Мемлекеттік әкімшілік лауазымдардың санаттары

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Мемлекет - әр пәнде әртүрлі объект ретінде қарастырылады. Мемлекеттің негізінде микроэкономикалық ұйымдастыру және басқару әдістері жүргізіледі. Егер қоғамдық менеджмент деген ұғымға сипаттама берсек, қоғамдық негізде белгілі бір нәтижеге жету мақсатындағы менеджмент деп түсінуге болады.
Алғаш рет 1970 жылы мемлекеттік сектордағы менеджмент пәні Боккони университетінің (Италия, Милан) студенттеріне оқыту үшін ұсынылған. Мемлекеттік сектордағы менеджменттің негізгі мақсаты - жаңа басқару мәдениетін құру. Жаңа басқару мәдениетінің дамуы - кешенді процесті қамтиды, яғни жаңа білімді, ғылымды тәжірибені және қатынастарды игеру негізінде жүреді. Бұнда нақты көрініс - ережеге емес, адамдарға жүктелу немесе тиісті болуы керек.
Осыған орай, мемлекет қоғамның маңызды және күрделі саяси институты ретінде нақты құрылымға; ішкі бөлімше басқаруына ие болды. Әрбір мемлекеттік орган құрылым және кадрлармен анықталған өкілеттілікті беруде мемлекет атынан әрекет етеді. Мемлекеттік аппараттың және мемлекет механизмінің негізгі әлементі болып толығымен мемлекеттік орган табылады. Мемлекеттік органдар нақты сапалы белгілерге ие. Оларға:
oo мемлекеттің еркі бойынша және заңдық тәртіпте органдардың құрылуы;
oo мемлекеттің міндетінен және қызметінен туындайтын арнайы қызмет және қызметтің құқықтық -ұйымдастыру нысанын жүзеге асыру;
oo қызмет аясына тең мемлекеттік -билік өкілеттігін беру;
oo заңда бекітілген ұйымдастырушылық құрылымның жиынтығы (мемлекеттік лауазымды болу т.б.);
oo кәсіби негізде мемлекеттік органдардың құзыреттілігін жүзеге асыратын адамдардың ерекше тобының жиынтығы;
oo мемлекет алдындағы жауапкершілігі.
Пайда болған мемлекеттік аппарат мемлекет қызметінің аясында өзінің міндетін және құзіреттілігін шешетін органдардың жеке топтарынан тұрады. Мемлекет органдары бір-бірінен пайда болуымен, құзіреттілік сипатымен көлемінен, мемлекеттік қызметті атқаруда әдіс -тәсілдерімен ерекшеленеді.
Курстық жұмыстың мақсаты: Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызмет істерінің фунцияларын талдап, мәнін ашу.
Осыған орай мынадай міндеттемелерді орындау керек:
oo Мемлекеттік қызмет түсінігін талдау;
oo ҚР-дағы мемлекеттік қызмет лауазымдарына шолу жасау;
oo Мемлекеттік қызметке кіру, қызмет өтілі, мемлекеттік қызметті тоқтатудың жолдарын, шет ел тәжірбесін қарастыру;
oo Қазақстандағы мемлекеттік қызметшілердің рөлін анықтау.

I. Мемлекеттік қызмет туралы түсінік
1.1.Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі: лауазымдары және принциптері

Мемлекетті құрудың әлемдік тәжрибесі көрсеткендей, мемлекетте басқару функциясын аткару үшін ерекше жүйе - мемлекеттік билікті жүзеге асыруда маңызды рөл атқаратын мемлекеттік қызмет қажет екендігі анықталды.
Қазакстанда мемлекеттік қызмет термині XX ғасырдың соңғы он жылдығында ресми түрде айналымға енгізілді. Нақтырақ айтсақ, бұл термин ҚР Президентінің 1995 жылдың желтоқсандағы Мемлекеттік қызмет туралы заң күші бар Жарлығында қолданылған. Оған дейін бұл термин бейресми түрде жалпы түсінік ретінде қолданылған. Аталған заңның қабылдануы - мемлекеттік қызметті реформалаудың бүкіләлемдік тенденңиясы негізінде, мемлекеттік басқаруды қолайлы жүзеге асыруға мүмкіндік жасады. Олардың ішінде маңыздыларын атап өтсек:
1)биліктің барлық деңгейінде мемлекеттің басқарудың тиімді жүйесін құрудың негізі қаланды;
2)мемлекеттік қызметкерлердің мәртебесін заңнамалық түрде рәсімдеуге талпыныс жасалды;
3) мемлекеттік қызметті ұйымдастыру негіздерінің теориялық шартары бекітілді;
4) мемлекеттік қызметшілердің әлеуметтік қорғалуының негізгі шараларын және құқықтық жағдайларын реттеу басталды.
Осы тарауда қаралатын Мемлекеттік қызмет дегеніміз не? сұрағы - үлкен қызығушылық тудырып отыр. Мемлекеттік қызмет - көп мағаналы жиынтық ұғым. Әлемдік дәстүрлі ғылымның ортасында мемлекеттік қызмет әлеуметтік-құқықтық институт ретінде қарастырылады. Әлеуметтік институт ретінде мемлекеттік қызмет сол мемлекетпен бірге пайда болып, дамып отырады.
