Құқықтық қатынастарға қатысушылардың құқықтары мен міндеттері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ

Ш.Есенов атындағы Каспий Мемлекеттік Технологиялар және Инжиниринг университеті

Бизнес және құқық факультеті

Құқықтану кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Пәні: Мемлекет және құқық теориясы
Тақырыбы: Қазіргі қоғамдағы құқықтық қатынастар

Орындаған: ЮП 19-7 тобының студенті Джиембаев С.

Рецензент: з.ғ.к.доцент Абилшеева Р.К.

Ақтау 2019

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 ҚҰҚЫҚТЫҚ ҚАТЫНАСТАР ТҮСІНІГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.1 Құқықтық қатынастардың белгілері және түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2 Құқықтық қатынастардың пайда болуының алғышарты ... ... ... ... ... ... .. ... 6
2 ҚҰҚЫҚТЫҚ ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.1 Құқықтық қатынастардың субъектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2.2 Құқықтық қатынастардың объектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 2
2.3 Құқықтық қатынастардың мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 9
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .26

КІРІСПЕ

Қурстық жұмыстың жалпы сипаттамасы. Құқықтық қатынастар мен өнеркәсіптің белгілі бір әдістері негізінде адам өмірі үшін әзірленген күрделі және көпфункционалды қатынастардың бірі болып табылады. Философиялық, тарихи, идеологиялық, әлеуметтік қатынастарға бөлінген. Қоғам материалдық қатынастардың мақсаты болып табылады және сананың немесе адамдардың еркіне бағынбайды. Әлеуметтік қатынастарды анықтаудың негізгі бағыты-адамдардың өндірістік қатынастары. Өндірістік қатынастар қоғамдық өндіріс процесінде адамдар арасында күрделі болып табылады. Өндірістік қатынастар қоғамдық өндірістің ажырамас бөлігі болып табылады. Адамдар материалдық немесе материалдық объектілерді құра алмайды. Өндіріске келетін болсақ, адамдар табиғатқа тек әлеуметтік байланыс пен коммуникация арқылы ғана қатысты сияқты бір байланыс пен қарым-қатынас жасай алады және ол өндіріске айналады.Идеологиялық тәсілдер біреудің сезіміне байланысты. Олардың басты мәні-саяси, құқықтық, адамгершілік, ұлттық, діни және басқа да қатынастар. Қоғамдық қатынастардың барлық жиынтығы реттелген және құқықтық негізге ие other.To әлеуметтік қатынастар мен олардың негізгі негіздерін анықтау үшін жалпы айқын тізбекті табыңыз. Қоғамдық қатынастар туралы заңды ашу үлкен ғылыми жұмыс үшін қажет. Қоғамдық өмірдегі қарым - қатынас-әр түрлі әлеуметтік топтар мен қауымдастықтар арасындағы қарым-қатынас.Әлеуметтік қатынастар - бұл онда тұратын адамдар үшін белгілі бір әлеуметтік орта.Барлық қоғамдық қатынастар қолданылатын құқықтық нормалармен реттелмейді және қоғамдар мен қауымдардың мүдделерімен реттеледі.Әрине, жұмысқа байланысты. Құқықтық қатынастар-әлеуметтік өзара іс-қимыл және адамдардың өзара қарым-қатынасы.Процестің мақсаты адамдардың ата-аналарында және т. б. Бір-бірімен өмір жақын болуы мүмкін, себебі бұл мүмкін бір себеп. Сонымен қатар, адамдардың мүдделерін қорғау жолдарын айқындай отырып, коммуникацияны дамыту процесі қалай өзгереді, өзгерістер мен т.б. қалай болады деген мәселелерді де шешу маңызды. Бұл процесс адамдардың бостандығы мен өмір сүру ортасын кеңейте отырып, әр түрлі жолдармен дамиды. Ғылыми-техникалық даму әлеуметтік өзара іс-қимыл формасын дамытады. Бірақ қарқынды дамумен байланысты бұл процесс неғұрлым экологиялық болып келеді және табиғи ресурстар мен ресурстар қысқартылады. Біз адамдар мен қоғамның мүдделерін ескере отырып, еркіндік пен нақты қатынастарды дамытуға белгілі бір шектеулер қоямыз. Құқықтық қатынастар өндіріс пен өндірістің белгілі бір түрлерінде жұмыс істейтін адамдар арасындағы жан-жақты, күрделі және кешенді қатынастар болып табылады.Құқықтық қатынастар-өндіріс-бұл нақты әдістер негізінде адам өмірінде қалыптасатын күрделі және алуан түрлі қатынастардың бірі. Философиялық, тарихи, идеологиялық, әлеуметтік қатынастарға бөлінген. Қоғам материалдық қатынастардың мақсаты болып табылады және сананың немесе адамдардың еркіне бағынбайды. Әлеуметтік қатынастарды анықтаудың негізгі бағыты-адамдардың өндірістік қатынастары. Өндірістік қатынастар қоғамдық өндіріс процесінде адамдар арасында күрделі болып табылады. Өндірістік қатынастар қоғамдық өндірістің ажырамас бөлігі болып табылады. Адамдар материалдық немесе материалдық объектілерді құра алмайды. Өндіріске келетін болсақ, адамдар табиғатқа тек әлеуметтік байланыс пен коммуникация арқылы ғана қатысты сияқты бір байланыс пен қарым-қатынас жасай алады және ол өндіріске айналады.Идеологиялық тәсілдер біреудің сезіміне байланысты. Олардың басты мәні-саяси, құқықтық, адамгершілік, ұлттық, діни және басқа да қатынастар. Қоғамдық қатынастардың барлық жиынтығы реттелген және құқықтық негізге ие other.To әлеуметтік қатынастар мен олардың негізгі негіздерін анықтау үшін жалпы айқын тізбекті табыңыз. Қоғамдық қатынастар туралы заңды ашу үлкен ғылыми жұмыс үшін қажет. Қоғамдық өмірдегі қарым - қатынас-әр түрлі әлеуметтік топтар мен қауымдастықтар арасындағы қарым-қатынас.