тиісті Муниципалитеттің хартиясымен (жарғысымен) белгіленеді.Мэр орнына лайықты кандидатура табылып,ол да өз қызметінде жүктелген міндеттерді жақсы атқара болса, онда басқарудың мұндай түрі жергілікті маңызға ие мәселелерді шешуде өте тиімді,сондай-ақ мэр лауазымы үлкен саяси аренаға (ол конгрессмен, штат губернаторы, президент аппаратындағы мемлекеттік қызметкер, т.б.) шығуға жол ашады.
АҚШ-тың мемлекеттік тәжірибесін сөз ете отырып төмендегі жағдайларды да айта кеткеніміз орынды. Федеральдық өкімет органдарының жергілікті басқаруды ұйымдастыруына қатысты бұл елдің конституциясындабелгілі бір нормалар нақты көрсетілмеген.Алайда, орталық өкімет органдарының жергілікті басқаруда ресми реттеушілік құқығы айтылмағанымен,олардың Муниципалиттерге әсер ету мүмкіндіктерін жоққа шығаруға болмайды. Ондай қатынастың негізіне эконкомикалық факторды жатқызуға болады.Олардың қатарында федеральдық займ; Муниципалитет басқа да көздерден алатын федеральдық кепілдік займ; Муниципалитет қызметіне жәрдем ету,т.б. атауға болады.
Муниципалитет пен федеральдық өкімет арасындағы тікелей байланыс дамуының ең бір бетбұрысысын американдықтар 1932 жылдан, яғни, Ұлы депрессия деп аталатын кезеңнен бастады деп есептейді. Осы жылы бірінші рет заң қабылданып, барлық мүдделі Муниципалитерге неие қаржы (ссуда) ұсынылып,сонымен бірге заң жобасына лайықтықаржыландыруды іске асыруда қойылатын бірқатар талаптар да бекітілгені айтылады.
Муниципалиттер мен федеральдық өкіметтің ілінісу жүйесінде арнайы тағайындалған субсидия - субвенция ерекше маңызды орын алады.
Мұндай субвенцияның шығуына АҚШ Конституциясының 8-бөлімінің 1-бап заңды негіз болды.Онда федеральдық өкіметке көпшілік иелігіне арттыру мақсатында қаржы шығынын шығару құқығы берілген.Алайда, сбвенция беру не бермеу негізінен Муниципалитеттердің мақсаты бағдарлмаларға белсенді қатысуы не қатыспауы сапасына байланысты анықталады.
Испания. Бұл елдің аумағы муниципалитеттерге, провинциялар мен автономиялық бірлестіктерге бөлінген.Өз міндеттерін орындауда бұлардың бәрі де жеке,тәуелсіз құқықтарға ие.
Елде 17 автономиялық бірлестіктер бар. Олардың әрқайсысының өз заң шығарушы жиналысы бар. Онда заңдарды қабыдап, бірлестіктер бюджетін бекітеді әрі өз үкіметінің қызметін бақылайды.Бірлестіктегі атқарушы өкімет үкіметтік кеңеске және оның төрағасына берілген.
Олардың заң шығарушы жиналыс сайлап, король тағайындайды.Үкіет заң шығарушы жиналыс алдында есеп береді (бірлестіктерде басқарудың парламентарлық нысаны белгіленген).
Бірлестіктер қаржы автономиясына бірккен,олар өз кірістерін толтыратын өз қаржы көздеріне ие (мысалы, жеке мүліктен түсетін пайдаға салықтар салу, т.б). Провинция аумағы муниципалиттер тобын біріктіреді. Провинцияны басқаруды тұрғындар тараптарынан сайланған депуттар жүзеге асырады. Орталық Үкімет ішкі істер министірітағайындайтын провинция губернаторына берілген. Муниципалитеттерді басқару халық сайлаған тиісті кеңестерге жүкітеледі. Жергілікті маңызы бар мәселлерді шешуде муниципалиттер бірігуі мүмкін.