Танымал қазақстандық зерттеуші В.Н.Уваровтың пікірінше, мемлекеттік қызмет азаматтар атқаратын еңбектің бір түрі болып саналады, сол себептен ол қоғамдық еңбекті ұйымдастырудың жалпы принңиптеріне сүйенеді. Басқарудың нақты жүйесін жасақтау кезеңдерінде, яғни адамзат дамуының ерте сатыларында, еңбектің бөлінуі әртүрлі әлеуметтік топтардың қалыптасуына алып келді. Бұл топтардың ішінде біреуі қызметкерлер деген атау алып, ал оның қызметі - қоғамды әлеуметтік қызметтің өзге де түрлерімен қамтамасыз ететін қызмет құралы ретінде қалыптасты.
Мемлекеттік қызмет туралы Г.В.Атаманчуктің анықтамасына назар аударсақ: Мемлекеттік қызмет - бұл мемлекеттік қызметтерді орындау арқылы мемлекеттің мақсаттары мен қызметтерін орындау барысында тәжірибелік және кәсіби тұрғыдан азаматтардың атсалысуы.
Әрбір азамат өз-өзіне билік жүргізеді, алайда үлкен топ арасындағы іс - қимылды үйлестіру басқару арқылы жүзеге асырылады. Сол секілді мемлекет те қоғамды мемлекеттік қызмет арқылы басқарады. Ол үш элементтің бір-бірімен тығыз байланысында ұйымдастырылады: мемлекет, мемлекеттік орган және мемлекеттік лауазымдар. Сонымен бірге, мемлекеттік қызметтегі әрбір азаматтың негізгі қызметі - мемлекеттің функцияларын жүзеге асыру болып табылады.
Мемлекеттік кызмет - адамдар үшін маңызды және қажетті, қоғамдық пайдасы зор кәсіби кызметтердің бірі болып табылады. Мемлекет - мемлекеттік қызмет деп аталатын арнайы құрылған аппаратсыз тіршілік жасай алмайды. Мемлекеттік қызмет қоғамдық пайдалы іс -әрекет бола тұра, сол статус берілген тұлғаның әлеуметтік маңыздылық параметрін белгілейді. Сондықтан мемлекеттік қызметші,жәй ғана кәсіби басқарушы немесе қызметші емес, сонымен бірге, мемлекеттік билік қызметінің кәсіби тұрғыдан жүзеге асуын ұйымдастыратын, қадағалайтын тұлға болып есептеледі.
Барлық жүйенің институционалды жасақталынуының тұжырымдылық тәсілін негізге ала отырып, кәсіби қызмет ретінде Қазақстанның мемлекеттік кызметі ерекше сала екендігі танылды. Бұл сала ҚР Мемлекеттік қызмет туралы Заңы және осы заңның орындалуын қамтамасыз ететін жиырмадан астам нормалық құқықтық актлер, ережелер мен қағидалар бекітілді. Олар қызметтерді жіктеуді, жаңа еңбек төлемдерінің жүйесін, байқаулар, аттестация мен тестілеу жүйелерінің тәртібін реттеп, тәртіптік жауапкершілігін анықтауды, арнайы тексерулер тәртібін, кадр резервін қалыптастыруды, сонымен бірге, өзге де мемлекеттік қызметке байланысты сұрақтарды шешуге мүмкіндік туғызды.
Мемлекеттік қызметтің дұрыс жөнге салынып қызмет етуі, түптеп келгенде, бүкіл мемлекеттің тиімді жұмыс жасау қаблеттілігін қамтамасыз етеді. Мемлекеттің мақсаты мен функцияларын жүзеге асыруда мемлекеттік қызмет маңызды қызмет түрі ретінде ерекше екендігі белгілі. Демек, қазіргі мемлекеттің функциялары мен міндеттері мемлекеттік аппарат жұмысының ықпалымен жүзеге асып отырады. Мемлекеттік аппарат - ерекше топтағы адамдардан, яғни мемлекеттің қызметін жүзеге асыратын мемлекеттік қызметшілерден тұрады. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет туралы Заңының 1 бабында Мемлекеттік қызметші - мемлекеттік органда заңдарда белгіленген тәртіппен республикалық немесе жергілікті бюджеттен не Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің каржысынан ақы төленетін қызметті атқаратын және мемлекеттің міндеттері мен функцияларын іске асыру мақсатында лауазымдық өкілеттікті жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының азаматы -, деп түсінік берілген.
Мемлекеттік қызметшілердің әкімшілік құқықтың субъектілері ретінде демократия мен құқық негізінде экономика, әлеуметтік мәдениет және әкімшілік-саяси аяларын басқару және қоғамды реформалау сияқты міндеттерді шешуде аса маңызды рөл атқарды.
ҚР-ның мемлекеттік қызметшілерінің құқықтары мен міндеттері Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет туралы заңы арқылы реттеліп отырады.
Мемлекеттік қызметшілерге кез келген мемлекеттік ұйымдарда емес, тек мемлекеттік органдарда, мемлекеттік лауазымдық қызмет атқаратын адамдар жатады.