Әлеуметтік қатынастар - бұл онда тұратын адамдар үшін белгілі бір әлеуметтік орта.Барлық қоғамдық қатынастар қолданылатын құқықтық нормалармен реттелмейді және қоғамдар мен қауымдардың мүдделерімен реттеледі.Әрине, жұмысқа байланысты. Құқықтық қатынастар-әлеуметтік өзара іс-қимыл және адамдардың өзара қарым-қатынасы.Бір - бірімен өмір жақын болуы мүмкін, себебі бұл кейбір себеппен мүмкін. Сонымен қатар, адамдардың мүдделерін қорғау жолдарын айқындай отырып, коммуникацияны дамыту процесі қалай өзгереді, өзгерістер мен т.б. қалай болады деген мәселелерді де шешу маңызды. Бұл процесс адамдардың бостандығы мен өмір сүру ортасын кеңейте отырып, әр түрлі жолдармен дамиды. Ғылыми-техникалық даму әлеуметтік өзара іс-қимыл формасын дамытады. Бірақ қарқынды дамумен байланысты бұл процесс неғұрлым экологиялық болып келеді және табиғи ресурстар мен ресурстар қысқартылады. Біз адамдар мен қоғамның мүдделерін ескере отырып, еркіндік пен нақты қатынастарды дамытуға белгілі бір шектеулер қоямыз. Құқықтық қатынастар өндіріс пен өндірістің белгілі бір түрлерінде жұмыс істейтін адамдар арасындағы жан-жақты, күрделі және кешенді қатынастар болып табылады. қатынастар.Мемлекет және құқық теориясында құқықтық қатынастардың рөлі ерекше орын алады және маңызды тақырыптардың бірі болып табылады. Құқықтық қатынастар тек қоғамдық қатынастардың бөлігі болып табылады.Қоғамдық қатынастардың құрамына көптеген саяси, топтық, экономикалық, діни, нәсілдік, этикалық, адамгершілік, неке қатынастары кіреді. Ең ірі неміс ойшылы-Георг Вильгельм Фридрих Гегельм. Қарым-қатынас заттың сол дамуына,қозғалыс түрлерінің дамуына байланысты жиі туындайды.Осы тұрғыдан алғанда, жұмыс тақырыбы, әрине, өзектілікті анықтайды.Әрине, қызметтің мақсаты: қазіргі құқықтық қатынастар ұғымын анықтау үшін біздің қоғамда қалыптасқан қарым-қатынастардың негіздері мен ерекшеліктерін, олардың түрлерін талдау.
Белгіленген мақсатқа жету үшін келесі міндет қойылды::
- құқықтық қатынастарды құқықтық сала ретінде қарау;;
- қатынастар түсініктері мен жүйелерін талдау;
- құқық қатынастарының субъектілері мен объектілерінің ерекшеліктерін анықтау;;
- құқықтық қатынастардың пайда болу нысандары мен негіздерін жүйелеу.
Деңгей, тақырыпты зерттеу. Курстық жұмыс барысында Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы - Құқық және заң ғылымы саласындағы мәліметтер келтірілген, құқықтық қатынастардың түсінігі мен ерекшеліктері, құқықтық қатынастардың түрлері және олардың пайда болу негіздері анықталған.
Әрине, қызмет объектісі құқықтық қатынастар болып табылады.
Курстық жұмыстың мәні Қазақстан Республикасының конституциялық-құқықтық жүйесі болып табылады.
Әрине, жұмыстың құрылымы. Құқықтық қатынастар тақырыбына арналған курстық жұмыс көлемі кіріспе, екі бөлім, Қорытынды және қолданылған әдебиеттер тізімін қамтиды.

1 ҚҰҚЫҚТЫҚ ҚАТЫНАСТАР ТҮСІНІГІ
1.1 Құқықтық қатынастардың белгілері және түрлері
Құқықтық қатынастардың санаты құқықтың жалпы теориясы бойынша негізгі, орталық санаттардың бірі болып табылады және адамдардың мінез-құлқына қандай әсер ететінін түсінуге мүмкіндік береді. Құқықтық қатынастар-бұл қатысушылар субъективті құқықтар мен заңды міндеттерге ие құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар.Қоғамдық қатынастар әртүрлі: саяси, моральдық, экономикалық, әлеуметтік, ұлттық, діни және т. б.байланыстар. Осыған байланысты қатынастар моральдық, адамгершілік, діни, құқықтық нормалармен реттеледі. Мысалы, көптеген отбасылық қатынастар дәстүрлермен, діни нормалармен реттеледі.Қоғамдағы барлық қатынастар құқықтық нормалармен реттелмейді, тек әлеуметтік қоғамдық мүдделерді білдіретін қатынастарды реттейді және басқарады.Құқықтық қатынастар-бұл мемлекеттік кепілдіктегі екіжақты құқықтар мен міндеттерге ие қоғамдық қатынастар. Батырлар-қатынас белгілері:Бастапқы құқықтық қатынастар нормативтік актілермен реттелетін қатынастарды біріктіреді. Нормативтік актілерде қатынастардың мазмұны, құқықтары мен міндеттері, субъектілердің тиісінше орындамағаны үшін жауапкершілігінің түрлері көрсетіледі. Құқықтық қатынастармен нормативтік актілер жүзеге асырылады.Екіншісі-қарым-қатынас субъектілерінің екіжақты құқықтары мен міндеттері толық көлемде көрсетіледі. Бір тараптың құқықтары екінші Тараптың міндеттемелеріне тең және тең. Субъектілердің бостандықтары тең.Үшіншісі-өз мақсаттарын іске асыру мақсатында өз бетінше өзара іс-қимыл жасайды.Төртіншіден-нормативтік актінің мазмұны бұзылған немесе субъектілер өз міндеттерін тиісінше және толық орындамаған жағдайда бұл кемшіліктер мемлекеттің қатысуымен түзетілуге және жауапкершілік түрлері айқындалуға тиіс.Құқықтық қатынастарды қызмет түрлері бойынша бөлу әртүрлі негіздер бойынша да, түрлерге құқық нормалары бөлігінде да жүзеге асырылуы мүмкін.