Индия. 25 штаттың әр бірі округтарға бөлінеді. Штат губернаторы бірнеше округтарды (әдетте 7-8) басқару үшін комиссиялар тағайындайды. Ол өзінің бақылауындағы округтерді басқару үшін аппарат қызметін ұйымдастырады, әрбір округтер үшін комиссиялардың орынбасарларын губернатор белгілейді. Олар штат үкіметіне тікелей бағынып, округтегі жоғары лауазымды адам саналады. Комиссар орынбасары салық жинауды, армияға адам алуды, несие қаржы беруді,қажетілерге көмек беруді, түрмелерді қарау мен кейбір соттық өкілеттіктерді жүзеге асыруды ұйымдастырады. Округ аумағы сайлау кеңестері бар талук және тексилге бөлінеді, онда сайлау кеңестері болады.
Индия 72 ірі қала округтық бағынудан шығарылған. Оларда муниципальдық корпаорациялар құрылған. Бұл корпарациялар Индиядағы өзін-өзі басқаратын ең ежелгі, ең бір өкілетті және автономдық орган болып саналады.Бұл қалаалрдың тұрғындары 3-5 жылға баскеңесті сайлады. Олардың мүшелері өз құрамы арасынан бір жыл мерзімге мэр және оның орынбасарын сайлайды. Соған қарамастан барлық атқарушы билік штат үкіметі тағайындайтын корпорация комиссары қолын топталған. Әрбір муницпалдық корпаорация қызметінң ең маңызды бағыттарына сай тұрғындар өз алдына комиссия құрады. 10 мыңнан артық тұрғындары бар қалларда олар тарапынан муниципальдық кеңестер сайланады. Демек, жергілікті маңызы бар мәселлерді өздері шешеді (елде 1500 муниципальдық кеңестер бар).
Жергілікті өзін-өзі басқарудың дәстүрлі органы-қыстық панчаят ауылдық жерлерде құрылады. Бұларға ауыл шаруашылық, денсаулық, тазаллық, көгалдандыру, т.б. салларға байланысты қауымдық мәселеерді шешу үшін конституция бойынша атқарушылық билік берілген. Қазіргі кезде панчаяттар ауыл тұрғындарының жалпы санының 90 проценттен көбін қамтып отыр. Көптеген штаттарды панчаяттар үш тарамнан (звенье) тұрады: төменгі - яғни, самит панчаяттар (бұлар 4414) және жоғарғы - зила паршад (елде бұлар - 274). Мысалы, қыстақтық панчаят үш негізгі органдардан құрылады: қыстақтық жалпы жиналыс, панчаяттың атқарушы комитеті және панчаят соты немесе қыстақтық сот.
Әсіресе, жақын шетелдер тәжірибесін зерттеу өте маңызды. Сондықтан да біз бұлардың арасынан Ресей Федерациясының тәжірибесін ерекше бөліп көрсеткіміз келеді. Ресей заңдары жергілікті өзін-өзі басқаурды дамытуға айрықша көңіл бөледі. Сол себепті де, жергілікті өзін-өзі басқаурға бұл кез келген мәселерді өздері шешіп қана қоймастан, муниципальдық меншіктерін өздері пайдаланып, оны билеуге құқықты. Жергілікті өзін-өзі басқаруды азаматтар референдум,сайлау, тағы басқа да тікелей еріктерін білдіру жолдарымен, сондай-ақ сайланбалы және жергілікті өзін-өзі басқару қалаларда, ауылдық мекен-жайлар мен тағы да басқа аумақтарда өздерінің тарихи және жергілікті дәстүрлері есепке алына отырып жүзеге асырылады. Жергілікті өзін -өзі басқару органдарының құрылымын тұрғындар өздері анықтайды. Жерілікті өзін-өзі басқаруоргандары муниципальдық меншікті өздері басқарады, жергілікті бюджетті құрып, бекітіп әрі орындайды, жергілікті салықтар мен салымдарды белгілейді, қоғамдық тәртіпті сақтауды жүзеге асырады, сондай-ақ жергілікті маңызы бар басқа да мәселелерді шешеді

1.2.Федеративті мемлекеттердегі муниципалды басқару