Мемлекеттік қызметшілер лауазымдары оларды жасақтау мақсаттарына қарай саяси және әкімшілік лауазымдарға бөлінеді. Мемлекеттік саяси қызметші-тағайындалуы (сайлануы), босатылуы және қызметі саяси- айқындаушы сипатта болатын және саяси мақсаттар мен міндеттерді іске асыру үшін жауап беретін мемлекеттік қызметші.
Саяси лауазымдарға:
oo Қазақстан Республикасы Президенті тағайындайтын мемлекеттік саяси қызметшілер, олардың орынбасарлары;
oo Қазақстан Республикасы Парламентінің Палаталары және Парламент
Палаталарының Төрағлары тағайындайтын және сайлайтын мемлекеттік саяси қызметшілер, олардың орынбасарлары;
oo Қазақстан Республикасы Жоғары Сот аппаратының басшысы, оның орынбасарлары;
oo Конституцияға сәйкес Президент пен Үкіметтің өкілдері болып табылатын мемлекеттік саяси қызметшілер;
oo Орталық атқарушы органдар мен ведомствларды басқаратын мемлекеттік саяси қызметшілер (басшылар), олардың орынбасарлары атқаратын лауазымдар жатады.Саяси лауазымдарға Президент белгілейтін өзге лауазымдар да жатқызылуы мүмкін.
Мемлекеттік әкімшілік қызметші - мемлекеттік саяси қызметшілердің құрамына кірмейтін, мемлекеттік органда тұрақты кәсіби негізде лауазымдық өкілеттілікті жүзеге асыратын мемлекеттік қызметші.
Сонымен мемлекеттік қызметшілерді жоғарыдағыдай екі топқа бөлудің негізгі мақсаты мемлекеттік қызмет аясында демократияландыруды қамтамасыз ету, саяси қызметке тағайындалатындардың шегін белгілеу, оларға байланысты кәсіби қызметшілердің ауысуларын болдырмау, сөйтіп мемлекеттік аппараттың қалыпты жұмыс істеуіне мүмкіндік туғызу және оның тиімділігін арттыру.
Мемлекеттік қызметтің маңыздылығы, мемлекеттің шешетін барлық
мәселелерінің ішінде кадрлар, ең алдымен басшылар туралы мәселе негізгі
болып табылатындығымен айқындалады.
Тек мемлекеттік аппарат реформаларды, жаңа идеялар мен заңдық ережелерді жүзеге асыруға міндетті, бірақ басқару қызметінде болатын кемшіліктердің көпшілігі аппаратшылардың кейбір бөлігінің қабілетсіздігімен, кей кезде тіпті реформалық бағдарламаларды қабыл алмауымен, одан бетер-олардың сыбайлас жемқорлығымен байланысты екендігі белгілі. Мемлекеттің мықты кадр потенциалын тиімді етіп пайдалану- алғы шепте тұратын жалпыұлттық міндет. Әр түрлі саясаткерлер келеді, кетеді, ал мемлекеттік басқару машинасы барлық жағдайларда да қалтқысыз жұмыс істеуге тиіс.
Мемлекеттік қызметті реформалау жөніндегі жүргізіліп
жатқан шаралар мемлекеттік аппараттың дәл, ұтымды және үнемді қызметін
қамтамасыз етуге, оны партиялық немесе топтық мүдделерге пайдалану мүмкіндігін болдырмауға бағытталған.
Мемлекеттік қызметшілердің әкімшілік-құқықтық мәртебесін белгілеген кезде мемлекеттік қызметтің мемлекеттік лауазымдарының құқықтық мағынасы мен топтастырылуын дұрыс түсінудің ерекше маңызы бар. Жалпы түрде алғанда лауазым деп, оған орналасқан адамның
өкілеттілігінің мазмұны мен көлемін білдіретін, белгіленген тәртіппен
құрылған бастапқы құрылымдық (ұйымдық) бөлік түсіндіріледі. Бұл ұйымдық-құқықытық санат тек қызметшілерге ғана тән: халықтың басқа топтары мамандықтары бойынша (мысалы, жұмысшылар өнеркәсіп кешенінде) жұмыс істейді (студенттер, оқушылар) оқиды т.с.с.
Мемлекеттік лауазым - нормативтік құқықтық актілермен белгіленген лауазымдық өкілеттіліктермен лауазымдық міндеттердің ауқымы жүктелген мемлекеттік органның құрылымдық бөлігі. Сонымен мемлекеттік деп тиісті мемлекеттік органның өкілеттіліктерін атқару және қамтамасыз ету туралы міндеттер көлемі белгіленген, еңбекақы төленетін және осы міндеттерді орындау үшін жауапты болатын тек мемлекеттік билік органдарындағы, сондай-ақ Конституцияға және басқа заң актілеріне сәйкес құрылатын өзге мемлекеттік органдардағы лауазым аталады. Мұндай өзге мемлекеттік органдарға, мысалы, Қазақстанның Ұлттық Банкі, Қазақстан Республикасының Прокуратурасы, Адам құқықтары жөніндегі Уәкілдің аппараты және т.б. жатады.
Мемлекеттік лауазым ұғымы тек мемлекеттік қызмет ұғымын анықтау
үшін ғана емес, сонымен бірге мемлекеттік қызметшінің құқықтық жағдайын, мемлекеттік қызметті өткерудің тәртібін (лауазымға орналасудың тәсілін, біліктілік дәрежесінің денгейін, мемлекеттік қызметті тоқтатудың негіздерін т.б) анықтау үшін өзекті, негізге алынатын ұғым болып табылады. Бұл орайда ҚР-сы Президентінің 2015ж. 29-
желтоқсандағы заңмен белгіленген мемлекеттік қызметтің мемлекеттік лауазымдарын бөлудің принципті маңызы бар.