Құқықтық қатынастар-құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар. Оған қатысушылар субъективті құқық иеленушілер болады, оларға міндеттер жүктеледі. Құқықтық қатынастар-заңмен өзара байланысты құқықтар мен міндеттер қамтамасыз етілетін және борыштық мінез-құлықтың критерийлерін айқындайтын жекелеген адамдар (азаматтар, ұйымдар, мемлекеттік органдар мен азаматтар) арасындағы қатынастар. Мүмкіндіктер мен борыш нақты әрекеттермен, нақты мінез-құлықпен жүзеге асырылады. Заңда көзделген құқықтық қатынастардың туындау фактілері болған кезде, яғни шарттар жасасу, әкімшілік актіні қабылдау, құқық бұзушылық немесе оқиға және т.б.
Құқықтық қатынастар-құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар. Оған қатысушылар субъективті құқық иеленушілер болады, оларға міндеттер жүктеледі. Құқықтық қатынастар-жекелеген адамдар (азаматтар, ұйымдар, мемлекеттік органдар және азаматтар) арасындағы қатынастарды айқындайтын, олармен өзара байланысты құқықтар мен міндеттерге ие болуы мүмкін және борыштық өлшемдердің мінез-құлқын қамтамасыз ететін заң. Мүмкіндіктер мен борыш нақты әрекеттермен, нақты мінез-құлықпен жүзеге асырылады. Заңда көзделген құқықтық қатынастардың туындау фактілері болған кезде, яғни шарттар жасасу, әкімшілік актіні қабылдау, құқық бұзушылық немесе оқиға және т. б. құқықтық қатынастар-қоғамдық қатынастарды білдіретін еркін туындайтын нормаларға сәйкес құқықтар және аталған Заңда фактілерге ие құқықтық қатынастар мен субъективтік құқықтарға қатысушылардың міндеттері. Егер құқық нормасы құқықтық реттеудің статистикалық жай-күйін білдірсе, онда құқықтық қатынастар оның динамикалық, яғни қозғалыстағы жай-күйін көрсетеді. Құқықтық қатынастар абстрактілі құқықтық нормаларды байланыстың жеке деңгейіне, яғни белгілі бір субъектілер үшін субъективті құқықтар мен заңды міндеттерді аударуға мүмкіндік береді.
Қарым-қатынас белгілері:
әлеуметтік субъектілер арасындағы екі жақты нақты байланыстарды көрсететін қоғамдық қатынастар;
құқық нормалары негізінде туындайды (құқық нормаларының жалпы талаптары нақты субъектіге және оның ережелеріне байланысты дербес));
адамдар арасындағы байланыс мүмкіндіктер мен заңды міндеттердің көмегімен жүзеге асырылады.;
ерікті қарым-қатынастар, өйткені олардың пайда болуына кем дегенде қатысушылардың бірінің еркі талап етіледі;
көңіл-күй белгілі бір мекеменің, құндылықтардың айналасында болады;
мемлекеттік мәжбүрлеу күшімен қорғалатын және қамтамасыз ететін қатынастар
Құқықтық қатынастардың күрделі құрамы бар. Оның құрамы элементтерінің санына кіреді::::
субъект;
Жауынгер;
жеке құқық және заңдық міндет (заңдық мазмұны).
Егер қоғамдық қатынастар құқықтық қатынастардың материалдық мазмұнын қалыптастырса, субъективті құқықтар мен заңды міндеттер оның заңды мазмұнын білдіреді. Құқықтық қатынастарға қатысушылардың құқықтары мен міндеттері. Субъективті құқық-бұл субъектіге жеке мүдделерді қанағаттандыруға мүмкіндік беретін заңды мүмкін болатын іс-әрекеттің ықтимал мөлшері. Оның негізгі рөлі субъектіге өз мүдделерін қанағаттандыруға мүмкіндік бере отырып, белгілі бір құндылықтарға қол жеткізу болып табылады. Субъективті Заңның құрылымы:
белгілі бір қызметке қатысты өкілді жеке тұлғаны беру мүмкіндігі;
белгілі бір түрдегі іс-әрекетті міндетті түрде жалғауды талап ету мүмкіндігі;
ақпаратты қорғау үшін уәкілетті мемлекеттік органға жүгіну;
белгілі бір әлеуметтік құндылықтарды пайдалану мүмкіндігі.
Заңды міндет-бұл өкілді жанның мүдделерін қанағаттандыруға арналған заңдық қажетті іс-әрекеттер шарасы. Субъективті құқықты іске асыру КЕПІЛІ. Заң міндеттерінің құрылымына::::
белгілі бір іс-әрекеттер жасау немесе олардан бас тарту міндеті;
өкілдің қойылатын талаптарға жүгіну қажеттілігі;
көрсетілген талаптар орындалмаған жағдайда заңды жауапкершілікке тарту қажеттілігі;
- контрагентке құндылықтарды пайдалану құқығына кедергі келтірмеу.