Германиядағы муниципалды институтардың құрылудың тарихи тамырлары XI, XII кетеді. Ынталандырушы фактор болып қалалық құқық табылады. Қалалардың, сауда қатынастарының көтерілуі мен дамуы муниципалды басқару органдарымен жүзеге асырылады. Әдебиеттерде даулы сәттер көрсетілген, олар муниципалды басқару және қалаларда пайда болды деп санайды. Бұл - жеке қозғалыс, төңкерістік коммуна, территориялық қауымдастық немесе сатушылар гильдиясы болды ма? Бізге мәлім Кельн дәстүрлі тәсілдерден құралған қала, бұндай патрициондық басқарумен суреттелген, жалғыз ғана аристократтардың билігін шектей алған. Көптеген қалалар Хартияға ие болды, олар герцагтар мен басқа да ақсүйектермен сайланған, нәтижесінде көптеген мәселелерді шешті: жергілікті ақсүйектердің әлеуметтік мұқтаждығын төмендетіп, салықтар мен алымдарды төмендетті. Германиядағы жергілікті өзін-өзі басқарудың осындай шатысқан заңдық тіркеуге қарамастан, онда заң шығару үрдісі келтірілген және олардың қалалық құқықтарға жүйеленеді. Любек, Гамбург, Магдебург заңдарының кең қолданғаны да белгілі. Мысалы, магдебургтік қҧқық кең ұғымдағы құқықпен нақты құқықты бӛлген, азаматтық заңдар мен таңдау құқығы ажыратылған. Германиялық жергілікті өзін-өзі басқару құрылымдары ауысып, дамып отырғандықтары сөзсіз, басқару ерекшеліктерін ескере, соған сәйкес: абсалютизм кезеңіндегі басқару, полициялық мемлекет жағдайында, гибералды қҧқық құқықтық мемлекет жағдайындағы; тұтынушы қоғамы кезеңінде; жоспарлы экономикалы мемлекет басқаруларынан тұрады. Сонымен қатар, мемлекеттің федералды құрылымы, ФРГ Конституциясының мемлекеттік органдарға жеке жерлер мен өзін-өзі басқару саласында кең құқықтарды беруді көздеу, сонымен қатар, мемлекеттік ыдыраудың тарихи кезеңі жергілікті өзін-өзі басқару түрлерінде өз көрінісін тауып, ФРГ-ң коммуналдық моделіне ықпал етті. Коммуналды басқарудың орны мен маңызын көру үшін елдің территориялық құрылымына көңіл аударған жөн. Германияда жерлер территорияны басшылық ҥкіметтік аумақтарға бөлінеді. Әр үкіметтік аумақ үкіметтің әсеріне өкілетті адаммен бақыланады. Территорияны үкіметтік аумақтар өз кезегінде, құрамына әкімшілік- территориялық бірліктерді және қалалар мен аудандарды кіргізеді. Аудандандардан әкімшілік - территориялық бірлік болып қауымдастықтар табылады. Әдетте, қауымдастық территориясындағы тұрғындар саны 30 мыңнан аспайды. Осы қауымдастықтар дәстүрлі түсінікте жергілікті өзін өзі басқару болып табылады. Көрсетілген муниципалды әкімшіліктер мен өкілетті органдармен өзара қатынастарын ескере отырып коммуналдық модель төрт түрге бөлінеді. бургомистр - кеңес кеңес- магистрат қауымдастық - директоры - кеңес - басқару бойынша комитет қауымдастық тұрғындарының кеңесі Германиядағы коммуналдық модельдің берілге түрін сипаттай отырып, келесі жағдайларды бӛлу қажет. Бургомистр - кеңес-мұндай модельдің түрі, бургомистрдің кҥштірек тұрғыларын көрсетеді. Біріншіден, ол муниципалды кеңесті басқарады. Екіншіден, ол қауымдастық мүддесін көздейді. Үшіншіден бургомистр өздігінен әкімшілік құрамын анықтайды, кеңес шешімінің орындалуын тоқтатады және басқа да мүдделерді көздейтін қауымдастық басқармасының жҧмысын тоқтата алады. Американдық федерация шартында барлық қалаларында бірыңғай өзін өзі басқару моделі жоқ. Жергілікті биліктер ешқандай регламентсіз мәрлер мен қала кеңесінің депутаттарының қызмет етуін (АҚШ қаларының муниципалды құрылымындағы Нью-Йорктен басқасында аудандық кеңестер), осы кеңестегі депутаттар санын жергілікті жердегі атқарушы және ӛкілетті органдарда сайлау өткізу ретін анықтайды. Штаттар мен қалалар қҧзіретіне муниципалды басқарудың қандай да бір модельдерін нақты жергілікті шарттарға тәуелді таңдаулар кіреді. Қазір АҚШ-та қалалық ӛзін ӛзі басқарудың ҥш негізгі моделі қзмет етеді. Кеңес - мәр. Бҧл ең кӛп тараған модель ӛкілеттілікті мәр тҥрндегі атқарушы билік пен қалалық кеңес тҥріндегі ӛкілетті билік арасында бӛлуді қарастырады. Және мәр өкілеттігі өз көлемі бойынша әр