Жоғарыда айтылғандай, мемлекеттік қызметшілердің лауазымдары ең
алдымен саяси және әкімшілік лауазымдарға бөлінеді. Бұл екі топ
лауазымдардың тізілімдері (Реестрлері) ҚР-сы Президентінің 2015ж. 29-
желтоқсандағы Жарлықтарымен бекітілген.
Саяси мемлекеттік қызметшілер лауазымдарына Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі, оның орынбасарлары, орталық және жергілікті атқарушы билік органдарының басшыларымен олардың орынбасарлары және басқа республикалық мемлекеттік органдардың басшы қызметкерлері жатқызылған.
Мемлекеттік әкімшілік қызметшілер үшін санаттар белгіленеді. Ал мемлекеттік саяси қызметшілер үшін лауазым санаттары белгіленбейді. Лауазымдарды мемлекеттік әкімшілік лауазымдар санаттарының топтарына бөлу лауазымдарды топтастыруды қолданыстағы басқарудың құрылымына сәйкестендіруге мүмкіндік туғызады. Президенттің 2015ж. 29-желтоқсандағы жарлығымен мемлекеттік әкімшілік қызметшілер лауазымдарының тізілімімен қоса санаттарының тізбесі бекітілген. Ол тізбе бойынша мемлекеттік әкімшілік лауазымдар А, В, С, Д, Е санаттар топтарына бөлінген. Осы санаттар бойынша лауазымдар тізімін төмендегі кестеден көруге болады.

Кесте - 1. Мемлекеттік әкімшілік лауазымдардың санаттары
Санаттар
Лауазымдар
А-тобы
Президент әкімшілігі
В-тобы
Парламент Палаталарының аппараттары, Премьер-Министрдің кеңесі, Жоғарғы Соттың аппараты, ҚР Конституциялық кеңесінің аппараты, ҚР Президентінің Іс Басқармасының қызметкерлері жатқызылады.
С-тобы
Үкіметтің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдар, орталық атқарушы органдардың ведомстволары, облыстық, аудандық аумақтық органдардың қызметкерлерінен тұрады.
Д-тобы
Облсытардың, аудандардың, кенттердің, ауылдардың (селолардың) аппараттары, облыстар, аудандар мәслихаттарының аппараттары, облыстар, аудандар соттарының аппараттары кірістірілген.
Е-тобы
Жергілікті атқарушы органдардың қызметкерлері жатады.

Әрбір санат тобының лауазымдары бірнеше сандық бөліктер бойынша бөлінеді. Мысалы, А санаты тобына жатқызылған әкімшілік лауазымдар: А-1- Мемлекеттік хатшының Кеңесшісі, Әкімшілік басшының Кеңесшісі: А-2- Мемлекеттік хатшының Көмекшісі т.б; А-3-Консультант, Аға эксперт; А-4-Аға референт, Эксперт; А-5-Референт; А-6-Аға маман; А-7-Маман. Әр санат тобындағы лауазымдарды топтастыратын сандары әр түрлі. Мысалы, С санаты С-1-ден С-13-ке дейін, Е санаты Е-1-ден 9-ға дейін.
Әкімшілік мемлекеттік қызметшілер лауазымдарының тізілімі мемлекеттік қызметтің лауазымдарын бір ізге келтіруге және басқарудағы қажеті жоқ буындарды қысқартуға бағытталған. Заңда және заңға тәуелді актілерде мемлекеттік әкімшілік лауазымдарға қойылатын біліктілік талаптар тағайындау арқылы мемлекеттік қызметшілердің кәсіби мамандығын арттыруға бағытталған шаралар белгіленген, бұл қабілетсіз
адамдардың мемлекеттік қызметке кіруіне сенімді бөгеу болып табылады.
ҚР-ның Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі Төрағасының бұйрығымен мемлекеттік әкімшілік лауазымдарының санаттарына типтік біліктілік талаптары бекітілген. Мемлекеттік органдар осы типтік біліктілік талаптары негізінде өздерінің штат кестесінде қаралған әкімшілік лауазымдарына, олардың функционалдық ерекшеліктерін ескере отырып, біліктілік талаптарын жасап бекітеді. Барлық санаттар топтарындағы лауазымдарға орналасуға үміткер азаматтар үшін негізінен мынадай талаптар белгіленген: жоғарғы кәсіптік, тек кейбір санаттар үшін ғана немесе орта кәсіптік білімі; мемлекеттік қызмет өтілі, кейбір лауазымдар бойынша, мысалы, С-8,Д-4,Е-5 санаттарына ол талап етілмейді, бар болуы керек.
Сонымен бірге әкімшілік лауазымдарға орналасуға үміткер азаматтар ҚР-ның Конституциясын, Мемлекеттік қызмет туралы, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы, Әкімшілік рәсімдер туралы, Нормативтік құқықтық актілер туралы, Қазақстан Республикасының Тіл туралы, заңдарын, Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшілерінің Ар-Намыс Кодексін (Мемлекеттік қызметшілердің қызмет этикасы Ережелерін), тиісті санаттағы нақты лауазымды сәйкесінше мамандандыру облыстарындағы қатынастарды реттейтін ҚР-ның нормативтік құқықтық актілерін білуі тиіс.