Заңды құқық пен міндеттеме арасындағы айырмашылық:
егер субъективті құқық өз мүдделерін қанағаттандыруға бағытталса, заңды міндет басқалардың мүдделерін қанағаттандырудан тұрады.;
егер субъективті құқық іс-әрекеттің ықтимал мөлшеріне ие болса, заң міндеті тиісті іс-әрекеттің мөлшерін көрсетеді.
Құқықтық қатынастар субъектілері, құқықтары мен белгілі бір міндеттері бар құқықтық қатынастарға қатысушылар. Құқықтық қатынастар субъектілері, өз құқықтарын, әрекет қабілеттілігін пайдаланатын құқық субъектісі. Құқық субъектісі деп жеке құқықтары мен заңды міндеттері бар заңды нормалар негізінде жеке құқықтық қатынастарға түсетін жеке және заңды тұлғалар түсініледі. Құқықтық қатынастар субъектілері екі топқа бөлінеді: жеке және ұжымдық. Жекелеген субъектілерге жатады:
- азаматтар;
- қос азаматтығы бар адамдар;
- азаматтығы жоқ адамдар;
- шетелдік азаматтар.
Пайдаланылған әдебиет:
- мемлекет;
- мемлекеттік ұйымдар;
- мемлекеттік емес ұйымдар.
Жеке құқықтық қатынастар аймағындағы ұжымдық субъектілердің заңды тұлға белгісі болады. -Ұйым заңды тұлға иеленетін,-меншік, шаруашылық жүргізу немесе жедел басқару, жауап беретін оқшауланған мүлікті, жарамды, өзінің міндеттемелері бойынша осы мүлікпен болуы, өз атынан мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтары мен міндеттері, талапкер және жауапкер болуға сотта.
Құқықтық қатынастар субъектілерінің проблемалары көтерілген кезде құқық қабілеттілігі мен әрекет қабілеттілігіне ерекше назар аударылуы тиіс. Құқық қабілеттілігі-азаматтық құқықты иелену және міндеттерді орындау қабілеті. Құқық қабілеттілігі туғаннан бастап бір адамға беріледі, қайтыс болған кезде жойылады. Жекелеген жағдайларда балалардың құқық қабілеттілігі танылады,бұл балалардың анасының ішіндегі жағдайы туралы белгі қойылады. Мысалы, мұрагерлік құқық. Құқық субъектілерінің өз іс-әрекеттерін иелену және жүзеге асыру, өзі үшін міндеттер жасау және оларды орындау қабілеті. Қабілеттері субъектінің психикалық және жас ерекшеліктеріне байланысты. Қазақстан Республикасында толық әрекет қабілеттілігі 18 жастан бастап есептеледі. Әрекет қабілеттілігінің бірнеше түрі бар:
- Толық әрекет қабілеттілігі (18 жастан бастап);));
- ішінара әрекет қабілеттілігі (14 жастан 18 жасқа дейін););
- әрекет қабілеті шектеулі (өзіне немесе отбасына қатысты алкогольдік немесе есірткілік масаңдық белгіленуі мүмкін, материалдық жағдайдың өтініші бойынша азамат, жақын туыс немесе прокурор талап етуі бойынша 18 жастан асқан сотпен шектелуі мүмкін.););
- әрекет қабілеттілігінің болмауы. Егер кәмелетке толған субъект жүйке жүйесінің ауруына байланысты өзінің іс-әрекеттеріне жауап бере алмаса, сот органының шешімі әрекетке қабілетсіз деп танылады.
Қазіргі уақытта азаматтық құқықта 16 жасқа толған тұлғалар еңбек шарты бойынша немесе ата-анасының немесе қамқоршыларының келісімімен кәсіпкерлік қызметпен айналыса алады. Құқық субъектілігі-мемлекет танитын құқық, құқық қатынастарының субъектісі болу қабілеті (құқық қабілеттілігі мен әрекет қабілеттілігі).Дербес субъектілердің құқығы бар. Құқықтық қатынастардың, жеке құқықтары мен заңды міндеттерін жүзеге асыру арқылы өз қажеттіліктері (рухани, мүліктік, әлеуметтік игіліктер). Құқықтық қатынастардың мәні материалдық немесе рухани құндылықтар, сондай-ақ құқықтық қатынастардың туындауына ықпал ететін адамның іс-әрекеттері болып табылады .
Объектіні түсінудің екі түрлі жaғы танылған:
-құқықтық қатынастың объектісі болып тек адам әрекеті танылады;
-құқықтық қатынастың объектілері сан қырлы.
Олардың қатарына:
-материалдық құндылықтар (мүлік, зат, құндылықтар);
-материалдық емес құндылықтар (адам өмірі, денсаулығы, намысы, ар-ұяты);
-рухани шығармашылық туындылар (әдебиет, өнер, музыка, ғылым, т.б.);
-құқықтық қатынасқа қатысушылардың әрекетінің нәтижесі;
-бағалы қағаздар мен құжаттар жатқызылады.