түрлі болуы мүмкін, сондықтан да мәр-кеңес моделінің екі варианты бар, оны АҚШ-та кеңес және әлсіз мәр және кеңес және күшті мәр деп аталады. Кеңес және әлсіз мәр вариантында қаланы басқаруда мәр өкілеттігі шектелген. Ең алдымен мәр қалалық кеңес мҥшесі болып осы кеңестің депутуттар қҧрамынан сайланды. Ол кеңес отырыстарында басқарады және осы өкілеттік биліктің шешім жобаларымен ортаға шыға алады. Әлсіз мәр әр түрлі қалалық қызметтерінің түрлі басқарушыларының кандидатурасын ұсыну құқығы және оларды кеңес келісімімен жұмыстан шығаруға құқығы бар. Ал кеңестің өзі осы вариантта кең өкілеттілікке ие болады. Ал мәрдің барлық тағайындаулары мен жұмыстан шығаруын бекіту мен қабылдаудан басқа қалалық биліктің атқрушы органдары қызметіне қатаң бақылауды жҥзеге асырады. Кеңес және күшті мәр варианты қалалық әкімшіліктің үстіндегі биліктің толықтығын қарастырады. Және де осында мәрдің өзі қалалық бюджет жобасын құрады, және де ол кеңес шешіміне вето жасау қҧқығына ие болады. Күшті мәрді кеңес емес, бүкіл қалалық сайлауларда сайлайды, сондықтан қаланың жоғары лауазымды тұлғасы ретіндегі статусын жоғарылатады. Кеңес мүшесі болмай-ақ күшті мәр қала қызметтері басқарушыларын өз қарасы бойынша бекітеді, жұмыстан шығарады, тікелей қала әкімшілігін басқарады. Кеңнс оған қала атынан қала жұмыстарын атқаратын әр түрлі келісімге отыру құзіретін береді. АҚШ Жоғарғы соты өз тарапынан конституциялық қадағалаудың жоғарғы органы бола отырып тура солай штаттардың заңдарын, сонымен қатар қалалық кеңестер шешімдерін жоққа шығаруға мҥмкін. Осы кезде жергілікті билік қызметтік шарасыз болып қалмай оларға тиісті саяси-құқықтық мәртебе негізінде әрекет ете береді. АҚШ-тың қазіргі саяси тарихында қалалық кеңестер штат билігі немесе федералдық билік органдарымен таратылған еш жағдай болмаған. Сол уақытта АҚШ Президенті жаппай тәртіп бұзушылық жайылып кеткен қалаларға ұлттық гвардияны бағыттау құқығы бар. РФ-ғы жергілікті өзін өзі басқаруда қалыптасуы мен дамуына мҥдде түсінікті: екі егеменді елдің шекараларының территориялық жақындығы, экономикалық және мәдени мҥдделердің ортақтығы, геосаяси және басқа да себептерге байланысты. РФ-ның жергілікті өзін өзі басқарудың заңдық негізі болып РФ Конституциясы, Федерация субъектілерінің конституциясы және жергілікті қауымның қабылдаған жарғылары. Көптеген мемлекет басқаруда және басқа айырмашылықтарға қарамастан Қазақстан ҥшін ресей тәжірибесі аймақтық саясат сұрақтарын шешуде үлгі болады. Орталықтың субъектілерімен аумақтармен үнемі күресі, осы күрделі қатынастардың заңдылық негізделуі қҧқықтық өрнектеуді қажет етеді. Жеке мамандардың ойынша жергілікті өзін өзі басқару тҥрлі сипаттаулар үшбұрышынан өтеді. Жергілікті өзін өзі басқару конституциялық құрылымның негіздерінің бірі, билік ұйымдастыру қағидасының негізі, басқару жүйесін анықтаушы. Бұл дәйекті Е.С. Шугрин ұсынған он сәйкес заңмен бекітіледі, он Краснодар аймағындағы жергілікті өзін- өзі басқару жайындағы заң. Жергілікті өзін-өзі басқару түсінігі тұрғы үшбұрышынан ашылады, ол жергілікті өзін- өзі басқаруды азаматтар қызметі деп түсінеді. Белгілі дәрежеде Ф.И. Бородинның көзқарасы ерекшеленеді, ол бойынша әр жеке азамат пен жергілікті қоғам тұтас қалғанда жауапкершілікті түсініп қана қоймауы қажет, сонымен қатар өз мойнына алуға даяр болуы керек. Жергілікті өзін-өзі басқарудың ғылымдық формуласын табуға ұмтылыстар көздеген мақсаттарға жеткізбеу мүмкіндігінің бары сөзсіз. Соған қарамастан, бірқатар негізгі бөлімдер топтары бар, олар творчестволық бағытта дұрыс бағыт табудың құралдық мүмкіндігін береді.