Нақты санаттағы лауазымдар бойынша функционалдық міндеттерінің орындалуы үшін қажетті басқа да білімдер талап етіледі. Бұл типтік (Үлгі) талаптар мемлекеттік әкімшілік қызметке азаматтарды таңдағанда, тестілеу бағдарламасын анықтағанда аттестация жүргізгенде, еңбек ақы тағайындағанда, әкімшілік қызметшілерді даярлау мен біліктілігін арттыру бағдарламасын жасағанда міндетті түрде басшылыққа алынуға жатады.
Мемлекеттік қызметтің принциптері мемлекеттік қызметті ұйымдастыру мен қызмет атқару жүйесіндегі аса маңызды заңдылықтарды белгілейді. Олар мемлекетттік қызметтің жүйесінде пайда болатын қатынастардың маңыздылығын,заңдылығын және әлеуметтік құндылығын қамтиды. Мемлекеттік қызметтің құқықтық принциптерінің болмауы зорлық-зомбылыққа, ең жаман мағынадағы төрешілдікке, бытыраңқылыққа, заңсыздыққа,әділетсіздікке әкеп соғады.
Мемлекеттік қызмет туралы Заңның 3-бабында мемлекеттік қызметтің төмендегідей принциптері белгіленген.
1.Заңдылық принципі мемлекеттік қызметшілер лауазымдық міндеттерін атқарған және олардың құқықтарын қамтамасыз еткен кезде ҚР-сы Конституциясы мен заңдарының өзге нормативтік құқықтық актілерден жоғары күші болатындығын білдіреді. Бұл Конституцияның 4-бабының екінші тармағы ел Конституциясының ең жоғары заңдық күші бар және ол Республиканың бүкіл аумағында тікелей қолданылады деген қағидаға негізделеді. Конституция мемлекеттің Ата заңының - оның Конституциясының ең жоғары заң күші болатын жүйе құруды болжайды, ал барлық өзге нормативтік құқықтық актілер соған сәйкес болуға тиіс.Мемлекеттік қызметші құқықтық актілерді, азаматтардың құқықтарын
қатал сақтауға, оларды жүзеге асыру мен қорғау үшін барлық қажетті
мүмкіндіктерді жасауға міндетті. Заңдылық идеясын іске асырудың мынадай бағыттарын атап айтуға болады: қызметші азаматтар мен ұйымдардың заңдарды орындауына қол жеткізуге тиіс, оның өзі заңдарды сақтауға тиіс, оның құқықтары қорғалатын болуға тиіс.
2.Қазақстандық патриотизм принципі, (гректің patriotes- отандас,
patris-отан дегені) - мемлекеттік қызметшінің өз Отанын, халқын
сүйетіндігін, оларға деген терең сезімін, берілгендігін, Республиканың
тәуелсіздігін нығайтуға, онда өркениетті демократиялық қоғам құруға, елдің
экономикасы мен мәдениетін, ең алдымен өз халқының тілі мен дінін дамытуға бар білімі мен күш жігерін аянбай жұмсайтындығын білдіреді.
3.Мемлекеттік билік заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына
бөлінуіне қарамастан, мемлекеттік қызмет жүйесінің біртұтастық принципі.
Бұл Республикада мемлекеттік билік біртұтас, ол аталған тармақтардың
тежемелік әрі тепе-теңдік жүйесін пайдалану арқылы, өзара іс-қимыл жасау
принципіне сәйкес жүзеге асырылады деген Конституцияның 3-бабының 4-
тармағына негізделген. Сонымен бірге бұл биліктің әрбір тармағының атқаратын қызметінің аражігін ажыратуды, нақтылап белгілеуді көздейді. Олардың әрқайсысының белгілі бір шамада дербес болатынын, өз функцияларын орындағанда белгіленген шекте тәуелсіз екендігін білдіреді. Солай бола тұра бұл принциптің мәнінен мемлекеттік қызметшінің заң шығарушы (өкілді) органның депутаты болуға құқы болмайтындығы туындайды. Немесе керісінше: депутаттар мемлекеттік қызметте бола алмайды.
4.Азаматтар құқықтарының, бостандықтарының және заңды мүдделерінің мемлекет мүдделері алдындағы басымдық принципі. Бұл Қазақстанның заңнамаларындағы жаңа ереже мемлекеттік қызметшілердің адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын білуге, сақтауға және қорғауға міндеттейді. Қазақстанда құрылып жатқан құқықтық мемлекет үшін адамның ең қымбат қазына екендігін тану және азаматтардың құқықтарын, бостандықтарымен заңды мүдделерін бұзуға әкеліп соқтыратын іс-әрекеттері үшін Мемлекеттік қызмет туралы заңда қаралған барлық мемлекеттік қызметшілердің жауапкершіліктері болмай қалмайтындығы міндетті болуға тиіс.