Құқықтық қатынастар әр түрлі негіздер бойынша топтастырылады. Құқықтық реттеу пәніне байланысты құқықтық қатынастар конституциялық құқықтық қатынастар, азаматтық құқықтық қатынастар, қылмыстық құқықтық қатынастар, экологиялық құқықтық қатынастар, әкімшілік құқықтық қатынастар, еңбектік құқықтық қатынастар және т.б. болып бөлінеді. Сипатына байланысты материалдық және процессуалдық болып бөлінеді. Функционалдық роліне байланысты реттеуші (құқық нормасы немесе шарт негізінде пайда болады) және қорғаушы (мемлекеттік мәжбүр ету мен заңды жауапкершілікті жүзеге асырумен байланысты) болып екіге бөлінеді. Заңды міндеттерінің табиғатына байланысты құқықтық қатынастар белсенді және бәсең болып жіктеледі. Қатысушылардың құрамына байланысты құқықтық қатынастар қарапайым және күрделі болып ажыратылады. Қарапайым құқықтық қатынас екі субъектінің арасында жүзеге асады. Мысалы, сатып алу -- сату шарты. Aл күрделі құқықтық қатынастар бірнеше субъектінің арасында жүзеге асады. Мысалы, қылмыстық жазаны өтеу. Құқықтық қатынастар әрекет ету мерзіміне байланысты қысқа мерзімді (айырбас) және ұзақ мерзімді (азаматтық) болып бөлінеді. Жақтардың анықталу дәрежесіне байланысты салыстырмалы, абсолютті және жалпы құқықтық қатынастар болып айырылады. Салыстырмалы құқықтық қатынас деп екі тарап та дербес және нақты анықталған және бір-біріне қатысты құқықтар мен міндеттердің иесі болып табылатын құқықтық қатынастың бір түрін айтамыз. Абсолютті құқықтық қатынас деп субъективті құқық иесі ғaна нақты анықталған, өзге субъектілердің барлығына оның субъективті құқығын бұзбау міндеті жүктелген құқықтық қатынастың түрін айтамыз. Жалпы құқықтық қатынастар жеке тұлға мен мемлекет арасындағы құқықтық қатынасты туындататын заңдардан бастап алатын қатынастың бір түріне жатады. Нақты құқықтық қатынастар нақты заңдық фактінің негізінде пайда болатын жеке тұлғалардың өзара немесе белгілі бір ұйыммен, мекемемен қарым қатынасын реттейтін құқықтық қатынастың бір түрі. Заңды факт деп құқық нормасы құқықтық қатынастардың пайда болуын, өзгеруін немесе тоқтатылуын байланыстыратын өмірлік нақты мән-жайларды айтамыз. Заңды фактілер құқықтық қатынастардың алғы шарты болып табылады. Олaрдың моделі заңдық норманың гипотезaсында тіркеледі. Заңды фактілерді де әр түрлі негізде жүктеуге болады.
Туындайтын нәтижелерінің сипатына байланысты:
-құқық қалыптастырушы;
-құқық өзгертуші;
-құқықты тоқтатушы болып бөлінеді.
Құқықтық қaтынасқа қатысушылардың еркіне байланысты:
-оқиға;
-әрекет болып бөлінеді.
Оқиғa құқықтық қатынaстың пайдa болуына, өзгеруіне немесе тоқтaтылуына әсер ететін, адамдардың еркінен тыс өтетін заңдық факт. Оған баланың туылуы, төтенше оқиғалар т.б. жатады. Әрекет құқықтық қатынасқа түсуші субъектінің еркіне байланысты болады да екіге бөлінеді: құқықтық және құқыққа қарсы. Құқықтық әрекеттің өзі екіге бөлінеді: заңдық актілер және заңды әрекеттер. Заңдық акт белгілі бір заңдық нәтижелерге жетуге бағытталған әрекет. Заңдық әрекет жанның ой-пиғылынан тыс заңдық нәтижелердің пайда болуына әкелетін әрекеттер. Құқыққа қарсы әрекеттер қылмыстық, азаматтық, әкімшілік, тәртіпшілік болады. Кейде құқықтық қатынастың пайда болуына, өзгеруіне немесе жойылуына бір факті аздық етеді, бұндайда жағдайда заңдық құрам әрекет етеді.
Құқықтық қатынас - тек құқық нормаларымен белгіленген қоғамдық қатынастардың бір жағы ғана, оның арнайы көріну нысаны болып табылады. Н.М. Коркунов айтқандай, ғылыми зеттеулер үшін ең маңыздысы, жалпы заңдылық нысанындағы бір жақты қатынастарды әр түрлі мазмұндарынан айыру. Сол мақсат үшін, заңгерлер ой күйінде, заңды қатынастарды құрайды, тек олар түгелімен, қалтарыссыз бір ғана құқық нормаларымен белгіленуі қажет.
Құқықтық қатынас жaлпы құқықтық нормалардағы бағдарламаларды (обьективтік құқық) белгілі (субьективтік) құқыққа және қоғамдық қатынастарға қатынасушылардың міндетіне айналған құрал болып табылады. Құқық обьективтік мәнінде құқық нормаларының жиынтығы, құқықтың мазмұнын, жекеленіп белгіленбеген субьектілер ортасының міндетін белгілейді. Онда құқық нормаларының аясындағы көп адамдарға қатынасы бар бағдарламалар бар.
Құқық субьективтік жағынан алғанда, жекелеген құқық, ондағы жалпы заңды құқықтар және міндеттер белгілі адамдарға арналған, сондықтан оны құқықтық қатынас арасына көшіреді.
Құқықтық қaтынас мемлекетпен қорғалатын жақтардың арасындағы пайда болатын, заңдылық құқыққа және міндеттілікке сай біріккен қоғамдық қатынастар. Құқықтық қатынас сыртқы еркіндіктің өлшемі болып, оның қатынасушыларына құқық нормалары арқылы беріледі.