Біріншіден, жергілікті өзін-өзі басқару жергілікті қауымдастықтың билігін жүзеге асырудың институционалды түрін көрсетеді. Бұл тұрғыда Ф.И. Бородиннің ескертуі құнды болып табылады, Өйткені ол жергілікті өзін-өзі басқарудың тәжірибеде қолданылуын түсіндіреді. Мысалы, Мәскеу қаласының тұрғындарының жергілікті өзін-өзі басқаруға құқықтары толық ауқымды жалпы қалалық деңгейде жүзеге асырылады. Екіншіден, жергілікті өзін-өзі басқарудың кез-келген интерпритациясы құқықтық өңделген болуы қажет. Басқаша айтқанда жергілікті өзін-өзі басқаруда жергілікті қағиданың жергілікті маңыздағы сұрақтарды өздігінен шешу құқығы көрінеді. Мысалы, Воронеш облысындағы жергілікті өзін-өзі басқару туралы заңында жергілікті өзін-өзі басқару - халық билігінің тҥрі, жергікті тұрғындарға туған мәселені өздігінен шешуге және жауапкершілігін алуға көзделген. Сонымен қатар бұл мәселелерді жергілікті өзін-өзі басқарудың маңызды қағидасы болып халықтың жергілікті өзін-өзі басқаруға, қоныстанған бекеттер шекарасында, олардың бірлестіктерінің аумағында ғана құқық береді. Үшіншіден, жергілікті өзін-өзі басқаруға істік бастама алу түсінікті, өйткені бекітілген заңдар арқылыіс жҥзінде жергілікті өзін-өзі басқаруға құқық алуға мүмкін. Төртіншіден, РФ - ғы жергілікті өзін-өзі басқару, жергілікті қауымдастықтың мемлекеттік билік органдарының ұйым қағидасы ретінде бекітілгені маңызды. Бұл жағдай жергілікті өзін-өзі басқару органдары мемлекеттік билік органдарының жүйесіне кірмейтіндігі туралы коституциялық талаптардан шығады.

II МУНИЦИПАЛДЫҚ МЕНЕДЖМЕНТ ҒЫЛЫМИ ПӘН РЕТІНДЕ

2.1. Аймақтық басқару - жалпы басқару саласы ретінде

Мемлекеттегі басқару үрдісін ұйымдастыруға қатысты мәселелер оның территориялық құрылымымен тығыз байланысты, себебі билік органдарының қызмет етуі мемлекет территориясы бөлінетін территориялық бірліктер шегінде жүзеге асады. Соңғы уақыттарда мемлекеттер жаңа қалыптасқан талаптарға сай территориялық басқарудың қағидаларын, орны мен мағынасын өзгертуде. Шет ел әдебиеттеріне сүйенетін болсақ, бұл құбылыс 70 жылдардың соңына қарай жақсы дами бастады. Жүргізілетін реформалардың мағынасы, мемлекеттік билікті қайта орталықтандырудың және территориялық басқару органдарының жауапкершілігін жоғарылатудың, сонымен қатар оларға тиісілі аймақтардың әлеуметтік және экономикалық дамуының қоғамдық басқарылуының негізгі тенденцияларын көрсетеді. Қалалар, ірі және күрделі әлеуметтік-экономикалық және территориялық құрылыс болғаннан кейін, олар қалалық билік органдарынан көп жұмыс істеуді талап етеді. Олардың бақылауында келесілер болады: инфра құрылым объектілері, әлеуметтік қызмет көрсету орталары, тұрғын үй-коммуналдық және жол шаруашылығы, мемлекеттік білім беру мекемелері, полиция (милиция), өрт күзеті, сонымен қатар қоршаған ортанын ластануын, атмосфераның радиологиялық жағдайын және қалдықтарды тастауды бақылап отыру орталары және т.б. Сонымен қоса бұл объектілер басқа да территориялық құрылымдарға тән, оларда басқару органдары әр түрлі амалдардың көп санын шешуге тырысады. Осындай жағдайларда14 басқару қызметтерінің санының өсуі ғана емес (американдық мамандардың деректеріне сүйенсек ХХ ғасырдың бірінші жартысында ірі қалаларда ол екі есе өскен), сонымен олардың орындалу қорытындыларына деген жауапкершіліктің жоғарылауына байланысты олардың мағынасы да қиындай түсетіндігі байқалады.