5. Республика азаматтарының мемлекеттік қызметке кіруге тең құқығы
бар принципі Конституцияның 33-бабының 4-тармағында бекітілген. Оның мәні мынада, мемлекеттік қызметке қабылдаған кезде нәсіліне, жынысына, ұлтына, тіліне, әлеуметтік тегіне, мүліктік және лауазымдық жағдайына, тұрақты тұратын жеріне, дініне, иланымына, қоғамдық бірлестіктерге қатыстылығына байланысты қандай да болсын тікелей немесе жанама шектеулер қоюға болмайды. Мемлекеттік қызметке кіру мүмкіндігі Қазақстанның азаматы болуына, жасына және мемлекеттік қызметшілер үшін қойылатын басқа талаптармен ғана байланысты.
6. Азаматтардың мемлекеттік қызметке кіруінің еріктілігі принципі
ҚР- сы Конституциясының 24-бабының 1-тармағында бекітілген әркімнің еңбек ету бостандығына, қызмет пен кәсіп түрін еркін таңдау құқығы барлығына негізделеді.
7. Мемлекеттік қызметшілердің кәсібилік және жоғары біліктілік
принципі мемлекеттік лауазымның бос орнына (вакансияға) кандидатты
іріктеген кезде пайдаланылатын негізгі белгілер. Басымдық ең лайықтыға,
жақсы дайындығы барға, мамандығы бойынша жұмысының көп өтілі барға, іс жүзінде өзінің ұйымдастырушылық қабілеттілігін көрсеткенге беріледі.
8. Мәні бірдей жұмыстарды орындағаны үшін еңбекке ақыны тең төлеу
принципі ҚР-сы Конституциясының 24-бабының 2-тармағында бекітілген
әркімнің өз еңбегі үшін нендей бір кемсітусіз сыйақы алуына құқығы бар
деген ережеге негізделеді.
9. Жоғары тұрған мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдар өз
өкілеттігі шегінде қабылдаған шешімдерді орындаудың бағынысты мемлекеттік қызметшілер үшін міндеттілік принципі Қазақстан мемлекеттілігінің негізгі бастауларының бірі болып табылады. Ол мемлекеттік биліктің біртұтастылығына және заңның жоғары күші болатынына, төменгі органдардың жоғарғы органадарға бағыныстылығына негізделеді. Осының арқасында мемлекеттік механизмнің барлық буындарында атқарушылық тәртіп үшін шынайы жағдайлар жасалынды.
10. Мемлекеттік қызметшілердің бақылауда болу және есептілік принципі мемлекеттік қызметтегі тәртіпті нығайтудың, мемлекеттік қызметшілердің өздерінің міндеттерін ойдағыдай орындауын қамтамасыз етудің, олардың сол үшін жауапкершіліктерін арттырудың аса қажетті және тәжірибеде сыналған пайдалы тәсілдері.
11. Қоғамдық пікір мен жариялылықты ескеру принципі мемлекеттік
қызмет туралы заңнамалардың ашық болуын, мемлекеттік органдарға қол
жетерлік болуын және олардың мемлекеттік қызметшінің тағдыры, құқықтық жағдайы туралы мәселелерді оның ырзашылығымен және келістілігімен шешулерін болжайды. Жариялылықты кеңейтпейінше, қоғамдық пікірді ескермейінше,бақылау үшін ашық және қолжетушілік болмайынша мемлекеттік қызметшілердің шынайы бақылауда болуы мүмкін емес. Мемлекеттік органдардың бірде бір қызметкері бақылаудан, сыннан тысқары қалуы тиіс емес.
12. Мемлекеттік қызметшілердің құқықтық және әлеуметтік қорғалу
принципі олардың қалыпты қызмет атқаруы үшін қажетті жағдайлар туғызуды, қызметтік міндеттерін орындауға тосқауыл болатын кедергілерді жоятын тиісті шаралар қолдануды көздейді. Қызметшілердің әлеуметтік және құқықтық қорғалуы: олардың еңбегінің беделін көтеруді, айтарлықтай жоғары еңбек ақы төлеуді, еңбек етуге, демалысына қалыпты жағдай туғызуды, мемлекеттік сақтандыруды, қызмет жөнінен өсуді болжайды.
13. Мемлекеттік қызметшілерді қызметтік міндеттерін адал, ынталы
атқарғаны, ерекше маңызды және күрделі тапсырмаларды орындағаны үшін
көтермелеу принципін жүзеге асыру шаралары Мемлекеттік қызмет туралы
заңның 23-бабында қаралаған.
14. Мемлекеттік қызметшілердің қызметтік міндеттерін орындағаны не тиісінше орындамағаны және өздерінің өкілеттігін асыра пайдаланғаны үшін жеке жауаптылық принципі мемлекеттік тәртіпті күшейтуге мемлекеттік қызметшілердің тапсырылған жұмыс үшін жеке жауаптылық сезімін қалыптастыруға мүмкіндік береді.
15. Мемлекеттік қызметшілердің біліктілігін арттыруды үздіксіз
жүргізу принципі қызметшілердің тиісті бюджет қаражаты есебінен қайта
даярлануын, кәсіби денгейі мен біліктілігін арттыруларын, арнайы оқу
орындарын ұйымдастыруды, т.б болжайды. Мемлекеттік органдарда саяси партиялардың ұйымдарын құруға жол берілмейді. Мемлекеттік қызметшілер лауазымдық міндеттерін атқарған кезде заңдардың талаптарын басшылыққа алады және саяси партиялардың, қоғамдық бірлестіктер мен олардың органдарының шешімдеріне байланысты болмайды. Мемлекттік қызметшілердің атқаратын міндеттері мен функциялары, олардан саяси және діни шеттетпеуді талап етеді.