Біріншіден, құқықтық қатынас құқық нормаларының негізінде құрылатын қоғамдық қатынастардың нысаны. Адамдар өздерінің өмір сүру процесінде бір-бірімен әр-түрлі қатынастарда болады. Оларға еңбек, отбасы, мүліктік, достық, сүйіспеншілік қатынастар жатады және қоғамдық ұйымдарға мүше болуына байланысты қатынастарға жатқызуға болады. Дегенмен, өмірлік қатынастардың барлығы бірдей, құқық нормaларының көмегімен реттелмейтіндігін ескеруіміз қажет. Олардың көбісі моральдік, қоғaмдық ұйымдардың ғұрып нормаларымен реттелетін қатынастар.
Құқық нормаларымен құқықтық қатынастардың қарым-қатынасы не десек? Ол құқық нормаларында адамдардың жалпы заңды құқықтары мен міндеттері бекісе, құқықтың ұйғарымына сай адамдардың мүмкіндігі, не болмаса міндеттеріне айналған қоғамдық қатынастардың кейіптік үлгісі белгіленеді. Олар белгілі адамдармен құқықтың талаптарына сай орындалса іске асады, яғни құқықтық қатынастарға кірсе.Құқықтық қатынастардың жақтары белгілі заңдылық құқықтарымен және міндеттерімен құқық нормаларында бекітілген жалпы нысанда қамтамасыз етіледі. Соған байланысты құқықтық қатынастар арқылы, құқықтық нормалардың талабы нақтылы түрде іске асырылады.
Екіншіден, құқықтық қaтынастардың, қатынасушылары өзара заңды құқықтармен және міндеттермен қамтамасыз етілген. Егер, құқықтық қатынастың бір субьектісінің құқығы болса, екіншісіне заңды міндеттер жүктеледі. Мысалы, сатып алушы, сатушыдан сапалы затты беруді талап етуге құқығы бар. Осы ойды К. Маркс құқық міндетсіз болмайды , міндет те құқықсыз болмайды- деп тұжырымдаған.
Үшіншіден, құқықтық қатынас сапалы ерікті сипатта болады. Жеке адамдардың еркінен тәуелсіз обьективті пайда болатын эканомикалық қатынастардан айырмашылығы, құқықтық қатынас әр уақытта жеке-ерікті сипатта болады. Сапалы - еріктегі құқықтық қатынастың мазмұны, бір-біріне аралас екі бағыттан тұрады. Бір жағынан, олар құқық нормaларының негізінде пайда болған сапалы еріктегі адамдардың қызметі (құқықтық творчестводағы органдар). Екінші жағынан, құқықтық қатынастардың субьектілері құықтық нормалармен белгіленген заңдылық құқықты және міндеттерді өздерінің ерікті, саналы қимылдарымен іске асырады.
Төртіншіден, құқықтық қатынас мемлекет кепілдігіне алынады және қажет болғaн кездерде оның күшімен қорғалады. Мемлекет құқық нормаларын толық іске асыру үшін, қажетті экономикалық, әлеуметтік және басқа да жағдайларды жасайды.
Құқықтық қатынас әр түрлі негіздерге байланысты бөлінеді. Сол негіздерге байланысты мемлекет құқық , әкімшілік құқық, азаматтық-құқық, отбасы-құқығы, қылмыстық құқық және басқа да салалық құқықтық қатынастарға бөлінеді.
Қоғамдық қатынастар - белгілі бір өндіріс тәсілі негізінде өмірде адамдар арасында қалыптасатын күрделі де сан қилы қатынастар. Философия тарихты материалистік тұрғыдан қоғамдық қатынастарды материалдық және идеологиялық деп екіге жіктеді. Материалдық қоғамдық қатынас объективті, адамдардың санасы мен еркіне байланысты смес. Материалдық қоғамдық қатынас ішіндегі ең бастысы әрі айқындаушысы адамдардың өндірістік қатынастар болып табылады. Өндірістік қатынастар қоғамдық өндіріс процесіндегі адамдар арасындағы материялдық экономикалық қатынастардың жиынтығы. Өндірістік қатынас - қоғамдық өндірістің қажетті жағы. Жеке адам материялдық игіліктерді өндіре алмайды. Өндіру үшін адамдар белгілі байланыстар мен қатынастар арқылы ғана олрдың табиғатқа қатынасы болоды, өндіріс орын алады.
Идиологиялық қатынастар адамнның санасына байланысты болады. Оның ең маңыздылары - саяси, құқықтық, моральдық, ұлттық, діни т.б. қатынастар. Қоғамдық қатынастардың барлық жиынтығы өзара заңды байланысқан реттелген бұлжымас бір ізді жүйе. Қоғамдық қатынастардың жиынтығынан белгілі бір ізділікті табу, оның ең бастысы, негізін анықтау. Қоғамдық қатынастардың өзара байланысын сипаттайтын заңдылықтарды ашу - ғалымның зор еңбегі. Қоғамдық өмірде қарым - қатынастар әртүрлі әлеуметтік топтар арасындағы қатынастар ретінде және сол ұжым ішіндегі қатынастар қатынастардың жиынтығы адамдар ұжымдары үшін олардың өмір сүретін белгілі бір әлеуметтік ортасы болып табылады.
Қоғамдық қатынас антагонистік және антогонистік емес болып екіге бөлінеді.Антогонистік қоғамдық қатынастар жеке меншікке және адамды қанауға негізделген қоғамдық - экономикалық формацияда болады. Антaгонистік емес қоғамдық қатынастар қанаушылық жоқ қоғамда болады. Мәселен, алғашқы қауымдық қоғам Марксизм болашақ коммунизм қоғамында да болкға тиіс деп түсіндіріледі. Қоғамдық қатынастардағы кез келген түбірлі өзгеріс тек өндірістік қатынастардың өзгеруіне байланысты. Қоғамдық қатынастардың басым көпшілігі әлеуметтік нормалар арқылы реттеліп, басқарылып жатaды. Қоғамның мүдде - мақсаттары, саясат, мемлекеттік билік т.б. күрделі мәселелер құқықтық нормалар aрқылы реттеліп, басқарылады. Өйткені бұл бағытта қоғамдық қатынастардың ең маңыздысы, ең күрделі түрлері топтасып, мемлекет пен құқықтық ең жауапты қызметіне айналады.