Территориялық басқарудың жаңа мағынасы ойлаудың жаңа деңге\йі мен масштабын талап етеді. Стратегиялық жоспарлар мен бағдарламаларды жасау барысында келесідей мамандардың қызметі маңызды, яғни оларға аймақ үшін перспективті, профилді салалар мен кәсіпорындарды анықтайтындар, және осы анықталған саланың өз территориясына қызықтыра ала алатындығы мен аймақтың бәсекелестікке жарамдығын анықтайтын мамандар жатады. Сонымен қатар шектеулі ресурстарды қандай бағыттарға шығындалатынын анықтау керек, ол перспективтік салалардың жоғары санының негізінде аймақтын жақсы қырларын аша түседі. Стратегиялық даму жоспарын жасау және оны әркез түзетіп отырумен байланысты жұмыс өте ауқымды және қиын екендігін осы ретте айта кеткен дұрыс. Реформалау мәселелерімен оның әлеуметтік ортасын, қызметтегі әлеуметтік стандарттардың қамтылуын, экологиялық нормативтерді тәжірибелік тұрғыдан шешудің ауыртпалылық орталығы нақты осы жергілікті, аймақты деңгейге көшірілген. Реформалау үрдістері мен экономиканың дамуының қаншалықты жоғары болғандығы жалпы мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық өсуіне тікелей қатысты болады.
Аймақтық және жергілікті өзін-өзі басқарудың қалыптасуымен, орталықтан басқаруға деген бағытпен, байланысты территориялық шаруашылық қазіргі уақытта өзінің толыққанды дамымағанын көрсетті.

2.2. Территориялық басқару жүйесі. Жергілікті басқару және жергілікті өзін-өзі басқару категориялары

Территориялық басқару жүйесі мынадый түсініктермен ұштасады, яғни жергілікті басқару, жергілікті мемлекеттік басқару, муниципалды менеджмент. ҚР Конституциясына сәйкес, жергілікті басқару дегеніміз тұрғылықты азаматтардың жергілікті мағынасы бар мәселелерді өздігімен шешуге тырысуларын айтады. Жергілікті өзін-өзі басқару жергілікті басқару органдарын ауылдық, қалалық құрылымдарда, олардың тарихи, табиғи-экономикалық, демографиялық шарттары мен ерекшеліктеріне, сонымен қоса жергілікті дәстүрлерді ескере отыра ғана тұрғындармен жүзеге асады.
Қазақстан Республикасының жергілікті мемлекеттік басқару15 және өзің-өзі басқару туралы заңына сәйкес (2001 жылдың 23 қантарынан бастап, 09.02.2009 ж. өзгертілді), жергілікті басқару дегеніміз, қоғаммен және міндетті түрде жергілікті өзің-өзі басқару органдары мен маслихаттар арқылы іске асатын қызмет түрі, ол жергілікті мағынаға ие мәселелерді жауапкершілікке жүгініп өздігімен шешуге бағытталған. Жергілікті өзің-өзі басқару демократияның алғашқы звеноларының бірі бола тұра, билік органдарының халыққа жақындауына жағдай жасайды, жергілікті жағдайлар мен ерекшеліктерге жақсы үйренген басқарудың иілгіштік жүйесін құрастырады, азаматтардың өзіндік дамуы мен инициативиясының дамуына барынша жағдай жасайды. Жергілікті өзің-өзі басқарудың 1985 жылғы Еуропалық Хартиясында жергілікті өзің-өзі басқару былай түсіндіріледі, яғни, жергілікті билік органдарының шынайы қабілеттіліктері мен құқығын, заңға сүйене отыра, қоғамдық істердің маңызды бөлігін шектейді, және оны басқаруда жергілікті тұрғындардың қажеттіліктерін өз жауапкершілігіне алады. Дәстүрлі демократиясы бар мемлекеттер жергілікті өзің-өзі басқарудың даусыз қадір-қасиеттерін мойындап, оған билік құрылымында ерекше орын бөлген. Тұрғындармен аса тығыз байланысты болатын жергілікті өзің-өзі басқару органдарына локалды сипаттағы жалпы барлық туындағын мәселелерді шешу жүктелген болатын, яғни, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, құрылыс, қызмет ету орталарының дамуы, экология және т.б.