1.2. Мемлекеттік қызметкерлердіің құқықтық жағдайы: мемлекеттік қызметшілердің жұмысын бағалау, мемлекеттік қызметте болуға байланысты шектеулер мен қызметті тоқтату және шетел тәжірбиесі

Қазақстанның мемлекеттік қызметшісінің, құқықтың кез келген
субъектісі сияқты - Қазақстан Республикасының азаматы, Конституциямен және басқа бірнеше нормативтік құқықтық актілермен адам мен азамат үшін
белгіленген құқықтары, бостандықтарымен міндеттері бар.
Сонымен бірге ол мемлекеттік қызметке орналасқан сәттен бастап мемлекеттік-қызметтік қатынастардың субъектісі болып табылады: оған ерекше құқықтары беріліп, міндеттер жүктеледі, міндеттерді орындау үшін жауапкершілік тартатын болады.
Бұл жерде, біріншіден, нақты қызмет бойынша өкілеттіктерді айқындайтын лауазымдық құқықтар мен міндеттерді және, екіншіден, мемлекеттік қызметшілер үшін,олардың атқаратын мемлекеттік лауазымдарына қарамастан, белгіленген жалпы құқықтар мен міндеттерді айыру керек. Лауазымдық құқықтар мен міндеттер мемлекеттік органның міндеттері мен функцияларынан туындайды және оның өкілеттігін білдіреді. Мемлекеттік қызметтің мемлекеттік әкімшілік лауазымдар тізілімдерінде лауазымдар санаттарының бір ізге салынған тізбелері бекітілген, ал әрбір лауазым үшін нақты құқытар мен міндеттер тиісті нормативтік құқықтық актілермен белгіленеді. Бұл басшының, басқа лауазымды адамның немесе қатардағы мемлекеттік қызметшінің лауазымы болуы мүмкін. Мысалы, басшының лауазымына мынадай өкілеттіліктер тән:
oo Бағынышты құрылымдық бөлімшелердің немесе жеке қызметшілердің қызметіне басшылық жасау және оларға жүктелген міндеттердің орындалуы үшін дербес жауапкершілігі;
oo Бағынышты қызметкерлердің арасында міндеттерді бөлу және олардың өздерінің міндеттерін орындау үшін жауапкершілігінің дәрежесін белгілеу;
oo Бағынышты құрылымдық бөлімшілер мен қызметшілердің лауазымдық өкілеттіліктерінің көлемін айқындайтын ережелер мен лауазымдық нұсқаулықтар бекіту;
oo Басшының құзіретіне жататын мәселелер бойынша нормативтік құқытық актілер шығару туралы арнаулы құқықтары, бағыныштылардың жұмысын ұйымдастыру және үйлестіру;
oo Меншікке билік ету, еңбек шарттарын (контрактілер) жасау, қызметкерлерді қызметке тағайындау және қызметтен босату, оларды көтермелеу және тәртіптік жауапкершілікке тарту жөніндегі өкілеттіліктер;
oo Өзге ұйымдармен қарым-қатынас жасау, жұмыстың ерекше нысандары мен әдістерін қолдану жөніндегі құқықтары.
Мемлекеттік қызметшілердің жалпы құқықтарымен міндеттері Мемлекеттік қызмет туралы 2015 жылғы 29 желтоқсандағы Заңда белгіленген. Бұл құқықтар мен міндеттердің ерекшелігі сол, олар орналасқан лауазым туралы өкілеттіліктерді емес, қызметшілердің мінез құлықтары мен іс қимылдарының жалпы ережелерін, олардың лауазымдық қызметтері бойынша өкілеттіліктерін іске асыруды қамтамасыз ететін ұйымдастыру сипаты бар жағдайлар мен шараларды білдіреді.