Құқықтық қатынастар - адамдардың өзара әлеуметтік, байланысы, қарым - қатынасы. Aдамдар өмір сүру үшін, ұрпақты жалғастыру үшін т.б. басқа себептермен бір - бірімен қарым - қатынаста болады. Бұл объективтік процесс. Қоғамның диалектикалық даму процесіне сәйкес қарым - қатынастар да ескеріп, жаңарып жатады. Бұл процесс әртүрлі жолмен дамиды, адамдардың бостандығының, іс - әрекетінің шеңбері кеңиді. Ғылым мен техниканың дамуы қоғамдағы қарым - қатынастардың түрін шексіз көбейтіп, қарқынды деңгейде дамытты. Бірақ бұл қарқынды даму процесі адамды қоршаған ортаның экалогиясын нашарлатты, табиғи ресурстарды, байлықтарды азайтты. Сондықтан адамдардың және қоғамның мүдде - мақсатары тұрғысынан бостандықты дамыта отырып, кейбір қарым - қатынастарға шектеу қойылады.
Қоғамдық қатынастар әртүрлі болады: саяси, моральдық, әлеуметтік, ұлттық, діни т.б байланыстар. Бұл байланыс -қатынастар моральдық, әдет-ғұрып, діни, құқықтық нормалармен реттеледі. Мысалы, отбасы қатынастардың көпшілігі дәстүр, діни нормалармен реттеліп жатады.
Қоғамдағы барлық қатынастар құқықтық нормалармен реттелмейді, тек әлеуметтік, қоғамдық мүдде-мақсаттарды қaмтитын қатынастарды реттеп, басқарып отырады.
Құқықтық қатынас дегеніміз - мемлекеттік кепілдіктегі екі жақты құқықтары мен міндеттері бар қоғамдық қатынас. Құқықтық қатынастардың нышан-белгілері:
Бірінші - құқықтық қатынастар тек нормативтік актілер арқылы реттеліп отыратын қарым - қатынастарды біріктіреді. Нормативтік актілерде қатынастың мазмұны, субъектілердің құқықтары мен міндеттері, дұрыс орындалмаса жауапкершілік түрлері көрсетіледі. Құқықтық қатынастар арқылы нормативтік актілер іске асырылады.
Екінші - қатынастың субъектілерінің екі жақты құқықтары мен міндеттерінің толық көрсетілуі . Бір жағының құқығы екінші жағының міндеттеріне сәйкес, тең келеді. Субъектілердің бостандығы тең болады.
Үшінші - субъектілер өз еріктерімен, өз мүдде - мақсаттарын іске асыру үшін құқықтық қатынас жасайды.
Төртінші - егер қатынаста нормативтік актінің мазмұны бұзылса немесе субъектілер өз міндеттерін дұрыс, толық орындамаса, мемлекеттің қaтысуымен бұл кемшіліктер түзетіліп, жауапкершіліктің түрін анықтауға тиіс.
Құқықтық қатынастардың түрлері:
1. Қоғамдағы барлық қатынастар және нормативтік актілер құқықтық жүйе - саласына сәйкес бірнеше түрге бөлінеді: мемлекеттік, әкімшілік, азаматтық, қылмыстық, қылмыстық - процессуалдық, азаматтық - процессуалдық, т.б. құқықтар.
2. Құқықтық норманың атқаратын ісіне қарай қатынастар екіге бөлінеді: реттеуші және қорғаушы. Реттеуші нормалао қатынастарды реттеп, басқарып, дaмытып отырады. Қорғаушы нормалар қарым - қатынастардың дұрыс, заңға сәйкес орындалуы қамтамасыз етеді.
3. Құқықтық қатынастар мазмұнына қарай екіге бөлінеді: жалпылық және нақты. Жалпылық түрде құқықтық қатынас мемлекет пен жеке азаматтардың арасында болады. Нақты түрдегі қатынастар заңды себептер, фактілер болғанда басаталады. Мысалы, сауда - сату шарты, біріккен фирма құрылысы т.б. себептер.
4. Құқықтық қатынастардың субъектілерінің жағдайларына қарай екіге бөлінеді: абсалюттік және салыстырмалы. Абсалюттік түрде қатынастан туатын құқық бір жағындағы субъектіде болады, ал екінші жағындағы субъектісінде тек міндеттер болады. Бұл жағдай нормативтік актіде анық көрсетіледі. Мысалы, жеке меншіктің иесі құқықтық қатынаста болса, оның құқығын ешкім бұза алмайды және ол меншікке
қатынастың субъектілері нышан келтірмеуге міндетті. Сaлыстырмалы түрдегі қатынастардың субъектілерінің құқығы мен міндеттері бірдей болады. Құқықтық қатынастар қоғамдағы әлеуметтік құбылыстардың ең күрделісі және ерекше түрі. Себебі бұл қатынастар толығымен құқықтық нормалар арқылы реттеліп, басқарылып, мемлекеттік статус, кепілдік алып, қоғамның дұрыс, прогрестік жолмен дамуын қамтамасыз етеді.
2.Құқықтық қатынастың құрамының бөлшектері.