Қазақстандық эксперттердің айтуынша, Қазақстандағы жергілікті өзің-өзі басқарудың құрылуы өте күрделі және көп аспекті үрдіс деп қарастыруға болады, ол құқықтық, қаржылық-экономикалық және ұйымдастырушылық амалдармен байланысқан іс-шаралардың кешенің деңгей-деңгейімен іске асуын талап етеді. Сонымен, жергілікті өзің-өзі басқару дегеніміз, ол тұрғындар мен жергілікті маңызды мәселелерді өздігімен шешуге үйлескен сол жерлердегі биліктің ұйымдасуын айтады. Жалпы оның мағынасы мынада, жекеленген әр азамат жергілікті биліктін ірге тасы болуға құқылы, ол өз өмірінде жолығатын мәселерді өздігімен шешіп, оның қорытындысына өзі жауап береді.
Азаматтардың тұрғылықты өмір сүретін орындарында басқаруды ұйымдастырудың альтернативтік кестелері бар. Көптеген елдерде жергілікті ұжымдар мемлекет тарапынан қандай да бір тікелей әсер етуге ұшырайды. Оларда жергілікті өзің- өзі басқару жүйесі тіпті болмайды, немесе, керісінше, мемлекеттік16 құрылымдармен паралелді түрде қызмет етіп, олардың бақылауына ұшырайды. Бұл жерде айтылып жатқаны: жергілікті деңгейдегі мемлекеттік басқару немесе жергілікті мемлекеттік басқару. Осы жергілікті өзің-өзі басқарудың қарама-қайшылығы. Дәл осы үлгі жергілікті территориялық бірліктегі орталықтандырылған билік пен жоғарғы территориялық деңгейлі әкімшілікпен басқарылатын басқарушылық қызметті көрсетеді, ал олар жоғары билікпен бекітілетін әкімшілік органдары арқылы өтеді. Жергілікті деңгейдегі мемлекеттік басқаруға қарағанда жергілікті өзің-өзі басқару жергілікті территориялық бірліктегі тұрғындармен іске асады, яғни жергілікті ұжымдармен немесе тандалған органдармен.
Қазақстан Республикасының жергілікті мемлекеттік басқару және өзің-өзі басқару туралы ҚР заңына сәйкес, жергілікті мемлекеттік басқару - бұл белгіленген территорияда мемлекеттік саясатты жүргізу мақсатында жергілікті өкілетті және атқарушы органдармен іске асатын, оны дамытатын, сонымен қатар, сйкес келмейтін территорияның жағдайына жауапкершілікті өз мойнына жүктейтін қызмет түрі. ҚР Конституциясының 89 бабына еңгізілген түзетулерге байланысты Қазақстанда жергілікті өзің-өзі басқару маслихаттар арқылы жүзеге асырылады. Осыдан мемлекеттік басқарудан жергілікті өзің-өзі басқаруды қатаң түрде бөліп алып тастау қағидалары жойылған болатын. Ал оның орнына хабарлаушы тамырлар қағидасы құрылған болатын, ол жергілікті өзің-өзі басқаруды құқықтандыруға мүмкіндік жасайды. Ең көп дискуссия тудыратын мәселелердің бірі қоғам мен мемлекетті басқару жүйесіндегі жергілікті өзің-өзі басқарудың өзіндік еркіндігінде болып отыр. Сондықтан, жергілікті өзің-өзі басқару институты барлық елдерде өз бетінше дамитындығына қарамастан, оның мемлекеттен, мемлекеттік басқару органдарының жүйесінен бөліп алу туралы айту, әсіресе, жаңа қалыптасқан реформалардың бастапқы деңгейінде тиімсіз екені белгілі болады. Негізінен, жергілікті өзің-өзі басқару, тіпті дамыған демократиялық қоғамдарда, мемлекеттің тұтас атқарушылық бөлімдерінің қызметін атқарады, және оларға анықталған жүктемелер көлемі бекітілген, сол жүктемелер үшін ол қоғамның алдында ғана емес, мемлекеттің алдында да жауапты болады. Осыдан Президент пен Үкіметтің тұтас атқарушылық бөлімдерге жергілікті өзің-өзі басқару органдарын тіркеуге, әр түрлі деңгейлердегі биліктің қарым-қатынастарындағы қарама-қайшылықтар мен келіспеушіліктерді алып тастауға деген талпыныс түсінікті болады.