Әрбір мемлекеттік қызметішінің, өзінің атқарып отырған қызметі жөніндегі нақты өкілеттіліктеріне қарамастан, мыналарға құқығы бар:
oo Республиканың азаматтарына Конституциямен және заңдармен кепілдік берілетін құқықтар мен бостандықтарды пайдалануға;
oo Өз өкілеттігі шегінде мәселелерді қарауға және олар бойынша шешімдер қабылдауға қатысуға, тиісті органдар мен лауазымды адамдардың оларды орындауын талап етуге;
oo Белгіленген тәртіппен лауазымдық міндеттерді орындау үшін қажетті ақпарат пен материалдар алуға;
oo Лауазымдық міндеттер атқару үшін белгіленген тәртіппен ұйымдарда, олардың меншік нысанына қарамастан болуға;
oo Басшыдан мемлекеттік қызметшінің атқаратын лауазымына сәйкес
міндеттерін және қызметтік өкілетіліктерінің көлемін дәлдеп белгілеуді
талап етуге;
oo Жеке басының қадір қасиетінің құрметтелуіне, басшылар, өзге де лауазымды адамдар мен азаматтар тарапынан өзіне әділ және құрметпен
көзқарас жасалынуына;
oo Өзі атқаратын лауазымға,жұмыс сапасына, тәжірибесіне және Мемлекеттік қызмет туралы заңда белгіленген өзге де негіздерге қарай ынталандырылуына және еңбегіне ақы төленуіне;
oo Тиісті бюджет қаражаты есебінен қайта даярлануға (қайта мамандануға) және біліктілігін арттыруға;
oo Өзінің мемлекеттік қызмет өткеруіне қатысты материалдармен кедергісіз танысуға, қажет болған жағдайларда жеке түсініктеме беруге;
oo Біліктілігі мен қабілеті, өзінің қызметтік міндеттерін адал орындауы ескеріле отырып, қызметі бойынша жоғарылауға;
oo Қызметшінің пікірінше негізссіз айып тағылған жағдайда қызметтік тексеру жүргізілуін талап етуге;
oo Еңбегінің қорғалуына, денсаулығының сақталуына, қауіпсіз және жоғары жұмыс істеуі үшін қажетті еңбек жағдайына;
oo Әлеуметтік және құқықтық қорғалуға;
oo Мемлекеттік қызметтен өз қалауы бойынша шығуға;
oo Зейнетақы және әлеуметтік қамсыздандырылуға;
oo Жоғары тұрған мемлекеттік органдармен лауазымды адамдарға мемлекеттік қызметті жетілдіру жөнінде ұсыныстар енгізуге.
Жоғарыда аталғандардың ішінен мемлекеттік қызметішінің қызмет бойынша жоғарылау құқығы ерекше көңіл аударуға тұрарлық. Бұл құқық (мансап құқығы) мемлекеттік қызмет туралы біздің заңнамаларымызда бірінші рет бекітіліп отыр.
Әрбір қызметшіде, ол мемлекеттік қызметте істеп тұрған кезде, қызмет
бойынша көтерілу құқығы пайда болуы мүмкін. Бірақ мұндай құқықтың нақты болуы туралы тек сол кезде ғана айтуға болады, егер қызметші атқарып отырған қызметімен салыстырғанда жоғары лауазымға орналасу үшін қойылатын барлық талаптар бойынша тура келетін болса. Егер де мысалы, оның жоғары лауазым бойынша қажетті білімі, сәйкес келетін лауазымдардағы өтілі болмаса немесе соңғы аттестацияда оның қызмет бойынша көтерілуге жеткілікті қабілеті жоқ делінген болса, онда оның бұған негіздемелері жоқ деп санау керек.
Мемлекеттiк қызметшiлер лауазымдық мiндеттерiн үлгiлi орындағаны, мiнсiз мемлекеттiк қызметi, ерекше маңызды және күрделi тапсырмаларды орындағаны үшiн және жұмыстағы басқа да жетiстiктерi үшiн, сондай-ақ өз қызметінің бағалану нәтижелері бойынша бiржолғы ақшалай сыйақы, алғыс жариялау, бағалы сыйлықпен, грамотамен марапаттау, Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген көтермелеудiң өзге де нысандарымен, оның ішінде ведомстволық наградалармен және омырауға тағатын ерекшелік белгілерімен марапаттау арқылы көтермеленуi мүмкiн. Мемлекеттiк қызметшiлер ерекше еңбек сiңiргенi үшiн Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградаларымен марапаттала алады.
Әрбір қызметші атқарып отырған мемлекеттік қызметінің мемлекеттік лауазымы бойынша өкілетіктеріне қарамастан мыналар жөнінде міндетті:
oo Республиканың Конституциясы мен Заңдарын сақтауға;
oo Қазақстан Ресупубликасы Президенті бекіткен тәртіппен мемлекеттік қызметшінің антын беруге;
oo Азаматтар мен заңды тұлғалар құқықтарының, бостандықтары мен заңды мүдделерінің сақталуын және қорғалуын қамтамасыз етуге, заңдарда
белгіленген тәртіп пен мерзімде азаматтардың өтініштерін қарауға, олар
бойынша қажетті шаралар қолдануға;
oo Өзіне берілген құқықтар шегінде және қызмет міндеттеріне сәйкес өкілеттігін жүзеге асыруға; мемлекеттік тәртіппен еңбек тәртібін сақтауға; өзіне заңда белгіленген шектеулерді қабылдауға;
oo Заңдарда белгіленген қызметтік әдеп нормаларын сақтауға;
oo Басшылардың бұйрықтары мен өкімдерін, жоғары тұрған органдар мен лауазымды адамдардың өз өкілеттігі шегінде шығарған шешімдер мен нұсқауларын орындауға;
oo Мемлекеттік құпияларды және заңмен қорғалатын өзге де құпияны сақтауға, оның ішінде мемлекеттік қызметті тоқтатқаннан кейін де, заңмен белгіленген белігіл біруақыт ішінде, ол жөнінде қолхат бере отырып сақтауға;
oo Қызметтік міндеттерін атқару кезінде алған, азаматтардың жеке өмірін, ар-намысын және қадір-қасиетін қозғайтын мәліметтерді құпия сақтауға және олардан, заңдарда көзделген жағдайларды қоспағанда, мұндай ақпарат беруді талап етпеуге;
oo Мемлекеттік меншіктің сақталуын қамтамасыз етуге; ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.