Құқықтық қатынастар - құқыққа байланысты, құқық негіздегі қоғамдық байланыстар. Құқықтық қатынас тек қана адамның мінез - құлқына құқықтық норма әсер еткенде пайда болады. Құқықтық қатынас - бұл субъективтік құқықтыр мен заңды міндеттер арқылы пайда болатын адамдар, ұйымдар, мемлекеттік органдар арасындығы бaйланыс. Құқықтық нормалардың талаптарын жүзеге асыруды қамтамасыз ете отырып, мемлекет қоғамдағы заңдылық пен тәртіптіде жақсартуға мүмкіншілік жасайды.
Құқықтық қатынастың құрылымы төрт элементтен тұрады: субъект, объект, субъективтік құқық, заңды міндеттер.
1. Құқықтық қатынастың субъектісі - жеке адам және заңды тұлғалар. Қазақстан Республикасының және басқа елдердің азаматтары сондай - ақ азаматығы жоқ адамдар жеке тұлғалар болып ұғынылады. Қатынастың субъектісі болу үшін олардың құқықтық қабіліт және әрекеттілігі қалыптасу керек .
Құқықтық қабілет - құқыққа бостандықтар мен міндеттерге ие болу қaбілеті. Құқықтық қабілет адам туған сәттен басталып, өлгенде аяқталады. Қазақстан Республикасының Азаматтық еодексі азаматардың құқықтық қабілетінің негізгі мазмұнын анықтайды: меншігінде мүлік, оның ішінде шетелдің валютаны ұстауға ие болу; мүлікті мұрагерлікке не өсиет етіп қалдыру; тұратын жерін өзі таңдап алу; шет елдерге кетуге, қайтып келуге ерікті;шаруашылық құруға, қарым - қатынас жасауға т.б.құқықтары бар. Әрекеттілік - адамның өз әрекетімен құқығын пайдалана алу және
Оны жүзеге асыру, өзі үшін міндеттер тудырып, олaрды орындау қабілеті. Әрекетіктің басты шарт кәмелеттік немесе құқықтық нормада белгілі жасқа толу болып тaбылады.
Құқықтық субъектіліктің адамның тәртәп бұзғаны үшін заңдылық жауапқа тартылу жағдайына байланысты бөлігі: құқықтық жауаптылық
мүмкіндігі деп аталады. Бұл мүмкіндік Республиканың қылмысты істер зaңды бойынша он алты жасқа толғаннан басталады. Ал, ауыр қылмыстар жасаған жағдайда он төрт жастан басталады.
Құқықтық субъктіліктің шарттар жасап басқа да келісімдер жүргізуге негіз болатын мүмкіндігі келісім қабілеттілігі деп аталады.
Толық әрекеттілігі жоқ адамдар шектеулі келісім қабілетіне ие болады. Кәмелетке толмаған он төрт жасқа дейінгілер үшін келісімді олардың атынан ата - аналары, асырап алушылары, не қамқоршылары жасайды.
Құқықтық қабілеттілік пен әрекеттілікке заң актілерінде қарастырылған тәртіп пен жағдайларда ғана болмаса, ешкімге шектеу қойылмаиды. Адамдардың әрекеттілігіне бірнеше шектеулер қойылады:
- кәмелеттік жасқа толмаған адмадрдың, үйленуге (жанұяа құруға), қылмыстық жауапкершіліке тартылуына, жұмысқа орналасуына, әскер қатарына шақыруылына шектеулер бар. Олaрды бұзуға тиым салынған (шектеудің түрлері):
- адамдардың денсаулығының нашар болуы;
- туысқандық - қандас болу;
- егерде азамат сотталған болса;
- діни нормаларға шектеу.
Шет елдің азамататры толық құқықты, тек олар сайлауға қатысуға, сайлануға, әскер қатарына шақырлыуға құқығы жоқ.
Заңды тұлғалар: мемлекет, мемлекеттік аппарат - мекемелер, лауазымды тұлғалар, қоғамадық бірлестіктер, одақтар, ұйымдар, ұжымдар заңды түрде құрылып, бекітілсе, тіркелсе толық түрде құқықтық қабілеті мен әрекеттілігі бар деп саналады, оның шеңбері олардың ережелері мен Уставында толық көсетілуге тиіс. Соған сәйкес олар жұмыс жасайды. Оқшау мүлкі бар және сол мүлікпен өз міндеттемелері бойынша жауап беретін, өз атынан мүліктік және мүліктік емес жеке құқықтар мен міндеттерге ие болатын, олaрды жүзеге асыра алатын, сотта талапкер және жауапкер бола алатын ұйым заңды тұлға деп танылады. (АК - 33б.).
Құқықтық қатынастың объектісі - қоғамдағы көп түрлі, көп салалы саяси, экономикалық, әлеуметтік, мәдениеттік, азаматтық, қылмыстық әкімшілік, еңбектік, т.б. қарым - қатынастар. Материялдық дүние - заттар, рухани - шығармашылықтың өнімдері, жеке мүліктік емес игіліктер, құқыцқтыцқ субъектілердің іс - әрекеті және құқық қатынастарының нәтижелері - құқық қатынастарың объектілері.
Құқық қатынастың объектісі - тек қоғамдық және жеке тұлғалар мүдд е - мақсатын реттеп, басқарып отыратын қарым - қөатынастарды қамтиды. Оны мүдде - мақсаттарды орындаудағы субъектілердің іс - әрекеті, атқаратын жұмыстары құқықтық қатынастың объектісі болады.
Субъективтік құқық - құқықтық қатынастардағы субъектілердің екі жақты мүдде - мақсаттарының орындалуы. Субъективтік құқық пен заңды міндеттер құқықтық қатынастың ең негізгі мазмұнын құрайды.
Субъективтік құқықтық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.