Ғылым мен тәжірибеде жергілікті өзің-өзі басқару және мемлекеттік жергілікті басқару түсініктерімен қатар муниципалды менеджмент (басқару) термині қолданылады. Қолданыстағы Қазақстан заңнамасы берілген катерогияны түсіндіре алмайды, сондықтан оны талқылауда біршама қиындықтар туындайды. Көптеген ғалымдар муниципалдық (жергілікті) басқару мен жергілікті деңгейдегі мемлекеттік басқару түсініктерін бір бірінен алшақтатады. Басқалары муниципалды басқаруды муниципалды құрылымдардың атқарушылық-бөлу органдарының қызметімен байланыстырады, яғни оны жергілікті өзің-өзі басқару жүйесінің құраушы элементі түрінде қарастырады.
Толық анықтамаларды Ресейлік зерттеушілердің еңбектерінде кездестіруге болады (Гладышев А. Г., Иванов В. Н., Мельников С. Б., Патрушев В. И.) Олардың айтуынша, кейбір муниципалды басқару- лар жергілікті өзің-өзі басқаруларға қарағанда өз масштабы бойынша кең болады, және оларға жататындар: а) жергілікті деңгейдегі мемлекеттік басқару, яғни мемлекеттік биліктің федералдық және аймақтық органдары, олар қаржы, салық салу, жер мәселелері және халықтың жұмыспен қамтылу сияқты тағы да басқа салаларда мемлекеттік саясат қызметтердің ретін іске асырады; б) жергілікті басқару халықтық билік үлгісі ретінде; в) жергілікті өзің-өзі басқару органдары арасында, тұрғындар мен жеке капитал арасында муниципалдық қалыптасудың әлеуметтік- экономикалық дамулармен қамту мақсатында, әріптестік қатынастарды жақсарту бойынша муниципалды менеджменттің қызметтер жүйесі ретінде. Осындай көз қарастың негізінде, кез-келген мемлекеттің мемлекеттік құрылымында нақты бір өзіңдік деңгейі бар муниципалдық басқарудың белгілі бір түрлері болады деп тұжырымдауға болады. Жергілікті билік органдарының қызметіндегі өзіңдік басқарудың деңгейі көп жағдайларда орталық құрылымдардың жергілікті басқаруда жоғарыдан тағайындалатындығына байланысты болады. Қазақстанда муниципалды менеджмент термині жиірек қолданылады.
Муниципалды менеджмент ғылымның пәні ретінде XIX ғасырдың аяғында қалыптаса бастады. Оның толық теориялық ортақтануы мен толықтырылуы әлі күнге дейін аяқталған жоқ. Муниципалды менеджменттің ғылыми мектебі тәжірибе18 қажеттіліктерінен шегінгенде қалыптасады, оның академиялық курсы өте баяу және үздік-үздік болуда. Муниципалды менеджменттің әдістемелік негізі келесідей: 1) ортақ ғылымдық білімдер -- тарих, философия, дүние тану; 2) ортақ және арнайы менеджменттің теория, соның ішінде басқарудың гуманизация және экологизация концепциялары, жиілілік, өсімділік, даму, дағдарыс, тұрақты даму циклдері; 3) территориялық әлеуметтік-экономикалық ұйымдардың арнайы теориялары, соның ішінде экономикалық-географиялық мектептер, кенттену және қайта кенттену концепциялары, территориялық кешенділік, адамдардың бейімделушілігінің әлеуметтік теориялары, және т.б. бұл пәндер бір-бірін толықтыра, ортақтай отыра қызмет ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.